Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 maja 2021 r., wydanym w sprawie z powództwa C. M. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Ł. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Brzezinach zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 30.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty, kwotę 26,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty, kwotę 1.152,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 25 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty oraz dożywotnią rentę płatną w ratach po 132,00 zł każda, do 10-tego dnia każdego miesiąca, poczynając od kwietnia 2016 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, a ponadto kwotę 5.052,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, nakazując pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Brzezinach kwotę 138,74 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od tego orzeczenia wniosła strona pozwana, zaskarżając je w zakresie rozstrzygnięcia zasądzającego na rzecz powódki kwotę 12.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie rozstrzygnięć o kosztach procesu i kosztach sądowych, domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz zasądzenia od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania przed Sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i zarzucając przy tym naruszenie:

• art. 445 k.c. w związku z art. 444 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że zasądzona na rzecz powódki kwota zadośćuczynienia jest adekwatna do odniesionej przez nią krzywdy, podczas gdy, mając na uwadze wszelkie okoliczności sprawy, w tym:

  • oszacowany przez biegłą K. K. stopień doznanego przez poszkodowaną w związku z wypadkiem uszczerbku na zdrowiu w wysokości 6 % oraz

  • ustalenia tejże biegłej, iż ograniczenia ruchomości, jakich doświadcza powódka, są charakterystycznymi objawami choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych, będącymi wynikiem naturalnego procesu starzenia i związanymi z wiekiem powódki,

należałoby przyjąć, że zasądzona kwota zadośćuczynienia nie jest kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 k.c., ponieważ jest rażąco wygórowana i jej zasądzenie stanowi przekroczenie przez Sąd I instancji sfery swobodnego uznania sędziowskiego oraz dokonanie w tym przedmiocie dowolnych ustaleń;

• art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

  • wyprowadzenie przez Sąd I instancji przy ustalaniu odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłej z zakresu rehabilitacji medycznej K. K., błędnych z punktu widzenia zasad doświadczenia życiowego wniosków, wskutek pominięcia faktu, że nasilone u powódki cierpienia fizyczne (ograniczenie ruchomości) i psychiczne mają bezpośredni związek ze zmianami zwyrodnieniowymi, na które powódka cierpiała przed wypadkiem;

  • nieuwzględnienie zasądzanych przez inne sądy w podobnych sprawach kwot zadośćuczynienia, co doprowadziło do bezpodstawnego wzbogacenia powódki oraz przekroczenia granic uznania sędziowskiego.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2023 r. Sąd Okręgowy w Łodzi zawiesił postępowanie apelacyjne na podstawie art. 174 § 1 pkt. 1 k.p.c., a następnie podjął je z udziałem następcy prawnego pozwanej spółki – (...) Spółki Akcyjnej w W..

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił następujące okoliczności faktyczne:

Na podstawie uchwały Nr 2 nadzwyczajnego walnego zgromadzenia (...) Spółki Akcyjnej w W. z dnia 18 stycznia 2021 r. jako spółki przejmującej oraz uchwały Nr 3 nadzwyczajnego walnego zgromadzenia (...) Spółki Akcyjnej w Ł. z dnia 18 stycznia 2021 r. jako spółki przejmowanej doszło do połączenia (...) Spółki Akcyjnej w W. z (...) Spółką Akcyjną w Ł. przez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą (łączenie się przez przejęcie) w trybie art. 492 § 1 pkt. 1 k.s.h. Wpisanie połączenie do rejestru spółki przejmującej nastąpiło w dniu 9 kwietnia 2021 r. i w tym samym dniu ujawniono w rejestrze zmianę firmy spółki przejmującej z (...) Spółka Akcyjna w W. na (...) Spółka Akcyjna w W. (informacja pobrana z Krajowego Rejestru Sądowego Nr KRS (...)).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skutkiem wniesienia apelacji musi być wydanie orzeczenia kasatoryjnego.

Art. 378 § 1 in fine k.p.c. nakazuje Sądowi odwoławczemu przy rozpoznawaniu sprawy brać z urzędu, w granicach zaskarżenia, pod uwagę nieważność postępowania, a art. 379 pkt. 2 k.p.c. stwierdza, że nieważność taka zachodzi, jeśli strona postępowania nie miała zdolności sądowej. Z kolei z art. 493 § 1 k.s.h. wynika, że spółka przejmowana zostaje rozwiązana w dniu wykreślenia z rejestru, przy czym, stosownie do art. 493 § 2 zd. II k.s.h., skutek wykreślenia spółki przejmowanej wywołuje już wpis połączenia do rejestru właściwego dla spółki przejmującej. Wpis połączenia ma charakter konstytutywny z punktu widzenia skutków prawnych związanych z wykreśleniem spółki przejmowanej, natomiast wpis o wykreśleniu ujawniony w rejestrze właściwym dla tej spółki ma już tylko charakter deklaratoryjny i jest dokonywany z urzędu przez właściwy dla niej sąd rejestrowy, przy czym sąd ten jest niezwłocznie zawiadamiany z urzędu przez sąd właściwy dla spółki przejmującej o wydanym postanowieniu (art. 493 § 5 k.s.h. i art. 493 § 2 zd. II k.s.h. w związku z art. 507 § 2 k.s.h.). Zasadniczym skutkiem prawnym fuzji spółek per incorporationem jest utrata bytu prawnego przez spółkę przejmowaną, co oznacza, że (...) Spółka Akcyjna w Ł. utraciła byt prawny, a tym samym również zdolność prawną i zdolność sądową, wraz z dniem, w którym doszło do ujawnienia jej przejęcia w rejestrze prowadzonym przez sąd właściwy dla spółki przejmującej, tj. z dniem 9 kwietnia 2021 r. Nastąpiło to zatem w toku postępowania toczącego się przed Sądem I instancji, przed dniem zarówno zamknięcia rozprawy, jak i wydania wyroku przez ten Sąd. Pozwana spółka nie ujawniła tego faktu, ani też jej następca prawny, czyli (...) Spółka Akcyjna w W., nie zgłosił przed zamknięciem rozprawy udziału w toczącym się postępowaniu, a w konsekwencji tego Sąd orzekający, nie dysponując wiedzą odnośnie powstałych przekształceń podmiotowych, nie był świadomy tego, że wydając rozstrzygnięcie kończące sprawę w instancji, czyni to w ramach postępowania prowadzonego z udziałem strony pozbawionej zdolności sądowej. Postępowanie przed Sądem Rejonowym po dniu 9 kwietnia 2021 r. toczyło się nadal z udziałem strony pozwanej, która utraciła byt prawny w wyniku ujawnienia w rejestrze sądowym jej przejęcia przez spółkę przejmującą, czego efektem było wydanie przez ten Sąd wyroku z dnia 31 maja 2021 r. w stosunku do strony już nieistniejącej.

Nie może więc budzić wątpliwości stwierdzenie, iż wyrok ten zapadł w warunkach nieważności postępowania, którym dotknięte było postępowanie pierwszoinstancyjne od dnia 9 kwietnia 2021 r. (art. 379 pkt 2 k.p.c.), skoro od tego dnia czynności Sądu były podejmowane w stosunku do nieistniejącej osoby prawnej. Utrata zdolności sądowej przez stronę procesu będącą osobą prawną aktualizuje co do zasady obowiązek sądu zawieszenia postępowania na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., a kontynuowanie postępowania możliwe jest dopiero z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych tego podmiotu. Dotyczy to również sytuacji połączenia spółek, które pociąga za sobą skutek prawny w postaci utraty bytu prawnego spółki przejmowanej oraz – z mocy art. 494 § 1 k.s.h. – w postaci sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków spółki przejmowanej na spółkę przejmującą, także ze sfery prawnoprocesowej, co oznacza, że także i w tym przypadku sukcesji uniwersalnej dalsze postępowanie w sprawie powinno toczyć się z udziałem następcy prawnego (tak np. w wyroku SN z dnia 3 lutego 2016 r., I PK 45/15, niepubl.). Powyższe uregulowanie proceduralne wyklucza możliwość prowadzenia postępowania z udziałem osoby pozbawionej zdolności sądowej jako strony i ma na celu poszukiwanie osób, które weszły w jej prawa i obowiązki. Zaniechanie zawieszenia postępowania i jego kontynuowanie po utracie zdolności sądowej przez stronę, bez wstąpienia w jej miejsce następcy prawnego, powoduje nieważność postępowania na podstawie wskazanej w art. 379 pkt 2 k.p.c., a brak wiedzy Sądu o owej utracie jest irrelewantny dla stwierdzenia zaistnienia nieważności postępowania, podobnie jak bez znaczenia jest to, czy prowadzące do nieważności uchybienie miało lub mogło mieć wpływ na treść wyroku (tak np. w postanowieniu SN z dnia 24 listopada 2017 r., I CZ 108/17, niepubl. lub w wyroku SN z dnia 24 lutego 2023 r., (...) 890/22, niepubl.).

Skoro Sąd II instancji ma obowiązek, w myśl przywołanego już art. 378 § 1 in fine k.p.c., z urzędu brać pod uwagę, w granicach zaskarżenia, nieważność postępowania toczącego się przed Sądem meriti, to powyższe stwierdzenie – niezależnie od tego, że zarzut dotyczący tej materii nie został podniesiony w apelacji – musiało skutkować zastosowaniem dyspozycji art. 386 § 2 k.p.c. Stosownie do tego unormowania, konieczne stało się uchylenie wyroku Sądu niższej instancji w granicach wyznaczonych zakresem zaskarżenia zakreślonym w złożonym środku odwoławczym, tzn. co do rozstrzygnięcia zasądzającego zadośćuczynienie w kwocie 12.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz rozstrzygnięć dotyczących kosztów procesu i kosztów sądowych, zniesienie postępowania, począwszy od dnia ustania bytu prawnego strony pozwanej biorącej udział w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz przekazanie sprawy w tej części do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Brzezinach. Jak wymaga tego art. 108 § 2 k.p.c., pozostawiono Sądowi niższej instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.