Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 marca 2021 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa M. B. przeciwko Skarbowi Państwa - Urzędowi Skarbowemu Ł. reprezentowanemu przez Naczelnika Urzędu Skarbowego - o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa

1.  oddalił powództwo o ustalenie nieistnienia prawa – ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 11.336,18 zł, wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej (...);

2.  oddalił powództwo o ustalenie nieistnienia wierzytelności zabezpieczonych hipoteką przymusowa zwykłą w kwocie 11.336,18 zł, wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej (...);

3.  oddalił powództwo o ustalenie, że wierzytelności zabezpieczone hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 11.336,18 zł - wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej (...) - nie uczestniczą w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości;

4.  nie obciążył powódki kosztami procesu;

5.  nie obciążył powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Sąd Rejonowy wskazał, że pozwem z dnia 25 października 2017 r. powódka M. B. wniosła przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa – Urzędowi Skarbowemu Ł. o ustalenie nieistnienia prawa – ograniczonego prawa rzeczowego, tj. hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 269.927,09 zł wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł. oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Strona powodowa wniosła również o zabezpieczenie roszczenia.

W uzasadnieniu powódka wskazała, iż posiada interes prawny w ustaleniu nieistnienia prawa pozwanego, ponieważ w przypadku uwzględnienia powództwa zmianie ulegnie nie tylko sposób podziału sumy uzyskanej z egzekucji, ale także kolejność zaspokojenia i wysokość sumy uzyskanej z egzekucji. Podała też, iż zobowiązania podatkowe pozwanego przedawniły się, a zatem wygasła hipoteka je zabezpieczająca.

Postanowieniem z dnia 27 października 2017 roku sąd zabezpieczył powództwo M. B. poprzez wstrzymanie wykonania planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...) w części dotkniętej zarzutami zgłoszonymi przez M. B. w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt II 1 Co 238/17, a dotyczącymi ujęcia w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji wierzytelności Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł. wynikającej z hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 269.927,09 złotych do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na pozew z dnia 7 lutego 2020 roku, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania. Strona pozwana podniosła m.in., iż sąd powszechny nie posiada kognicji do podejmowania władczych decyzji w zakresie ustalenia istnienia bądź nieistnienia zobowiązania podatkowego, w tym zakresie władne są organy administracji publicznej, których działalność jest kontrolowana przez sądy administracyjne. Nadto powódce jako osobie trzeciej (niebędącej zobowiązanym w postępowaniu administracyjnym), przysługuje prawo zainicjowania postępowania w którym rozstrzygnięte byłyby podnoszone przez powódkę kwestie związane z wygaśnięciem zobowiązania podatkowego. Pozwany wskazał również, iż powódka miała możliwość dochodzenia swoich praw we właściwym trybie tj. w oparciu przepis art. 842 § 1 k.p.c. tj. w postępowaniu o zwolnienie spornej nieruchomości od egzekucji administracyjnej, z którego to środka nie

W piśmie z dnia 22 czerwca 2020 roku, strona powodowa ostatecznie sprecyzowała roszczenie i wniosła - na zasadzie ewentualności żądań, o: ustalenie nieistnienia prawa - ograniczonego prawa rzeczowego, tj. hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 11.336,18 zł wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) (numer wpisu 32) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł., ustalenie nieistnienia wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 11.336,18 zł wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) (numer wpisu 32) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł., ustalenie, że wierzytelności zabezpieczone hipotecznie hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 11.336,18 zł wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) (numer wpisu 32) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł., nie uczestniczą w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...), wobec ich wygaśnięcia na skutek upływu

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dla nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w Ł. przy ulicy (...) prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi księga wieczysta nr (...). K. Z. była właścicielem przedmiotowej nieruchomości. Nieruchomość

Wyrokiem z dnia 25 września 2006 r. w sprawie I C 1239/05 zaopatrzonym w klauzulę wykonalności z dnia 20 listopada 2006 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu I Nc 377/05 w całości i zasądził od K. Z. na rzecz M. B. kwotę 5.375,67 USD z odsetkami w wysokości umownej 7% miesięcznie od dnia 2 grudnia 2004 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.089,37 zł z odsetkami w wysokości umownej 7% miesięcznie od dnia 2 grudnia 2004 r. do dnia zapłaty.

W dniu 19 grudnia 2007 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi dokonał wpisu hipotek przymusowych zwykłych pod numerem 20 i 21 w KW nr (...), urządzonej dla nieruchomości należącej do K. Z., celem zabezpieczenia należności objętych tytułem wykonawczym w postaci wyroku w sprawie I C 1239/05.

K. Z. posiada w Urzędzie Skarbowym Ł. zaległości podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych wg PIT 36 za 2001 r. oraz w podatku dochodowym w wysokości 19% od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za 2004 r. Na rzecz ww. Urzędu Skarbowego został wpisana hipoteka przymusowa zwykła do kwoty 269.927,09 zł pod numerem 11 oraz do kwoty 42.604,30 zł pod nr 22 w KW nr (...), urządzonej dla nieruchomości należącej do K. Z., celem zabezpieczenia należności objętych tytułami wykonawczym wskazanymi w treści KW. Na dzień 22 listopada 2016 roku dłużniczka posiadała należne zobowiązanie w US z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w oparciu o tytuł wykonawczy SM (...) w łącznej kwocie 11.336,18 zł.

Wnioskiem z dnia 26 sierpnia 2014 r. powódka wystąpiła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi K. G. o wszczęcie postępowania egzekucyjnego ze świadczenia emerytalnego przysługującego dłużnikowi, czyli K. Z. oraz z nieruchomości położonej w Ł., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze LD (...).

W dniu 12 listopada 2014 r. do Urzędu Skarbowego Ł. wpłynęło zawiadomienie Km 734/14 z dnia 4 listopada 2014 r. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi K. G. dotyczące opisu i oszacowania przedmiotowej nieruchomości. Komornik dokonał również obwieszczenia o terminie opisu i oszacowania nieruchomości.

Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Ł. wstrzymał postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko K. Z. ze względu na zbieg egzekucji do nieruchomości nr KW LD (...) z Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi K. G.. Postanowieniem w sprawie o sygn. akt II 1 Co 1422/16 z dnia 18 kwietnia 2016 r. Sad Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi postanowił, że egzekucję sądową i administracyjna przeciwko dłużnikowi K. Z. ma dalej prowadzić, w stosunku do składnika majątkowego dłużnika w postaci nieruchomości dłużnika położonej w Ł. przy ul. (...) w trybie egzekucji sądowej. Sąd ustalił również, że pozostają w mocy czynności dokonane przez Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego Ł..

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi K. G. przekazała do Urzędu Skarbowego Ł. obwieszczenie o pierwszej licytacji nieruchomości nr KW (...) i wezwała do wykazania zestawienia podatków i innych danin publicznych. W odpowiedzi Naczelnik Urzędu Skarbowego Ł. przesiał zestawienie zaległości podatkowych K. Z..

Postanowieniem z dnia 1 września 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia przysądził prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) działka numer (...), obręb B- 9, o powierzchni 0,0242 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XVI Wydział K. Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr LD (...), stanowiącej przedmiot przetargu w drugim terminie w dniu 26 lipca 2016 roku na rzecz B. S., za cenę 368.000,00 zł, która w całości została uiszczona gotówką. Stwierdził, że K. Z. ma obowiązek wydać prawo własności przedmiotowej nieruchomości.

Pismem z dnia 21 listopada 2016 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi K. G., w związku z przystąpieniem do sporządzania projektu planu podziału sumy uzyskanej z sprzedaży przedmiotowej nieruchomości wezwała do wskazania wysokości należności zabezpieczonych hipotekami przymusowymi zwykłymi.

W dniu 13 stycznia 2017 r. pełnomocnik wierzycielki hipotecznej M. B. wniósł do Sądu zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości sporządzonemu przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi K. G. w dniu 25 listopada 2016 r. i zatwierdzonemu przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi postanowieniem sygn. akt II 1 Co 7022/15 z dnia 12 grudnia 2016 r. (zarzuty k. 38-44, uzupełnienie zarzutów k. 45-47)

Komornik Sądowy K. G. pismem z 28 lutego 2017 r. w odpowiedzi na wniesione przez powódkę M. B. zarzuty oświadczyła, że zasługują one na uwzględnienie zgodnie z zastrzeżeniami opisanymi w piśmie.

Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt II 1 Co 238/17 zatwierdził projekt planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji przedmiotowej nieruchomości sporządzony przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi K. G. w dniu 25 listopada 2016 r., zatwierdzony postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi z dnia 12 grudnia 2016 roku. W uzasadnieniu Sąd podał, że stosownie do treści art. 1028 §2 k.p.c. na skutek wniesienia zarzutów sąd nie rozpoznaje sporu co do istnienia prawa objętego planem podziału. Przepis ten ogranicza zakres kognicji Sądu wyłączając z niego spory co do praw objętych planem podziału. Należy zatem uznać, że spory w tym zakresie muszą być rozpoznane w trybie procesowym w ramach wskazanego przez § 4 art. 1028 k.p.c. powództwa o ustalenie nieistnienia prawa. Jak dalej uzasadnił Sąd w piśmiennictwie wskazano także, że spory co do prawa objętego planem podziału mogą także przybrać postać powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (art. 840 k.p.c.) lub powództwa osoby trzeciej o zwolnienie przedmiotu zajętego od egzekucji (art. 841 k.p.c.).

Powódka M. B. wniosła zażalenie na powyższe postanowienie w dniu 5 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi odrzucił zażalenie postanowieniem z dnia 13 czerwca 2017 r.

Pismem z dnia 20 września 2017 roku Naczelnik US Ł. poinformował powódkę, iż brak jest podstaw do zmiany a w szczególności wystąpienia organu skarbowego z wnioskiem o wykreślenia hipoteki nr 11 w związku z przedawnieniem zobowiązań podatkowych. Jednocześnie informując, iż termin przedawnienia zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych wg PIT 36 za 2001 rok, upłynął w dniu 23 października 2010r. Przedmiotowa zaległość na wniosek wierzyciela została zabezpieczona wpisem hipoteki przymusowej nr 11 w przedmiotowej KW ustanowionym 31 sierpnia 2004 r.

Zaświadczeniem dnia 11 lutego 2019 roku Naczelnik US Ł. w odpowiedzi na wniosek powódki dotyczący wydania zaświadczenia o przedawnieniu zaległości dłużniczki zabezpieczonych hipoteką zwykłą przymusową wpisaną w przedmiotowej KW pod nr 11 wskazał, ze zaległość podatkowa dłużniczki objęta wskazanym wpisem nie uległa przedawnieniu, jednak odpowiednio należność ta od dnia 14 października 2010 r. za 2001 r. w podatku dochodowym od osób fizycznych wg PIT 36 może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych aktach I C 1168/19, II 1Co 238/17 oraz aktach komorniczych Km 734/14. Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W niniejszej sprawie przedmiotem badania przez Sąd są twierdzenia powoda o istnieniu lub nieistnieniu stosunku prawnego lub prawa oraz jego interes prawny w uzyskaniu ochrony. W tym pierwszym wypadku dochodzi do badania prawdziwości twierdzeń powoda w kontekście art. 6 k.c. i ciężaru dowodu. Pojęcie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. jako dopuszczalności powództwa o ustalenie powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądu w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej, której nie można się domagać w drodze innego powództwa.

Z wyżej powołanego przepisu wynika, że powództwo będzie oddalone przede wszystkim, jeżeli powód nie ma interesu prawnego do jego wytoczenia, ale także, jeżeli interes taki istnieje, ale twierdzenie powoda o istnieniu lub nieistnieniu stosunku prawnego okaże się bezzasadne. W świetle treści tego przepisu interes prawny, jako przesłanka powództwa o ustalenie, która, w sposób niezależny od innych wymaganych przez prawo materialne lub procesowe okoliczności, warunkuje określony skutek tego powództwa, należy do grupy przesłanek merytorycznych i decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje, bądź nie istnieje. Drugą więc przesłanką merytoryczną jest wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście nie istnieje. W doktrynie podkreśla się, że pierwsza z wymienionych przesłanek merytorycznych jest przesłanką skuteczności, druga zaś przesłanką zasadności powództwa. Aktualnie interes prawny należy rozumieć szeroko a mianowicie nie tylko w sposób wynikający z treści określonych przepisów prawa przedmiotowego, lecz również w sposób uwzględniający ogólną sytuację prawną powoda. Przy interpretacji tej podstawowej przesłanki przepisu art. 189 k.p.c. należy uwzględniać szeroko pojmowany dostęp do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej w konstytucyjnie określonym zakresie (art. 45 Konstytucji RP).

Udzielenie ochrony przez sąd następuje zawsze ze względu na istniejącą potrzebę uzyskania poprawy w sytuacji prawnej, m.in. przez uzyskanie stanu klarowności i stabilności tej sytuacji. Interesu prawnego w żądaniu omawianego ustalenia nie można zakwestionować, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych (możliwych), ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw (sytuacji prawnej) podmiotu występującego z żądaniem ustalenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05, LEX nr 192028). Powinno być zatem interpretowane z uwzględnieniem oceny, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości w tym zakresie i zapewni powódce ochronę jej prawnie chronionych interesów, a więc czy definitywnie zakończy istniejący spór ewentualnie, czy zapobiegnie takiemu sporowi w przyszłości " (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2012 r., I CSK 325/11, LEX nr 1171285).

W przedmiotowej sprawie powódka podnosiła, iż w przypadku uwzględnienia jej powództwa i ustalenia nieistnienia prawa pozwanego w zakresie ograniczonego prawa rzeczowego tj. hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 11.336,18 zł wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...), nieistnienia wierzytelności pozwanego zabezpieczonych ww. hipoteką oraz wyłączenia tychże z planu podziału, zmianie ulegnie nie tylko sposób podziału sumy uzyskanej z egzekucji, ale także porządek zaspokojenia i wysokość sumy uzyskanej z egzekucji.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż pozwany, podobnie jak i powódka ma status wierzyciela hipotecznego, którego należności publicznoprawne wobec dłużniczki stron z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych zostały zabezpieczone hipoteką na przedmiotowej nieruchomości przy ul. (...) w Ł.. Strona powodowa podnosiła, iż należności podatkowe pozwanego się przedawniły a zatem wygasła hipoteka je zabezpieczająca. Zgodnie z treścią art. 94 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (dalej u.k.w.h.) wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu. Zdarzeniem, które w obrocie najczęściej pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki jest zapłata, czyli właściciel, będący zarazem dłużnikiem osobistym, zaspokaja wierzyciela hipotecznego. Z chwilą wygaśnięcia wierzytelności wygasa – jak stanowi art. 94 – hipoteka, a treść księgi wieczystej, w której taka hipoteka formalnie nadal figuruje, jest – od chwili wygaśnięcia wierzytelności – niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym. W tej sytuacji właściciel może żądać od wierzyciela usunięcia tej niezgodności (art. 100 u.k.w.h). Jeżeli wierzyciel hipoteczny nie wyrazi zgody na wykreślenie hipoteki, dłużnik może wytoczyć powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ustawy – zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 1998 r., I CKN 885/97, OSNC 1999/4/84).

Sąd zważył jednak, iż zgodnie z art. 77 u.k.w.h. przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Ww. przepis jest wyjątkiem od art. 117 k.c., który odmiennie reguluje skutki przedawnienia roszczeń. Hipoteka chroni bowiem wierzyciela przed negatywnymi skutkami przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. W konsekwencji przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej, nie pozbawia natomiast wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości. Oznacza to, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie przysługuje zarzut przedawnienia i ponosi on odpowiedzialność rzeczową. Artykuł 77 u.k.w.h. ma przy tym zastosowanie bez względu na to, czy właścicielem przedmiotu hipoteki jest dłużnik osobisty czy też osoba trzecia. Odpowiedzialność rzeczowa jest wyłączna i wzmacnia pozycję prawną wierzyciela hipotecznego w stosunku do właściciela obciążonej nieruchomości. Każdy, kto nabywa nieruchomość obciążoną hipoteką musi liczyć się z ryzykiem żądania zabezpieczenia tak zabezpieczonych wierzytelności przez wierzyciela tych wierzytelności i nie może się skutecznie powoływać na przedawnienie tych wierzytelności względem wierzyciela w zakresie, w jakim wierzyciel posiada roszczenie do ich zaspokojenia w zakresie określonym w art. 77 u.k.w.h.

Mając na uwadze powyższe, należał stwierdzić, iż kwestia ustalenia nieistnienia należności podatkowych pozwanego wobec ich zabezpieczenia hipotecznego, nie wpłynie na uzyskanie poprawy w sytuacji prawnej powódki. Obie strony postępowania jako wierzyciele hipoteczni mają uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości (mimo jej zbycia na rzecz osoby trzeciej), nadto należą do tej samej kategorii (piątej) w kolejności zaspokajania się z kwoty uzyskanej z egzekucji.

Tym samym Sąd w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uznania, że nie istnieją wierzytelności zabezpieczone hipotecznie hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 11.336,18 zł wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) (numer wpisu 32) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł. bowiem nawet w przypadku takiego orzeczenia nie będzie ono miało żadnego znaczenia dla możliwości pozwanego zaspokojenia się z hipoteki 11 w księdze wieczystej nr LD (...).

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie 2. wyroku.

Przechodząc natomiast do żądania powódki dotyczącego ustalenie nieistnienia prawa - ograniczonego prawa rzeczowego, tj. hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 11.336,18 zł wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) (numer wpisu 32) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł., podnieść trzeba, że wobec bezzasadności ustalania przez Sąd nieistnienia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie, brak jest podstaw do ustalenie nieistnienia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipoteki przymusowej zwykłej wpisanej pod numerem hipoteki 111. Powstanie hipoteki wynika z orzeczenia sądu w postaci wpisu, a nie z faktu istnienia wierzytelności. W związku z tym wpis hipoteki, jako orzeczenie, był konsekwencją uprzedniej oceny dopuszczalności jej powstania na podstawie przedłożonych przez pozwanego dokumentów, a tym samym wynikał także z kontroli prawidłowości tytułów będących podstawą wpisania hipoteki. W sprawie nie chodziłoby więc jedynie o ustalenie nieistnienia hipoteki przymusowej zwykłej, ale o ocenę prawidłowości wpisu hipoteki, a nie mogłoby to nastąpić bez jednoczesnego podważenia prawidłowości wpisu jako orzeczenia sądowego. Inaczej rzecz ujmując, zdarzeniem prawnym, stanowiącym podstawę powstania hipoteki przymusowej, było orzeczenie sądowe (wpis), którego przesłanką z kolei był tytuł wykonawczy kwestionowany przez powódkę. Zakwestionowanie istnienia wierzytelności wynikającej z tych tytułów nie jest równoznaczne z zakwestionowaniem prawidłowości wpisu.

Z uwagi na powyższe, Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie 1. wyroku.

Należy też wskazać, iż uzyskanie (hipotetycznie) pozytywnego rozstrzygnięcia w zakresie obu omówionych żądań, tj. ustalenia nieistnienia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipoteki i jeszcze w większym zakresie ustalenia nieistnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, nie byłoby równoznaczne z wykreśleniem wpisu w księdze wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości, a tym samym nie doprowadziłoby do usunięcia niejasności i wątpliwości w tym zakresie i nie zapewniłoby powódce ochrony jej interesów w większym zakresie niż dotychczas a w konsekwencji nie zakończyłoby definitywnie istniejącego sporu.

Dla uwzględnienia powództwa opartego na treści art. 189 k.p.c. nie jest wystarczające stwierdzenie, że – zgodnie z twierdzeniem strony powodowej – określony stosunek prawny istnieje lub nie istnieje oprócz tego niezbędne jest istnienie stanu, w którym: po pierwsze, nie istnieje inny środek prawny, przy użyciu którego powód uzyskać może skuteczną ochronę prawną, a po drugie, orzeczenie ustalające wydane w oparciu o art. 189 k.p.c. taką skuteczną ochronę prawną powodowi zapewni. O braku interesu prawnego w ustaleniu można mówić wówczas, gdy powód nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalenia prawa lub stosunku prawnego, lecz także wówczas, gdy może osiągnąć w pełni ochronę swych praw w sposób prostszy i łatwiejszy, np. w procesie o świadczenie albo ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Za pomocą tego powództwa nie można też żądać ustalenia faktu lub stanu faktycznego, albo właściwości rzeczy (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1953 r., I C 22/53, OSN 1954, nr 3, poz. 58 oraz orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1953 r., I C 26/53, PiP 1953, nr 12, s. 905). W doktrynie oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszcza się możliwość żądania na podstawie art. 189 k.p.c. ustalenia faktu prawotwórczego. Określony fakt nosi cechy prawotwórcze, jeżeli jego ustalenie zmierza do ustalenia prawa lub stosunku prawnego (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1952 r., C 1514/52, PiP 1953, nr 8-9, s. 369, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1953 r., I C 581/53, OSN 1954, nr 3, poz. 65).

Odnosząc powyższe do okoliczności niniejszej sprawy, Sąd uznał, że powódka nie wykazała interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie wygaśnięcia wierzytelności oraz wygaśnięcia hipoteki. Istota sporu sprowadzała się bowiem do ustalenia, w trybie art. 189 k.p.c., że na skutek przedawnienia roszczeń Urzędu Skarbowego czyli innego wierzyciela hipotecznego, doszło do wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, a zatem konieczne jest usunięcie tej hipoteki z księgi wieczystej. Bez wątpienia powódce przysługuje dalej idący środek ochrony jego praw, jakim w niniejszej sytuacji jest powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wyłącza to tym samym możliwość dochodzenia jego roszczeń na podstawie powództwa o ustalenie stosunku prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. W orzecznictwie podkreśla się, że powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym jest powództwem służącym zaspokojeniu roszczenia typu rzeczowego (actio in rem), przy pomocy którego powód domaga się nie tylko ustalenia prawa lub stosunku prawnego, lecz także wydania orzeczenia zastępującego oświadczenie woli osoby uprawnionej do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2011 r., I CSK 305/10, LEX nr 798231). Jest to zatem skuteczniejszy (intensywniejszy) środek ochrony prawnej niż powództwo o ustalenie, co podważa interes prawny w żądaniu ustalenia opartego na art. 189 k.p.c. Nie jest zatem w tym względzie wystarczająca subiektywnie odczuwana przez powódkę nie wynikająca z jakichkolwiek obiektywnych przesłanek, potrzeba wytoczenia takiego powództwa.

Interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powódki, że dany stosunek lub prawo istnieje. Brak tej przesłanki prowadzi w rezultacie do oddalenia powództwa.

Ustosunkowując się do natomiast do ostatniego żądania powódki tj. ustalenia, że wierzytelności zabezpieczone hipotecznie hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 11.336,18 zł wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr (...) (numer wpisu 32) na rzecz Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego Ł., nie uczestniczą w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...), wobec ich wygaśnięcia na skutek upływu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, podkreślić należy, co już sąd wskazał powyżej, że sam fakt przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie nie prowadzi do niemożności zaspokojenia się przez pozwanego z przedmiotu hipoteki, a co najważniejsze kwestie związane z ograniczeniem planu podziału leżą niewątpliwie w gestii postępowania egzekucyjnego.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie 3. wyroku.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi wywiodła powódka, zaskarżając wyrok w części, tj. w punktach 1.,2. i 3.- w zakresie oddalenia powództwa o ustalenie co do roszczenia głównego i roszczeń ewentualnych, zaskarżonemu wyrokowi zarzucając:

a. błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę wydanego rozstrzygnięcia poprzez stwierdzenie przez Sąd I instancji, iż sporna nieruchomość obciążona jest licznymi hipotekami oraz, że dłużniczka posiada w Urzędzie Skarbowym Ł. zaległości podatkowe, w sytuacji gdy na skutek sprzedaży licytacyjnej i przysądzenia własności, wykreśleniu uległy nie tylko wszystkie hipoteki obciążające nieruchomość, ale także doszło do zmiany właściciela, czego nie zauważa Sąd uznając, że powódka nie wykazała interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie, a w konsekwencji przysługuje jej dalej idący środek ochrony jej praw, jakim jest powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

b. naruszenie art. 233 § I k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów z pominięciem wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, skutkującą oddaleniem powództwa mimo istnienia podstaw do jego uwzględnienia wobec wykazania przez powódkę posiadanego interesu prawnego i rzeczywistej potrzeby uzyskania poprawy sytuacji prawnej powódki na etapie podziału sumy uzyskanej z egzekucji poprzez wyeliminowanie wierzytelności publicznoprawnych zabezpieczonych hipotecznie z planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z uwagi na przedawnienie, stosownie do art. 1028§4 k.p.c.,

c. naruszenie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 1028 § 4 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, że wyłączona jest możliwość dochodzenia roszczeń powódki na drodze powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa wobec istnienia skuteczniejszego (intensywniejszego) środka ochrony prawnej w postaci powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w sytuacji gdy z aktualnej treści księgi wieczystej nr LD l (...) jednoznacznie wynika, że księga ta nie zawiera żadnych wpisów w dziale IV (HIPOTEKA), a tym samym powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie jest właściwym środkiem ochrony prawnej, gdyż celem niniejszego postępowania jest wyeliminowanie wierzytelności podatkowych zabezpieczonych hipotecznie z planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji na skutek ich przedawnienia stosownie do art. 1028 § 4 k.p.c., zaś powódka przedstawiła Sądowi I instancji oprócz żądania głównego, również żądania ewentualne i wykazała wpływ tego postępowania na podział sumy uzyskanej z egzekucji, gdyż wyeliminowanie przedawnionych wierzytelności publicznoprawnych zabezpieczonych hipotecznie w konsekwencji spowoduje zmiany w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji i tym samym usunie jasności i wątpliwości w tym zakresie, zapewniając powódce pełną i realną ochronę prawną stosownie do art. 45 Konstytucji RP,

d. nierozpoznanie przez Sąd I instancji istoty sprawy, którą jest zmierzanie do wykazania nieistnienia wierzytelności publicznoprawnych zabezpieczonych hipotecznie z uwagi na ich przedawnienie celem wyeliminowania tych wierzytelności z planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji stosownie do art. 1028 § 4 k.p.c.;

3. apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie I. poprzez:

a. ustalenie nieistnienia prawa - ograniczonego prawa rzeczowego, tj. hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 11.336,18 zł wpisanej pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr LD l (...) (numer podstawy wpisu - 32) na rzecz Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. - organu reprezentującego Skarb Państwa - przy czym jest to żądanie zasadnicze, zaś na wypadek jego nieuwzględnienia, wnoszę o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie 2. poprzez:

b. ustalenie nieistnienia wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 11.336,18 zł, wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr LD l (...) (numer podstawy wpisu - 32) na rzecz Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. - przy czym jest to żądanie ewentualne, zaś na wypadek jego nieuwzględnienia oraz nieuwzględnienia żądania zasadniczego, wnoszę o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie 3. poprzez:

c. ustalenie, że wierzytelności zabezpieczone hipotecznie hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 1 1.336,18 zł, wpisaną pod numerem hipoteki 11 w księdze wieczystej nr LD l (...) (numer podstawy wpisu - 32) na rzecz Skarbu Państwa Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł., nie uczestniczą w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...). J. B. 70 G, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr LDl (...) wobec ich wygaśnięcia na skutek upływu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych,

ewentualnie

o uchylenie zaskarżonego orzeczenia stosownie do treści art. 386 § 4 k.p.c. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w razie uznania przez Sąd II instancji, że doszło do nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd I instancji.

4. w razie uwzględnienia apelacji, apelująca wniosła o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji i kosztach postępowania apelacyjnego, w tym o kosztach zastępstwa adwokackiego za obydwie instancje według norm przepisanych.

5. w razie oddalenia apelacji, wniosła o zastosowanie przez Sąd II instancji art. 102 k.p.c. i nie obciążanie powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Aktualna treści księgi wieczystej nr LD l (...) , prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVI Wydział Ksiąg Wieczystych, nie zawiera żadnych wpisów w dziale IV. Prawo własności do nieruchomości wykazane jest na rzecz B. S..

(fakt notoryjny)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Na wstępie należy zaznaczyć, że Sąd Okręgowy w rozpoznawanej sprawie podzielił w całości argumentację prawną wyrażoną przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 7 lipca 2021 roku, sygn. akt I ACa 540/20, I ACa 818/20, w sprawie o analogicznym stanie faktycznym.

Uwzględniając powyższe rozważania Sądu Apelacyjnego w realiach rozpoznawanej sprawy, należało stwierdzić, porządkując wywody, odnoszące się do zarzutów apelacji strony powodowej, że utrwalonym w orzecznictwie pozostaje stanowisko, że Sąd drugiej instancji, będąc sądem merytorycznym, rozstrzyga na podstawie całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału procesowego, stosując właściwe prawo materialne. Nie może w tej sytuacji poprzestać li tylko na ustosunkowaniu się do zarzutów strony skarżącej, lecz musi - niezależnie od ich treści - dokonać ponownych własnych ustaleń, a następnie dokonać ich kwalifikacji prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2015 r. III CSK 203/14, LEX nr 1678964).

Dokonanie ponownej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych, doprowadziło Sąd Okręgowy do wniosków odmiennych z wyprowadzonymi przez Sąd I instancji. Nie można bowiem zgodzić się z oceną Sądu Rejonowego, że Sąd nie był uprawniony do dokonywania samodzielnych ustaleń co do łączących strony relacji prawnych.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów apelacji, w pierwszej kolejności należy wskazać, że najdalej idący zarzut, dotyczący nierozpoznania istoty sprawy (zarzut 2 d. apelacji) okazał się bezzasadny. Istota sprawy została bowiem rozstrzygnięta poprzez oddalenie powództwa tak w zakresie roszczenia głównego jaki i roszczeń ewentualnych. Podnoszona przez stronę powodową kwestia wyeliminowania z obrotu ujętych w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji wierzytelności przedawnionych przysługujących pozwanemu została ocenia przez Sąd I instancji jako nie skutkująca ani ustaleniem nieistnienia prawa rzeczowego hipoteki przymusowej zwykłej, ani nie skutkująca ustaleniem nieistnienia wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie, ani nie skutkująca ustaleniem, że wierzytelności zabezpieczone opisaną hipoteką przymusową zwykłą nie uczestniczą w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości (oddalenie powództwa przez Sąd Rejonowy).

Przechodząc do dalszych rozważań, należy stwierdzić, że najistotniejszą kwestią w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, jest określenie, czym są sprawy cywilne i czy niniejsza sprawa się do nich zalicza, a zatem czy droga sądowa jest dopuszczalna w stosunku roszczenia powódki. Wprawdzie na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, iż roszczenie powódki odnosi się stricte do należności podatkowych, które są przedmiotem postępowania administracyjnego, a więc nie podlegają kognicji sądów cywilnych. Jednak już Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 45 ust. 1 nakazuje przyjęcie szerokiej definicji „sprawy”. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy, „pojęcie "sprawy" w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji ma charakter autonomiczny i obejmuje również sprawy, które nie są sprawami cywilnymi, sądowo-administracyjnymi lub karnymi; sprawy te rozpoznaje sąd powszechny w postępowaniu cywilnym” (zob. Postanowienie SN z 19.12.2003 r., III CK 319/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 31). Ponadto „dopuszczalność drogi sądowej zależy od okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda jako podstawa roszczenia, nie jest natomiast warunkowana wykazaniem istnienia tego roszczenia; nie jest także uzależniona od zarzutów pozwanego ani zastosowanego przez niego sposobu obrony” (por. Wyrok SN z 10.03.2004 r., IV CK 113/03, LEX nr 182070).

W przedmiotowej sprawie bezspornie powódka w rozumieniu postępowania administracyjnego nie jest stroną, zatem nie mogła dochodzić obrony swoich praw w tym postępowaniu. Natomiast z uwagi na zbyt późne dowiedzenie się o sporządzeniu planu podziału przez Komornika Sądowego, nie miała możliwości wniesienia powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu z egzekucji administracyjnej w trybie art. 842 k.p.c.. Przedmiotem procesu jest roszczenie procesowe (a więc twierdzenie, że powodowi przysługuje określona w żądaniu ochrona prawna), źródłem stosunków cywilnoprawnych mogą być akty administracyjne, o cywilnoprawnym charakterze roszczenia procesowego decydują twierdzenia powoda i odwołanie się do okoliczności kształtujących stosunek cywilnoprawny. Dopuszczalność drogi sądowej zależy od stanu faktycznego powołanego na uzasadnienie zgłoszonego roszczenia, nie jest natomiast warunkowana wykazaniem istnienia roszczenia i stosunku prawnego łączącego strony. Wyrażona w art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasada, że ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw ma na celu ochronę praw podmiotów prywatnych, w tym przeciwko Państwu, a nie Skarbowi Państwa przeciwko obywatelom (tak SA w Krakowie w wyroku z 15.09.2017 r., I ACa 444/17, LEX nr 2442767).

Uwzględniając powyższe uwagi, należy stwierdzić, że niezasadne jest stanowisko Sądu I instancji, że sąd cywilny nie jest w niniejszej sprawie władny do czynienia własnych ustaleń w stosunku do istnienia lub nieistnienia ograniczonego prawa rzeczowego, zabezpieczającego należności publicznoprawne. Zarzut apelującej zasługuje w tym zakresie na uwzględnienie.

Trafny okazał się zatem zarzut apelującej naruszenia art.189 k.p.c. w zw. z art. 1028 § 4 k.p.c.. Wbrew poglądowi wyrażonemu przez Sąd Rejonowy, powódka miała interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie, „interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. stanowi materialnoprawną przesłankę (podstawę) powództwa o ustalenie i podlega badaniu w ramach merytorycznego rozpatrywania sprawy. Jego istnienie warunkuje zatem przyznanie ochrony prawu podmiotowemu, a brak prowadzi do oddalenia powództwa jako bezzasadnego. Interes prawny to interes odnoszący się do szeroko rozumianych praw oraz stosunków prawnych i w obecnym stanie prawnym występuje nie tylko wtedy, gdy bezpośrednio zagrożona jest sytuacja prawna powoda, ale i wówczas, gdy w związku z zachowaniem pozwanego uzasadnione jest ustalenie stosunku prawnego lub prawa w celu usunięcia niepewności co do tego prawa lub stosunku prawnego z przyczyn faktycznych lub prawnych” (zob. Wyrok SA w Warszawie z 11.09.2020 r., VII AGa 815/19, LEX nr 3115661).

Powódka niewątpliwie wykazała interes prawny, wytaczając powództwo przeciw pozwanemu. Ustalenie bowiem, że nie istnieje ograniczone prawo rzeczowe w postaci hipoteki na nieruchomości K. Z. na rzecz Urzędu Skarbowego Ł. spowoduje, iż powódka znajdzie się w korzystniejszej sytuacji prawnej w kontekście egzekucji swojej wierzytelności.

Jak wykazano w poprzedzającej części uzasadnienia, wskazane okoliczności wypełniają znamiona interesu prawnego w znaczeniu cywilnoprawnym, pomimo że niniejsza materia leży na pograniczu prawa cywilnego i zagadnień prawnoadministracyjnych. Rozumienie interesu prawnego na gruncie art. 189 k.p.c. powinno być szerokie, ale też elastyczne, tj. z uwzględnieniem wszelkich okoliczności danej sprawy. Musi być ono celowe, ma spełniać realną funkcję prawną. Ocena istnienia interesu musi uwzględniać to, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do danego stosunku prawnego i czy definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a więc czy sytuacja powoda zostanie jednoznacznie określona (tak SA w Krakowie w wyroku z 13.03.2020 r., I Aga 527/18). Sąd Okręgowy w tym zakresie nie podziela wniosków, do jakich doszedł Sąd pierwszej instancji, oddalając powództwo. Trafnie apelująca zarzuciła naruszenie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 1028 § 4 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, że wyłączona jest możliwość dochodzenia roszczeń powódki na drodze powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa wobec istnienia skuteczniejszego (intensywniejszego) środka ochrony prawnej w postaci powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Słusznie podniosła apelująca, że z aktualnej treści księgi wieczystej nr LD l (...) jednoznacznie wynika, że księga ta nie zawiera żadnych wpisów w dziale IV (HIPOTEKA). Zasadnie zatem, w ocenie Sądu drugiej instancji, podniesiono w apelacji, iż tym samym powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie jest właściwym środkiem ochrony prawnej, skoro celem przedmiotowego postępowania jest wyeliminowanie wierzytelności podatkowych zabezpieczonych hipotecznie z planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji na skutek ich przedawnienia stosownie do art. 1028 § 4 k.p.c., zaś powódka przedstawiła Sądowi I instancji oprócz żądania głównego, również żądania ewentualne i wykazała wpływ tego postępowania na podział sumy uzyskanej z egzekucji. Niewątpliwie wyeliminowanie przedawnionych wierzytelności publicznoprawnych zabezpieczonych hipotecznie w konsekwencji spowoduje zmiany w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji i tym samym usunie jasności i wątpliwości w tym zakresie, zapewniając powódce pełną i realną ochronę prawną stosownie do art. 45 Konstytucji RP,

Nie sposób bowiem zgodzić się z twierdzeniem pozwanego, iż termin przedawnienia należności podatkowych nie biegnie, ponieważ zostały one zabezpieczone hipoteką. Sąd Okręgowy w rozpoznawanej sprawie podzielił stanowisko Sąd Apelacyjny w Łodzi zaprezentowane w powyżej przywołanym wyroku z dnia 7 lipca 2021 roku, sygn. akt I ACa 540/20, I ACa 818/20, że pomimo zabezpieczenia zobowiązań podatkowych hipoteką biegnie przedawnienie zobowiązania podatkowego na podstawie przepisów prawa podatkowego. To sprawia, że po upływie wskazanego terminu przedawnienia, zgodnie z tym prawem - zobowiązanie podatkowe wygasło. Mając z kolei na uwadze akcesoryjność hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego i uzależnienie dalszego istnienia zabezpieczenia hipotecznego od istnienia wierzytelności, którą zabezpiecza, to wygaśnięcie zobowiązania podatkowego zabezpieczonego hipoteką spowodowało wygaśnięcie hipoteki (art. 94 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707)), a zatem zwolnienie z odpowiedzialności przedmiotem obciążonym hipoteką (tak SN w wyroku z dnia 17.03.2016 r., V CSK 377/15). W tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy odniósł się także do podnoszonej przez pozwanego kwestii zgodności z Konstytucją RP przepisu art. 70 § 8 ustawy Ordynacja Podatkowa. Stwierdzono, iż jeżeli niezgodność przepisu z Konstytucją jest w związku z rozpoznawaną sprawą oczywista i ocena taka ma dodatkowe poparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził uprzednio niezgodność z Konstytucją przepisu o takim samym brzmieniu, jak zawarty w obowiązującej ustawie, to sąd może nie zastosować tego przepisu w rozpoznawanej sprawie ze względu na jego niezgodność z Konstytucją. Powyższe dowodzi, iż powódka słusznie podnosiła, że ograniczone prawo rzeczowe w postaci hipoteki, zabezpieczającej należności podatkowe, przestało istnieć wskutek wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.

Ustalenie to w sposób istotny wpływa na sporządzony plan podziału środków uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości należącej do K. Z.. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką doprowadziło do wygaśnięcia hipoteki stosownie do art. 94 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 20 lutego 2011 r. (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.),

Wyeliminowanie przedawnionych wierzytelności publicznoprawnych zabezpieczonych hipotecznie w konsekwencji spowoduje zmiany w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Plan podziału nie może konstytutywnie kreować wierzytelności, która wygasła, a w konsekwencji nie może stanowić podstawy prawnej świadczenia (tak SN w wyroku z 14.11.2013 r., II CSK 78/13, LEX nr 1415503). Należy podzielić ten pogląd, szczególnie że w niniejszej sprawie Komornik Sądowy, prowadzący egzekucję z majątku K. Z. sam stwierdził, iż zarzuty do planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji mogą być zasadne.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, uwzględniając żądanie główne powódki. Ponadto Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok, zasądzając, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., kwotę 1817 zł od pozwanego na rzecz powódki tytułem poniesionych przez nią kosztów procesu w postaci wynagrodzenia ustanowionego pełnomocnika ustalonego na podstawie § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (tj. Dz.U. 2015 r. poz. 1800 ze zm.) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Natomiast w pozostałym zakresie apelacja powódki dotycząca żądań ewentualnych: o ewentualne ustalenie nieistnienia wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie i o ewentualne ustalenie, że wierzytelności zabezpieczone opisaną hipoteką przymusową zwykłą nie uczestniczą w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości, podlegała oddaleniu.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 marca 2021 roku Sąd Rejonowy wypowiedział się zarówno w kwestii żądania głównego jak i ewentualnego powódki, oddalając powództwo w zakresie wszystkich tych żądań. Apelacja powódki od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 24 marca 2021 roku okazała się na tyle skuteczna, że skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i uwzględnieniem jej roszczenia głównego. Zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty powódka w apelacji od wyroku w zakresie orzeczenia o roszczeniach ewentualnych jako bezprzedmiotowe nie wymagały badania.

Z uwagi na powyższe okoliczności, apelacja powódki w pozostałym zakresie podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (tj. Dz.U. 2015 r. poz. 1800 ze zm.) zasądzając od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, niezależnie od tego, że apelacja powódki od wyroku w zakresie roszczeń ewentualnych podlegała oddaleniu. Ostatecznie roszczenie główne powódki zostało uwzględnione w całości i to ono stanowi o wygraniu postępowania apelacyjnego.