Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 lipca 2021 r., Sąd Rejonowy w Kutnie w sprawie z wniosku K. J. (1) z udziałem A. J., S. J., H. S. i M. U. o zmianę stwierdzenia nabycia spadku po K. J. (2):

oddalił wniosek,

nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie na rzecz K. J. (1) kwotę 5,00 złotych tytułem zwrotu opłaty za wpis w rejestrze spadkowym, zaksięgowanej pod pozycją 500071239906,

pozostawił wnioskodawcę i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości. Skarżący wydanemu rozstrzygnięciu zarzucił rażące naruszenie przepisu art. 679 § 3 k.p.c. poprzez brak jego zastosowania w niniejszej sprawie, pomimo że wnioskodawca wykazał, iż treść orzeczenia wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 210/17 jest sprzeczna z obowiązującymi wówczas przepisami prawa, bowiem Sąd Rejonowy w Kutnie I Wydział Cywilny pomimo ustawowego obowiązku nie uwzględnił w postanowieniu z urzędu treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 roku P 4/99, który za niezgodne z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uznał dziedziczenie gospodarstw rolnych w zakresie spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 roku.

W związku ze zgłoszonymi zarzutami skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Kutnie I Wydział Cywilny, sygn. akt I Ns 210/17 i orzeczenie o dziedziczeniu wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W myśl art. 679 § 3 k.p.c. w razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Natomiast zgodnie z art. 679 § 1 k.p.c. dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub, że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Tym samym zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku możliwa jest wyłącznie w przypadku stwierdzenia wystąpienia przesłanek przewidzianych w § 1 wskazanego przepisu art. 679 k.p.c.

Postępowanie przewidziane w art. 679 k.p.c. nie służy i nie może być wykorzystywane jako środek do usunięcia skutków bezczynności lub błędów uczestników postępowania spadkowego, czy też skutków ich nieznajomości prawa ani nawet błędów sądu (jeżeli dochodzi do błędu sądu, przysługują ewentualnie inne roszczenia z tym związane). Chociaż jest ono postępowaniem autonomicznym, ma jednak charakter „wznowieniowy”, co uwidacznia się przede wszystkim w tym, że uczestnik postępowania spadkowego tylko wtedy może skutecznie żądać na podstawie art. 679 § 1 k.p.c. zmiany postanowienia spadkowego, jeżeli wykaże, jak przy wznowieniu postępowania, szczególne przesłanki swojego żądania, czyli podstawę, której nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu oraz zachowanie rocznego terminu określonego w tym przepisie. Obowiązany jest wykazać istnienie przeszkody obiektywnej, uniemożliwiającej mu powołanie w sprawie spadkowej okoliczności uzasadniającej odmienną podstawę lub porządek dziedziczenia. Nie chodzi przy tym o to, kiedy uczestnik postępowania uzyskał wiedzę o określonym rozstrzygnięciu, gdyż nie to warunkuje dochowanie terminu, o którym mowa w art. 679 § 1 in fine k.p.c. ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2022 r., I CSK 775/22, Legalis nr 2658038).

Z art. 679 k.p.c. wynika ścisłe powiązanie uprawnienia żądania zmiany postanowienia o nabycia spadku z podstawą, która nie mogła być powołana przez zainteresowanego w poprzednim postępowaniu, w którym brał udział. Artykuł 679 § 1 KPC istotnie ogranicza uprawnienia do wystąpienia z takim wnioskiem w stosunku do osób uczestniczących w pierwszym postępowaniu spadkowym. Ograniczenia wynikające z tego przepisu obejmują każdą osobę, która była uczestnikiem bez względu na jej aktywność. Postępowanie o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie służy ani naprawie błędów sądu popełnionych w postępowaniu spadkowym, ani usunięciu skutków nieznajomości prawa przez uczestników tego postępowania, lecz jedynie umożliwieniu zmiany postanowienia spadkowego w razie wykrycia okoliczności i dowodów, których zainteresowany nie mógł, z różnych przyczyn, powołać w postępowaniu spadkowym (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2021 r., I (...) 149/21, Legalis nr 2639417).

Przekładając powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że wnioskodawca brał udział w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku toczącym się przed Sądem Rejonowy w Kutnie pod sygn. akt II Ns 210/17. W postępowaniu tym był wnioskodawcą, był obecny na rozprawie w dniu 3 listopada 2017 r., składał zapewnienia spadkowe, był zatem niewątpliwie uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Z tej też przyczyny w stosunku do niego zastosowanie mają ograniczenia wskazane w zdaniu drugim art. 679 § 1 k.p.c. Wnioskodawca, żądając zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, winien wykazać, że swe żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę winien złożyć przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność.

K. J. (1) jako podstawę swego żądania wskazał wydanie przez Sąd Rejonowy w Kutnie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku w oparciu o szczególne przepisy o dziedziczeniu gospodarstw rolnych bez uwzględnienia treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 roku, sygn. akt P 4/99, który orzekł o niezgodności wskazanych przepisów z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. O wskazanej niezgodności orzeczenia z obowiązującym w chwili wydania wyroku stanem prawnym wnioskodawca dowiedział się z treści uzasadnienia postanowienia referendarza sądowego w Sadzie Rejonowym w Kutnie z dnia 1 marca 2021 r. oddalającego wniosek K. J. (1), S. J., A. J. i M. U. o wpis prawa własności w dziale II oraz wykreślenia hipoteki umownej zwykłej z działu IV w księdze wieczystej (...).

Wskazać należy, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt P 4/99 został wydany w dniu 31 stycznia 2001 roku. Jednakże mając na uwadze, iż wnioskodawca do chwili wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie mógł wiedzieć, na jakiej podstawie Sąd się oprze wydając rozstrzygniecie i jednocześnie nie mógł zakładać, że Sąd Rejonowy nie uwzględni treści wskazanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego należy przyjąć, że podstawa do żądania zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku zaistniała najpóźniej w dniu wydania orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, kiedy to Sąd Rejonowy wydał postanowienie w oparciu o niewłaściwe przepisy ustawy. Wnioskodawca miał zatem możliwość powołania się na tę podstawę w postępowaniu toczącym się w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku poprzez wniesienia apelacji, czego jednakże nie uczynił.

Nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawca nie mógł powołać się na podstawę żądania o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku w tym postępowaniu, nie została spełniona przesłanka złożenia wniosku przed upływem roku od dnia, w którym wnioskodawca uzyskał tę możność. Jak już wyżej wskazano, podstawa do złożenia wniosku zmaterializowała się najpóźniej w dniu wydania orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, tj. w dniu 22 listopada 2017 roku, zatem określony w art. 679 § 1 in fine k.p.c. roczny termin do złożenia wniosku o jego zmianę upłynął z dniem 22 listopada 2018 roku. Tymczasem wnioskodawca w niniejszej sprawie złożył przedmiotowy wniosek dopiero 11 maja 2021 roku, niewątpliwie przekraczając ustawowy termin. Z tych też przyczyn wniosek nie mógł prowadzić do zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Sąd Okręgowy dostrzega, że potrzeba zmiany postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku wynikła wskutek błędnego zastosowania przepisów prawa materialnego przez sąd spadku, a ponadto wnioskodawca nie wiedział o treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie był reprezentowany w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku przez fachowego pełnomocnika i działał w zaufaniu do wymiaru sprawiedliwości, jednakże jak wskazuje wyżej cytowane orzecznictwo, postępowanie przewidziane w art. 679 k.p.c. ma szczególny charakter, nie służy i nie może być wykorzystywane jako środek do usunięcia skutków bezczynności lub błędów uczestników postępowania spadkowego, czy też skutków ich nieznajomości prawa ani nawet błędów sądu. Wnioskodawca miał bowiem możliwość zweryfikowania poprawności zapadłych orzeczeń sądowych z wykorzystaniem zwyczajnych środków zaskarżenia, czy to poprzez wniesienie apelacji od postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, czy też zaskarżenia postanowienia referendarza sądowego o oddaleniu wniosku o wpis w księdze wieczystej, czego jednak skarżący nie uczynił.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez wnioskodawcę apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, w związku z czym, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c..