Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 6 czerwca 2022 roku, wydanym w sprawie z wniosku S. D. z udziałem D. K., A. C., M. P., A. G., M. W., M. W. i J. T. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi postanowił:

1. oddalić wniosek;

2. nie obciążyć wnioskodawczyni obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz uczestników;

3. przyznać i nakazać wypłacić radcy prawnemu B. A.
ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi kwotę
2 214 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni S. D. z urzędu z uwzględnieniem podatku od towarów i usług;

4. nieuiszczonymi przez wnioskodawczynię kosztami sądowymi obciążyć Skarb Państwa.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając je w zakresie punktu 1. Skarżąca zarzuciła obrazę prawa materialnego, to jest art. 172 § 2 k.c.; art. 336 k.c.; art. 6 w zw. z art. 339 k.c. oraz art. 339 k.c. Na tych podstawach skarżąca wniosła o zmianę postanowienia w zaskarżonej części przez uwzględnienie wniosku
o zasiedzenia z modyfikacją z pisma z 2 września 2020 roku oraz
o zasądzenie od uczestników solidarnie na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie tego orzeczenia z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania
w I instancji. Skarżąca wniosła także o zasądzenie od uczestników solidarnie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych oraz o przyznanie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.

Uczestnicy wnieśli o oddalenie apelacji z zasądzeniem na ich rzecz od wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy są bezsporne (nie zostały zakwestionowane w apelacji). Sąd odwoławczy przyjmuje je za własne.

W pierwszej kolejności należy przesądzić granice związania sądu żądaniem wniosku o stwierdzenie zasiedzenia rzeczy. W tym zakresie warto odwołać się do uzasadnienia uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego
z 11 czerwca 2015 r. (III CZP 112/14, OSNC Nr 11 z 2015 r., poz. 127), gdzie wywiedziono, że postępowanie w sprawach o stwierdzenie zasiedzenia służy realizacji indywidualnych interesów poszczególnych podmiotów prawa cywilnego. Z tego powodu wszczynane jest tylko na wniosek, do zgłoszenia którego uprawniony jest zainteresowany, czyli każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania (art. 609 § 1 w zw. z art. 510 § 1 k.p.c.). Wniosek taki powinien zawierać dokładnie oznaczone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających to żądanie. W ramach oznaczenia żądania wnioskodawca winien określić osobę lub osoby będące nabywcami prawa oraz przedmiot zasiedzenia. Przy określaniu przedmiotu zasiedzenia zobowiązany jest wskazać rodzaj prawa, którego nabycia się domaga
i dokładny opis rzeczy, której nabycie ma dotyczyć. Tak określone żądanie może być przez wnioskodawcę zmienione – choć z zastrzeżeniem wynikającym z treści art. 383 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – w tym także
w odniesieniu do osoby lub osób będących nabywcami prawa.
W postępowaniu nieprocesowym stosuje się bowiem, z mocy art. 13 § 2 k.p.c., odpowiednio art. 193 § 1 k.p.c. Jedną z zasad rządzących rozstrzyganiem spraw w procesie cywilnym jest zakaz orzekania ponad żądanie, jak wynika bowiem z art. 321 § 1 k.p.c., sąd ma obowiązek respektować zasadę ne eat iudex ultra petita partium i o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, zasada ta ma odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Oznacza to, że w sprawach, w których postępowanie nieprocesowe jest wszczynane na wniosek, sąd jest co do zasady związany żądaniami uczestników postępowania. W sprawie o zasiedzenie sąd nie może stwierdzić zasiedzenia na rzecz osoby niewskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania ani orzec co do innego przedmiotu zasiedzenia.

W realiach przedmiotowej sprawy, zaprezentowane wywody oznaczają, że Sąd Okręgowy związany był żądaniem, w którym przedmiot zasiedzenia określono, jako dwa udziały w wysokości po 96/672 części
w prawie własności nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), oznaczonej jako działka numer (...) o powierzchni 2 137 m ², dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) – odpowiadające posiadaniu przez zasiadujących (wnioskodawczynię i jej nieżyjącego już męża) niewyodrębnionych lokali numer (...) w budynku wielorodzinnym posadowionym na tej nieruchomości. W ramach zasiedzenia, w drodze proporcjonalnego zmniejszenia udziałów współwłaścicieli ujawnionych w księdze wieczystej, utworzone miały zostać udziały będące przedmiotem wniosku (pismo k. 155-159). Uwzględnienie wniosku co do tak określonego przedmiotu zasiedzenia nie było możliwe, a zarzuty podniesione w apelacji nie dotyczyły istoty problemu.

Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 172 § 2 k.c., a więc przyjmuje, że objęcie posiadania przedmiotu zasiedzenia nastąpiło w złej wierze. Nie można jednak rozpatrywać zastosowania terminu zasiedzenia z art. 172 § 1 k.c. bez przesądzenia, że zostały spełnione przesłanki zasiedzenia z § 1 tego przepisu. Z art. 172 § 1 k.c. wynika, że zasiedzenie jest sposobem nabycia własności nieruchomości przez upływ czasu związany z wykonywaniem uprawnień właścicielskich przez osobę niebędącą właścicielem (posiadacza samoistnego). W przepisie tym nie rozróżnia poszczególnych rodzajów nieruchomości, co oznacza, że odnosi się on zarówno do budynku, jak i lokalu mieszkalnego, stanowiących przedmiot odrębnej własności (tak, słusznie Sąd Najwyższy w uchwale z 15 marca 1989 r., III CZP 14/89, OSNCP 1990, Nr 2, poz. 27). Przedmiotem zasiedzenia są przede wszystkim rzeczy w znaczeniu techniczno-prawnym, co wyklucza zasiedzenie części składowych budynków lub lokali (patrz, np. postanowienia Sądu Najwyższego z 6 czerwca 1973 r.,
I CR 413/73, L. i z 19 stycznia 1988 r., III CRN 459/87, L.). Tylko
w przypadku nieruchomości gruntowych możliwe jest zasiedzenie fizycznie wydzielonej części, np. w przypadku nieformalnego zniesienia współwłasności, które skutkuje koncentracją uprawnień współwłaścicieli na wydzielonych częściach nieruchomości (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 19 grudnia 1968r., III CZP 106/68, OSNCP 1969, Nr 6, poz. 108). Przy czym w przypadku nieruchomości zabudowanych posiadanie samoistne prowadzące do zasiedzenia powinno obejmować grunt i cały budynek. Gdyby zachodziła konieczność wyłączenia z nieruchomości pomieszczeń, które nie były objęte samoistnym posiadaniem, stwierdzenie zasiedzenia nie byłoby możliwe (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z 6 października 2016 r., IV CSK 759/15, L.). Nie ma wątpliwości, że przedmiotem nabycia własności przez zasiedzenie może być także udział w prawie własności, czyli tzw. idealna część nieruchomości. W postanowieniu z 21 stycznia 2009 r. (III CSK 229/08, L.), Sąd Najwyższy słusznie przyjął, że nie jest samoistnym posiadaniem i nie prowadzi do zasiedzenia udziału we współwłasności nieruchomości gruntowej – korzystanie z pokoju w budynku stanowiącym część składową nieruchomości wraz z części gruntu w celu i w zakresie koniecznym do normalnego korzystania z tego pokoju (dojścia do budynku i pasa gruntu okalającego bezpośrednio budynek).

Zaprezentowane poglądy na temat dopuszczalnego przedmiotu zasiedzenia, prowadzą do konkluzji, że rozpoznawany wniosek w istocie nie był żądaniem stwierdzenia zasiedzenia nieruchomości czy udziału we współwłasności. Skarżąca zakłada, że opisane we wniosku udziały we współwłasności powstały z chwilą upływów terminów zasiedzenia przez proporcjonalne pomniejszenie udziałów pozostałych współwłaścicieli. Tym samym skarżąca przyznaje, że władztwo jej (i jej męża) nie było realizowane
w ramach idealnych części nieruchomości, ale dotyczyło niewyodrębnionych prawnie lokali mieszkalnych, co nie prowadzi do zasiedzenia – patrz cyt. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2009 roku (III CSK 229/08).

Uwagi dotyczące przedmiotu zasiedzenia niemożliwym czyniły uwzględnienie wniosku o zasiedzenie w formie popieranej przez skarżącą. Nie ma więc potrzeby szczegółowego odnoszenia się do pozostałych zarzutów apelacji. Wystarczy napisać, że posiadanie przedmiotu, który nie spełnia wymogów nieruchomości nie może być uznane za samoistne w rozumieniu art. 336 k.c. Przedmiotem posiadania mogą być wprawdzie części składowe rzeczy, ale tylko o ile jest faktyczna możliwość zapewnienia posiadaczowi władztwa. Część budynku może być przedmiotem posiadania samoistnego tylko wówczas, gdy stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności (tak, np. Sąd Najwyższy w postanowieniach z 6 czerwca 1973r., I CR 413/73, L.
i z 19 stycznia 1988r., III CRN 459/87, L.). Skoro władztwo skarżącej nie było posiadaniem rzeczy, to nie ma żadnych podstaw do stosowania domniemania posiadania samoistnego, o którym mowa w art. 339 k.p.c. Pogląd Sądu Rejonowego przypisujący skarżącej posiadanie zależne był więc błędny, ale nie oznacza to, że słuszny był zarzut apelacji zakładający istnienie władztwa właścicielskiego. Zarzuty naruszenia art. 336 k.c. oraz art. 339 k.c. (także w związku z art. 6 k.c.) były więc bezzasadne.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sytuacja osobista i majątkowa wnioskodawczyni jest dość trudna. Jest ona osobą w podeszłym wieku, schorowaną, utrzymująca się z niewielkiej emerytury. Stan faktyczny, który stanowił podstawę wniosku utrzymywał się przez dziesięciolecia i dawał możliwość powstania u wnioskodawczyni subiektywnego przekonania o zasadności wniosku. Okoliczności sprawy pozwalają przyjąć, że wystąpił wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 102 k.p.c., co obciążenie wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego czyniłoby sprzecznym z zasadami słuszności.

Wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu ustalono na podstawie § 2 pkt 5 w z § 5 pkt 1 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 2 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935), a więc z pominięciem przepisów rozporządzenia regulującego stawki za pomoc prawną świadczoną z urzędu, które w sposób niekonstytucyjny różnicuje wysokość wynagrodzeń pełnomocników w identycznych sytuacjach.