Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 maja 2021 roku, wydanym
w sprawie z powództwa (...) Bank (...) S.A z siedzibą we W. przeciwko B. Z., o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

1.  zasądził od B. Z. na rzecz (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej we W. kwotę 46.519,70 zł, przy czym od kwoty 43.941,53 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego rocznie, liczonymi od 12 maja 2018 roku do dnia zapłaty, zastrzegając, że wysokość odsetek nie może przekraczać wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądził od B. Z. na rzecz (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej we W. kwotę 2.347,69 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  przyznał i nakazał wypłacić adw. Z. K. z Kancelarii Adwokackiej w Ł. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 4.428 zł, w tym podatek VAT w kwocie 828 zł, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu;

5.  nie obciążył pozwanej nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Pozwana, w swej apelacji zaskarżyła wyrok w części, tj. w zakresie punktów 1 i 3 sentencji wyroku, zarzucając wydanemu orzeczeniu:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną w miejscu swobodnej i pomijającą zasady doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, co skutkowało uwzględnieniem powództwa w całości;

2.  art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji uznanie, że pozwana powinna ponieść koszty procesu w całości, podczas gdy wszechstronne rozważenie sytuacji życiowej i majątkowej pozwanej powinno doprowadzić do wniosku, iż obciążenie jej kosztami nie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego, co dałoby asumpt do odstąpienia od obciążania jej kosztami procesu w całości.

3.  art. 481 § 2 k.c. poprzez zasądzenie odsetek umownych zamiast ustawowych po dniu 03 maja 2018 r.

W konkluzji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości; zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu, według norm przepisanych, które jak oświadczyła, nie zostały pokryte ani w całości ani w części, zaś na wypadek nieuwzględnienia apelacji - odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego na podstawie art. 102 k.p.c.

Powód w odpowiedzi na apelację pozwanej, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wg. norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się bezzasadna w całości i jako taka podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego znajdujących oparcie w zebranym materiale dowodowym, ocenionym bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 § 1 k.p.c.. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty apelacji stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego znajdujących oparcie w zebranym materiale dowodowym, ocenionym bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 § 1 k.p.c.. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty apelacji stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Podniesiony przez skarżącą zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela w pełni ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne. Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że - co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach wskazywał (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Wbrew stanowisku skarżącej, Sąd I instancji nie naruszył powyższych dyrektyw oceny dowodów i w sposób prawidłowy dokonał ustalenia stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie. Podniesione przez pozwaną zarzuty dotyczą w gruncie rzeczy oceny ustalonego w sprawie stanu faktycznego, której dokonanie skutkowało uznaniem, że pozwana zaciągnęła zobowiązanie w swoim imieniu i z pełną świadomością. Przed 13 lipca 2016 r. pozwana nie była bowiem badana ani leczona psychiatrycznie, nie korzystała też z terapii psychologicznej. W ocenie Sądu Okręgowego, skarżąca zdawała sobie sprawę ze znaczenia umowy w dacie jej zawarcia i w związku z tym czynności związane z zawarciem umowy nie będą dotknięte tzw. wadami oświadczenia woli, także wpłaty dokonywane przez skarżącą świadczą o uznaniu przez nią roszczenia. Wskazać należy, że zgodnie z przepisem art. 6 k.c. obowiązek udowodnienia braku świadomości lub swobody spoczywa na osobie, która się powołuje na wadę oświadczenia woli, w niniejszej sprawie zatem, obowiązek ten spoczywał na skarżącej. Samo wykazanie przyczyny powodującej brak świadomości lub swobody, jak to zostało podniesione w uzasadnieniu apelacji nie jest wystarczające. Konieczne jest bowiem udowodnienie, że wskutek tej przyczyny osoba nie miała świadomości swojego postępowania lub nie miałaby swobody w wyrażeniu swojej woli. Jak wynika z niekwestionowanej przez strony opinii biegłego psychiatry, sporządzonej w sprawie sygn. akt I C 1263/18 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, dokumentacja psychiatryczno-psychologiczna dotycząca pozwanej została założona w 2017 r. i wtedy rozpoznano u pozwanej zaburzenia adaptacyjne i depresyjne, a ich przyczyny wiązano z trudną sytuacją w związki z jej problemami finansowymi. Ówcześnie przeprowadzone badania nie wykazywały obecności zaburzeń pamięci ani koncentracji uwagi, nie stwierdzono również objawów wytwórczych, ani myśli o treści suicydalnej. Opisano natomiast objawy charakterystyczne dla stanów depresyjno-lękowych uwarunkowanych sytuacyjnie. Przedmiotowa umowa pożyczki została jednak zawarta wcześniej, bo 19 listopada 2015 r. Słusznie zatem uznał Sąd I instancji, że w chwili jej zawierania powódka nie miała zniesionej zdolności do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli.

Za bezzasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 481 § 2 k.c. poprzez zasądzenie odsetek umownych zamiast ustawowych po dniu 3 maja 2018 r. Skarżąca twierdzi, że nie zasługuje na uwzględnienie żądanie zasądzenia odsetek umownych po dacie rozwiązania umowy przez powoda, co miało miejsce w drodze wypowiedzenia doręczonego skarżącej w dniu 3 kwietnia 2018 r. Nie można zgodzić się z twierdzeniem apelującej, że skoro skutek wypowiedzenia nastąpił w dniu 3 maja 2018 r. to po tej dacie powodowi należeć się mogły jedynie odsetki ustawowe za opóźnienie. Zgodnie z § 1 pkt. 15 łączącej strony umowy, w przypadku braku spłaty lub opóźnienia w płatności bank nalicza odsetki od zadłużenia przeterminowanego, tj. odsetki karne, których wysokość jest zmienna i wynosi czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. Strony umowy pożyczki przewidziały zatem możliwość naliczania odsetek w określonej w umowie wysokości na wypadek niespłacania rat pożyczki w terminie ustalonym w umowie. Wskazać należy, że wypowiedzenie umowy pożyczki skutkuje jedynie taką zmianą warunków umownych, że wszystkie raty pożyczki, również te, które płatne zgodnie z ustalonym harmonogramem spłat płatne byłyby w terminie późniejszym stają się natychmiast wymagalne.

Podsumowując, skarżąca zawierając umowę pożyczki zgodziła się na odsetki za opóźnienie w wysokości określonej w umowie tj. czterokrotność stopy lombardowej NBP, natomiast wypowiedzenie umowy pożyczki nie uchyla umownego ustalenia wysokości odsetek za opóźnienie i nie powoduje powstania roszczenia tylko o odsetki ustawowe, tak jak gdyby nie było umownego określenia ich wysokości. Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, w niniejszej sprawie na skutek wypowiedzenia umowy przez powoda nie doszło do "wygaśnięcia" postanowień umowy określających wysokość odsetek umownych w razie opóźnienia w płatności, a do postawienia w stan wymagalności należności z tytułu udzielonej pożyczki wraz z umownymi odsetkami należnymi od tej kwoty. Niespłacenie we wskazanym terminie całości zadłużenia przez pozwaną spowodowało, iż zastosowanie znalazły postanowienia umowy regulujące tę kwestię. Od kwoty zadłużenia zasadnie naliczano odsetki w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Uprawnienie do żądania odsetek we wskazanej w pozwie wysokości wynika z art. 359 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. Niezasadne było zatem stanowisko pozwanej prezentowane w postępowaniu przed Sądem I instancji oraz powielone w apelacji, że z chwilą wypowiedzenia umowy odsetki umowne zastąpione zostały odsetkami ustawowymi.

Chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. W uzasadnieniu zarzutu skarżąca wskazała, że jej ocenie niezasadne jest zasądzenie od niej zwrotu kosztów procesu i zastosowanie w przedmiotowej sprawie art. 100 zd. 2 k.p.c., bowiem złożyła w niniejszej sprawie wniosek o zwolnienie jej od kosztów sądowych, co świadczy o tym, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów procesu w wysokości 2 347,69 zł.

Ze stanowiskiem skarżącej nie sposób się zgodzić. Wskazać należy, że stosownie do regulacji prawnej zawartej w art. 102 k.p.c. sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów, albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Art. 102 k.p.c. urzeczywistniający zasadę słuszności, jako wyjątkowy nie konkretyzuje „wypadków szczególnie uzasadnionych” toteż ich kwalifikacja należy do Sądu, który winien mieć na względzie całokształt okoliczności konkretnej sprawy i zasady współżycia społecznego. Do kręgu okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek z art.102 k.p.c. należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i będące na „zewnątrz” procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony (zob. Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego…, tom I, pod red. prof. dr hab. T. Erecińskiego, WP LexisNexis, W-wa 2002, k.268). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 24.10.2013r. IV CZ 61/13, hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu. Zastosowanie tego przepisu jest przykładem tzw. uznania sędziowskiego. Skuteczne podważenie rozstrzygnięcia Sądu wymagałoby wykazania, że zaskarżone rozstrzygniecie jest rażąco niewłaściwe. Takich okoliczności skarżąca w niniejszej sprawie nie wskazała i nie przytoczyła. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 kwietnia 2013r., sygn akt III CZ 75/12, rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. ma charakter dyskrecjonalny, kontrola instancyjna w tym zakresie jest ograniczona do sytuacji, gdy zastosowanie wzmiankowanego przepisu nie zostało w ogóle uzasadnione bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do zmiany rozstrzygnięć o kosztach postępowania zawartych w zaskarżonym wyroku. W niniejszej sprawie zaskarżony wyrok Sąd Rejonowy uzasadnił należycie, a skarżąca nie wykazała rażącego naruszenia reguł przewidzianych w art. 102 k.p.c. Jak już wyżej wspomniano, to czy w danej sprawie zaistniał szczególny wypadek uzasadniający zastosowanie art. 102 k.p.c. zależy od swobodnego uznania sądu, który nie musi opierać się w tym względzie wyłącznie na informacjach o sytuacji finansowej strony postępowania. W niniejszej sprawie podstawowe znaczenie miał charakter sprawy oraz fakt, że powód uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania.

W tym stanie rzeczy, nie podzielając zarzutów sformułowanych w wywiedzionym środku zaskarżenia, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie artykułu 385 k.p.c.

W punkcie 2. wyroku Sąd Odwoławczy orzekł o przyznaniu adwokatowi Z. K. wynagrodzenia za udzielenie pozwanej pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym - zgodnie z wnioskiem skarżącej B. Z.. Sąd Okręgowy wysokość należnego wynagrodzenia ustalił na podstawie § 8 pkt 5) w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 18 z późn. zm.) w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, przyznając Z. K. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi –Śródmieścia w Łodzi kwotę 1476 zł, zawierającą podatek VAT w kwocie 276 zł.