Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 marca 2022 r., wydanym w sprawie z powództwa D. K. (1) przeciwko Miastu Ł. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo, nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego oraz przyznał i nakazał wypłacić pełnomocnikowi reprezentującemu powoda kwotę 2.952,00 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od tego orzeczenia złożył powód, zaskarżając je w zakresie rozstrzygnięcia oddalającego powództwo, domagając się jego uchylenia w tej części wraz z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie dopuszczenia i przeprowadzenia wnioskowanych w apelacji dowodów, a następnie zmiany zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 13 listopada 2013 r. przez notariusza P. L. (Rep. A Nr 5656/13) i opatrzonego klauzulą wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 22 kwietnia 2020 r. wydanym w sprawie II 1 Co 131/20, jak również zasądzenia kosztów pomocy prawnej z urzędu, które nie zostały uiszczone w całości ani w części. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów wyrażającym się w uznaniu:

• w sposób sprzeczny z regułami logicznego rozumowania i zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym – postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 14 listopada 2020 r., wydanym w sprawie I Co 119/20, zabezpieczającym roszczenie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. pod sygnaturą akt Km 750/20 na podstawie tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 13 listopada 2013 r. przez notariusza P. L. (Rep. A Nr 5656/13) opatrzonego klauzulą wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 22 kwietnia 2020 r., wydanym w sprawie II 1 Co 131/20, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania z powództwa opozycyjnego wobec tego tytułu – że obowiązek stwierdzony tym tytułem został wykonany, pomimo że postępowanie egzekucyjne prowadzone w celu doprowadzenia do przymusowego wydania nieruchomości pozwanemu wierzycielowi nie zostało jeszcze zakończone wobec jego zawieszenia;

• w sposób sprzeczny z regułami logicznego rozumowania i zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, że pozwany wezwał powoda pismem z dnia 27 kwietnia 2018 r. do zapłaty zaległego czynszu w kwocie 256.135,60 zł z odsetkami z terminie 3 miesięcy, w sytuacji, gdy okoliczność ta od samego początku postępowania była kwestionowana przez powoda, a Sąd nie przeprowadził w tym zakresie jakiegokolwiek postępowania dowodowego, oddalając wszystkie wnioski dowodowe powoda, a jednocześnie brak jest dowodu, że przedmiotowe pismo zostało doręczone powodowi w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią;

• że powód posiadał w stosunku do pozwanego zaległość z tytułu czynszu dzierżawnego w takiej wysokości, która uprawniałaby do rozwiązania umowy dzierżawy, przy czym Sąd uznał tę okoliczność za bezsporną, chociaż powód ją kwestionował, a Sąd nie przeprowadził w tym zakresie postępowania dowodowego, oddalając wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. rachunkowości;

⚫

naruszenie art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. polegające na jego niezastosowaniu i odmowie udzielenia powodowi ochrony prawnej w oparciu o ten przepis wskutek niezasadnego przyjęcia, że obowiązek stwierdzony przedmiotowym tytułem wykonawczym został wykonany, pomimo że postępowanie egzekucyjne prowadzone w celu doprowadzenia do przymusowego wydania nieruchomości pozwanemu wierzycielowi nie zostało jeszcze zakończone wobec jego zawieszenia, zaś okoliczności sprawy i materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje, że nie doszło do skutecznego rozwiązania umowy dzierżawy zawartej w dniu 30 października 2013 r. pomiędzy powodem i pozwanym, a co za tym idzie, nie mogło dojść do skutecznego nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 13 listopada 2013 r. przez notariusza P. L. (Rep. A Nr 5656/13) z uwagi na niezaistnienie zdarzenia, od wystąpienia którego uzależnione było powstanie obowiązku wydania nieruchomości, tj. wygaśnięcia bądź rozwiązania umowy dzierżawy;

⚫

art. 235 ² § 1 pkt. 5 k.p.c. polegający na pominięciu dowodów z zeznań świadków S. K., D. K.. K. F., i A. D., dowodu z przesłuchania powoda oraz dowodu z opinii biegłego ds. rachunkowości na okoliczności wskazywane przez stronę powodową w pismach przygotowawczych i ustnie na rozprawie, wskutek niezasadnego przyjęcia, że dowody te zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania, podczas gdy – wbrew stanowisku Sądu Rejonowego – dowody te były kluczowe z punktu widzenia rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu i miały na celu wykazanie, że nie doszło do skutecznego rozwiązania umowy dzierżawy zawartej pomiędzy powodem i pozwanym, a w konsekwencji nie mogło dojść do skutecznego nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 13 listopada 2013 r. przez notariusza P. L. (Rep. A Nr 5656/13) z uwagi na niezaistnienie przesłanki warunkującej powstanie obowiązku wydania nieruchomości pozwanemu, jaką jest wygaśnięcie bądź rozwiązanie umowy dzierżawy zawartej pomiędzy powodem i pozwanym;

⚫

sprzeczność poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku, ze zgromadzonym materiałem dowodowym, w tym przede wszystkim z dokumentu w postaci postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 14 listopada 2020 r., wydanego w sprawie I Co 119/20, zabezpieczającego roszczenie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. pod sygnaturą akt Km 750/20, a polegających na uznaniu, że obowiązek ujęty w przedmiotowym tytule wykonawczym został wykonany, pomimo że postępowanie egzekucyjne prowadzone w celu doprowadzenia do przymusowego wydania nieruchomości pozwanemu wierzycielowi nie zostało jeszcze zakończone wobec jego zawieszenia;

⚫

nierozpoznanie istoty sprawy wynikające z zaniechania zbadania okoliczności podnoszonych przez powoda w pozwie i w toku całego postępowania pierwszoinstancyjnego, które stanowiły podstawę wytoczonego powództwa przeciwegzekucyjnego i wskazują na to, że nie doszło do skutecznego rozwiązania umowy dzierżawy zawartej pomiędzy powodem i pozwanym, a w konsekwencji nie ziściła się przewidziana w tytule egzekucyjnym przesłanka, od której wystąpienia uzależniona była możliwość nadania tytułowi egzekucyjnemu w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 13 listopada 2013 r. przez notariusza P. L. (Rep. A Nr 5656/13) klauzuli wykonalności.

Ponadto skarżący wniósł o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków:

⚫

S. K. na fakt nieuprzedzenia powoda przez stronę pozwaną o zamiarze rozwiązania umowy dzierżawy, niewezwania go do uiszczania zaległego czynszu w terminie 3 miesięcy oraz na okoliczność ustaleń dokonanych pomiędzy powodem i stroną pozwaną co do rozliczeń poniesionych przez powoda nakładów z należnościami z tytułu czynszu;

⚫

D. K. na fakt nieuprzedzenia powoda przez stronę pozwaną o zamiarze rozwiązania umowy dzierżawy, niewezwania go do uiszczania zaległego czynszu w terminie 3 miesięcy oraz niedoręczenia mu pisma z dnia 27 kwietnia 2018 r.;

⚫

A. D. i K. F. na fakt nieuprzedzenia powoda przez stronę pozwaną o zamiarze rozwiązania umowy dzierżawy, niewezwania go do uiszczania zaległego czynszu w terminie 3 miesięcy oraz wysokości zadłużenia powoda względem strony pozwanej na chwilę złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy dzierżawy i na dzień 27 kwietnia 2018 r.

oraz dowodu z przesłuchania powoda na fakt nieuprzedzenia go przez stronę pozwaną o zamiarze rozwiązania umowy dzierżawy, niewezwania go do uiszczania zaległego czynszu w terminie 3 miesięcy, na okoliczność ustaleń dokonanych pomiędzy powodem i stroną pozwaną co do rozliczeń poniesionych przez niego nakładów z należnościami z tytułu czynszu oraz braku zaległości z tytułu czynszu w wysokości, która uzasadniałaby rozwiązanie umowy dzierżawy.

W piśmie z dnia 12 sierpnia 2022 r., stanowiącym uzupełnienie wcześniej złożonej apelacji, strona skarżąca uzupełniła swe dotychczasowe wnioski o żądanie nieobciążania powoda kosztami postępowania apelacyjnego w razie oddalenia złożonego środka zaskarżenia, a ponadto zarzuciła:

⚫

naruszenie art. 703 k.c. w związku z art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i nieprawidłowe zastosowanie, a w konsekwencji uznanie, że niedokonanie ponownego wezwania do zapłaty z zagrożeniem wypowiedzeniem umowy, wobec dokonania spłaty bezspornych należności czynszowych w terminie udzielonym przez pozwanego, wyczerpało dyspozycję przedmiotowego przepisu, umożliwiając prawidłowe wypowiedzenie umowy dzierżawy i ziszczenie przesłanek do wydania na tej podstawie tytułu wykonawczego;

⚫

naruszenie art. 61 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że pochodzące od strony pozwanej pismo z dnia 27 kwietnia 2018 r. dotarło skutecznie do powoda i wywołało skutki prawne, podczas gdy doręczenie pisma osobie nieupoważnionej do jego odbioru, która nie przekazała korespondencji powodowi, nie może być uznane za skuteczne doręczenie umożliwiające zapoznanie się z treścią oświadczenia woli;

⚫

naruszenie art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. w związku z art. 316 k.p.c. polegający na niezastosowaniu art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. wskutek niezasadnego przyjęcia, że obowiązek wskazany w tytule egzekucyjnym został wykonany, pomimo że postępowanie egzekucyjne prowadzone w celu doprowadzenia do przymusowego wydania nieruchomości pozwanemu wierzycielowi z uwagi na jego zawieszenie nadal jest w toku, a Sąd nie przeprowadził dowodów zawnioskowanych przez powoda;

⚫

naruszenie art. 840 § 1 pkt. k.p.c. w związku z art. 189 k.p.c. i w związku z art. 410 k.c. wobec przyjęcia przez Sąd, że z chwilą wydania nieruchomości objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym powód na chwilę wyrokowania utracił prawo kwestionowania tego tytułu w drodze powództwa opozycyjnego, podczas gdy pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności został wniesiony w terminie wyznaczonym przez Sąd udzielający zabezpieczenia w postaci zawieszenia postępowania egzekucyjnego, zaś fakt prowadzenia postępowania sądowego przez okres kilkunastu miesięcy nie był w żadnym stopniu spowodowany przez apelującego;

⚫

nierozpoznanie istoty sprawy poprzez uznanie, że oświadczenie Urzędu Miasta z dnia 27 kwietnia 2018 r. wywarło skutki prawne, podczas gdy nie można przyjąć, iż doręczenie tej korespondencji było prawidłowe i została ona przekazana adresatowi, a tym samym oświadczenie to nie mogło wywołać jakichkolwiek skutków prawnych i stanowić podstawy do wypowiedzenia umowy oraz do powstania tytułu egzekucyjnego – naruszenie art. 138 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c.;

⚫

błędną ocenę dowodów i pominięcie faktu, że po skierowaniu pisma z zagrożeniem wypowiedzeniem umowy dzierżawy zostały spłacone zaległości czynszowe poza zaległościami spornymi, które zostały ustalone dopiero po zapadnięciu orzeczenia w sprawie X GC 299/18, a fakt ten nie został przez Sąd dostatecznie ustalony z uwagi na pominięcie wnioskowanego dowodu z opinii biegłego, co stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.;

⚫

niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy ustalenie, że powód miał zadłużenie na chwilę składania oświadczenia o wypowiedzeniu umowy i nie spłacił zadłużenia poza zadłużeniem objętym innym postępowaniem sądowym w okresie obowiązywania zagrożenia wypowiedzeniem umowy, pomimo braku wiedzy o istnieniu takiego dokumentu na chwilę dokonywania spłat, co stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.;

⚫

naruszenie art. 235 ² § 1 pkt. 5 k.p.c. polegający na pominięciu dowodów z zeznań świadków S. K., D. K., K. F. i A. D., dowodu z przesłuchania powoda i dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczności wskazywane przez stronę powodową w pismach przygotowawczych i ustnie na rozprawie, wskutek niezasadnego przyjęcia, że dowody te zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania, podczas gdy – wbrew stanowisku Sądu Rejonowego – dowody te były kluczowe z punktu widzenia rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu, istniała potrzeba ich przeprowadzenia i miały one na celu wykazanie, że nie doszło do skutecznego rozwiązania umowy dzierżawy zawartej pomiędzy powodem i pozwanym, a w konsekwencji nie mogło dojść do skutecznego nadania klauzuli wykonalności przedmiotowemu tytułowi egzekucyjnemu, co stanowi również naruszenie art. 299 k.p.c.;

⚫

sprzeczność poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku, ze zgromadzonym materiałem dowodowym, w tym przede wszystkim z dokumentu w postaci postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 14 listopada 2020 r., wydanego w sprawie I Co 119/20, zabezpieczającego roszczenie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. pod sygnaturą akt Km 750/20, a polegających na uznaniu, że obowiązek ujęty w przedmiotowym tytule wykonawczym został wykonany, pomimo że postępowanie egzekucyjne prowadzone w celu doprowadzenia do przymusowego wydania nieruchomości pozwanemu wierzycielowi nie zostało jeszcze zakończone wobec jego zawieszenia.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od skarżącego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest oczywiście niezasadna, a Sąd II instancji podziela całość ustaleń faktycznych prawidłowo poczynionych przez Sąd meriti w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, przyjmując je za własne i nie podzielając stanowiska strony skarżącej co do potrzeby ich uzupełnienia.

Przede wszystkim ewidentnym nieporozumieniem jest – co warto wyjaśnić na samym wstępie dla celów nadania właściwych ram dalszemu tokowi wywodów – powoływanie przez skarżącego, jako argumentu mającego uzasadniać wnioski apelacyjne, twierdzenia, iż ewentualna nieskuteczność wypowiedzenia umowy dzierżawy przez pozwanego powoduje nieskuteczność nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, a to z kolei przemawia za uwzględnieniem powództwa przeciwegzekucyjnego. Po pierwsze, w ramach postępowania opozycyjnego istotnie jedną z przesłanek, od których spełnienia ustawa uzależnia jego uwzględnienie na gruncie art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c., jest zaistnienie zdarzenia, na którym oparto wydanie klauzuli wykonalności, a zdarzeniem takim jest w realiach rozpoznawanej sprawy ustanie łączącego strony stosunku dzierżawy wskutek wypowiedzenia dokonanego przez wydzierżawiającego, gdyż od tej właśnie okoliczności uzależniono w treści przedmiotowego tytułu egzekucyjnego wykonanie stwierdzonego nim obowiązku (art. 777 § 1 pkt. 1 k.p.c.). Nie oznacza to jednak – jak wydaje się sądzić autor apelacji – że w toku postępowania klauzulowego Sąd nadający tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności bada to, czy rzeczywiście do takiego zdarzenia doszło, ani też że w wypadku, gdy zdarzenie takie jednak faktycznie nie nastąpiło, postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności jest „nieskuteczne” czy też „bezpodstawne”. Nie jest też prawdą, że w postępowaniu przeciwegzekucyjnym kognicją Sądu orzekającego objęta jest kwestia owej „skuteczności” postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności oraz potencjalnych uchybień popełnionych w postępowaniu klauzulowym, ani też że ewentualne nieprawidłowości, jakich mógł dopuścić się Sąd w toku postępowania klauzulowego, mają wpływ na rozstrzygnięcie sprawy niniejszej.

W rzeczywistości istota postępowania w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności oraz zakres kompetencji kontrolnych Sądu prowadzącego takie postępowanie w odniesieniu do tytułu egzekucyjnego, jakim jest złożone w formie aktu notarialnego oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, powoduje, że przedmiot badania sądu w takim postępowaniu jest ograniczony. W postępowaniu klauzulowym kognicją Sądu objęte jest jedynie to, czy dokument przedstawiony przez wierzyciela ma wszystkie cechy tytułu egzekucyjnego oraz czy na jego podstawie może być prowadzona egzekucja. Postępowanie klauzulowe nie ma charakteru postępowania rozpoznawczego i nie może go zastępować, co oznacza, że Sąd nie bada merytorycznej zasadności roszczenia tak od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej, a złożone w formie aktu notarialnego oświadczenie o poddaniu się egzekucji ma na celu właśnie usprawnienie możliwości wdrożenia procedury przymusowego zaspokojenia, bez konieczności uprzedniego zweryfikowania przez Sąd, czy obowiązek taki rzeczywiście istnieje (tak np. w uchwale SN z dnia 28 czerwca 2017 r., III CZP 10/17, OSNC Nr 4 z 2018 r., poz. 36, w uchwale SN z dnia 17 listopada 2017 r., III CZP 55/17, OSNC Nr 7-8 z 2018 r., poz. 74 lub w postanowieniu SN z dnia 13 stycznia 2023 r., III CZP 145/22, (...) Nr 1-2 z 2023 r.). W ściśle określonym przepisami zakresie dopuszczalne jest prowadzenie w ramach postępowania o nadanie klauzuli wykonalności postępowania dowodowego z dokumentów urzędowych lub prywatnych z podpisem urzędowo poświadczonym (art. 786 k.p.c.) co do niektórych elementów przedmiotowych tytułu egzekucyjnego – jak zdarzenie, od zaistnienia którego uzależnione jest wykonanie tytułu egzekucyjnego – ale w postępowaniu klauzulowym dotyczącym przedmiotowego tytułu egzekucyjnemu obowiązki dowodowe wierzyciela ograniczały się do przedstawienia sporządzonego w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym oświadczenia o wypowiedzeniu umowy dzierżawy wraz z dowodem jego złożenia dzierżawcy. Nie leżało natomiast w kompetencjach Sądu prowadzącego to postępowanie badanie skuteczności materialnoprawnej przedstawionego oświadczenia, co może nastąpić jedynie w ramach postępowania rozpoznawczego, prowadzonego np. z powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności lub powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego. Z drugiej zaś strony, w postępowaniu toczącym się z powództwa przeciwegzekucyjnego nie są i nie mogą być badane ewentualne uchybienia, których ewentualnie w granicach swojej kognicji dotyczącej kwestii formalnych związanych z przedstawionym tytułem egzekucyjnym dopuścił się Sąd prowadzący postępowanie klauzulowe, ponieważ drogą do zakwestionowania prawidłowości decyzji o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności jest złożenie przez wierzyciela lub dłużnika zażalenia na postanowienie w tym przedmiocie. Ujmując rzecz możliwie najzwięźlej – celem powództwa opozycyjnego jest uchylenie cechy wykonalności, jaką posiada tytuł wykonawczy, nie zmierza ono natomiast do uchylenia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, z mocy której ten przymiot formalnie tytułowi przysługuje.

Z uwagi na treść dalszej argumentacji przedstawionej w złożonym środku odwoławczym należy podkreślić, że to, iż dzierżawca może powoływać się dla obrony swoich interesów na fakt dalszego istnienia stosunku dzierżawy łączącego go z podmiotem wymienionym w treści tytułu wykonawczego jako wierzyciel w zakresie obowiązku wydania przedmiotu dzierżawy po jej zakończeniu, nie oznacza automatycznie, że zasługuje na uwzględnienie każde powództwo, w którym okoliczność ta stanowi jedną z przesłanek jego ewentualnej zasadności. W rzeczywistości, w zależności od drogi prawnej wybranej przez dzierżawcę w celu ochrony swych praw, uznanie zasadności zgłoszonych w pozwie żądań zależy zwykle także od spełnienia innych dodatkowych przesłanek. Przykładowo, dla uwzględnienia opartego na art. 189 k.p.c. powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego dzierżawy konieczne jest wykazanie interesu prawnego po stronie powoda w uzyskaniu wyroku ustalającego, a ten nie zachodzi, jeśli powód może w określonych okolicznościach wytoczyć powództwo dalej idące, a więc takie, w ramach którego kwestia ustalenia istnienia stosunku prawnego ma znaczenie prejudycjalne i musi zostać ustalona dla celów rozstrzygnięcia sprawy. Słusznie zwrócił na to uwagę Sąd Apelacyjny w Łodzi w złożonym do akt niniejszej sprawy wyroku z dnia 17 grudnia 2021 r., wydanym w sprawie I AGa 163/21, podnosząc, że po powstaniu tytułu wykonawczego stwierdzającego obowiązek wydania dzierżawionej nieruchomości w związku z wypowiedzeniem umowy dzierżawy powództwem, z którego winien był wówczas skorzystać D. K. (1) i w ramach którego mógł wykazywać bezskuteczność wypowiedzenia oraz dalsze istnienie stosunku prawnego, było powództwo przeciwegzekucyjne. Pogląd ten jest słuszny co do zasady, a w zaistniałej sytuacji interes prawny w uzyskaniu wyroku ustalającego zachodziłby jedynie w tych wyjątkowych wypadkach, gdyby będący powodem dłużnik wykazał, że z uwagi na szczególne okoliczności wyrok pozbawiający tytuł wykonawczy wykonalności nie dawałby mu pełnej ochrony prawnej (tak np. w wyroku SN z dnia 17 kwietnia 2015 r., III CSK 226/14, niepubl.). Podkreślić tu warto, że z uzasadnienia przywołanego orzeczenia wynika, iż Sąd Apelacyjny odnosił swe stanowisko, kierujące D. K. (1) na drogę postępowania z powództwa opozycyjnego, wyłącznie do stanu rzeczy istniejącego w chwili wytoczenia powództwa ustalającego, czyli w dniu 10 października 2020 r., co – jak się wydaje – powód nie do końca trafnie zinterpretował, wyprowadzając stąd wniosek, że ta droga jest już w tej sytuacji jedyną dla niego dostępną, niezależnie od ewentualnych późniejszych zmian okoliczności. Takie błędne mniemanie znajduje swój wyraz w wywodach zawartych w uzasadnieniu apelacji, gdzie skarżący ubolewa, że „(…) pomimo formalnego skorzystania (…) ze wszystkich przewidzianych prawem środków, które ustawodawca zagwarantował w celu uzyskania przez dłużnika możliwości ochrony swych praw (tj. zarówno w drodze powództwa opartego na art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c., jak i powództwa wytoczonego w oparciu o art. 193 k.p.c. [prawdopodobnie omyłkowo, a autorowi pisma chodziło o art. 189 k.p.c.], nie uzyskał on realnej możności ochrony swoich praw na drodze sądowej (…)”; w dalszym toku uzasadnienia zostanie wyjaśnione, z jakich przyczyn takie stanowisko jest nietrafne.

Z kolei w sprawie z powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności wykazanie interesu prawnego w uzyskaniu żądanego orzeczenia nie jest konieczne, jednak – co w pełni trafnie odnotował Sąd meriti – konieczną przesłanką uwzględnienia roszczenia jest, obok jednej z przesłanek wymienionych w poszczególnych punktach art. 840 § 1 k.p.c. (w rozpoznawanej sprawie jest to właśnie niezaistnienie zdarzenia, na którym oparto wydanie klauzuli wykonalności, a więc ustania stosunku dzierżawy pomiędzy stronami), także wykonalność, której objęty powództwem tytuł miałby zostać ewentualnie pozbawiony. Ujmując rzecz w możliwie najprostszych słowach, nie sposób uwzględnić powództwa i pozbawić tytułu wykonalności, której ten tytuł jeszcze nie posiada lub którą już utracił. Nie budzi wątpliwości w doktrynie prawa i orzecznictwie, że powództwo opozycyjne nie może z tej właśnie przyczyny zostać uznane za zasadne przed nadaniem tytułowi klauzuli wykonalności (chyba, że chodzi o tytuł wykonawczy, który posiada przymiot wykonalności od chwili powstania, bez potrzeby nadawania mu klauzuli), ale także po zupełnym zaspokojeniu stwierdzonego w nim roszczenia w postępowaniu egzekucyjnym, kiedy to wykonalność tytułu bezpowrotnie wygasa. Powództwo opozycyjne ma charakter powództwa zmierzającego do wydania orzeczenia konstytutywnego, gdyż wyrok taki przekształca istniejący dotąd między stronami stosunek prawny i działa ex nunc, a celem tego powództwa jest udaremnienie możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek egzekucji poprzez uzyskanie rozstrzygnięcia pozbawiającego tytuł przymiotu decydującego o możności jego przymusowego wykonania. W razie więc wyegzekwowania należności objętej tytułem wykonawczym powództwo opozycyjne już z tego względu jest bezprzedmiotowe, a wskazany cel stał się nieaktualny (tak np. w wyroku SN z dnia 17 listopada 1988 r., I CR 255/88, niepubl., w uchwale SN z dnia 30 marca 1976 r., III CZP 18/76, OSNC Nr 9 z 1976 r., poz. 195, w wyroku SN z dnia 12 lutego 2015 r., IV CSK 272/14, niepubl. lub w wyroku SN z dnia 28 października 2022 r., I CSK 2003/22, niepubl.; tak również np. A. Olaś [w:] „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz” pod red. P. Rylskiego i A. Olasia, Warszawa 2022, tezy 24-28 do art. 840 lub K. Golinowska [w:] „Kodeks postępowania cywilnego. Tom I–II. Komentarz” pod red. J. Jankowskiego, Warszawa 2019, teza 2 do art. 840).

Istotna część zarzutów apelacyjnych, nie kwestionując trafności tego rozumowania, opiera się na forsowaniu tezy, że nie można mówić o całkowitym wyegzekwowaniu obowiązku stwierdzonego tytułem – a tym samym o wygaśnięciu jego wykonalności – jeśli nadal toczy się postępowanie egzekucyjne, w ramach którego egzekucja tego obowiązku była prowadzona, a tę ostatnią przesłankę swego rozumowania autor apelacji wywodzi z faktu zawieszenia tego postępowania wydanym w trybie zabezpieczenia, w sprawie I Co 119/20, postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 14 listopada 2020 r. Wnioskowania takiego nie można uznać za prawidłowe. Bezsprzecznie prawdą jest, że z chwilą wyegzekwowania obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym stanowiącym podstawę prowadzenia egzekucji postępowanie egzekucyjne ulega zakończeniu, a ukończenie tego postępowania w taki sposób – czyli z pozytywnym skutkiem – nie wymaga wydania żadnego orzeczenia ani podjęcia innej czynności decyzyjnej; z mocy art. 816 § 3 k.p.c. komornik jedynie stwierdza następczo ukończenie postępowania egzekucyjnego w sposób inny niż przez jego umorzenie poprzez wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania (tak np. J. Jankowski [w:] „Kodeks postępowania cywilnego. Tom I–II. Komentarz” pod red. J. Jankowskiego, Warszawa 2019, teza 2, 3 i 6 do art. 816). Zgodzić się więc należy, że wraz z wyegzekwowaniem obowiązku stwierdzonego tytułem postępowanie egzekucyjne zakończyło się i już się nie toczy. Zupełnie natomiast nieuprawnione jest prezentowane przez skarżącego rozumowanie, z którego wynika, że skoro Sąd wydał postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego, to postępowanie to z konieczności musiało się wówczas toczyć, a skoro w związku z jego zawieszeniem toczy się nadal, to tym samym nie mogło dojść do wyegzekwowania obowiązku objętego tytułem. Zaznaczyć należy, że dokumenty znajdujące się w aktach egzekucyjnych sprawy Km 750/20 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K., załączone do akt sprawy niniejszej, bezsprzecznie dają wystarczającą podstawę do ustalenia, że postępowanie egzekucyjne uległo zakończeniu wskutek wyegzekwowania obowiązku objętego tytułem jeszcze przed złożeniem pozwu w sprawie niniejszej, bowiem – jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy – w dniu 19 października 2020 r., w wyniku podjętych przez komornika czynności egzekucyjnych, nieruchomość pozostająca w posiadaniu D. K. (1) jako przedmiot dzierżawy została mu odebrana i przekazana we władanie Miasta Ł. jako egzekwującego wierzyciela. Konstatacji takiej z pewnością nie może zmienić fakt wydania i treść postanowienia z dnia 14 listopada 2020 r., z której wynika, że postępowanie egzekucyjne w sprawie powyższej zostało zawieszone. Moc wiążąca takiego orzeczenia jest ograniczona do konieczności przyjęcia przez sąd rozpoznający inną sprawę, że rozstrzygnięcie tej treści zostało wydane i nie rozciąga się na jego przesłanki, w żadnym razie nie wyłącza więc możności badania w innej sprawie, czy rzeczywiście w chwili jego wydania istniał przedmiot, do którego to rozstrzygnięcie się odnosiło – czyli toczące się i tym samym potencjalnie podlegające zawieszeniu postępowanie egzekucyjne – a tym bardziej ustalania okoliczności decydujących o tym, czy postępowanie to nadal się wówczas toczyło, czy może uległo już zakończeniu.

Wobec powyższego, w pełni nietrafne są podnoszone w apelacji zarzuty odnoszące się do pominięcia ze znajdującego się w aktach dowodu z dokumentu w postaci postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 14 listopada 2020 r., wydanego w sprawie I Co 119/20, jak również do rzekomej sprzeczności ustaleń Sądu ze zgromadzonym materiałem dowodowym. W rzeczywistości orzeczenie to nie stanowi dowodu świadczącego o niewyegzekwowaniu w dacie jego wydania obowiązku stwierdzonego przedmiotowym tytułem wykonawczym, a w oparciu o nie można ustalić jedynie to, że Sąd podjął decyzję o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego i w tym zakresie posiada ono moc wiążącą dla Sądu orzekającego w sprawie niniejszej. Treść przedmiotowego postanowienia nie powoduje natomiast konieczności przyjęcia za ustalone przesłanek jego wydania – a mianowicie tego, że postępowanie egzekucyjne nadal się wówczas toczyło, a już zwłaszcza, że przed dniem 14 listopada 2020 r. nie doszło do skutecznego wykonania tytułu wykonawczego będącego podstawą prowadzenia egzekucji. Sąd odwoławczy w pełni podziela ustalenia poczynione w tej ostatniej kwestii w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w oparciu o znajdujący się w załączonych aktach egzekucyjnych dokument urzędowy w postaci sporządzonego przez komornika protokołu przeprowadzonych w dniu 19 października 2020 r. czynności egzekucyjnych polegających na odebraniu dłużnikowi władania nieruchomością i wydaniu jej wierzycielowi. W efekcie chybione są również zarzuty apelacyjne dotyczące rzekomego naruszenia art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, gdyż – jak już szeroko wywiedziono powyżej – wyegzekwowanie obowiązku stwierdzonego tytułem poprzez przymusowe wydanie nieruchomości pozwanemu wierzycielowi powoduje trwałe wygaśnięcie wykonalności tytułu, co wyklucza możność pozbawienia tego tytułu wykonalności, której już nie posiada, a tym samym także uwzględnienie powództwa w oparciu o przywołany przepis.

Dla porządku odnieść się jeszcze trzeba w tym miejscu do zawartego w apelacji zarzutu niesłusznego oddalenia powództwa z uwagi na utratę przez tytuł przymiotu wykonalności w chwili orzekania – w sytuacji, gdy powód wniósł je w terminie wyznaczonym w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, a postępowanie w sprawie niniejszej trwało przez kilkanaście miesięcy od jego wszczęcia. Po pierwsze, zakreślenie terminu z art. 733 § 1 k.p.c. ma tylko takie konsekwencje, że w razie jego niedotrzymania następuje upadek udzielonego zabezpieczenia, natomiast jego zachowanie pozostaje bez jakiegokolwiek wpływu na materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa, ani też nie ma skutku w postaci zobligowania Sądu do dokonywania oceny ich istnienia według stanu z chwili wniesienia pozwu czy też udzielenia zabezpieczenia. Po drugie, zwrócić należy uwagę, że skoro do wyegzekwowania obowiązku stwierdzonego tytułem doszło w dniu 19 października 2020 r., to przesłanka przysługiwania przedmiotowemu tytułowi przymiotu wykonalności zachodziła jeszcze przed wniesieniem pozwu, a nawet przed udzieleniem zabezpieczenia, zatem czas trwania postępowania nie odgrywał tu żadnej roli. Po trzecie wreszcie, odnotować należy, że powodowi korzystającemu z pomocy prawnej pełnomocnika w osobie adwokata powinno być wiadome, że w myśl art. 316 § 1 k.p.c., sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy – jeśli więc było jasne, że okoliczności sprawy zmieniły się w toku postępowania (lub nawet przed jego wszczęciem) w taki sposób, że na gruncie istniejącego stanu rzeczy powództwo opozycyjne nie mogło zostać uwzględnione, to celowe było rozważenie zmiany powództwa na takie, które potencjalnie mogło należycie posłużyć ochronie praw powoda.

Nie budzi bowiem wątpliwości, że w sytuacji, kiedy wymieniony w tytule wykonawczym dłużnik – jak w sprawie niniejszej – powoływał na uzasadnienie swego żądania w zakresie pozbawienia tego tytułu wykonalności fakt nieistnienia stwierdzonego tam obowiązku spełnienia świadczenia lub wydania rzeczy, a wyegzekwowanie tego obowiązku w ramach przymusu państwowego już zdążyło nastąpić i w konsekwencji odpadła zarówno konieczna przesłanka uwzględnienia powództwa przeciwegzekucyjnego, jak i jego cel w postaci zapobieżenia wykonaniu egzekucji, to powód może zmienić żądanie pozwu i w ramach tej samej podstawy faktycznej dochodzić zwrotu wyegzekwowanego świadczenia lub rzeczy (tak np. w wyroku SN z dnia 20 stycznia 1978 r., III CRN 310/77, niepubl., w wyroku SN z dnia 12 lutego 2015 r., IV CSK 272/14, niepubl. lub w wyroku SN z dnia 25 lutego 2022 r., (...) 171/22, niepubl.). Judykatura przyjmuje wręcz, że przeprowadzenie skutecznej egzekucji tytułu wykonawczego można uznać za zmianę okoliczności w rozumieniu art. 383 k.p.c., wyjątkowo uprawniającą do zmodyfikowania powództwa nawet na etapie postępowania apelacyjnego poprzez żądanie innego przedmiotu zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, o ile do zmiany tej doszło już po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji (tak np. w wyroku SN z dnia 25 kwietnia 2023 r., (...) 316/22, niepubl.). Pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w realiach rozpoznawanej sprawy stało się już wprawdzie już nieaktualne, nie oznacza to jednak, że egzekwowany dłużnik, o ile w rzeczywistości przysługuje uprawnienie do wyegzekwowanej rzeczy na gruncie prawa materialnego, może zostać pozbawiony możności obrony swych praw na drodze sądowej.

Jeśli bowiem powód w sprawie niniejszej stoi na stanowisku, że wypowiedzenie umowy dzierżawy przez Miasto Ł. było nieskuteczne i nadal łączy go ze stroną pozwaną stosunek prawny wynikający z tej umowy, to nic nie stoi na przeszkodzie, by dowodził tego przed sądem, dochodząc swych potencjalnie nadal istniejących uprawnień dzierżawcy. Nie sprzeciwia się temu w szczególności powaga rzeczy osądzonej, skoro materialnoprawne zagadnienie skutecznego wygaśnięcia umowy nie było dotąd badane na drodze sądowej, zaś stwierdzającym obowiązek wydania rzeczy tytułem egzekucyjnym, na podstawie którego komornik odebrał nieruchomość powodowi i wydał ją pozwanemu, nie było korzystające z tego przymiotu orzeczenie sądowe. Uprawnieniem takim jest choćby, oparte na art. 693 § 1 k.c., prawo do żądania, aby wydzierżawiający wykonał swe obowiązki umowne i na powrót oddał mu przedmiot dzierżawy w posiadanie celem jego używania i pobierania pożytków; nie można także wykluczyć dochodzenia na gruncie odpowiedzialności kontraktowej naprawienia ewentualnej szkody poniesionej w związku z niewykonaniem umowy. W konsekwencji rację należy zatem przyznać Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi, który w przywołanym już uprzednio wyroku z dnia 17 grudnia 2021 r., wydanym w sprawie I AGa 163/21, oddalił powództwo D. K. (1) o ustalenie istnienia stosunku dzierżawy, gdyż nawet po wygaśnięciu wykonalności tytułu wykonawczego powodowi przysługuje dalej idące roszczenie, co wyklucza istnienie po jego stronie interesu prawnego w uzyskaniu wyroku ustalającego, a jednocześnie – co sygnalizowano powyżej – stwierdzić trzeba, iż powód błędnie zinterpretował treść wywodów zawartych w uzasadnieniu tego wyroku, nietrafnie przyjmując, że wynika z nich, iż po oddaleniu żądania ustalenia istnienia stosunku prawnego powództwo opozycyjne stanowić może, niezależnie od ewentualnej zmiany okoliczności, jedyną możliwą drogę dalszej ochrony jego uprawnień na drodze sądowej.

Skoro żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności nie mogło zostać uwzględnione już z tej przyczyny, że jego wykonalność wygasła – a jednocześnie powód nie zmodyfikował swego powództwa – to trafnie uznał Sąd I instancji, iż w pełni bezprzedmiotowe w takiej sytuacji byłoby badanie drugiej przesłanki zasadności powództwa w postaci ewentualnego niezaistnienia zdarzenia, na którym oparto wydanie klauzuli wykonalności. Bezzasadne są wobec tego liczne zarzuty apelacyjne, w ramach których skarżący podnosi, iż Sąd Rejonowy zaniechał prowadzenia postępowania dowodowego w celu ustalenia, czy zaistniały okoliczności uprawniające wydzierżawiającego do wypowiedzenia łączącej strony umowy oraz czy doszło do prawidłowego doręczenia wypowiedzenia dzierżawcy, a w konsekwencji nie rozstrzygnął, czy doszło do skutecznego zakończenia stosunku prawnego wynikającego z tej umowy. Te same przyczyny zadecydowały także o pominięciu przez Sąd II instancji dowodów wnioskowanych w apelacji, skoro zmierzały one do wykazania tych właśnie okoliczności, które – wobec wygaśnięcia wykonalności tytułu – nie mogły mieć żadnego wpływu na wynik sprawy, a w szczególności nie mogły zadecydować o ostatecznej zasadności powództwa opozycyjnego. Argumentacja ta przemawia także za przyjęciem bezzasadności zarzutu nierozpoznania istoty sprawy ze względu na niezbadanie przez Sąd przesłanki niezaistnienia zdarzenia, na którym oparto wydanie klauzuli wykonalności, zważywszy, że zarzut taki nie może być zasadny wówczas, gdy powództwo zostaje oddalone z uwagi na niespełnienie innej przesłanki, co na gruncie obowiązujących przepisów stanowi wystarczającą przyczynę nieuwzględnienia żądania pozwu.

Wobec bezzasadności zarzutów apelacyjnych oraz prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd meriti apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w myśl wynikającej z art. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę winna zwrócić swemu przeciwnikowi procesowemu poniesione przez niego koszty postępowania. Na koszty należne w sprawie niniejszej stronie pozwanej złożyło się wynagrodzenie reprezentującego ją pełnomocnika w kwocie 1.800,00 zł, obliczone stosownie do § 10 ust. 1 pkt. 1 w związku z § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935); odsetki ustawowe za opóźnienie od tej należności zostały przyznane w oparciu o art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Jednocześnie Sąd II instancji nie dostrzegł żadnych podstaw do odstąpienia od obciążania skarżącego kosztami postępowania odwoławczego na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze to, że zła sytuacja majątkowa strony nie może stanowić jedynej przesłanki takiej decyzji Sądu oraz to, że powód, pomimo klarownego przedstawienia przez Sąd Rejonowy rzeczowej i opartej o przepisy prawa argumentacji przemawiającej za prawidłowością wydanego orzeczenia, nadal popierał bezzasadne powództwo, narażając stronę pozwaną na ponoszenie kosztów zastępstwa procesowego. Jednocześnie przyznano adwokatowi reprezentującemu D. K. (1) z urzędu należne wynagrodzenie za świadczenie pomocy prawnej, określając je na kwotę 2.214,00 zł, stosownie do § 2 pkt. 1 i § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2631 ze zm.) w związku z § 10 ust. 1 pkt. 1 i § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.).