Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

w zakresie punktu 1. wyroku

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 marca 2022 roku, wydanym w sprawie z powództwa J. M. przeciwko Miastu Ł. o ustalenie istnienia stosunku najmu lokalu mieszkalnego nr (...) w Ł. przy ul. (...), Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

1. oddalił powództwo;

2. nie obciążył powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka, zaskarżając to orzeczenie w zakresie punktu 1. Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia, to jest art. 189 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. Na tych podstawach skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
w I instancji, a na wypadek oddalenia apelacji wniosła o zastosowanie art. 102 k.p.c.

Miasto Ł. wniosło o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie mogła doprowadzić do oczekiwanego przez apelującą rezultatu.

W pierwszej kolejności trzeba przesądzić, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny, co skutkuje przyjęciem tej podstawy faktycznej przez Sąd odwoławczy za własną.

Skarżąca skoncentrowała się na wykazywaniu, iże może wykazywać istnienie stosunku najmu, mimo że została przez stronę przeciwną pozwana
o eksmisję z lokalu. Na tę okoliczność przywołała szereg orzeczeń, które dotyczą swoistej kwestii uprawnienia do lokalu zamiennego, a więc wprost nie odnoszą się do przedmiotu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Można zgodzić się ze skarżącą, że pogląd wyrażony przez Sąd I instancji o braku interesu prawnego z uwagi na fakt wytoczenia sprawy o eksmisję jest wątpliwy (także z tego względu, iż sprawa eksmisyjna przed sądem zawisła później niż sprawa o ustalenie), ale kwestia ta nie ma znaczenia. Sąd odwoławczy nie ma bowiem wątpliwości, że w niniejszej sprawie przesłanki z art. 189 k.p.c. nie zostały spełnione.

Zarzuty wywiedzione przez powódkę w apelacji i podniesione na ich poparcie argumenty wskazują na niewłaściwe interpretowanie charakteru
i założeń uregulowanego w art. 189 k.p.c. powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Punktem wyjścia do dalszych rozważań musi być zatem wyjaśnienie, że powództwo takie, obejmujące żądanie ustalenia istnienia stosunku prawnego lub prawa, może być uwzględnione tylko wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując
o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Interes prawny istnieje, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (patrz wyrok SN z 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09, OSNC 2010, Nr B, poz. 47, a także wyrok S.A. w Łodzi z 23 kwietnia 2015 roku, I ACa 1600/14, L.). Trzeba także podkreślić, że art. 189 k.p.c. zezwala jedynie na ustalenie prawa lub stosunku prawnego, a nie faktów (por. wyrok SN z 13 czerwca 1973 r., I PR 156/73, OSNC 1973, Nr 11, poz. 206; wyrok SN z 21 września 1965 r., II CR 265/65, OSPiKA 1966, Nr 11, poz. 243).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt tej sprawy wyraźnie widać, że powódka nie posiada interesu prawnego w ustaleniu istnienia bądź nieistnienia prawa objętego żądaniem pozwu. Skarżąca żądając ustalenia istnienia stosunku najmu powołuje się na spełnienie przez nią przesłanek do zwarcia umowy najmu lokalu na podstawie stosownych uchwał Rady Miejskiej Ł.
z roku 2002 (obowiązującej w chwili śmierci najemcy) i z 2012 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Ł.. Nie twierdzi więc, że stosunek najmu został nawiązany na podstawie umowy, ale uważa, iż spełniła przesłanki do zawarcia z nią umowy najmu. W tej sytuacji oczekiwane przez powódkę zbadania spełnienia przez nią przesłanek z uchwały organu samorządowego w ogóle nie odnosi się do istnienia prawa lub stosunku prawnego w opisanym wyżej rozumieniu. Wobec braku obowiązku gminy zawarcia umowy najmu, po stronie potencjalnych najemców nie powstaje prawo podmiotowe podlegające ochronie na podstawie art. 189 k.p.c.

Konkludując – podniesione wyżej argumenty pozwalają przyjąć, że Sąd Rejonowy słusznie przyjął brak interesu prawnego do żądania ustalenia istnienia stosunku najmu na podstawie spełnienia przesłanek z uchwał Rady Miasta dotyczących gospodarowania lokalami komunalnymi. Błędne uzasadnienie tego stanowiska nie może być podstawą do uchylenia zaskarżonego wyroku. Sąd odwoławczy, będący sądem rozpoznającym sprawę od początku w granicach zaskarżenia, musiał wziąć pod uwagę brak spełnienia przesłanek z art. 189 k.p.c. Trzeba także dodać, że powódka nie powołała się na żadne inne uprawnienie potwierdzające istnienie spornego stosunku najmu. Żądanie ustalenia wstąpienia przez nią w stosunek najmu
z mocy art. 691 k.c. zostało wcześniej prawomocnie oddalone (w sprawie
o sygn. akt III Ca 55/13). W pozwie znalazło się wprawdzie zdanie wskazujące na to, że fakt długotrwałego zamieszkiwania może być uzasadnieniem stwierdzenia istnienia stosunku najmu, ale nie taka jest podstawa faktyczna żądania. Okoliczności te powódka podniosła w kontekście zasad współżycia społecznego (podobnie jak poniesienie nakładów na lokal i fakt pozostawania w ciąży), co jej zdaniem dodatkowo potwierdza spełnienie przesłanek
z przedmiotowych uchwał organu gminy. Skarżąca, choć od lat mieszka
w lokalu, który należał wcześniej do jej brata i ponosi koszty korzystania
z mieszkania, ma przecież pełną świadomość faktu, że pozwany nie uznaje jej statusu najemcy. Okoliczność tę potwierdza przywołana w pozwie korespondencja dotycząca przedmiotowego lokalu. Nie można więc mówić
o nawiązaniu umowy przez fakty, a art. 5 k.c. jest wyłącznie sposobem ochrony przed nadużyciem prawa podmiotowego. Zasady współżycia społecznego nigdy nie mogą być traktowane jako sposób nabycia prawa. Na ich podstawie skarżąca nie mogła stać się najemcą lokalu. Wszystkie te okoliczności bezzasadnym czyniły zarzut naruszenia art. 189 k.p.c. Podobnie bezpodstawne było przywołanie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., gdyż Sąd Rejonowy słusznie pominął zeznania świadków – zamieszkiwanie powódki w przedmiotowym lokalu nawet od roku 2009 nie świadczy o istnieniu stosunku najmu, co wywiedziono powyżej.

Z tych względów, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.