Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi:

1. zasądził od pozwanej G. C. na rzecz A. C. kwotę 35.846,88 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 października 2016 roku do dnia zapłaty,

2. zasądził od pozwanej G. C. na rzecz powoda W. P. kwotę 6.610 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania,

3. przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz radcy prawnego K. D. kwotę 2.952 złote, w tym podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu pozwanej G. C.,

4. przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz radcy prawnego M. B. kwotę 2.952 złote, w tym podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu interwenientowi ubocznemu A. C..

Pozwana w apelacji od powyższego wyroku w zakresie uwzględniającym powództwo oraz w zakresie kosztów procesu, podniosła następujące zarzuty:

- naruszenia art. 527 k.c.:

a) poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd I instancji, że bezskuteczność czynności prawnej stwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi wydanego w sprawie o sygn. akt II C 839/15 nie ogranicza się jedynie do wierzyciela, który czynność tę zaskarżył, ale ma również zastosowanie w stosunkach między dłużnikiem a osobą trzecią, która korzyść majątkową uzyskała,

b) poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia przez Sąd I instancji, iż wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi wydany w sprawie o sygn. akt: II C 839/15 prowadzi również do bezskuteczności między przypozwanym A. C. a pozwaną G. C. zawartej przez nich umowy, mocą której przypozwany zwolnił pozwaną z długu;

- naruszenia art. 902 w z w. z art. 887 k.p.c.:

a) poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu przez Sąd I instancji, że mimo iż doszło do skutecznego zwolnienia pozwanej z długu, przypozwanemu A. C. wciąż przysługuje wobec G. C. wierzytelność, która może być dochodzona przez powoda w ramach podstawienia procesowego - a tym samym uznanie, iż przepis ten może mieć zastosowanie do wierzytelności, które wygasły,

b) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, że powód występując z powództwem wykonuje uprawnienia przysługujące bezpośrednio przypozwanemu względem pozwanej, gdy w rzeczywistości od chwili zawarcia między przypozwanym a pozwaną ważnej umowy o zwolnienie z długu A. C. nie przysługują wobec G. C. żadne wierzytelności;

- naruszenia art. 227 k.p.c. polegające na oddaleniu przez Sądu I instancji wniosku pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego - w sytuacji, gdy pozwana kwestionowała wartość roszczenia dochodzonego przez powoda, zaś ustalenie wartości wkładu miało istotne znaczenie dla sprawy;

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.:

a) poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i wydanie rozstrzygnięcia pozostającego w sprzeczności ze stanem faktycznym z jednoczesnym pominięciem okoliczności mających istotne znaczenie dla wyniku sprawy,

b) poprzez dowolne przyjęcie, że wierzytelność przypozwanego wobec pozwanej nie wygasła, a tym samym iż wciąż istnieje i może zostać zasądzona od przypozwanego na rzecz pozwanej,

c) poprzez dowolne i nie mające oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym (a jedynie w oświadczeniach pozwanej i przypozwanego złożonych na dokumencie zatytułowanym „darowizna”) przyjęciu przez Sąd I instancji, że kwota 37.500 zł wskazana w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi wydanym w sprawie o sygn. akt: II C 839/15 stanowi rzeczywistą wartość składnika majątkowego będącego przedmiotem umowy zawartej między przypozwanym A. C. a pozwaną G. C., mocą której przypozwany zwolnił pozwaną z długu,

d) poprzez dowolne przyjęcie przez Sąd I instancji, że treść zaświadczenie komornika sądowego, którym legitymował się powód zawiera wszystkie niezbędne elementy, a także, że brak oznaczenia wysokości wierzytelności w tymże zaświadczeniu nie wprowadza żadnego stanu niepewności;

- naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu przez Sąd I instancji, że oznaczenie w treści wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie o sygn. akt II C 839/15 wartości zwolnienia pozwanej z długu przez przypozwanego jest wiążące dla Sądu I instancji, podczas gdy wartość zwolnienia z długu służyła wyłącznie opisowi czynności, która była przedmiotem skargi paulińskiej.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w ramach postępowania apelacyjnego w wysokości stawki minimalnej powiększonej o stawkę podatku od towarów i usług; a w razie nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej.

Z kolei interwenient uboczny zaskarżył wyrok także w zakresie uwzględniającym powództwo oraz w zakresie kosztów procesu, podnosząc następujące zarzuty:

- naruszenia art. 527 § 1 k.c. przez uznanie, że skutki wyroku ze skargi pauliańskiej rozciągają się również na zakres stosunków prawnych między stronami umowy, której bezskuteczność została uznana wobec wierzyciela dochodzącego ochrony pauliańskiej, tj. w uznanie w przedmiotowej sprawie, że skutkiem wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 05-02-2016 r. sygn. akt II C 839/15 jest nie tylko bezskuteczność umowy zawartej między przypozwanym i pozwaną względem powoda (wierzyciela), ale także bezskuteczność tej umowy między samymi stronami tej umowy, co skutkowało uznaniem roszczenia powoda opartego na podst. art. 902 k.p.c. w zw. z art. 887 § 1 k.p.c. za zasadne,

- naruszenia art. 902 k.p.c. w zw. art. 887 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że powód (wierzyciel) może wykonywać prawa i roszczenia przypozwanego (dłużnika) wobec pozwanej wynikające z roszczenia z tytułu dziedziczenia części wkładu związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu, podczas gdy przypozwanemu nie przysługują żadne wierzytelności wobec pozwanej z tego tytułu, gdyż wierzytelność ta wygasła wskutek dokonania skutecznej miedzy stronami umowy darowizny z dnia 29-06-2010 r. (umowy o zwolnienie pozwanej z długu),

- naruszenia art. 6 k.c. poprzez uznanie za udowodnioną wysokości dochodzonego roszczenia przy braku w tym zakresie jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej powoda i kwestionowaniu wysokości dochodzonego świadczenia przez przypozwanego,

- naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. przez uznanie, że oznaczenie w treści wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 05-02-2016 r., sygn. akt II C 839/15, wartości zwolnienia pozwanej przez przypozwanego z długu, jest wiążące dla Sądu rozstrzygającego niniejsza sprawę, podczas gdy wartość zwolnienia z długu nie była przedmiotem badania sądu, zaś wskazana w sentencji wyroku kwota stanowiła wyłącznie opis przedmiotu tej czynności,

- naruszenia art. 227 k.p.c. i 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z pisemnej opinii rzeczoznawcy majątkowego T. D. dot. określenia wartości wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu, wydanej na potrzeby prowadzonego przez Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Ł. postępowania podatkowego i dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego przez wyciągnięcie wniosków sprzecznych z dowodami zaoferowanymi przez pozwaną (opinią rzeczoznawcy T. D.), z których wynika wartość wkładu mieszkaniowego wynosząca 2,46 zł a nie odpowiadająca wartości wskazanej przez powoda,

- które to naruszenia skutkowały uznaniem powództwa w całości mimo, że wysokość roszczenia była przez przypozwanego kwestionowana i nie została przez powoda udowodniona.

W konkluzji interwenient uboczny wniósł zmianę wyroku Sądu I instancji i o oddalenie powództwa w całości, a także zasądzenie od powoda na rzecz interwenienta kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelacji pozwanej i interwenienta ubocznego, powód wniósł o ich oddalenie i zasądzenie od pozwanej oraz od interwenienta ubocznego kosztów postępowania radcowskiego za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje są niezasadne.

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

W pierwszej kolejności rozważyć należało zarzuty podniesione w apelacji pozwanej, a zwłaszcza w tej części, w ramach której kwestionuje ona dopuszczalność dochodzenia przez powoda w drodze podstawienia procesowej wierzytelności przysługującej wobec niej interwenientowi ubocznemu. Skarżąca opiera swój pogląd na przekonaniu, że ograniczenie bezskuteczności czynności prawnej dokonanej pomiędzy pozwaną a interwenientem ubocznym, a stwierdzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi wydanego w sprawie o sygn. akt II C 839/15 jedynie do wierzyciela, który czynność tę zaskarżył, wyklucza tym samym możliwość wytoczenia przez tego wierzyciela działającego w ramach podstawienia procesowego za interwenienta, powództwa o świadczenie stanowiące przedmiot uznanej za bezskuteczną czynności prawnej. Stanowisko powyższe w ocenie Sądu Okręgowego nie zasługuje na uwzględnienie. Pozwana usiłuje prowadzić wykładnię przepisu art. 527 i nast. k.c. regulujących instytucję skargi pauliańskiej w oderwaniu od całego kontekstu regulacji prawnej nie uwzględniając faktu, że tworzące ją przepisy nie są przepisami wyizolowanymi i zamkniętymi w sobie, a stanowią części składowe większej uporządkowanej całości, wchodzącej w skład systemu obowiązującego prawa. Skarżąca nie dostrzega bowiem, że zaskarżony apelacją wyrok stanowiący tytuł egzekucyjny przeciwko pozwanej opiewa wprawdzie na rzecz interwenienta ubocznego, jednakże wierzycielem uprawnionym do egzekucji stwierdzonego w nim świadczenia jest jedynie powód, co najdobitniej wyraża istotę instytucji skargi pauliańskiej, a zwłaszcza art. 532 k.c. Wbrew zatem temu co sugeruje apelująca nie doszło w ten sposób do ingerencji w stosunek prawny pomiędzy pozwaną jako osobą trzecią a interwenientem ubocznym jako dłużnikiem w rozumieniu art. 527 k.c., a jedynie doszło do umożliwienia realizacji wyroku Sądu Okręgowego z dnia 5 lutego 2016 roku w sprawie II C 839/15, z mocy którego uznano za bezskuteczne w stosunku do powoda zwolnienie pozwanej przez interwenienta ubocznego z przysługującego temu ostatniemu długu. Sąd Rejonowy trafnie przy tym wskazał, że zajęcie w toku postępowania egzekucyjnego wierzytelności będącej przedmiotem czynności prawej ubezskutecznionej w postępowaniu w sprawie II C 839/15 otworzyło powodowi drogę do skorzystania ze swoich uprawnień w drodze powództwa opartego na przepisie art. 887 w związku z art. 902 k.p.c. Nie powtarzając słusznych w tym względzie wywodów zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyeksponować ponadto należy, że wzmiankowana wierzytelność stanowiąca przedmiot uznanej za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej dotyczyła wkładu mieszkaniowego związanego z niepodlegającym egzekucji spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu. Okoliczność powyższa ma znaczenie podstawowe, albowiem wyjaśnia przyczyny, dla których wyrok w sprawie II C 839/15 nie stanowił wystarczającego tytułu do wyegzekwowania przysługującej wierzytelności, a konieczne stało się wystąpienie z niniejszym powództwem o zapłatę.

Nie wytrzymują krytyki także pozostałe zarzuty pozwanej, w ramach których podważa ona przeprowadzoną przez Sąd Rejonowy ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i kładzie akcent na uchybienia postępowania dowodowego. Skarżąca swojej racji upatruje przede wszystkim w oddaleniu wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego do spraw wyceny nieruchomości celem ustalenia rzeczywistej wartości wkładu mieszkaniowego oraz wierzytelności, z której pozwana została zwolniona na podstawie czynności prawnej z dnia 29 czerwca 2010 roku. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sąd I instancji, że kwestia wartości wkładu związanego spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu była objęta prawomocnością wyroku z dnia 5 lutego 2016 roku zapadłego przed Sądem Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt II C 839/15. Z jego sentencji wynika w sposób jednoznaczny, że za bezskuteczną uznano umowę zatytułowaną (...) z dnia 29 czerwca 2010 roku zawartą między A. C. a G. C., mocą której A. C. zwolnił G. C., a G. C. zwolnienie to przyjęła, z długu z tytułu dziedziczenia przez A. C. części wkładu, o wartości tej części 37.500 zł, związanego z lokalem mieszkaniowym numer (...) przy ulicy (...) w Ł. pozostającym w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł.. Wartość omawianego wkładu mieszkaniowego mogła stać się ewentualnie przedmiotem oceny w postępowaniu ze skargi pauliańskiej. Po jego prawomocnym zakończeniu, a co za tym idzie również w aktualnej sprawie nie podlega ona już badaniu, gdyż Sąd jest z związany ustaleniami dokonanymi w uprzednio osądzonej sprawie. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów, objętych mocą prawomocnego orzeczenia, co skutkuje niedopuszczalnością kontynuowania postępowania dowodowego w kierunku postulowanym przez pozwaną. Powyższe przesądza tym samym o niezasadności zarzutu naruszenia art. 365 § 1 k.p.c.

Należy mieć w tej materii także na uwadze, że taką wartość przedmiotowej wierzytelności określiły same strony rzeczonej umowy, czyli pozwana i interwenient uboczny (umowa – k. 106). Nie uprawnionym jest pogląd, że strony umowy w zależności od rodzaju postępowania (cywilne, administracyjne – podatkowe, itp.) będą sobie zmieniały bądź kwestionowały tę wartość. Jedną z podstawnych zasad obrotu cywilnego jest jego pewność, a zatem strony muszą ponosić konsekwencje prawne dokonanych z własnej woli czynności prawnych. Zwłaszcza, że tylko pozwana i interwenient uboczny mieli wpływ na ustalenie wartości przedmiotowej wierzytelności. W tym czasie powód w żadnym zakresie i w żaden sposób w czynności tej nie uczestniczył. Zatem próba kwestionowania przez skarżących obecnie tej wartości miała na celu jedynie przedłużanie postępowania cywilnego i była nakierowana na potrzeby niniejszej sprawy, w innym wypadku apelujący w ogóle by tej wartości nie podważali.

Przechodząc wreszcie do apelacji interwenienta ubocznego już na wstępie trzeba wskazać, że całkowicie niezrozumiały jest zarzut naruszenia art. 6 k.c. Zachodzi potrzeba wyjaśnienia, że przepis ten ogranicza się do wskazania osoby, która powinna ponieść ujemne konsekwencje tego, że fakt istotny dla rozstrzygnięcia sprawy nie został wykazany. Naruszenie tego przepisu może więc polegać wyłącznie na przypisaniu tych konsekwencji niewłaściwej stronie sporu, nie zaś na niewłaściwej zdaniem skarżącego ocenie materiału dowodowego.

Co zaś tyczy się pozostałych zarzutów apelacji interwenienta ubocznego wyrazić należy przekonanie, że argumentacja powołana na ich poparcie wskazuje, iż w istocie stanowią one powtórzenie twierdzeń wywiedzionych w apelacji strony pozwanej. Sąd Okręgowy szczegółowo odniósł się do wszystkich kwestii podniesionych w apelacji interwenienta ubocznego przy okazji rozważań nad zarzutami apelacji pozwanej, stąd też brak jest potrzeby ich ponownej analizy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że obie apelacje nie zawierają uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadne podlegają oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto z mocy art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 2 pkt 5 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U.2015.1804). Na koszty te złożyła się kwota po 1800 złotych kosztów zastępstwa procesowego od pozwanej i interwenienta ubocznego.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej oraz interwenientowi ubocznemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 1476 złotych (z podatkiem VAT) orzeczono na podstawie § 2 w związku z § 8 pkt 5 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ( (Dz.U. z 2016 r. poz. 1715).