Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2022 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach w sprawie z powództwa W. B. przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi (...) w P. o zapłatę:

oddalił powództwo,

zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

(wyrok k: 272)

Apelację od powyższego wyroku złożył powód zaskarżając wydane rozstrzygnięcie w całości. Powyższemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji błędne ustalenie, iż powód w całości nie wykonał umowy w części dotyczącej montażu foteli, błędne ustalenie zakresu czynności objętych wynagrodzeniem za montaż foteli, błędne ustalenie, iż przed 02 marca 2018 roku fotele na parterze S. widowiskowej miały być ustawione na mijankę, błędne ustalenie, iż powód nie wykonał umowy zgodnie z ustaleniami stron, błędne ustalenie terminu wykonania umowy, błędne ustalenie, iż porozumienie z dnia 05 marca 2018 roku stanowiło zmianę umowy pomiędzy stronami, błędne ustalenie, iż ustawienie foteli jeden za drugim pogarsza widoczność na S.,

naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 630§2 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, gdyż powód nie wykonał żadnych robót nieuzgodnionych z pozwanym i nie domaga się w niniejszym postępowaniu zapłaty za dodatkowe roboty związane ze zmianą zakresu przedmiotu zamówienia z winy pozwanego,

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez błędne ustalenie, iż powód w całości nie wykonał umowy w części dotyczącej montażu foteli, błędne ustalenie zakresu czynności objętych wynagrodzeniem za montaż foteli, błędne ustalenie, że przed 02 marca 2018 roku fotele na parterze S. widowiskowej miały być ustawione na mijankę, błędne ustalenie, iż powód nie wykonał umowy zgodnie z ustaleniami stron, błędne ustalenie terminu wykonania umowy, błędne ustalenie, iż porozumienie z dnia 05 marca 2018 roku stanowiło zmianę umowy pomiędzy stronami, błędne ustalenie, iż ustawienie foteli jeden za drugim pogarsza widoczność na S..

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów, na podstawie art. 368§1 kpc, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego (k: 287-292).

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie przy rozstrzygnięciu o kosztach postępowania odwoławczego (k: 314-315).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się uzasadniona, zaś wynikiem przeprowadzonej kontroli instancyjnej jest konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w związku ze stwierdzeniem nierozpoznania istoty sprawy (art. 386§4 kpc).

Zgodnie z art. 386§4 k.p.c. Sąd II instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy, albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W takim wypadku uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może orzec merytorycznie w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji. W doktrynie i orzecznictwie słusznie zwraca się uwagę na związane z taką sytuacją ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 listopada 2002 roku, I CKN 1149/00, niepubl., Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 23 czerwca 2020 roku III AUa 397/20 niepubl. i Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 roku I AGa 100/20 niepubl.). W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę przyjąć należy, że nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty stron. Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego, zaś w ocenie Sądu Okręgowego oddalenie powództwa nie zawsze oznacza rozpoznanie istoty sprawy. Pojęcie "istoty sprawy", o którym jest mowa w art. 386 § 4 k.p.c. dotyczy zatem jej aspektu materialnoprawnego i zachodzi w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnoprawnej dochodzonych roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów merytorycznych, tj. nie odniósł się do tego co jest przedmiotem sprawy uznając, że nie jest to konieczne z uwagi na istnienie przesłanek materialnoprawnych, czy procesowych unicestwiających dochodzone roszczenie (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 roku, IV CSK 299/10, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 09 września 2021 roku I Cz 56/21 niepubl. czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2021 roku V Cz 37/20 niepubl.). Nie ulega wątpliwości, iż nierozpoznanie istoty sprawy stanowi wadę braną pod uwagę w ramach kontroli orzeczeń sądu I instancji w postępowaniu apelacyjnym.

W ocenie Sądu Okręgowego w składzie rozpoznającym apelację Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy w badanej sprawie, zaś uzasadnione w tym zakresie są w części zarzuty naruszenia prawa procesowego, jak również zarzut naruszenia art. 632§2 kc poprzez jego błędne zastosowanie. W tym miejscu należy podkreślić, że chociaż, jak wyżej wspomniano, zgodnie z art. 386 § 4 kpc uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może orzec merytorycznie w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji, to w rozstrzyganej sprawie zmiana merytoryczna zaskarżonego orzeczenia nie jest możliwe. Sąd I instancji nie odniósł się bowiem w ogóle to przedmiotu sporu, zaś dokonanie oceny w tym zakresie przez Sąd odwoławczy nastąpiłoby po raz pierwszy i pozbawiło strony dwuinstancyjnego postępowania sądowego.

Rację ma bowiem skarżący, iż przedmiotem niniejszego sporu nie było – wbrew ocenie Sądu I instancji podkreślonej jednoznacznie na str. 9 uzasadnienia (k: 277), wynagrodzenie za wykonanie prac dodatkowych. Podstawą prawną powództwa nie był zatem przepis art. 630§2 kc, na co słusznie zwrócił uwagę apelujący. Z ustalonego stanu faktycznego sprawy wynika przede wszystkim, iż strony umówiły się na wynagrodzenie o charakterze ryczałtowym płatne początkowo jednorazowo w kwocie 293.773,20zł (umowa k: 14). Aneksem z dnia 09 listopada 2017 roku strony zmieniły sposób płatności za wykonanie umowy ustalając, iż w pierwszej fazie wykonawca zrealizuje dostawę foteli do zamawiającego za kwotę 245.577zł, zaś po dokonaniu montażu foteli będzie uprawniony do żądania wynagrodzenia za tą część umowy w kwocie 48.196,20zł (aneks k: 53). Biorąc pod uwagę żądanie pozwu w zestawieniu z treścią powyższego aneksu nie powinno budzić wątpliwości, iż powód w żadnej mierze nie dochodził należności za jakiekolwiek prace dodatkowe, a wyłącznie za wykonanie przedmiotu zawartej umowy o dzieło w postaci „montażu” już dostarczonych do siedziby zamawiającego foteli. Taki charakter zgłoszonego roszczenia jednoznacznie formułował sam powód w trakcie zeznań złożonych na rozprawie w dniu 14 marca 2022 roku (e-protokół min 00.32-00.37 i 01.37). Godzi się również w tym miejscu zauważyć, co dostrzegł także Sąd I instancji, iż przy wynagrodzeniu ryczałtowym niedopuszczalne jest również podwyższenie wynagrodzenia w tym jak się wydaje o ewentualne prace dodatkowe (art. 632§1 kc).

Reasumując powyższe okoliczności wydaje się oczywistym, iż w ramach niniejszego postępowania powód dochodził częściowego wynagrodzenia w oparciu o zawartą umowę o dzieło (art. 627 kc), nie zaś wynagrodzenia za prace dodatkowe (art. 632 kc), które pojawiały się w niniejszym postępowaniu jedynie pod kątem wykonania dzieła zgodnie z umową. Błędnie zatem Sąd I instancji przyjął materialnoprawną konstrukcję zgłoszonego roszczenia mającego wszak oparcie w zawartej umowie zmienionej aneksem z dnia 09 listopada 2017 roku, popartej wystawioną fakturą (k: 25), jak również zeznaniami powoda. Rolą Sądu Rejonowego była zatem ocena czy w kontekście zawartej umowy dzieło zostało wykonane w całości, jak również czy w związku z tym powodowi przysługuje wynagrodzenie również za tą jego część, którą strony określiły na „montaż foteli”. Oczywiście w trakcie postępowania temat prac dodatkowych był motywem przejawiającym się w twierdzeniach obu stron postępowania na tle wykonania umowy, jednak brak jakichkolwiek podstaw do uznania, iż niniejszym pozwem powód tego rodzaju żądania w jakimkolwiek zakresie dochodził. Rację ma zatem apelujący zarzucając błędną ocenę dowodów i w konsekwencji błędne ustalenie, iż powód dochodził w niniejszym postępowaniu wynagrodzenia nie za montaż foteli lecz za prace dodatkowe (nota bene wyliczane przez apelującego na kwoty niższe niż wynikająca z faktury złożonej do pozwu), jak również naruszenie art. 630§2 kpc poprzez jego błędne zastosowanie w realiach niniejszej sprawy, skoro kategorycznie nie był on podstawą zgłoszonego roszczenia.

Reasumując Sąd I instancji w ogóle nie odniósł się do faktycznego żądania pozwu, błędnie przyjmując, iż wolą powoda było żądanie związane z wykonanymi pracami dodatkowymi. Oznacza to zatem brak rozpoznania istoty sprawy, czego konsekwencją jest uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bez potrzeby badania tej części zarzutów apelacyjnych, które dotyczą zasadności roszczenia powoda o wynagrodzenie. Sąd II instancji w związku z wydaniem orzeczenia kasatoryjnego nie znalazł również podstaw do merytorycznego rozpoznania wniosków dowodowych apelacji.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu o normę art. 108§2 kpc.