Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 września 2012 roku w sprawie o sygn. akt I C 592/09, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi I Wydział Cywilny, rozstrzygnął sprawę z powództwa J. B. przeciwko E. D. przy udziale interwenienta ubocznego Miasta Ł. o eksmisję:

1. nakazując pozwanemu E. D. opróżnienie wraz z mieniem do niego należącym lokalu mieszkalnego numer 6a położonego w Ł. przy ulicy (...);

2. ustalając, że pozwanemu nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego;

3. zasądzając od E. D. na rzecz J. B. kwotę 200,00 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

Powód jako współwłaściciel sprawuje jednocześnie zarząd nieruchomością położoną w Ł. przy ulicy (...).

W dniu 15 listopada 2001 roku. strony zawarły umowę najmu lokalu mieszkalnego numer 6a położonego w Ł. przy ulicy (...). Począwszy od połowy 2002 roku pozwany zalega z zapłatą czynszu za ten lokal. W związku z powyższym w dniu 22 grudnia 2007 roku wezwano pozwanego do spłaty zadłużenia w terminie do dnia 31 stycznia 2008 roku. Z uwagi na bezskuteczny upływ zakreślonego terminu, w dniu 31 stycznia 2008 roku powód złożył pozwanemu oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu. Po raz kolejny powód wystosował do pozwanego wypowiedzenie umowy najmu w dniu 11 maja 2009 roku. W dniu 20 lipca 2009 roku powód skierował do pozwanego żądanie opuszczenia przez niego spornego lokalu. Wezwanie to ponowiono w dniu 23 grudnia 2009 roku.

Poza zajmowanym lokalem powoda, pozwany korzystał także z nieruchomości we W., której był właścicielem. Nieruchomość tą, w związku z prowadzoną przeciwko niemu sprawą sądową, przepisał na osobę trzecią. Nieruchomość obciążona została jednak na rzecz pozwanego dożywotną służebnością osobistą, polegająca na korzystaniu z dwóch izb znajdujących się w budynku, stanowiącym część składową tej nieruchomości.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie załączonych do akt dokumentów i niesprzecznych z nimi oświadczeń stron. Mając jednocześnie na uwadze, iż pozwany wbrew ciążącemu na nim w tym zakresie ciężarowi dowodowemu nie przedstawił żadnych dokumentów mających potwierdzać przysługiwanie mu tytułu prawnego do spornego lokalu z jakiejkolwiek innej umowy, aniżeli przedłożona przez powoda umowa z dnia 15 listopada 2001 roku, Sąd I instancji odmówił wiary podnoszonym w tym zakresie twierdzeniom pozwanego jako gołosłownym.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji stwierdził, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd meriti uznał, że z uwagi na przysługujący powodowi udział w prawie własności nieruchomości, w której mieści się sporny lokal, powoda uznać należało w oparciu o przepis art. 209 k.c. za legitymowanego do wniesienia powództwa, zawierającego żądanie orzeczenia eksmisji pozwanego ze znajdującego się w tej nieruchomości lokalu mieszkalnego.

W ocenie Sądu Rejonowego, uwzględniając fakt, iż sprawa nie jest sprawą o zapłatę, ale o eksmisję, jako pobawione znaczenia są podnoszone przez pozwanego zarzuty przedawnienia należności czynszowych powoda, ich potrącenia z ewentualnymi wierzytelnościami wzajemnymi pozwanego, jak również zarzuty wykonania remontu spornej nieruchomości, bowiem zarzuty te stanowić mogłyby przedmiot oceny Sądu w ewentualnie wytoczonym przez powoda procesie o zapłatę tychże należności czynszowych, nie zaś w procesie eksmisyjnym. Wskazał, że skuteczne dochodzenie eksmisji uzależnione jest jedynie od wyczerpania przez powoda trybu wypowiadania umowy najmu przewidzianego w przepisie art. 11 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2005r. Nr 31, poz. 266). Powołany przepis uzależnia rozpoczęcie procedury wypowiadania umowy najmu od faktu występowania zaległości czynszowych za trzy pełne okresy płatności. Przesłanka powyższa – w ocenie Sądu I instancji - została niewątpliwie spełniona, to zaś oznacza, iż powód uprawniony był do skorzystania z instytucji przewidzianej w art. 11 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku, niezależnie od faktu wykonania przez pozwanego w spornym lokalu prac remontowych, jak również niezależnie od ewentualnego występowania po stronie pozwanego roszczeń wzajemnych. Mimo, iż kierując do pozwanego upomnienie z dnia 22 grudnia 2007 roku, powód wbrew wymaganiu przewidzianemu przepisem art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku nie uprzedził jednocześnie pozwanego o zamiarze wypowiedzenia, to jednak zamiar taki w sposób nie budzący wątpliwości dawał się odczytać z wszystkich późniejszych kierowanych do pozwanego pism, w których to pismach powód zawierał oświadczenia o wypowiedzeniu umowy najmu bądź też żądał opuszczenia lokalu. W zaistniałej sytuacji, intencja powoda, której treścią było zdyscyplinowanie pozwanego do uregulowania zaległości czynszowych pod rygorem utraty tytułu prawnego do lokalu, zdaniem Sądu, nie powinna była budzić wątpliwości pozwanego, powód bowiem wielokrotnie przed wniesieniem pozwu dawał jej wyraz w taki sposób, że musiała ona pozwanemu być znana. Kierowaną zatem do niego przed ostatnim z wypowiedzeń korespondencję, Sąd ocenił ostatecznie jako upomnienie, odpowiadające wymaganiom powołanego wyżej przepisu art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku. Sąd Rejonowy stwierdził, że skutek wypowiedzenia może być także przypisany wniesionemu w niniejszej sprawie pozwowi, zachowana została bowiem w ten sposób zarówno wymagana pod rygorem nieważności przez art. 11 ust. 1 ustawy forma pisemna, jak też podane zostały wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku przyczyny wypowiedzenia. Wskazał na stanowisko zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 roku, w sprawie III CZP 39/97, zgodnie z którym wypowiedzenie najmu lokalu mieszkalnego może nastąpić również przez doręczenie najemcy wniesionego przez pełnomocnika procesowego pozwu o opróżnienie tego lokalu, o ile tylko pozew ten – jak miało to miejsce w sprawie niniejszej - spełnia przewidziane dla takiego wypowiedzenia wymagania (OSNC 1997/12/191, glosa aprobująca: S. A. PS 1998/6/100). Wskazał, że stanowisko powyższe jest kontynuacją wcześniejszego poglądu wyrażonego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1967 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 113/66 ( (...) 1968, z. 2, s. 301) - że doręczenie pozwu eksmisyjnego jest jednoznaczne z wymaganym przez art. 687 k.c. uprzedzeniem o wypowiedzeniu najmu i zachowuje aktualność także pod rządami obecnie obowiązującej ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku.

Sąd Rejonowy mając na uwadze, że pozwany ma zagwarantowane dożywotnie prawo zaspokajania swoich potrzeb mieszkaniowych w nieruchomości położonej we W., przyjął, że pomimo powoływania się przez pozwanego na swoją trudną sytuację materialną nie zachodziły tym samym okoliczności uzasadniające ustalenie dla niego prawa do lokalu socjalnego.

O należnych powodowi kosztach postępowania Sąd meriti orzekł zgodnie z wyrażoną przepisem art. 98 par. 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1)  rażące naruszenie przepisów postępowania z k.p.c. w postaci nierozpoznania w całości zarzutów podniesionych przez pozwanego i dowodów zgłoszonych w toku postępowania;

2)  brak rozpoznania sprawy meritum w całości na niekorzyść pozwanego;

3)  rozpoznanie sprawy i wydanie wyroku przy ewidentnym braku dowodu zawiadomienia pozwanego o rozprawie;

4)  błędne ustalenia faktyczne Sądu na niekorzyść pozwanego;

5)  nieważność postępowania na skutek naruszenia praw pozwanego do obrony i do udziału w rozprawach;

6)  nierzetelność procesu oraz naruszenia art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności Obywateli E.U.;

7)  nierówność wobec prawa w świetle Konstytucji RP;

8)  naruszenie elementarnych przepisów z k.p.c. – naruszenie prawa procesowego;

9)  naruszenie prawa materialnego, w tym ustawy Prawo budowlane i K.c. poprzez błędne ustalenie, błędną ocenę stanu faktycznego i prawnego oraz art. 98 k.p.c. poprzez niezasadne zasądzenie kosztów procesu.

W kontekście tak sformułowanych zarzutów apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się o tyle zasadna, że skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku z jednoczesnym zniesieniem postępowania od dnia 4 września 2012 roku oraz przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania.

Przede wszystkim podnieść należy, że postępowanie pierwszoinstancyjne było dotknięte uchybieniem, które dyskwalifikowało je z powodu nieważności.

Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Powyższy przepis określa przedmiotowy zakres rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji w postępowaniu apelacyjnym. Zakres ten jest wyznaczony granicami apelacji nakreślonymi przez skarżącego. Granice apelacji są wyznaczane m.in. przez granice zaskarżenia, które są dla sądu drugiej instancji bezwzględnie wiążące.

W okolicznościach badanej sprawy, po dokonaniu analizy zgromadzonego materiału dowodowego, uwzględniając wynikający z apelacji zakres zaskarżenia, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że postępowanie przed Sądem I instancji, dotknięte było nieważnością z przyczyn, o których mowa w treści art. 379 pkt 5 k.p.c., tj. z powodu pozbawienia pozwanego możności obrony swoich praw. Jak się bowiem podkreśla w judykaturze pozbawienie strony możności obrony swoich praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wtedy, gdy z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974r., II CR 155/74, opubl. OSP Nr 3/75 poz. 66; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998r., III CKN 34/98, opubl. Prok. i Pr. Nr 5/99 poz. 41; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2002r., V CKN 1057/00, opubl. baza prawna LEX Nr 55517). Analizując, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, trzeba w pierwszej kolejności rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie ustalić, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania w postępowaniu, w końcu zaś ocenić, czy pomimo zaistnienia tych okoliczności strona mogła bronić swych praw w procesie. Dopiero w razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych przesłanek można przyjąć, że strona została pozbawiona możności działania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2008r., V CSK 488/07, opubl. baza prawna LEX Nr 424315).

Zgodnie z treścią art. 149 § 2 k.p.c. o posiedzeniach jawnych zawiadamia się strony i osoby zainteresowane przez wezwanie lub ogłoszenie podczas posiedzenia. Stronie nieobecnej na posiedzeniu jawnym należy zawsze doręczyć wezwanie na następne posiedzenie. Wezwanie powinno być doręczone co najmniej na tydzień przed posiedzeniem. W wypadkach pilnych termin ten może być skrócony do trzech dni.

Termin rozprawy na dzień 4 września 2012 roku, został wyznaczony na rozprawie w dniu 26 lipca 2012 roku, na której pozwany nie był obecny. Z akt sprawy wynika, że pozwanemu nie zostało doręczone wezwanie na rozprawę wyznaczoną na dzień 4 września 2012 roku. Wezwanie to nie zostało bowiem nawet wysłane na adres podany przez pozwanego w piśmie z dnia 30 lipca 2012 roku (W.- (...), (...)-(...) S.). Jak wynika ze zwrotnego poświadczenia odbioru (k. 252), wezwanie to skierowano do pozwanego na adres: Ł., ul. (...). Stało się to w dniu 26 lipca 2012 roku, tymczasem już w dniu następnym pozwany przesłał do Sądu pismo, z którego wynikało, że przebywa pod innym adresem i wnosił o przesyłanie mu tam korespondencji. Oczywistym jest, że wysłane dnia poprzedniego wezwanie, zważywszy na czas trwania czynności organu doręczającego, nie mogło w tych okolicznościach dotrzeć tam, gdzie pozwany w chwili doręczenia rzeczywiście przebywał. Do obowiązków Sądu należało w tej sytuacji ponowne powiadomienie E. D. o terminie rozprawy, niezwłocznie po uzyskaniu informacji o zmianie miejsca pobytu strony, tj. na nowowskazany adres.

O ponownej zmianie adresu do doręczeń pozwany powiadomił Sąd dopiero pismem z dnia 20 sierpnia 2012 roku (k. 257), co oznacza, że w Ł. przy ul. (...) zaczął znów przebywać już po dacie zwrotu przesyłki przez organ doręczający do Sądu. Reasumując, E. D. nie miał możliwości dowiedzieć się o terminie rozprawy z przesłanego mu wezwania - mimo, że niezwłocznie powiadamiał Sąd o zmianie adresu do doręczeń – ponieważ w okresie awizowania przesyłki nie zamieszkiwał pod adresem, na który przesyłka została wysłana, a Sąd zaniedbał przesłania jej na znany mu adres, pod którym pozwany mógł ją faktycznie odebrać. Stwierdzić też należy, że stempel na przesyłce poświadczający datę jej zwrotu wydaje się wskazywać na dzień 14 sierpnia 2012 roku, co oznaczałoby nieprawidłowość doręczenia w myśl przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 roku w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (t.j. Dz. U. Nr 1350 z 2013 r. ze zm.).

Przedstawione okoliczności w świetle poprzedzających je uwag nie pozostawiają wątpliwości, że pozwany został pozbawiony możności obrony swych praw, co oznacza nieważność postępowania, przewidzianą w art. 379 pkt 5 k.p.c.

Stwierdzenie zaś nieważności postępowania czyni zbędnym i przedwczesnym odniesienie się do pozostałych zarzutów apelacji.

Wymieniona wyżej wadliwości ze względu na swoją rangę oznaczała konieczność uchylenia wyroku, zniesienia postępowania od dnia 4 września 2012 roku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie od dnia 4 września 2012 roku i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi na podstawie art. 108 § 2 k.p.c., rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.