Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 maja 2018 r., wydanym w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. przeciwko A. P. i D. P. z udziałem interwenienta ubocznego Miasta Ł. o opróżnienie lokalu mieszkalnego, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi nakazał pozwanym opróżnienie lokalu mieszkalnego Nr (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) wraz z mieniem, którym władają, ustalił, że nie przysługuje im uprawnienie do lokalu socjalnego, zasądził od nich solidarnie tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz powódki kwotę 457,00 zł, a na rzecz interwenienta ubocznego kwotę 280,00 zł; ponadto ustalił, że wyrok w stosunku do D. P. jest zaoczny i nadał mu w pkt 1 rygor natychmiastowej wykonalności w stosunku do tego pozwanego.

Sąd I instancji stwierdził, że lokal mieszkalny Nr (...) przy ulicy (...) w Ł. wchodzi w skład zasobu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł.. Na mocy uchwały zarządu tej Spółdzielni z dnia 17 stycznia 2011 r., A. P. została przyjęta w poczet członków Spółdzielni, natomiast uchwałą rady nadzorczej Spółdzielni z dnia 25 kwietnia 2017 r. została wykreślona z rejestru członków Spółdzielni z uwagi na zaleganie z opłatami za lokal od dnia 1 stycznia 2014 r. Pozwana zamieszkuje w przedmiotowym lokalu i od 22 marca 2018 r. jest zarejestrowana w PUP w Ł. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, nie korzysta ze świadczeń MOPS w Ł., nie ma prawa do renty ani emerytury, utrzymuje się z prac dorywczych, korzysta również z pomocy finansowej syna D. P. oraz brata M. D.. A. P. ma wykształcenie średnie, z zawodu jest ekspedientką, ma 45 lat, nie cierpi na żadne schorzenia i nie ma orzeczonego stopnia niepełnosprawności. Utrzymuje bliskie relacje z bratem, który zamieszkuje wraz z narzeczoną w lokalu nr (...) położonym w Ł. przy ul. (...) i składającym się z 2 pokoi i kuchni.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, Sąd meriti wywiódł, że żądanie pozwu znajduje podstawę prawną w treści art. 222 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od każdego, kto jego rzeczą włada, aby ta rzecz została mu wydana. Pozwana aktualnie zajmuje przedmiotowy lokal bez tytułu prawnego, gdyż prawomocnie wykreślono ją z rejestru członków Spółdzielni na podstawie § 114 ust. 2 pkt d) Statutu Spółdzielni, zgodnie z którym wykreślenie może nastąpić w szczególności wówczas, gdy członek zalega z zapłatą należności za używanie lokalu co najmniej za sześć okresów płatności. Przy orzekaniu o braku uprawnienia pozwanej do lokalu socjalnego Sąd Rejonowy, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01 (OSNC 2002, Nr 9, poz. 109), stwierdził, iż miał na uwadze, że art. 14 i 15 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 1234 ze zm.), zwanej dalej „u.o.p.l.”, mają zastosowanie w sprawach o opróżnienie lokalu przeciwko osobom, które były lokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Sąd wywiódł, że zgodnie z treścią art. 14 ust. 1 i 3 u.o.p.l., w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu należy orzec o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. Mając na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, Sąd I instancji uznał, że pozwana jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe, gdyż jest osobą samodzielną, ma wykształcenie średnie, z zawodu jest ekspedientką, nie ma nikogo na utrzymaniu, a z jej zeznań nie wynika, by miała jakiekolwiek problemy ze zdrowiem, które mogłyby utrudniać czy uniemożliwiać podjęcie pracy. Wpływ na orzeczenie o braku uprawnienia pozwanej do lokalu socjalnego miał również dotychczasowy sposób korzystania przez nią z zajmowanego lokalu, tj. konsekwentne nieuiszczanie opłat za lokal, a Sąd uwzględnił ponadto fakt, że A. P. utrzymuje bliskie kontakty z bratem M. D., który wraz z narzeczoną zajmuje dwupokojowy lokal mieszkalny, zatem ma ona możliwość zamieszkania w owym lokalu choćby przez pewien czas. Wobec powyższego, Sąd, nakazując pozwanej opuszczenie zajmowanego dotychczas lokalu mieszkalnego, nie zastosował wobec niej art. 14 ust. 4 pkt 5 u.o.p.l., natomiast o kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 107 k.p.c., zasądzając zwrot kosztów poniesionych przez powoda i interwenienta ubocznego.

Apelację od tego wyroku wywiodła pozwana, zaskarżając go w części dotyczącej rozstrzygnięcia o jej uprawnieniu do lokalu socjalnego i zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne, sprzeczne z zasadą swobodnej oceny dowodów, ustalenie, że pozwana ma obiektywną możliwość chociażby czasowego zamieszkania ze swoim bratem M. D., co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 14 ust. 4 pkt 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 1234 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie. W oparciu o te zarzuty apelująca domagała się zmiany kwestionowanego rozstrzygnięcia poprzez ustalenie, że przysługuje jej prawo do lokalu socjalnego oraz nakazanie na podstawie art. 14 ust. 6 u.o.p.l. wstrzymania wykonania opróżnienia zamieszkiwanego przez nią lokalu do czasu złożenia jej przez Miasto Ł. oferty najmu lokalu socjalnego, jak również zasądzenia od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem II instancji. Skarżąca wniosła również o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci zaświadczenia z dnia 6 lipca 2018 r. wydanego przez PUP w Ł. – na okoliczność przysługującego jej statusu osoby bezrobotnej.

W odpowiedzi na apelację, interwenient uboczny domagał się oddalenia apelacji w całości oraz zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się w zasadna, w związku z czym skutkować musiała zmianą kwestionowanego rozstrzygnięcia.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie będącej przedmiotem kontroli instancyjnej prowadzi bowiem do wniosku, iż Sąd meriti, czyniąc ustalenia w kwestii tego, czy pozwana spełnia warunki do przyznania jej lokalu socjalnego, bezzasadnie pominął treść 14 ust. 4 pkt 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. 2018 r., poz. 1234 ze zm.) i w konsekwencji uznał, że pozwanej takie uprawnienie nie przysługuje. Jak stanowi przywołany przepis, sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec osoby posiadającej status bezrobotnego – chyba że osoba ta może zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany. W pierwszej kolejności podnieść zatem należy, iż pozwana ów status posiada – od dnia 22 marca 2018 r. jest zarejestrowana jako bezrobotna bez prawa do zasiłku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł.. Jeśli natomiast chodzi o możliwość zamieszkania przez A. P. w innym lokalu, to stwierdzić trzeba na wstępie, że obligatoryjne przyznanie uprawnienia do najmu socjalnego jest wyłączone nie tylko wtedy, gdy osoba wymieniona w art. 14 ust. 4 u.o.p.l. ma samodzielny tytuł prawny do lokalu (np. prawo własności, prawo obligacyjne), ale także wówczas, gdy przysługuje jej ekspektatywa uzyskania takiego tytułu, która się spełni do czasu realnego wykonania orzeczenia o eksmisji. Ta ostatnia przesłanka zaistnieje także wówczas, gdy wobec osoby eksmitowanej ciążą na innych obowiązki alimentacyjne i eksmitowany ma realną możliwość zamieszkać u owej innej osoby. Aby wyjątek przewidziany w art. 14 ust. 4 i n fine u.o.p.l. zachodził, możliwość zamieszkania przez eksmitowanego w innym lokalu niż dotychczasowy musi być realna, więc nie będzie zachodziła wtedy, gdy lokal, w którym potencjalnie miałaby zamieszkać osoba eksmitowana, jest już zamieszkały przez inne osoby i przez to nie ma w nim miejsca dla kolejnego lokatora albo też gdy były lokator mógłby co prawda zamieszkać u osób, na których ciąży wobec niego obowiązek alimentacyjny, lecz osobom tym przysługuje do lokalu tytuł prawny niepozwalający na przyjęcie do lokalu kolejnej osoby bez zgody właściciela (tak np. Zawadzka [w:] „Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz” pod red. K. Osajdy, 2018, tezy 64 i 65 do art. 14).

Odnosząc się zatem do poglądu Sądu Rejonowego, że A. P. może zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany, a mianowicie u swojego brata M. D., Sąd odwoławczy stwierdza, że prognoza ta nie znajduje wystarczającego oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym. Z wyjaśnień pozwanej wynika jedynie, że jej brat zamieszkuje wraz z narzeczoną w lokalu mieszkalnym składającym się z 2 pokoi i kuchni i że relacje pozwanej i jej brata są na tyle bliskie, że M. D. wspomaga ją finansowo. Sąd I instancji nie poczynił jednak żadnych ustaleń w kwestii ewentualnego obowiązku alimentacyjnego M. D. wobec siostry, faktycznej możliwości jej zamieszkania w niewielkim lokalu zajmowanym już przez inne osoby, a także statusu prawnego owego lokalu, w związku z czym nie wiadomo, komu przysługuje prawo do ewentualnego wyrażenia zgody na – chociażby czasowe – zamieszkanie w nim pozwanej. Nawet gdyby przyjąć, że brat pozwanej jest właścicielem owego lokalu, to i tak – wobec niewykazania w toku postępowania, że jest on zobowiązany do alimentacji A. P. – brak jest rzeczywistych podstaw do przyjęcia, że zgodziłby się na przyjęcie siostry pod swój dach. W przekonaniu Sądu II instancji Sąd meriti nie dysponował jakimikolwiek przesłankami do przyjęcia, że pozwanej przysługuje możność skutecznego domagania się od M. D., by zezwolił mieszkać jej w zajmowanym przez siebie mieszkaniu, a zatem nie sposób stwierdzić, iż posiada ona ekspektatywę uzyskania prawa do lokalu. Nie ma też racji Sąd Rejonowy, wywodząc istnienie takiej ekspektatywy z faktu, iż A. P. jest osobą zdrową, samodzielną, posiadającą średnie wykształcenie i wyuczony zawód, co zdaniem Sądu, oznacza, że może z powodzeniem podjąć pracę zawodową i dzięki zarobionym pieniądzom uzyskać tytuł prawny do innego lokalu. Z przepisów u.o.p.l. wynika, że ustawodawca zdecydował się udzielić osobom pozostającym bez stałej pracy szczególnej ochrony przed bezdomnością, do uzyskania której wystarczające jest posiadanie statusu bezrobotnego w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1265 ze zm.), natomiast przyjęcie za trafny punktu widzenia przedstawionego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku byłoby równoznaczne z ograniczeniem kręgu osób chronionych tylko do tych bezrobotnych, którzy w ocenie Sądu – ze względu na swoją sytuację zdrowotną, wykształcenie czy brak kwalifikacji – nie tylko obecnie nie mają pracy, ale nie będą w stanie znaleźć jej także w przyszłości. Treść art. 14 ust. 4 u.o.p.l. nie daje uzasadnionych podstaw do dokonywania takiej wykładni tego przepisu.

Wobec powyższego, stwierdzić należy, iż przekonanie Sądu I instancji o tym, że pozwana ma możliwość zamieszkania w innym lokalu, niż ten, który dotychczas zajmowała, jest błędne, a zatem Sąd ten nietrafnie uznał, iż zachodzi przewidziana prawem negatywna przesłanka zastosowania art. 14 ust. 4 u.o.p.l. Konsekwencją tego jest konieczność dokonania zmiany zaskarżonego wyroku w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie, że A. P. przysługuje z mocy art. 14 ust. 4 pkt. 5 u.o.p.l. uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego, a w dalszej kolejności poprzez nakazanie w myśl art. 14 ust. 6 u.o.p.l. wstrzymania wykonania wobec niej opróżnienia lokalu opisanego w punkcie 1 wyroku do czasu złożenia jej przez Miasto Ł. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. O kosztach procesu przed Sądem II instancji orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wyrażającego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i z tego względu zasądzono od powódki – jako przegrywającej sprawę na tym jej etapie – na rzecz pozwanej kwotę 320,00 zł, na którą złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 120,00 zł ustalone w oparciu o § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) oraz opłata od apelacji w kwocie 200,00 zł.