Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2020 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 306/20 z wniosku E. M. z udziałem I. R., J. K. (1), J. K. (2) i E. I. o stwierdzenie nabycia spadku po H. K. (1) Sąd Rejonowy w Zgierzu stwierdził, że spadek po H. K. (2) z domu K., zmarłej 11 października 1990 roku w Z., ostatnio przed śmiercią stale przebywającej w A., nabyli na podstawie ustawy mąż M. K. oraz dzieci K. K. (1), J. K. (3) i C. M. (1) z domu K. – w ¼ (jednej czwartej) części każde z nich, z tym że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą na podstawie ustawy mąż M. K. i dzieci K. K. (1) i J. K. (3) – w 1/3 (jednej trzeciej) części każde z nich.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy poczynił ustalenia faktyczne, w oparciu o które wydał kwestionowany wyrok, a które w całości podziela i przyjmuje za własne Sąd II instancji.

Apelację od powyższego wyroku wniosła wnioskodawczyni zaskarżając wyrok w całości, zarzucając:

1.  Naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie skutkujący błędną i wybiórczą oceną dowodów i pominięciem okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie, a w szczególności poprzez oparcie rozstrzygnięcia na dowodach z przesłuchania J. K. (1) i J. K. (2) w zakresie ustaleń dotyczących gospodarowania na własny użytek,

2.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 931 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że spadek po H. K. (1) nabyli na podstawie ustawy mąż M. K. oraz dzieci K. marian K., J. K. (3) i C. M. (2) w ¼ części każde z nich,

3.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art. 1059 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą na podstawie ustawy mąż M. K. i dzieci K. K. (1) i J. K. (3) w 1/3 części każde z nich.

W konkluzji pisma procesowego apelująca wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie, że spadek po H. K. (1) nabyła na podstawie ustawy w całości wnioskodawczyni E. M., w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczy na podstawie ustawy w całości E. M.,

2.  ewentualnie o uchylenie postanowienia w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik uczestników postępowania wniósł o oddalenia apelacji w całości, jako bezzasadnej oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja wnioskodawczyni okazała się niezasadna.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wbrew wskazanemu w petitum apelacji zaskarżenia postanowienia Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 28 sierpnia 2020 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 306/20 w całości, sposób sformułowania apelacji wskazuje na zaskarżenie przedmiotowego postanowienia w zakresie stwierdzenia przez Sąd I instancji, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą na podstawie ustawy mąż M. K. i dzieci K. K. (1) i J. K. (3) – w 1/3 (jednej trzeciej) części każde z nich, co potwierdza modyfikacja stanowiska procesowego wnioskodawczyni przez jej pełnomocnika na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2020 r.

Podniesione przez apelującą zarzuty sprowadzające się do naruszenia art. 233 k.p.c. nie zasługują na uwzględnienie. Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że – co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Wbrew zarzutom skarżących Sąd Rejonowy należycie ocenił zgromadzony materiał dowodowy, a w konsekwencji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy podziela w pełni i przyjmuje je, jako własne. Na podstawie zeznań świadków Sąd I instancji słusznie ustalił zaistnienie przesłanek z art. 1059 k.c. w brzmieniu obowiązującym w chwili śmierci spadkodawczyni dotyczących dziedziczenia z ustawy gospodarstwa rolnego w stosunku do M. K., K. K. (1) i J. K. (3). Zgodnie z treścią przytoczonego przepisu spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej, albo mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo są małoletni bądź pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo są trwale niezdolni do pracy. M. K. w chwili otwarcia spadku miał 81 lat, był osobą trwale niezdolną do pracy i nie wykonywał pracy stałej będącej źródłem utrzymania, utrzymywał się z emerytury, czym spełniał przesłankę z pkt 4 art. 1059 k.c. W przypadku K. K. (1) spełniona została przesłanka z pkt 4 art. 1059 k.c., na co przedstawiony został dowód w postaci legitymacji ubezpieczeniowej, z której wynikało, że od 1983 r. do listopada 1990 r. był niezdolny do pracy, chorował na chorobę niedokrwienną serca i miażdżycę. W ciągu dwóch lat od śmierci spadkodawczyni przeszedł operację ampytacji kończyny. Okoliczności zdrowia K. K. (1) zostały również potwierdzone w ramach zeznań świadek I. R.. Sąd I instancji słusznie stwierdził na podstawie materiału dowodowego z zeznań J. K. (1) i J. K. (2), że J. K. (3) spełnił przesłankę z pkt 1 art. 1059 k.c. W chwili otwarcia spadku J. K. (3) zamieszkiwał na terenie gospodarstwa. Pomimo faktu, że po roku 1985 funkcjonowało w ograniczonym zakresie uprawy ogrodu i drzew owocowych na potrzeby rodziny oraz w żadnym okresie swojego funkcjonowania nie przynosiło znaczących dochodów, to okoliczność świadczenia pracy w większym wymiarze na rzecz gospodarstwa przez J. K. (3) było wystarczające do spełnienia kwalifikacji do jego dziedziczenia. Zgodnie z zeznaniami świadków to właśnie J. K. (3) wybudował dom na nieruchomości przy ul. (...) dom, w którym zamieszkiwał, szklarnię, uprawiał warzywa w ogrodzie, prowadził bieżące czynności konserwacyjne, a około roku 1983 w ograniczonym zakresie hodował zwierzęta. W przypadku córki spadkodawczyni, C. M. (2) nie można było stwierdzić zaistnienia przesłanek z art. 1059 k.c., ponieważ nigdy nie zamieszkiwała w gospodarstwie, pojawiała się na jego terenie jedynie w celu odwiedzania krewnych i nie pracowała przy produkcji rolnej, co potwierdzają zeznania wnioskodawczyni oraz I. R..

Bezpodstawne okazały się również zarzuty naruszenia przepisów art. 931 § 1 k.c. Zgodnie z treścią przytoczonego przepisu w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Natomiast część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Z kolei na podstawie art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Zgodnie z art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Do dziedziczenia mają co do zasady zastosowanie przepisy obowiązujące w dniu śmierci spadkodawcy, a Sąd wydaje postanowienie o nabyciu spadku stwierdzając stan prawny, który nastąpił w chwili śmierci spadkodawcy. Na podstawie ustalonego w sposób prawidłowy stanu faktycznego Sąd stwierdził, że spadkodawczyni H. K. (1) w chwili śmierci pozostawała w związku małżeńskim z M. K. oraz miała trójkę dzieci: K. K. (1), J. K. (3) i C. M. (2). W oparciu o tak stwierdzone okoliczności Sąd I instancji słusznie uznał, że spadek nabyli M. K., K. K. (1), J. K. (3) i C. M. (2) w udziałach wynoszących po ¼ części w zakresie praw majątkowych wchodzących w ogół spadku.

Nie można było przyznać racji zarzutowi naruszenia art. 1059 k.c. W dacie otwarcia spadku (11 października 1990 r.) brzmienie przytoczonego przepisu zostało nadane ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych w brzmieniu ustalonym po 1 lipca 1989 r. Zgodnie z jego treścią spadkobiercy dziedziczą gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku spełnią przynajmniej jedną z czterech przytoczonych wcześniej przesłanek. Sąd I instancji przytoczył słuszną argumentację prawną wskazującą na rozszerzające i liberalne tendencje w judykaturze co do wykładni wskazanych przesłanek dziedziczenia gospodarstw rolnych na podstawie art. 1059 k.c. W związku z czym, w oparciu o wskazane we wcześniejszej części uzasadnienia okoliczności stwierdzone na podstawie zebranego materiału dowodowego, Sąd Rejonowy słusznie stwierdził, że przesłanki zaistniały w stosunku do M. K., K. K. (1) i J. K. (3) i na tej podstawie każdy z nich nabył przedmiotowe gospodarstwo rolne w 1/3 części.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona w niniejszej sprawie apelacja była bezzasadna, nie zasługiwała na uwzględnienie i w konsekwencji podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.