Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 maja 2016 r., wydanym w sprawie z powództwa M. Ż. przeciwko M. Z. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 600,00 zł z odsetkami ustawowymi od 21 listopada 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałej części, a także zasądził od pozwanej na rzecz powoda 227,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że M. Ż. za pośrednictwem jednego z internetowych serwisów ogłoszeniowych znalazł interesujący go lokal do wynajęcia. Dnia 22 października 2014 r. spotkał się z M. S. (1) i wręczył jej 600 zł na poczet zawarcia umowy najmu tego lokalu, co miało nastąpić w terminie do dnia 4 listopada 2014 r. W sporządzonym na tę okoliczność dokumencie zastrzeżono, że zadatek zostanie zaliczony na poczet czynszu w razie zawarcia umowy, zaś w razie odstąpienia od umowy będzie podlegać zatrzymaniu. Do zawarcia umowy najmu w uzgodnionym terminie jednak nie doszło, gdyż pozwana przebywała poza granicami kraju, a w ocenie powoda kontakt z nią był utrudniony. W dniu 12 listopada 2014 r. M. Ż. odnalazł w tym samym serwisie ogłoszeniowym kolejne ogłoszenie o możliwości wynajęcia przedmiotowego mieszkania, nie skorzystał jednak z możliwości kontaktu z M. S. (1) za pośrednictwem tego serwisu. Dnia 13 listopada 2014 r. powód wysłał do pozwanej SMS z żądaniem zwrotu zadatku, a dzień później M. S. (1) odpowiedziała, że to M. Ż. nie wskazał adresu poczty elektronicznej celem przesłania mu tą drogą umowy najmu oraz przypomniała, że w sytuacji, gdy potencjalny najemca z jakichś przyczyn rezygnuje z wynajmu, zadatek przepada; poinformowała także, że do kraju wraca 16 listopada.

Sąd meriti doszedł do przekonania, że strony zawarły w dniu 22 października 2014 r. umowę przedwstępną, a powód uiścił wówczas zadatek w kwocie 600,00 zł, którego nie można było potraktować jako zaliczki, ponieważ strony postanowiły o przepadku tego świadczenia. Do wykonania umowy nie doszło, a odpowiedzialność za to ponosi zarówno pozwana, której w umówionym terminie nie było w kraju, jak i powód, który nie skorzystał z możliwości korespondowania z pozwaną za pomocą serwisu ogłoszeniowego. Zastosowanie znalazł wobec tego art. 394 § 3 zd. II k.c., gdyż niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które ponoszą odpowiedzialność obie strony i stosownie do tego przepisu zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. Pozwana ponadto nie udowodniła swego roszczenia zgłaszanego w ramach zarzutu potrącenia. O roszczeniu odsetkowym orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 zd. I k.c. i oddalono je co do należności za okres od 24 października 2014 r. do 20 listopada 2014 r., gdyż pozwana pozostawała w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia dopiero po upływie 7 dni od dnia wezwania jej do wykonania, co nastąpiło dnia 13 listopada 2014 r. O kosztach procesu orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik sporu, obciążając nimi pozwaną, która przegrała sprawę w całości.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła pozwana, zaskarżając wyrok w zakresie, w jakim powództwo uwzględniono oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu i zarzucając naruszenie:

1.  art. 233 k.p.c. poprzez niewszechstronne i sprzeczne z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego rozważenie materiału dowodowego, polegające na wyprowadzeniu z materiału dowodowego wniosku, iż za niewykonanie umowy z 22 października 2014 r. odpowiedzialność ponoszą obie strony, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że spoczywa ona na powodzie,

2.  art. 394 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji, kiedy to z materiału dowodowego wynika, że do niewykonania umowy przedwstępnej doszło z winy powoda, a nie obu stron, ponieważ powód miał możliwość kontaktu z pozwaną, a także odebrania kluczy do mieszkania od E. Z., natomiast pozwana swoją postawą wykazała gotowość do zawarcia umowy, dlatego też zadatek powinien pozostać u pozwanej,

3.  art. 394 § 3 k.c. poprzez jego zastosowanie, kiedy to z materiału dowodowego wynika, że pozwana nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy przedwstępnej, ponieważ była gotowa zawrzeć umowę najmu z powodem.

W oparciu o tak skonstruowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego, od powoda na rzecz pozwanej według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się nieuzasadniona. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym i z tego względu, zgodnie z przepisem art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli – jak w rozpoznawanej sprawie – Sąd II instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku tego Sądu powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, nie sposób zgodzić się ze skarżącą, że Sąd Rejonowy uchybił przepisowi art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem Sąd przy ustalaniu okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia wskazanej normy wymaga wskazania okoliczności, które, zdaniem skarżącego, zostały błędnie ustalone, oraz wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż w przeciwnym razie przyjąć należy, że Sąd działał w granicach swego uprawnienia do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest zaś wystarczające przedstawienie alternatywnego stanu faktycznego, korzystnego dla strony, nawet jeśli jest on mocno osadzony w subiektywnym przekonaniu skarżącego, a fakt, że określony dowód został oceniony niezgodnie z jego intencją, nie oznacza naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., ponieważ ocena dowodów należy do Sądu orzekającego i nawet w sytuacji, w której z określonego dowodu można byłoby wywieść wnioski inne niż przyjęte przez Sąd, nie dochodzi do naruszenia wskazanej normy (tak np. w wyroku SA w Poznaniu z 9 kwietnia 2008 r., I ACa 205/08, L.).

Autorka apelacji, choć reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika, bezpodstawnie przypuszcza, że wniosek – prawidłowy czy błędny – iż za niewykonanie przedmiotowej umowy ponoszą odpowiedzialność obie strony, jest okolicznością faktyczną, która mogłaby ewentualnie zostać niewłaściwie ustalona wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przy dokonywaniu oceny zgromadzonego materiału dowodowego. W rzeczywistości konkluzja taka jest efektem oceny przez Sąd zagadnienia zaistnienia na gruncie ustalonych okoliczności faktycznych sprawy instytucji prawa materialnego, jaką jest kwestia obciążenia jednej ze stron odpowiedzialnością za niewykonanie umowy. Z uzasadnienia apelacji wynika, że skarżąca w rzeczywistości podnosi, iż Sąd Rejonowy zaniechał ustalenia – choć były do tego, jej zdaniem, podstawy w zgromadzonym materiale dowodowym, w szczególności w treści dowodu z jej wyjaśnień – że to M. Ż., zgodnie z ustaleniami stron, miał zredagować treść umowy i przesłać jej projekt wynajmującej, a także że klucze do lokalu najemcy miała przekazać E. Z., jak również że pozwana po powrocie do kraju kontaktowała się z powodem i była nadal gotowa wynająć mu mieszkanie. Tylko taki zarzut może zostać oceniony na gruncie prawidłowości zastosowania art. 233 § 1 k.p.c., natomiast pozostała część wywodów apelacyjnych odnosi się wyłącznie do wytknięcia Sądowi naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci art. 394 § 1 i 3 k.c.

Pierwszy ze wskazanych faktów był sporny pomiędzy stronami, a Sąd I instancji uznał, że wersja pozwanej, z której wywodziła ona skutki prawne, nie została należycie wykazana i – jak już wyżej powiedziano – kwestionująca taką ocenę skarżąca winna wskazać na niezgodność dokonanej oceny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Nie sposób jednak przyjąć, że wystarczające jest do tego celu przedstawienie tezy, iż z doświadczenia życiowego wynika, że każda ze stron planowanej umowy najmu może sporządzić tekst umowy, ponieważ zarzut taki mógłby zostać uznany za zasadny jedynie wówczas, gdyby doświadczenie życiowe przeczyło możliwości wywiedzenia ze zgromadzonego materiału dowodowego ustaleń faktycznych zaakceptowanych przez Sąd, a więc gdyby na jego tle bezpodstawne było przyjęcie, że projekt umowy najmu mogła przygotować osoba wynajmująca. Co więcej – ze zgromadzonego materiału, w szczególności z wydruku korespondencji SMS-owej stron, której treści M. S. (2) nie kwestionowała, wynika, że to powód oczekiwał nadesłania umowy, co przemawia na korzyść wersji przyjętej przez Sąd. Druga z kwestionowanych okoliczności pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, iż nie zostało ustalone, że pozwana przekazała swemu kontrahentowi dane kontaktowe E. Z., bądź tej E. Z. – dane powoda, co umożliwiłoby im ewentualne nawiązanie kontaktu w celu przekazania kluczy do lokalu; w apelacji strona skarżąca nie zgłasza jakichkolwiek zastrzeżeń wobec braku ustaleń co do tego faktu, które byłyby zgodne z przedstawioną przez nią wersją wydarzeń. Podobnie bez wpływu na treść orzeczenia pozostają ustalenia co do tego, że po powrocie do kraju M. S. (2) kontaktowała się z M. Ż. i proponowała mu zawarcie umowy, ponieważ na gruncie art. 394 k.c. istotne jest to, kto ponosi odpowiedzialność za niewykonanie umowy przedwstępnej, a bezsporne jest, że do jej niewykonania doszło już w dniu 4 listopada 2014 r., kiedy to strony nie zawarły umowy przyrzeczonej w terminie wcześniej uzgodnionym.

Po ustosunkowaniu się do powyższego zarzutu Sąd II instancji może uznać, że stan faktyczny sprawy został w fazie postępowania pierwszoinstancyjnego ustalony w sposób prawidłowy i w konsekwencji przyjąć te ustalenia za własne. Pozwala to przejść do oceny trafności zarzutów naruszenia prawa materialnego odnoszących się w pierwszej kolejności do prawidłowości ustalenia, kto ponosi odpowiedzialność za niewykonanie umowy przedwstępnej, a w dalszej – do dokonania właściwego wyboru jednej z norm prawnych zawartych w art. 394 k.c. w celu zastosowania jej w rozpoznawanej sprawie. De facto rozważyć więc trzeba – w kontekście roszczenia dochodzonego pozwem – czy odpowiedzialność w tym zakresie przypisać można skarżącej, ponieważ w przypadku pozytywnej odpowiedzi na to pytanie, rozstrzygnięcie Sądu I instancji trzeba byłoby uznać za trafne, natomiast w przeciwnym wypadku rację miałaby pozwana, twierdząc, iż w sprawie niniejszej nie byłoby podstaw do zastosowania art. 394 § 3 k.c., za to, biorąc pod uwagę art. 394 § 1 k.c., należałoby jej przyznać prawo do zachowania zadatku i powództwo oddalić. Poza sporem pozostawało to, że w dniu, w którym miało dojść do zawarcia umowy najmu pozwanej nie było w kraju. Nie została również zakwestionowana okoliczność, że powód podjął próby kontaktu telefonicznego z pozwaną, ani też treść przedstawionych przez niego wydruków korespondencji SMS-owej stron. Ostatecznie nie doszło do zawarcia umowy najmu, a z ustalonego stanu faktycznego wynika, że choćby nawet przebywająca za granicą M. S. (1) rzeczywiście udzieliła członkowi rodziny pełnomocnictwa do zawarcia w jej imieniu umowy przyrzeczonej i wydania lokalu, to jednak nie dołożyła przy tym należytej staranności w zakresie podjęcia działań umożliwiających nawiązanie kontaktu pomiędzy potencjalnym najemcą i pełnomocnikiem. Teza pozwanej, że jej odpowiedzialność wyłączona jest w związku z faktem, iż po powrocie do kraju ponownie zamieściła ofertę najmu lokalu na serwisie internetowym, a tym samym była nadal gotowa do zawarcia umowy, nie może zostać podzielona. Po pierwsze, zamieszczenie oferty wskazuje na zamiar wynajęcia lokalu dowolnej osobie, której przedstawione warunki będą odpowiadać, a nie wolę zawarcia umowy z M. Ż. – o czym świadczą zresztą twierdzenia samej pozwanej, że ponowne zamieszczenie ogłoszenia wynikało stąd, że skarżąca „uznała, że nie może czekać, aż powód zdecyduje się na wykonanie umowy” (pismo procesowe – k. 38) oraz treść SMS-a z dnia 19 listopada 2014 r., w którym informowała powoda, że może skierować sprawę do Sądu, a zadatek podlega zatrzymaniu (treść sms-ów – k. 9). Po drugie zaś, strony uzgodniły, że umowa przyrzeczona dojdzie do skutku do dnia 4 listopada 2014 r. i to z powodu niedołożenia przez M. S. (1) należytej staranności nie doszło wówczas do podpisania umowy najmu. W świetle tych rozważań i ustaleń faktycznych dokonanych na podstawie zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego nie ma uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że to wyłącznie powód jest odpowiedzialny za niedojście do skutku zawarcia umowy. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy są tu podniesione w apelacji rozważania dotyczące współodpowiedzialności M. Ż. za niezawarcie umowy przyrzeczonej, ponieważ Sąd meriti nie zajął odmiennego stanowiska co do tej kwestii, również przyjmując, iż także powód jest za to odpowiedzialny.

Skoro więc niewykonanie umowy nastąpiło na skutek okoliczności, za które ponoszą odpowiedzialność obie strony, Sąd odwoławczy podziela pogląd Sądu Rejonowego , że przedmiotowy stan faktyczny sprawy poddaje się, wbrew twierdzeniom apelacji, subsumpcji pod normę ustanowioną przez art. 394 § 3 in fine k.c., a art. 394 § 1 k.c. nie znajduje tu zastosowania.

Wobec bezzasadności zarzutów apelacji Sąd Okręgowy oddalił ją na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwaną. Na zasądzoną z tego tytułu kwotę złożyło się wynagrodzenie fachowego pełnomocnika powoda ustalone na podstawie § 2 pkt. 2 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).