Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sądu Rejonowego w Kutnie z 26 kwietnia 2023 roku w sprawie I Ns 381/22 z wniosku B. S. z udziałem M. J. i Prokuratury Rejonowej w Kutnie o uchylenie postanowienia wydanego na podstawie przepisu art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej

–

w punkcie 1 uchylono postanowienie Sądu Rejonowego w Kutnie z 7 września 2021 roku w sprawie I Ns 342/21;

–

w punkcie 2 ­­­pozostawiono strony przy poniesionych kosztach postępowania.

W świetle uzasadnienia wskazanego orzeczenia Sąd I instancji ustalił, że postanowieniem z 7 września 2021 roku Sąd Rejonowy w Kutnie na podstawie przepisu art. 11a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (obecnie – o przeciwdziałaniu przemocy domowej), zobowiązał B. S. do opuszczenia lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w K., przy ulicy (...). Powodem wydania postanowienia było agresywne zachowanie B. S., nadużywanie przez niego alkoholu i środków odurzających, wszczynanie kłótni, znieważanie M. J. i naruszanie jej nietykalności cielesnej.

B. S. jest najemcą tego lokalu, wchodzącego w skład zasobu mieszkaniowego Miasta K.. B. S. wyprowadził się ze wspólnie zajmowanego mieszkania i początkowo nie utrzymywał kontaktu z M. J..

B. S. i M. J. w toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Kutnie, III Wydział Rodzinny i Nieletnich zawarli ugodę, w której zgodnie ustalili, że miejscem zamieszkania małoletnich: P. S. i I. S. będzie każdoczesne miejsce zamieszkania matki M. J.. Ponadto strony określiły kontakty B. S. z małoletnimi dziećmi stron. Jednocześnie został oddalony wniosek M. J. o ograniczenie władzy rodzicielskiej B. S..

W sprawie karnej II K 72/22, która toczyła się przed Sądem Rejonowym w Kutnie przeciwko B. S., gdzie oskarżycielką posiłkową była M. J., strony skierowano do postępowania mediacyjnego, w wyniku którego wypracowano ugodę. Zgodnie z postanowieniami ugody pomiędzy stronami doszło do pojednania. M. J. wyraziła zgodę na konsensualne sposoby zakończenia toczącego się postępowania karnego, w tym warunkowe umorzenie postępowania w stosunku do B. S. na okres próby lat dwóch, pod warunkiem utrzymania zakazu zbliżania się do pokrzywdzonej. B. S. zobowiązał się zapłacić na rzecz M. J. kwotę 2.500 zł tytułem nawiązki w terminie do 31 grudnia 2022 roku. B. S. zobowiązał się, że wyraża zgodę na orzeczenie przez sąd zakazu zbliżania się na odległość 50 metrów do M. J. przez okres próby, z wyłączeniem sytuacji niezbędnych do realizacji kontaktów ojca z dziećmi i realizacji obowiązków opiekuńczo-wychowawczych.

Dwudziestego siódmego września 2022 roku Sąd Rejonowy w Kutnie wydał wyrok na mocy którego nakazał B. S., aby opuścił i opróżnił lokal mieszkalny numer (...) położony w K. przy ulicy (...) i wydał ten lokal M. J. wskazując, że nakazanie opróżnienia lokalu zostało orzeczone z powodu stosowania przemocy w rodzinie. Wyrok obecnie nie jest prawomocny, trwa postępowanie apelacyjne.

Obecnie B. S. mieszka razem z rodzicami, nie pozostaje w związku. Kontakty z M. J. ograniczają się do spraw związanych ze wspólnymi dziećmi i najczęściej mają formę wiadomości tekstowych. Gdy B. S. odprowadza dzieci do matki, wpuszcza je do klatki a dzieci same wchodzą do mieszkania, które znajduje się na parterze. Głównym najemcą mieszkania socjalnego jest B. S., który starał się o nie kilka lat. Przeprowadzał też remont. Obecnie uiszcza rachunki za mieszkanie i chciałby w nim zamieszkać.

M. J. w lutym 2023 roku urodziła dziecko z nowego związku. Nadal zamieszkuje w lokalu, którego dotyczy postanowienie z 7 września 2021 roku. Dziecko wychowuje wspólnie z nowym partnerem, który przebywa w mieszkaniu na ulicy (...) podczas sprawowania opieki nad dzieckiem. Jak wynika z relacji uczestniczki nowy partner nie mieszka pod tym adresem, choć niekiedy tam nocuje.

W tak ustalonym stanie faktycznym zważono, że przesłankami zastosowania przepisu art. 11a ust. 1 u.p.p.d.1, które winny wystąpić łącznie, są stosowanie przez wspólnie zajmującego mieszkanie członka rodziny przemocy w rodzinie oraz okoliczność szczególnej uciążliwości wspólnego zamieszkiwania w wyniku stosowania tego typu przemocy. Regulacja ta ma charakter szczególny i jako taka winna być wykładana ściśle, nie może być interpretowana rozszerzająco. Przepis ten nie może być zatem stosowany w każdej sytuacji istnienia konfliktu pomiędzy członkami rodziny wspólnie zamieszkującymi mieszkanie, a jedynie w sytuacji stosowania przemocy przez jednego z domowników nad innym, a także istnienia wyraźnej relacji sprowadzającej się do rozróżnienia roli sprawcy przemocy i ofiary przemocy. Sąd Rejonowy zwrócił również uwagę, że stosowanie owego środka ma charakter czasowy. Jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, a w postępowaniu prowadzącym do jego wydania nie podlega badaniu tytuł prawny do lokalu.

W tym kontekście, jak również w świetle oczekującej na wejście w życie nowelizacji, Sąd I instancji doszedł do wniosku, że utrzymywanie w obrocie prawnym postanowienia z 7 września 2021 roku jest zbędne. W tym kontekście zwrócono uwagę na obowiązujący wnioskodawcę zakaz zbliżania się do uczestniczki. Wskazano, że aktualnym partnerem uczestniczki jest funkcjonariusz Policji, co minimalizować ma zagrożenie. W zgodnym poglądzie stron nie stanowią już one rodziny, a celem wnioskodawcy nie jest odbudowanie relacji z uczestniczką, lecz odzyskanie w przyszłości dostępu do mieszkania, którego jest najemcą i w którego remont włożył środki finansowe oraz starania osobiste. Za wiarygodne uznano wyjaśnienia wnioskodawcy, że zamierza on odzyskać dostęp do mieszkania na drodze sądowej. Zważywszy ilość toczących się z udziałem stron postępowań sądowych taka taktyka postępowania byłaby zdaniem Sądu Rejonowego zgodna z zasadami prawidłowego rozumowania, co nie przesądza powodzenia wnioskodawcy w postępowaniu apelacyjnym w sprawie I C 309/22, ani w przyszłym ewentualnym postępowaniu o opróżnienie lokalu. Uwzględniono również upływ czasu od wydania przedmiotowego postanowienia z 7 września 2021 roku, jak również to iż strony doszły do porozumienia zarówno na gruncie postępowania karnego, jak też wspólnej opieki nad dziećmi. Z relacji obu strony wynika, że w tych kwestiach nie dochodzi między nimi do nieporozumień. Tym samym stwierdzić należy, że okres izolacji pozwolił na unormowanie relacji stron. M. J. nie przedstawiła żadnych dowodów przemawiających za tym, by B. S. nie przestrzegał poczynionych przez strony wspólnych ustaleń, czy też nie wypełniał nałożonych na niego obowiązków w postępowaniu karnym. Nie przedstawiła także żadnych dowodów uprawdopodabniających, że stosuje on przemoc, czy też przejawia inne zachowania, niepożądane z punktu widzenia współżycia społecznego.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, w przedmiocie kosztów orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.2.

Apelację od omówionego wyżej postanowienia w całości wywiodła uczestniczka, działając przez swojego pełnomocnika w osobie adwokata, występującego również w I instancji. W apelacji zarzucono naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego.

W zakresie prawa procesowego zdaniem apelującej uczestniczki doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie oraz dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału zebranego w sprawie, co miało wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, polegającej na niezasadnym uznaniu, że:

–

brak kontaktu między stronami oznacza polepszenie relacji, w sytuacji gdy uczestniczka postępowania unika kontaktu z wnioskodawcą, z uwagi na fakt, że w dalszym ciągu się go boi, zaś jej kontakt sprowadza się jedynie do wiadomości SMS odnoszących się do małoletnich dzieci, o nieuwzględnieniu, że uczestniczka aktualnie stara się ułożyć sobie życie, ma małe dziecko z innym partnerem, wobec tego uchylenie postanowienia nakazującego jest całkowicie niezasadne;

–

strony nie tworzą rodziny wobec tego nie jest konieczne obowiązywanie postanowienia nakazującego, w sytuacji gdy strony mają dzieci, wobec tego zawsze będą tworzyły rodzinę, uchylenie postanowienia nakazującego negatywnie wpłynie na ich rozwój, jak również zakłóci spokojne zamieszkiwanie, o nieuwzględnieniu, że mimo porozumienia się stron w postępowaniu karnym wina wnioskodawcy, co do znęcania się nad uczestniczką postępowania została stwierdzona;

–

w związku z wydaniem wyroku w sprawie karnej i orzeczeniem środka karnego uczestniczka postępowania jest chroniona, w sytuacji gdy w przedmiotowym wyroku orzeczono zakaz zbliżania się wnioskodawcy do uczestniczki postępowania a nie zakaz zbliżania się do miejsca jej zamieszkania, wobec tego wnioskodawca w przypadku opuszczenia lokalu mieszkalnego przez uczestniczkę postępowania będzie w stanie do niego wchodzić, co z kolei będzie zakłócać porządek oraz wywoływać niepotrzebne konflikty.

W zakresie prawa materialnego zarzucono naruszenie art. 1a ust. 1 u.p.p.d. poprzez jego błędną wykładnię, jak również naruszenie art. 560 ⁷ § 2 zd. 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz uznanie, iż w niniejszej sprawie nie istnieje konieczność dalszego obowiązywania postanowienia Sądu Rejonowego w Kutnie z 7 września 2021 roku w sprawie I Ns 342/21 w sytuacji, gdy w dalszym ciągu istnieje realna obawa i zagrożenie ze strony wnioskodawcy, bowiem B. S. w toku sprawy nie wykazał, aby podjął działania zmierzające do zmiany jego zachowania i postępowania zwłaszcza nie podjął leczenia odwykowego, terapii, wobec tego okoliczność, iż strony porozumiały się na innych płaszczyznach (związanych w głównej mierze ze wspólnymi dziećmi) nie może być podstawą do uchylenia postanowienia nakazującego.

Z tych względów wniesiono o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku w całości, a także zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W toku rozprawy apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o oddalenie apelacji na koszt uczestniczki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadną.

W pierwszej kolejności rozważyć należy zarzuty w zakresie prawa procesowego, jako determinujące prawidłowość ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. – skądinąd w postępowaniu nieprocesowym każdorazowo możliwe wyłącznie w związku z art. 13 § 2 k.p.c. – polegać może wyłącznie na tym, że Sąd I instancji albo pominie niezasadnie część dowodów, czym naruszy dyrektywę oceny wszechstronnej, bądź też w toku oceny dowodów, to jest przyznawania bądź odmowy przyznania znamienia wiarygodności poszczególnym dowodom, a wiarygodnym – mocy przekonującej, dopuści się naruszenia reguł logicznego rozumowania, wskazań wiedzy albo życiowego doświadczenia. Chcąc skutecznie podważyć dokonaną w sprawie ocenę dowodów, skarżący musi przy tym określić i wykazać, jakie to dokładnie reguły logicznego rozumowania, wskazania wiedzy albo życiowego doświadczenia, zostały naruszone w relacjonowanym w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia procesie myślowym składu orzekającego. Nie jest wystarczające wskazanie własnej oceny dowodów, choćby drastycznie nawet odmiennej od tej przyjętej przy ustalaniu faktycznej podstawy skarżonego rozstrzygnięcia. Natomiast z całą pewnością zarzut naruszenia art. 233 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. nie może być wykorzystywany do tego, by atakować – jak to uczyniono w apelacji – zasadność bądź nie zastosowania przepisu o charakterze merytorycznym. To, czy uchylenie postanowienia z 7 września 2021 roku jest zasadne czy nie, to kwestia prawidłowej subsumpcji, wedle stanu prawnego z chwili orzekania: art. 560 ⁷ § 2 zd. II k.p.c. w związku z art. 11a ust. 1 u.p.p.d., obecnie zaś dodatkowo art. 11ab u.p.p.d., nie ma zaś nic wspólnego z prawidłowością stosowania przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Tymczasem w ramach postawionego zarzutu naruszenia prawa procesowego, nie sprecyzowano w apelacji, jakie to dokładnie reguły logicznego rozumowania – w tym zwłaszcza logicznego rachunku zdań – miały zostać naruszone przy okazji czynienia ustaleń faktycznych w sprawie. Nie sposób również odnaleźć przekonującego wykazania naruszeń wskazań wiedzy, ani życiowego doświadczenia.

W świetle powyższych uwag ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji są prawidłowe, ponieważ mieszczą się w granicach swobodnej – w przeciwieństwie do dowolnej – oceny przeprowadzonych dowodów jako spójne, logicznie powiązane z materiałem dowodowym, niebudzące wątpliwości w świetle życiowego doświadczenia oraz zupełne z punktu widzenia zakresu ustaleń niezbędnego do prawidłowego rozstrzygnięcia. Jako takie nie mogą być skutecznie zwalczane polemicznymi twierdzeniami apelującej. W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjmuje owe ustalenia Sądu Rejonowego w całości za własne.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych, przystąpić należało do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Szczególną okolicznością w niniejszej sprawie stała się zmiana stanu prawnego w okresie między wydaniem zaskarżonego postanowienia, a rozpoznawaniem sprawy na rozprawie apelacyjnej. W tym okresie nabrał mocy obowiązującej w szczególności art. 11ab u.p.d.d., zgodnie z którym rozpoznając sprawę o zmianę lub uchylenie postanowienia, o którym mowa w art. 11a ust. 1 u.p.p.d. uwzględnia się okoliczności dotyczące osób doznających przemocy domowej oraz osób stosujących tę przemoc, w tym w szczególności informacje o przebiegu i efektach działań podjętych i udokumentowanych w ramach procedury (...), o ile procedura taka była prowadzona; udziale i efektach uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym dla osób stosujących przemoc domową lub programie psychologiczno-terapeutycznym dla osób stosujących przemoc domową; udziale i efektach uczestnictwa w innych formach oddziaływań, w szczególności terapii mającej na celu leczenie uzależnień. Zgodnie zaś z art. 12 ust. 1 ustawy nowelizującej3, do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy w brzmieniu przez nią nadanym.

Koniecznym zatem dla rozstrzygnięcia niniejszej apelacji jest dokonanie wykładni art. 11ab u.p.p.d., choć nie miał on zastosowania w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Należy zauważyć w pierwszej kolejności, że wymienione w trzech punktach art. 11ab u.p.p.d. kryteria, nie mają charakteru wyczerpującego. Sądy orzekając w przedmiocie zmiany bądź uchylenia postanowienia z art. 11a ust. 1 u.p.p.d., mają brać pod uwagę okoliczności dotyczące zarówno osób doznających przemocy domowej, jak i osób stosujących przemoc domową. Oznacza to wszelkie okoliczności po stronie obu wskazanych podmiotów, które mają znaczenie dla realizacji celu postanowienia z art. 11a ust. 1 u.p.p.d. Wymienienie w trzech punktach omawianego artykułu pewnych skonkretyzowanych okoliczności następuje jedynie przykładowo, o czym świadczy użycie przez Parlament zwrotu „w szczególności”. Oznacza to, że wymienione stany faktyczne muszą być przez sądy uwzględnione w analizie, jednakże nie muszą one determinować końcowego rozstrzygnięcia.

Jest to o tyle istotne w okolicznościach niniejszej sprawy, że wnioskodawca nie wykazał ziszczenia się żadnych faktów spośród wymienionych w art. 11ab pkt 1 – 3 u.p.p.d. Nie przesądza to jednak o zasadności stanowiska apelującej uczestniczki.

Wbrew stanowisku zawartemu w uzasadnieniu apelacji, nie sposób wywodzić z tego iż postępowanie wnioskodawcy jest dokładnie takie samo, jak było w chwili wydawania postanowienia z 7 września 2021 roku. Jak słusznie wywodzi Sąd I instancji, zarówno poczyniona reakcja prawnokarna, jak i skłonność wnioskodawcy do polubownych metod rozwiązywania sporów, a przy tym przestrzegania tak ustalonych warunków, wskazuje na realną gotowość i zdolność wnioskodawcy przestrzegania obowiązującego porządku.

To, że uczestniczka nadal unika wnioskodawcy, nie może samo w sobie przesądzać o tym, że zasadnym jest podtrzymanie obowiązywania postanowienia z 7 września 2021 roku. Nie można nie dostrzegać, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, że doszło do fundamentalnej zmiany w życiu osobistym uczestniczki: związała się ona z nowym partnerem, wychowują wspólne dziecko. Jak się wydaje, okoliczność ta co najmniej przyczynia się do unikania wnioskodawcy, jeżeli nie jest nawet samodzielną determinantą takiego nastawienia. Z pewnością okoliczność iż postanowienie zostanie uchylone może być źródłem emocjonalnego dyskomfortu uczestniczki, ale ochronie z art. 11a ust. 1 u.p.p.d. nie podlega każdy dobrostan psychiczny. Chodzi o zabezpieczenie interesów strony słabszej w dysfunkcyjnej grupie domowej. Po dwóch latach niezakłóconego funkcjonowania postanowienia z 7 września 2021 roku trudno przekonująco wywodzić, jak chciałaby uczestniczka, że istnieje nadal realna potrzeba szybkiego, nie baczącego na tytuły prawne, odseparowania wnioskodawcy od uczestniczki. Sam niekwestionowany nawet fakt, że uczestniczka „nie wyobraża sobie wspólnego zamieszkiwania z wnioskodawcą” nie determinuje jeszcze wydania oczekiwanego przez uczestniczkę rozstrzygnięcia. Podobnie jak fakt iż uczestniczka pragnie ułożyć sobie życie z nowym partnerem. Nie jest to obecnie wystarczający powód do pozbawiania wnioskodawcy jego praw do korzystania z lokalu w trybie przewidzianym dla stosujących przemoc domową.

Rozstrzygnięcie sprawy eksmisyjnej nie ma znaczenia dla niniejszego rozstrzygnięcia o tyle, że nawet prawomocne uwzględnienie powództwa eksmisyjnego stanowiłoby jedynie dodatkowy argument o zbędności utrzymywania w mocy postanowienia z 7 września 2012 roku. Tytuł egzekucyjny do eksmisji wydany po przeprowadzeniu procesu, jest pełniejszym środkiem ochrony interesów wnioskodawczyni aniżeli przedmiotowe postanowienie, skoro rozstrzyga w sposób bardziej trwały o prawie do zamieszkiwania w lokalu.

Słusznie zwrócił Sąd I instancji uwagę właśnie na znaczenie upływu czasu. Sąd Okręgowy w obecnym składzie w pełni podziela rozważania Sądu Rejonowego co do w istocie nadzwyczajnego i poniekąd tymczasowego w swoim założeniu środka prawnego z art. 11a ust. 1 u.p.p.d. Prawidłowo konstatuje tamtejszy Sąd, że środek ten nie może być instrumentem trwałej regulacji zasad korzystania z lokalu. Nie taka jest rola rzeczonego przepisu. Ma on charakter ochronny, zbliżony do zabezpieczenia. Sposób jego ukształtowania, w szczególności zaś możliwość zmiany bądź uchylenia w każdym czasie wskutek zmiany okoliczności, wskazuje na rzeczoną tymczasowość.

Podsumowując, konstatacja Sądu I instancji, że w obecnej sytuacji, w szczególności upływ czasu oraz fakt iż upłynął on bez istotnych prób przekroczenia zakazu przez wnioskodawcę, dają wystarczającą rękojmię dla przyjęcia, że dalsze stosowanie owego środka nie jest niezbędne dla osiągnięcia założonego celu jego stosowania. Rozważania Sądu Rejonowego w tym zakresie Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

W konsekwencji prawidłowym okazało się również rozstrzygnięcie końcowe.

Wbrew tezom apelacji, prawidłowe jest również rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania. Sąd I instancji trafnie odwołał się do zasady orzekania w przedmiocie tychże kosztów w sprawach nieprocesowych. Skądinąd zważywszy na rozstrzygnięcie zapadłe w I instancji co do żądania głównego, zawarte w zaskarżonym postanowieniu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania uznać należy za korzystne dla uczestniczki. Sama uczestniczka zaskarżenie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania łączy z oczekiwaną w apelacji zmianą zaskarżonego orzeczenia co do głównego żądania postępowania, nie wysuwając żadnych zarzutów przeciwko rozstrzygnięciu o kosztach, niezwiązanych z oczekiwaną zmianą rozstrzygnięcia co do istoty postępowania.

Z tych wszystkich względów, a nadto wobec braku okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, które winny być brane pod uwagę z urzędu, uznając zaskarżone orzeczenie za prawidłowe, apelację uczestniczki oddalono jako bezzasadną (art. 385 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do zasady ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym, przewidzianej w art. 520 § 1 k.p.c.

1 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (j.t. – Dz. U. z 2021 r. poz. 1249 z późn. zm.).

2 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.).

3 Ustawa z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 289 z późn. zm.).