Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 maja 2019 r. Sąd Rejonowy w Skierniewicach w sprawie o sygn. akt I C 146/16 z powództwo (...) S.A. z siedzibą w B. przeciwko R. S. o zapłatę:

1.  zasądził od pozwanej R. S. na rzecz powódki (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 16.906,96 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.463 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła pozwana, zaskarżając wyrok w części, tj. zakresie punktu 1 zasądzającego od pozwanej na powoda kwotę 9.000 zł, a co za tym idzie w zakresie punktu 2 dotyczącego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Skarżąca zarzuciła wydanemu orzeczeniu:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy tj.:

a.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału sprawy i niedokonanie oceny wpływu postanowień umowy pożyczki na późniejsze zobowiązanie wekslowe pomimo, iż obowiązek taki spoczywa na Sądzie z urzędu;

b.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału sprawy polegający na niedokonaniu oceny wpływu abuzywności postanowień umowy pożyczki dotyczących rażąco zawyżonej prowizji i opłaty z tytułu fikcyjnej usługi (...) na zobowiązanie pozwanej i niedokonaniu weryfikacji wysokości opłat okołopożyczkowych,

c.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału sprawy polegający na uznaniu, że prowizja i koszt tzw. (...) należą się powodowi, podczas gdy powód nie wykazał czym w istocie jest zastrzeżona przez niego prowizja jak również w jaki sposób owa prowizja została ustalona, a także nie wykazał, ażeby usługa (...) była indywidualnie uzgodniona z pozwaną;

2.  naruszenie prawa materialnego tj.:

a.  art. 58 § 1 k.c. zw. z art. 359 § 1 pkt 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuznanie roszczeń powódki za nienależne na tej podstawie, że część z nich miała charakter mających na celu obejście ustawy i przyznanie powódce uprawnienia do uzyskania odsetek wyższych niż maksymalne;

b.  art. 58 § 2 k.c. oraz art. 5 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuznanie roszczeń powódki w zakresie żądania zawyżonych kosztów prowizji i Twojego Pakietu za nienależne na tej podstawie, że ich część była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, w związku z czym umowa w tym zakresie była nieważna;

c.  art. 385 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie, co do postanowień umowy dotyczących fikcyjnej usługi (...) jak również prowizji, pomimo iż obowiązek taki ciąży na Sądzie z urzędu;

d.  art. 10 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że zobowiązanie wekslowe (również z weksla in blanco) ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, w sytuacji, gdy weksel gwarancyjny nie jest wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, a więc kauzalnym, które to stwierdzenie, wobec zarzutów pozwanej, winno skutkować analizą stosunku podstawowego, tj. umowy pożyczki, czego Sąd I instancji zaniechał.

W związku z podniesionymi zarzutami skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonej części, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ewentualnie, w przypadku stwierdzenia braku rozpoznania istoty sprawy przez Sad I instancji o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Powód, w odpowiedzi na wniesioną przez pozwaną apelację, wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia, w tym również rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżone orzeczenie nie poddaje się weryfikacji w toku instancji. Zapadłe rozstrzygnięcie nie może się ostać w obrocie prawnym, dlatego że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.

Pojęcie "istoty sprawy", o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialno-prawnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do nie rozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy. W szczególności chodzi zaś tutaj o różnego rodzaju zaniedbania, które w ogólnym rozrachunku polegają na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania albo pominięciu merytorycznych zarzutów stron przy jednoczesnym bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialno-prawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok SN z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, opubl. OSNC Nr 1/1999 poz. 22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, opubl. baza prawna LEX Nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, opubl. baza prawna LEX Nr 519260 oraz wyroki SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, opubl. OSP Nr 3/2003 poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, opubl. baza prawna LEX Nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, opubl. OSNP Nr 1-2/2009 poz. 2 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2007 r., I ACa 209/06, opubl. baza prawna LEX nr 516551 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 listopada 2012 r. sygn. I ACa 486/12). Inaczej mówiąc "nierozpoznanie istoty sprawy" oznacza uchybienie procesowe sądu I instancji polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty lub treści spornego stosunku prawnego, przez co rozumie się nie wniknięcie w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy. Oceny, czy Sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się zaś na podstawie analizy żądań pozwu, stanowisk stron i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy, wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, ograniczył się wyłącznie do rozważań dotyczących charakteru zobowiązania wekslowego, na którym powód opierał dochodzone roszczenie. Całkowicie przy tym pomijając zarzuty podnoszone przez pozwaną dotyczącą łączącego strony sporu stosunku podstawowego, czyli umowy pożyczki. Powyższe działanie Sądu I instancji było całkowicie nieprawidłowe, albowiem Sąd Rejonowy, nie tylko mógł, ale powinien zbadać stosunek podstawowy łączący strony – umowę pożyczki z dnia 6 października 2017 r. (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967r., III CZP 19/66, Legalis nr 12920).

Sąd I instancji zdaje się pominął całkowicie, że możliwość wysuwania zarzutów ze stosunku podstawowego wynika z treści art. 10 prawa wekslowego. Stanowi on, że jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba, że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Stanowisko, zgodnie z którym gwarancyjny weksel in blanco nie jest wekslem abstrakcyjnym aprobowane jest w orzecznictwie. W wyroku z dnia 18 listopada 1970 r., I PR 407/70 Sąd Najwyższy stwierdził, że „weksel gwarancyjny nie jest wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, w więc „kauzalnym”.” Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 listopada 1993 r. w sprawie ACr 607/93 (opubl. w OSAiSN nr 11-12/1994 poz. 58), stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach, wskazując, że „nie ulega wątpliwości, że zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, czyli jest ono oderwane od swej podstawy prawnej ( causa). Trzeba jednak podkreślić, że ten abstrakcyjny charakter ulega osłabieniu w przypadku weksla niezupełnego. Sytuacja prawna dłużnika z weksla niezupełnego w chwili wystawienia kształtuje się różnie w zależności od tego, kto jest wierzycielem wekslowym. Jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel, wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem, a w tym wypadku jest to umowa pożyczki gotówkowej. Podpisanie i wręczenie weksla in blanco oparte jest, bowiem na zaufaniu do odbiorcy, który powinien wypełnić dokument zgodnie z zawartym porozumieniem. Uzasadnia to obronę wystawcy weksla, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem.”

Wobec powyższego należy przyjąć, że ustawodawca przesądził o dopuszczalności badania treści stosunku podstawowego w przypadku dochodzenia przez pierwszego wierzyciela należności z weksla in blanco przeciwko jego wystawcy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, zaś stwierdzone uchybienie skutkowało koniecznością wydania orzeczenia kasatoryjnego w oparciu o art. 386 § 4 k.p.c. i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, celem ponownej oceny dochodzonego przez powoda roszczenia, po uprzednim zbadaniu stosunku podstawowego łączącego strony sporu, jakim była zawarta umowa pożyczki, ze szczególnym zwróceniem uwagi na obliczone przez powoda koszty udzielonej pożyczki, w stosunku do kwoty pożyczki, która została udostępniona pozwanej.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy rozstrzygnie również ponownie o całości kosztów zarówno postępowania pierwszoinstancyjnego, jak i – z mocy art. 108 § 2 k.p.c. – postępowania przed Sądem odwoławczym.