Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 maja 2022 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w sprawie o sygn. akt I C 241/21 z powództwa M. A. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K. o zapłatę:

1. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz powódki M. A. kwotę 4 332,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2021 roku do dnia zapłaty;

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz powódki M. A. kwotę 2 100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

4. nakazał pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi następujące kwoty:

- 200 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od rozszerzonego powództwa,

- 551,48 zł tytułem zwrotu tymczasowo wyłożonych wydatków.

Apelację od wskazanego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu apelująca zarzuciła naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważania materiału dowodowego skutkującego nierozpoznaniem istoty sprawy, czego wynikiem było zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powoda pomimo tego, że powód otrzymał już rekompensatę z tytułu posadowionych na jego gruncie urządzeń na mocy postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi z dnia 16.04.2019 r., sygn. akt VIII Ns 191/15.

W konsekwencji podniesionego zarzutu skarżący wniósł o zmianę uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa adwokackiego.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w zakresie meritum sprawy jest niezasadna i jako taka nie może wywrzeć zamierzonego przez skarżącego skutku w postaci uwzględnienia jego wniosków apelacyjnych. W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy należycie ustalił stan faktyczny oraz dokonał wnikliwej i prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. W oparciu o tę ocenę wyprowadził również trafne wnioski jurydyczne. Jednocześnie swoje stanowisko wyczerpująco i przekonująco uzasadnił. Z tego względu dokonane ustalenia faktyczne i przedstawioną argumentację dotyczącą zastosowania przepisów prawa materialnego Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne, zwłaszcza że apelujący nie przedstawił zarzutów, które mogłyby poddać w wątpliwość prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Podkreślić należy, iż w postępowaniu uproszczonym apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy, apelacja ograniczona wiąże Sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący (tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 roku, OSNC Nr 6 z 2008 r. poz. 55).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie doszło do nierozpoznania istoty sprawy.

Pojęcie „istoty sprawy, o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialno-prawnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do nie rozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy. W szczególności chodzi zaś tutaj o różnego rodzaju zaniedbania, które w ogólnym rozrachunku polegają na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania albo pominięciu merytorycznych zarzutów stron przy jednoczesnym bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialno-prawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok SN z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, opubl. OSNC Nr 1/1999 poz. 22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, opubl. baza prawna LEX Nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, opubl. baza prawna LEX Nr 519260 oraz wyroki SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, opubl. OSP Nr 3/2003 poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, opubl. baza prawna LEX Nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, opubl. OSNP Nr 1-2/2009 poz. 2 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2007 r., I ACa 209/06, opubl. baza prawna LEX nr 516551 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 listopada 2012 r. sygn. I ACa 486/12). Inaczej mówiąc „nierozpoznanie istoty sprawy” oznacza uchybienie procesowe sądu I instancji polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty lub treści spornego stosunku prawnego, przez co rozumie się nie wniknięcie w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy. Oceny, czy Sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się zaś na podstawie analizy żądań wniosku, stanowisk stron i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.

Przekładając powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy, wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, nie zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania. Co więcej, w uzasadnieniu wydanego wyroku wskazał jasno powody, dla których uznał roszczenie za zasadne, pomimo przyznanie powódce wynagrodzenia za służebność przesyłu na podstawie wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi z dnia 16 kwietnia (...)., sygn. akt VIII Ns 191/15.

Odnosząc się do stawianego bezpośrednio zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazać należy, iż nie on nietrafny.

Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. byłby skuteczny tylko wówczas, gdyby apelujący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, LEX nr 172176). Prawidłowo skonstruowany zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. powinien być połączony z zarzutem błędnych ustaleń faktycznych. W apelacji powinno zostać zatem wyjaśnione, które dowody, w jakim zakresie i dlaczego, zdaniem strony skarżącej, zostały przez Sąd ocenione z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji, które ustalenia faktyczne tego Sądu są wadliwe i jakie powinny być ustalenia prawidłowe, ewentualnie jakich ustaleń zabrakło w zaskarżonym wyroku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt I ACa 719/16, LEX nr 2200318). Tym wymogom nie odpowiada apelacja strony pozwanej.

Wskazać bowiem należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan fatyczny sprawy, a dokonana ocena dowodów nie budzi żadnych zastrzeżeń pod kątem jej zgodności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Stawiany przez apelującego zarzut w istocie nie dotyczy błędu w ustaleniach faktycznych czy ocenie dowodów, a sprowadza się do zakwestionowania zinterpretowania faktów w kontekście przepisów prawa materialnego. Wskazywane przez pozwanego rzekome naruszenia art. 233 § 1 k.c. w istocie stanowią polemikę z prawidłowo poczynionymi ustaleniami Sądu I instancji. Sąd Okręgowy w niniejszym składzie w pełni podziela argumentację Sądu niższej instancji, uznając, że dochodzone na podstawie art. 224 i art. 225 k.c. wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy jest instytucją odrębną od jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na podstawie art. 305 ¹ i nast. k.c. Wskazać przede wszystkim należy na okoliczności wskazane w treści brzmienia przepisów, które powodują po stronie właściciela powstanie dla niego uprawienia do domagania się odpowiedniego wynagrodzenia. W pierwszym przypadku właściciel może domagać się wynagrodzenia, gdy inny podmiot bez podstawy materialnoprawnej narusza jego prawo własności, w drugim zaś przypadku wynagrodzenie jest należne za ingerencję w jego prawo własności, ale wynikające z nadania innemu podmiotowi ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności przesyłu. Zakresy obu wynagrodzeń są rozłączne, dla żądania każdego z nich muszą zaistnieć inne przesłanki. Nie można zatem uznać, że przyznanie wynagrodzenia z jednej podstawy prawnej wyklucza domaganie się roszczenia z innego tytułu. Sąd Rejonowy słusznie uznał, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy stanowi zapłatę za niejako przymusowe ograniczenie jego uprawnień do gruntu w ściśle określonym, minionym okresie, natomiast wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu jest jednorazową zapłatą za znoszenie ingerencji przedsiębiorcy przesyłowego w jego własność, która ma nastąpić.

Za takowym przyjęciem przemawiają również kryteria określania odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Ustawa nie wskazuje kryteriów ustalania wysokości tego wynagrodzenia, które jest, co należy podkreślić, wynagrodzeniem za obciążenie nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym. Oznacza to, że wynagrodzenie powinno być ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności, w tym zakresu, charakteru i trwałości obciążenia, jego uciążliwości, wpływu na ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela, a także zmniejszenia jej wartości. Uwzględnić należy, czy urządzenia przesyłowe służą także zaspokojeniu potrzeb właściciela nieruchomości obciążonej. Odpowiednie wynagrodzenie za ustanowienia służebności przesyłu (art. 305 ² § 2 k.c.) powinno więc być ustalone z uwzględnieniem stopnia ingerencji w treść prawa własności i zakresu uszczuplenia tego prawa. Jednakże co do zasady przy określaniu wysokości wynagrodzenia nie bierze się pod uwagę sposobu korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z nieruchomości przed ustanowieniem służebności oraz długości okresu, przez jaki korzystał z nieruchomości zanim służebność została ustanowiona. Tym samym nie można przyjąć, by wynagrodzenie za ustanowienie służebności zawierało już w sobie wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości przed ustanowieniem służebności przesyłu, a w konsekwencji wykluczało możliwość jego dochodzenia po ustanowieni służebności przesyłu. Odmienne przyjęcie prowadziłoby do niedającej się obronić kwestii, a mianowicie zróżnicowania sytuacji prawnej właścicieli gruntów w podobnych stanach faktycznych. Bowiem roszczenia przysługujące właścicielowi byłyby zależne od kolejności jego poczynań: w przypadku złożenia w pierwszej kolejności pozwu o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości właściciel miałby możliwość w dalszej kolejności dochodzić ustanowienia służebności przesyłu i odpowiedniego wynagrodzenia z tego tytułu, podczas gdy w przypadku odwrotnej kolejności, właściciel byłby pozbawiony możliwości dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy. Ponadto takie postępowanie niejako premiowałoby przedsiębiorcę przesyłowego, który często przez bardzo długi okres czasu korzystał z cudzego gruntu bez tytułu prawnego, pobierał z tego tytułu pożytki, a jednocześnie nie ponosił żadnych związanych z tym kosztów.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez pozwanego apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i w konsekwencji podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji orzekł zgodnie z wynikającą z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od przegrywającego sprawę pozwanego na rzecz powódki kwotę 450 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika, ustalone stosownie do § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935). Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane od kosztów procesu zostały zasądzone od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty stosownie do dyspozycji art. 98 § 1 ¹ k.p.c.