Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa
w Ł. I Wydział Cywilny w sprawie I C 148/13 z powództwa A. Ś. przeciwko K. Ś. o zapłatę:

1.  stwierdził, że nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym dnia
4 stycznia 2013 roku w sprawie I Nc 854/12 stracił moc na podstawie art. 505 § 1 k.p.c.,

2.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.668,83 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 stycznia 2013 roku,

3.  oddalił powództwo w pozostałej części,

4.  przyznał adwokatowi E. L. wynagrodzenie w kwocie 2.952 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu,

5.  nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi na rzecz adwokata E. L. wynagrodzenie w kwocie 2.952 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu,

6.  odstąpił od obciążenia pozwanej kosztami procesu.

Rozstrzygnięcie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia. Strony jako kredytobiorcy zawarli w dniu 23 czerwca 2008 roku umowę kredytu z bankiem. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowiono hipotekę na rzecz banku na wchodzącym
w skład majątku wspólnego stron spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego. W dniu 26 sierpnia 2010 roku strony ustanowiły między sobą rozdzielność majątkową. Po ustaniu wspólności majątkowej powód spłacił część tego kredytu w kwocie 37.941,07 zł, a pozwana część tego samego kredytu w kwocie 16.603,40 zł. Po ustaniu wspólności pozwana poniosła ponadto koszty utrzymania mieszkania w kwocie 17.668,16 zł. Strony nie dokonały podziału majątku wspólnego. Od połowy grudnia 2010 roku we wspólnym mieszkaniu zamieszkują pozwana ze wspólną córką stron, gdyż powód wyprowadził się na prośbę pozwanej. Pozwana nie składała powodowi oświadczeń o potrąceniu. Pozwana nie ma stałej pracy, otrzymuje kwotę 500 zł tytułem świadczeń alimentacyjnych na dziecko i utrzymuje się z prac dorywczych i chałupniczych. Dokonuje wpłat zaległego czynszu na podstawie porozumienia oraz w miarę możliwości reguluje bieżące opłaty czynszowe za mieszkanie.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w części, to jest w zakresie kwoty 10.668,83 zł
z dochodzonej w pozwie kwoty 18.970,53 zł. Jako podstawę powództwa sąd pierwszej instancji wskazał art. 376 § 1 k.c. W ocenie Sądu, wobec tego, że bezsporna jest solidarna odpowiedzialność stron za wykonanie zobowiązania zaciągniętego
w umowie kredytu oraz zważywszy na to, iż pozwana nie zakwestionowała wysokości spłat dokonanych przez powoda, dochodzone w pozwie roszczenie powoda nie budzi wątpliwości i jest udowodnione. W ocenie Sądu zasadnym jest przy tym, lecz jedynie w części, podniesiony w sprzeciwie zarzut potracenia oparty na oświadczeniu
w przedmiocie potrącenia wzajemnych wierzytelności stron. Sąd uznał, iż wspomniany zarzut odnosi skutek w zakresie, w jakim dotyczy połowy spłaconej przez pozwaną części wspólnego kredytu, to jest kwoty 8.301,70 zł. W części, w jakiej zarzut potrącenia dotyczył wierzytelności związanej z ponoszonymi przez pozwaną kosztami utrzymania mieszkania, został on uznany przez Sąd Rejonowy za bezskuteczny z uwagi na nieudowodnienie istnienia tej wierzytelności. Sąd wskazał bowiem, że pozwana nie udowodniła, iż na powodzie ciążył obowiązek ponoszenia ½ części opłat za wspólne mieszkanie, nie przedstawiła dowodu na okoliczność, że powód jest współwłaścicielem mieszkania w ½ i że zgodnie z art. 207 k.c. wysokość ponoszonych wydatków i ciężarów stanowi kwotę podaną przez pozwaną, jak również wysokości kosztów utrzymania mieszkania, a ponadto z uwagi na to, iż część kwot spłaconych przez pozwaną dotyczy okresu sprzed ustania wspólności majątkowej, trudno określić, które z tych kwot obciążają majątek wspólny małżonków, a które są zobowiązaniami powstałymi po dacie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej.

Przy częściowym uwzględnieniu zarzutu potrącenia, Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę stanowiącą różnicę między połową rat kredytu spłaconych przez powoda (18,970,53 zł) a połową rat kredytu spłaconych przez pozwaną (8.301,70 zł).

Odnośnie do żądania zapłaty odsetek, Sąd Rejonowy, uznając iż świadczenie pozwanej było świadczeniem bezterminowym, zasądził odsetki za okres od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanej odpisu pozwu, a w pozostałym zakresie żądanie zapłaty odsetek oddalił.

O wynagrodzeniu pełnomocnika pozwanej orzeczono na podstawie § 2 ust. 1-3, § 6 pkt 5), § 19 i § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 461).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na ciężką sytuację finansową pozwanej.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik pozwanej, zaskarżając go w części uwzględniającej żądanie pozwu powyżej kwoty 1.834,75 zł, to jest co do kwoty 8.834,08 zł. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego strona skarżąca zarzuciła sprzeczne z ustaleniami sądu przyjęcie, iż pozwana nie udowodniła, że powód jest współwłaścicielem lokalu w ½ oraz że pozwana nie udowodniła kosztów utrzymania mieszkania w sytuacji, gdy sąd ustalił jako okoliczności bezsporne to, iż mieszkanie wchodzi w skład majątku wspólnego, że w dniu 22 sierpnia 2010 roku ustanowiono między stronami rozdzielność majątkową, jak również to, że pozwana poniosła koszty utrzymania wspólnego mieszkania w kwocie 17.668,16 zł.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie w miejsce kwoty 10.668,83 zł kwoty 1.834,75 zł
i o orzeczenie w przedmiocie kosztów postępowania według norm prawem przewidzianych, a ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego jako kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny. Na podstawie tego stanu faktycznego sąd pierwszej instancji dokonał jednak oceny prawnej, której nie można do końca podzielić.

Skarżąca ma bowiem rację, gdy zarzuca zaskarżonemu rozstrzygnięciu sprzeczność wywodów prawnych z poczynionymi przez sąd pierwszej instancji ustaleniami faktycznymi.

Przede wszystkim należy wskazać, iż ustalenie, zgodnie z którym mieszkanie stanowi majątek wspólny stron, przy braku przeciwnych dowodów w tym przedmiocie, prowadzi do wniosku, iż udziały stron jako współwłaścicieli są równe. Wynika to z treści art. 197 k.c., który ustanawia domniemanie równości udziałów współwłaścicieli. Przepis ten przez odesłanie zawarte w art. 46 k.r. io. oraz w art. 1035 k.c. od chwili ustania wspólności ustawowej znajduje zastosowanie również do składników majątkowych, które były objęte tą wspólnością. Wobec tego ciężar dowodu przeciwnego wskazanemu powyżej domniemaniu spoczywał – zgodnie z art. 6 k.c. - na powodzie, który nie podjął jednak żadnej inicjatywy w kierunku obalenia tego domniemania. Ponadto również z treści pozwu, w którym powód zażądał zwrotu jedynie połowy spłaconych przez siebie rat kredytowych wynika, iż powód nie kwestionuje równych udziałów stron w majątku wspólnym.

W sprzeczności z ustaleniami faktycznymi pozostaje również stanowisko Sądu Rejonowego, zgodnie z którym pozwana nie udowodniła także wysokości poniesionych przez siebie kosztów utrzymania mieszkania. Tymczasem
w niekwestionowanym przez strony stanie faktycznym ustalono jako okoliczność przyznaną przez powoda to, iż koszty te zamknęły się kwotą 17.668,16 zł. Ponieważ udziały stron we wspólnym prawie do lokalu mieszkalnego są równe, akceptując
w pełni stanowisko Sądu Rejonowego w przedmiocie skuteczności podniesionego przez pozwaną zarzutu potrącenia, należało uznać, iż zgodnie z art. 45 § 1 k.r.io. powód winien zwrócić pozwanej połowę tej kwoty jako poczyniony ponad jej udział wydatek z majątku osobistego pozwanej na majątek wspólny stron. Stąd w ocenie Sądu Okręgowego zarzut potrącenia powinien być uznany za skuteczny w całości, to jest w zakresie kwoty 17.135,78 zł. Zawarte w sprzeciwie pozwanej oświadczenie
o potrąceniu wywołało skutek polegający na umorzeniu nawzajem wierzytelności stron do wysokości wierzytelności niższej, czyli wierzytelności pozwanej w kwocie 17.135,78 zł. Zważywszy na różnicę między wysokością wierzytelności obydwu stron, do zapłaty przez pozwaną na rzecz powoda pozostaje kwota 1.834,75 zł.

Wychodząc poza zakres zarzutów apelacji należy wskazać, że Sąd Okręgowy nie podziela również wątpliwości Sądu Rejonowego dotyczących tego, jaka część kwot spłaconych przez pozwaną tytułem kosztów utrzymania mieszkania dotyczy okresu sprzed ustania wspólności majątkowej. Zdaniem Sądu Okręgowego okoliczność ta nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Nie budzi wątpliwości to, iż wspomniane zadłużenie dotyczy lokalu, będącego przedmiotem przysługującego obydwu stronom spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Wobec tego, zgodnie z art. 4 ust. 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1222) i art. 370 k.c., niezależnie od tego, czy spłacone przez pozwaną kwoty stanowią zadłużenie powstałe przed czy po ustanowieniu rozdzielności majątkowej, na obydwu stronach, jako współuprawnionych, ciąży solidarnie obowiązek uczestnictwa w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich wspólny lokal oraz eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni. Znaczenie ma natomiast to, czy spłaty zadłużenia dokonano ze środków stanowiących majątek wspólny czy też ze środków stanowiących majątek osobisty jednego z małżonków. W niniejszej sprawie powód nie kwestionował tego, że cała kwota uiszczona przez pozwaną tytułem kosztów utrzymania mieszkania pochodziła z jej majątku osobistego. Wobec tego pozwana ma prawo żądać rozliczenia tej kwoty na podstawie art. 45 § 1 k.r.io. Jej sytuacja majątkowa i rodzinna daje przy tym podstawy do dokonania takiego rozliczenia – również w formie zarzutu potrącenia – jeszcze przed wszczęciem sprawy o podział majątku wspólnego (art. 45 § 2 k.r.io.).

Zważywszy na powyższe Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja jest zasadna i, jako taka, podlega uwzględnieniu w całości, co prowadzi do obniżenia kwoty zasądzonej na rzecz powoda w punkcie II zaskarżonego wyroku do kwoty 1.834,75 zł. Sąd drugiej instancji podzielił jednocześnie pogląd Sądu Rejonowego, że w zakresie żądania zapłaty odsetek, z uwagi na charakter zobowiązania pozwanej, odsetki za czas opóźnienia należą się powodowi od dnia następującego po dniu, w którym pozwana otrzymała wezwanie do wykonania zobowiązania. W niniejszej sprawie dzień ten odpowiada dacie doręczenia pozwanej odpisu pozwu, wiec odsetki należą się za okres od dnia 30 stycznia 2013 roku.

Dlatego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Ponieważ apelacja została uwzględniona w całości, powód winien zwrócić pozwanej poniesione przez nią koszty postępowania apelacyjnego, które stanowi wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej ustanowionego dla niej z urzędu, przy czym wynagrodzenie to zawiera również 23 % podatku VAT. Wynagrodzenie to, liczone od wartości przedmiotu zaskarżenia oznaczonej na kwotę 8.835 zł, wynosi 738 zł.

Dlatego Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego jak
w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.