Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 maja 2019 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi- Widzewa w Łodzi oddalił wniosek A. W. i M. N. w sprawie z udziałem Gminy N. o ustanowienie służebności przesyłu i ustalił, że wnioskodawczynie i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych
i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

Wnioskodawczynie A. W. i M. W. są współwłaścicielkami w częściach ułamkowych (w udziałach po jednej drugiej części) prawa własności nieruchomości gruntowej, obejmującej działkę ewidencyjną nr (...), położonej w M., gminie N., dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą numer (...). Przez działkę ewidencyjną nr (...) przebiega wodociąg.

Sieć wodociągowa we wsi M. została wybudowana przez (...) Komitet (...) we wsi M., tj. grupę mieszkańców, w tym m.in. rodziców wnioskodawczyń, na podstawie pozwolenia na budowę inwestycji z dnia 19 grudnia 1988 roku znak BK. (...), zgodnie z zatwierdzoną dokumentacją. Warunkiem koniecznym do uzyskania przez (...) Komitet (...) pozwolenia na jego budowę było uzyskanie zgody mieszkańców, w tym również poprzednich właścicieli nieruchomości położonej w M. działka na 17/50, na budowę przez ich teren sieci wodociągowej.

Wykonawcą realizującym budowę sieci był wyłoniony przez (...) Komitet (...) we wsi M. W. N. (ojciec wnioskodawczyń). Inwestycja była na pewno finansowana przez właścicieli poszczególnych nieruchomości, którzy składali się na budowę wodociągu (nie ustalono czy Gmina dofinansowała budowę, wobec braku dowodów w tym zakresie). Inwestycja została ukończona w 1989 roku. Na budowę (...) wpłacił 805.000 zł (k. 111).

Wnioskodawczynie ani uczestnik nie złożyli żadnych dokumentów potwierdzających przyłączenie spornych urządzeń przesyłowych, przebiegających na działce (...), do sieci wodociągowej we wsi M., zaś twierdzeniem ostatecznie przyznanym przez wnioskodawczynie jest okoliczność, że nieruchomość nie została przyłączona do sieci wodociągowej – wodociągiem nie płynie woda – jeśli chodzi o przebieg wodociągu na całej przedmiotowej nieruchomości. W związku z powyższym nie wykazano, że uczestnik jest właścicielem czy posiadaczem urządzenia przesyłowego zlokalizowanego na nieruchomości wnioskodawczyń.

Pismem z dnia 30 listopada 2015 roku wnioskodawczynie, przed skierowaniem sprawy do sądu, zwracały się do uczestnika o zawarcie umowy w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem, czemu uczestnik odmówił

Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że w przedmiotowej sprawie nie wykazano spełnienia tych przesłanek, a same wnioskodawczynie przyznały, że nieruchomość nie została przyłączona do sieci wodociągowej – wodociągiem nie płynie woda – jeśli chodzi o przebieg wodociągu na całej przedmiotowej nieruchomości, co przekreśla możliwość przejścia prawa własności czy samego posiadania urządzeń przesyłowych zlokalizowanych na działce (...) na rzecz uczestnika, jak też przekreśla możliwość wykazania, że służebność jest konieczna do korzystania z urządzeń przesyłowych, jeżeli urządzenia posadowione na działce (...) nie są wykorzystywane. Skoro urządzenia służące do doprowadzania/odprowadzania wody znajdujące się na działce wnioskodawczyń nie zostały włączone do sieci wodociągowej we wsi M., nie można mówić o tym by weszły one w skład przedsiębiorstwa, które przyłączyło je do swojej sieci.

W ocenie Sadu Rejonowego brak fizycznego połączenia urządzeń przesyłowych zlokalizowanych na działce (...) z siecią wodociągową wsi M. (Gminy N.), nawet gdyby przyjąć, że poprzednik prawny wnioskodawczyń sfinansował budowę tych urządzeń, nie pozwala na uznanie, że urządzenia te zachowały status samoistnej rzeczy ruchomej, mogącej być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. Zasadnym, zdaniem Sądu I instancji, jest natomiast uznanie, że urządzenia te, jako części składowe nieruchomości, zgodnie z art. 191 k.c., stanowią własność tego podmiotu, który jest właścicielem nieruchomości. Tożsamy wniosek byłby aktualny, gdyby założyć, że to wyłącznie Gmina wzniosła na cudzym gruncie urządzenia przesyłowe – brak fizycznego włączenia tych urządzeń do sieci wodociągowej przedsiębiorstwa przesyłowego również przekreślałby możliwość uznania, że mogą one stanowić odrębny od gruntu przedmiot własności, zatem nadal stanowiłyby własność właścicieli nieruchomości, na której zostały wybudowane.

W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie nie wykazano, że Gmina N. jest posiadaczem bądź właścicielem urządzeń przesyłowych zlokalizowanych na działce nr (...) we wsi M. oraz, że Gmina faktycznie korzysta z tejże nieruchomości, stanowiącej współwłasność wnioskodawczyń.

Apelację od powyższego postanowienia złożyły wnioskodawczynie, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu apelujące zarzuciły:

1.  obrazę przepisów prawa procesowego, mającą wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, a to:

art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego dokonaną z naruszeniem zasad logiki i doświadczenia życiowego, w konsekwencji:

błędne ustalenie, że wnioskodawczynie pozostają właścicielkami urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości;

nieprawidłowe ustalenie, iż sporne urządzenia przesyłowe nie zostały włączone do sieci wodociągowej i nie są eksploatowane przez uczestnika;

błędne ustalenie, że ustanowienie służebności nie jest konieczne dla korzystania z urządzeń;

-

art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. z art. 13 § 2 k.p.c. - poprzez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego wnioskodawczyń o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych geodety i rzeczoznawcy w sytuacji, gdy wniosek ten zmierzał do ustalenia istotnych w sprawie okoliczności, tj. ustalenia przebiegu służebności i wysokości należnego wynagrodzenia;

2.  naruszenie prawa materialnego tj.:

- art. 49 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że sporne urządzenia nie weszły w skład instalacji będącej częścią składową przedsiębiorstwa uczestnika, podczas gdy urządzenia włączone zostały do sieci wodociągowej i płynie nimi woda;

- art. 49 § 2 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię skutkująca uznaniem, że wnioskodawczynie mają prawo do żądania przeniesienia własności urządzeń na uczestnika w sytuacji, gdy takie uprawnienie przysługuje wyłącznie osobie, która poniosła koszty budowy urządzeń, i która jednocześnie jest ich właścicielem, a z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika jakoby wyłącznie wnioskodawczynie (bez udziału uczestnika i innych osób) poniosły koszty wybudowania urządzeń;

- art. 191 k.c. poprzez jego zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy w sytuacji gdy zachodzi wyjątek określony w przepisie art. 49 § 1 k.c.;

- art. 305 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy spełnione zostały przesłanki ustanowienia służebności przesyłu;

- art. 305 ² § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy spełnione zostały przesłanki ustanowienia służebności przesyłu.

W konsekwencji podniesionych zarzutów apelujące wniosły o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie wniosku w całości i ustanowienie na czas nieoznaczony za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości po 80 000 zł dla każdego z wnioskodawców, łącznie kwoty 160 000 zł, służebności przesyłu na rzecz Gminy N., obciążającej nieruchomość stanowiącą współwłasność w częściach równych wnioskodawców, położoną w miejscowości M., oznaczoną jako działka gruntu o nr ewidencyjnym 17/50, dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi XVI Wydział Ksiąg Wieczystych księga wieczysta o nr (...), polegającej na prawie korzystania z pasa gruntu na trasie przebiegu sieci wodociągowej posadowionej na nieruchomości wnioskodawców, w tym:

a)  eksploatacji znajdującej się na ww. nieruchomości sieci wodociągowej;

b)  prawie dostępu do infrastruktury wodociągowej (tj. prawie dojścia i przejazdu oraz wyjścia i wyjazdu) wraz z niezbędnym sprzętem dla przedstawicieli Zakładu (...) oraz wszystkich podmiotów i osób, którymi Zakład (...) posługuje się w związku z prowadzoną działalnością;

c)  prawie modernizacji, w tym wymiany, przebudowy i rozbudowy sieci, zlokalizowania nowych elementów sieci wodociągowej w pasie objętym służebnością, łącznie z możliwością wyprowadzenia nowych sieci wodociągowych, prawie konserwacji, jak również usuwania zaistniałych awarii, dokonywania kontroli, przeglądów, przeprowadzania remontów oraz ewentualnej likwidacji i demontażu przedmiotowej infrastruktury wodociągowej;

2.  rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi- Widzewa w Łodzi z dnia 24 kwietnia 2019 r. oddalającego wnioski dowodowe pełnomocnika wnioskodawczyń o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych;

3.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania sądowego za obie instancje według norm przepisanych.

Ponadto wnioskodawczynie wniosły alternatywnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z obowiązkiem dokonania rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o oddalenie jej w całości oraz zasądzenie od wnioskodawczyń solidarnie na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych. Ponadto uczestnik wniósł o oddalenie wniosku apelujących o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 24 kwietnia 2019 r. o oddaleniu wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych zgłoszonych w pkt 5 i 6 wniosku oraz oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety i biegłego rzeczoznawcy majątkowego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Ustalenia te Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, uznając za zbędne ponowne ich przytaczanie.

Uwzględniając konstrukcję oraz treść wywiedzionego środka odwoławczego, zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dotyczące statusu prawnego wodociągu i kwestii jego eksploatacji należy rozpoznać łącznie z zarzutami dotyczącymi naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, tj. art. 49 § 1 i § 2 k.c. oraz art. 191 k.c.. Skarżące, zarzucając naruszenie przepisów procesowych, jednocześnie kwestionują także ustalone przez Sąd fakty w kontekście relewantnych przepisów prawa materialnego, co tym bardziej powoduje konieczność dokonania łącznej analizy.

Zawarty w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. uznać należy za chybiony.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż nie doszło do naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 k.p.c.. Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że - co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd I instancji nie naruszył powyższych dyrektyw oceny dowodów i w sposób prawidłowy dokonał ustalenia stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie. Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że urządzenia przesyłowe posadowione na nieruchomości stanowią własność tego podmiotu, który jest właścicielem nieruchomości. Takie stwierdzenie jest konsekwencją ustalenia przez Sąd Rejonowy, iż sporne urządzenia przesyłowe nie zostały włączone do sieci wodociągowej i nie są eksploatowane przez uczestnika. Wnioskodawczynie nie udowodniły, że sieć wodociągowa wchodzi w skład przedsiębiorstwa przesyłowego. Z przedstawionego materiału dowodowego nie wynika, że wodociąg znajdujący się na nieruchomości wnioskodawczyń został przyłączony. Wnioskodawczyni A. W. na posiedzeniu w dniu 13 lutego 2019 roku zeznała, że należąca do nich nieruchomość nie jest i nigdy nie była podłączona do wodociągu, jednakże dodała, że wodociąg doprowadza wodę do trzech kolejnych działek. Natomiast na posiedzeniu w dniu 24 kwietnia 2019 roku pełnomocnik wnioskodawczyń wskazał, że wodociągiem prawdopodobnie nie płynie woda. W myśl art. 232 zd. pierwsze k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Wnioskodawczynie w niniejszej sprawie nie udowodniły, że uczestnik jest właścicielem bądź posiadaczem wodociągu znajdującego się na ich nieruchomości. (...) ten został bowiem został wybudowany przez ojca wnioskodawczyń, będącego wykonawcą inwestycji poczynionej przez (...) Komitet (...), który sfinansował inwestycję (brak jest jakichkolwiek dowodów pozwalających na przyjęcie, iż Gmina N. partycypowała w kosztach budowy). Gmina nie nabyła własności urządzeń na podstawie umowy i nie ma żadnego tytułu prawnego do przedmiotowych urządzeń przesyłowych. Wnioskodawczynie nie udowodniły również, by uczestnik był chociażby posiadaczem przedmiotowych urządzeń. Sąd ustalił, iż nieruchomość wnioskodawczyń nie została przyłączona do sieci wodociągowej, a pełnomocnik wnioskodawczyń na ostatnim terminie posiedzenia wskazał, że wodociągiem prawdopodobnie nie płynie woda. Pomimo zobowiązania wszystkich uczestników, przed Sądem nie zostały przedstawione żadne dokumenty potwierdzające przyłączenie urządzeń znajdujących się na działce wnioskodawczyń bądź ich eksploatację przez uczestnika. Z tych względów oraz niżej wskazanych, Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, iż urządzenia przesyłowe nie zostały włączone do sieci wodociągów i nie są eksploatowane przez uczestnika, a wnioskodawczynie pozostają właścicielkami tych urządzeń posadowionych na nieruchomości.

Zarzuty naruszenia art. 49 § 1 i § 2 k.c. oraz art. 191 k.c. są chybione.

Zasadą wyrażoną łacińską paremią superficies solo cedit, mającą odzwierciedlenie m.in. w art. 191 k.c., jest rozciągnięcie się własności nieruchomości na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Wyjątek od tej zasady został określony w art. 49 k.c. Kwestia prawidłowości zastosowania art. 49 k.c. była przedmiotem uchwały 7 sędziów Sądu najwyższego z dnia 8 marca 2006 r., III CZP 105/05. Jak wskazał Sąd Najwyższy w przywołanej uchwale, przepis art. 49 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejścia urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych podobnych urządzeń na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa. Powołana uchwała zapadła na gruncie art. 49 k.c. w jego pierwotnym brzmieniu, który stanowił, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że wejście urządzeń wymienionych w art. 49 k.c. w skład przedsiębiorstwa jest jedynie przesłanką ich wyłączenia spod działania zasady superficies solo cedit wyrażonej w przepisach art. 48 i 191 k.c. Kwestia własności tych urządzeń pozostaje natomiast poza zakresem art. 49 k.c., który nie określa, do kogo urządzenia te będą należały i na podstawie jakiego tytułu prawnego. Wejście urządzeń w skład przedsiębiorstwa jest kwestią faktu, czyli fizycznego połączenia z siecią przedsiębiorstwa. Od chwili wejścia w skład przedsiębiorstwa, własność wspomnianych urządzeń nie jest już pochłaniana przez własność nieruchomości, wobec czego urządzenia te muszą być zakwalifikowane, jako rzeczy ruchome zarówno, jako samoistne rzeczy ruchome, jak i części składowe takich rzeczy. Przez połączenie z siecią stają się one składnikiem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 k.c., a tym samym elementem sieci jako zbioru rzeczy. Sformułowanie „wchodzą w skład przedsiębiorstwa” nie oznacza jednak, że właścicielowi przedsiębiorstwa musi przysługiwać względem przyłączonych urządzeń prawo własności. Decydujące znaczenie dla określenia statusu prawnego omawianych urządzeń ma stopień ich fizycznego i funkcjonalnego powiązania z siecią należącą do przedsiębiorstwa. Urządzenia, które zostają tak dalece związane z instalacją należącą do sieci, że spełniają określone w art. 47 § 2 k.c. warunki do uznania ich za część składową, uzyskują status części składowej tej instalacji, skutkiem czego dotychczasowy właściciel traci ich własność na rzecz przedsiębiorcy sieciowego. Jeżeli natomiast nie dochodzi do tak ścisłego związania z instalacją, że przyłączane urządzenia uzyskują przymiot części składowej, wówczas - mimo połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa - pozostają one własnością dotychczasowego właściciela. O tym, jaki tytuł prawny do przyłączonych urządzeń będzie przysługiwał w takim wypadku przedsiębiorcy sieciowemu, zdecyduje umowa stron, a jeżeli do jej zawarcia nie dojdzie właściciel przedsiębiorstwa sieciowego będzie jedynie posiadaczem przyłączonych urządzeń.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 49 k.c., nadanym z dniem 3 sierpnia 2008 r. ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa (§ 1); osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1 i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca (§ 2).

Trafnie wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że założenia, jakie przyjął ustawodawca wprowadzając art. 49 § 2 k.c., spowodowało konieczność odstąpienia od konstrukcji części składowej instalacji, do której odwołuje się uzasadnienie uchwały z 8 marca 2006 r., III CZP 105/05. Przepis ten przesądza bowiem odmiennie niż przyjęto w uchwale, że urządzenia wymienione w art. 49 § 1 k.c. z chwilą, gdy przez fizyczne połączenie z siecią przestają być częścią składową nieruchomości, zachowują status samoistnych rzeczy ruchomych, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. Świadczy o tym użyte w § 2 sformułowanie „osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem”, a także treść wprowadzonego tą samą ustawą nowelizującą art. 305 ³ § 1 k.c., zgodnie z którym służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 195/09, OSNC 2010, nr 7-8, poz. 116, z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 206/09, niepubl., z dnia 13 kwietnia 2011 r., V CSK 309/10, niepubl., post. Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 521/13, publ. LEX nr 1460773).

Sąd Okręgowy podziela pogląd, że urządzenia wymienione w art. 49 § 1 k.c., z chwilą ich fizycznego połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa, przestają być częścią składową nieruchomości i stają się samoistnymi rzeczami ruchomymi, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. Może zatem dojść do przeniesienia własności tych urządzeń w drodze umowy na rzecz przedsiębiorcy lub osoby trzeciej.

Stosownie do art. 49 § 2 k.c. sfinansowanie kosztów budowy urządzeń, które po połączeniu z siecią nie należą już do części składowych nieruchomości i są samoistnymi rzeczami ruchomymi przesądza o tym, kto jest ich właścicielem. Na podstawie wskazanego przepisu roszczenie o nabycie własności wspomnianych urządzeń przysługuje w pierwszej kolejności osobie, która poniosła koszty ich budowy i jest ich właścicielem. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. Jeżeli koszty budowy urządzeń poniósł przedsiębiorca sieciowy, staje się on - po ich połączeniu z siecią - właścicielem tych urządzeń jako samoistnych rzeczy ruchomych.

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, iż w niniejszym postępowaniu wnioskodawczynie nie wykazały, że urządzenia przesyłowe posadowione na nieruchomości wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Jak już wyżej wskazano, ostatecznie wnioskodawczynie zaprezentowały stanowisko, zgodnie z którym nieruchomość nigdy nie została podłączona do sieci wodociągowej, najprawdopodobniej nie płynie nim woda. Ponadto w sprawie nie przedstawiono żadnych dokumentów potwierdzających fizyczne połączenie urządzeń przesyłowych z siecią przedsiębiorcy. Nie ma również żadnego dowodu potwierdzającego, że przedsiębiorstwo korzysta z tych urządzeń przesyłowych, a twierdzenia wnioskodawczyń w tym zakresie wzajemnie się wykluczają. W tych okolicznościach należy wskazać, iż nie został spełniony warunek skutkujący wyłączeniem urządzeń przesyłowych z części składowych nieruchomości, a mianowicie w sprawie nie wykazano, że wchodzą one w skład przedsiębiorstwa. Wobec powyższego Sąd Rejonowy zasadnie zastosował art. 191 k.c. traktując wskazane urządzenia jako części składowe nieruchomości, a właścicielki nieruchomości uznając za właścicielki wodociągu.

Niezasadne okazały się zarzuty naruszenia art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² § 2 k.c. Przepis art. 305 ¹ k.c. daje podstawę do obciążenia nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Podmiotem, na którego rzecz można ustanowić służebność przesyłu jest przedsiębiorsca, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia wchodzące w skład przedsiębiorstwa. Jak już wyżej wskazano, w niniejszej sprawie nie wykazano, że urządzenia przesyłowe posadowione na nieruchomości wnioskodawczyń stanowią własność uczestnika. Ponadto ponad wszelką wątpliwość ustalono, iż urządzenia te nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Z tej przyczyny niezastosowanie przez Sąd Rejonowy art. 305 ¹ k.c. było zasadne.

Nie została także spełniona druga z przesłanek ustanowienia służebności, mianowicie określona w art. 305 ² § 2 k.c. konieczność korzystania z urządzeń przesyłowych. Jak wielokrotnie wskazano, w wodociągu nie płynie woda, a zatem korzystanie z niego przez uczestnika nie jest konieczne. Zatem Sąd Rejonowy doszedł do słusznego przekonania, iż właścicielki nieruchomości nie mają legitymacji do żądania wynagrodzenia za ustanowienie służebności na podstawie art. 305 ² § 2 k.c.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. z art. 13 § 2 k.p.c. uznać należy go za niezasadny.

Nie powielając wyżej wskazanej argumentacji należy wskazać, iż w sprawie nie zostało wykazane spełnienie przesłanek do ustanowienia służebności przesyłu. W tych okolicznościach zbędne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety celem ustalenia przebiegu linii przesyłowej na nieruchomości wnioskodawczyń i obszaru niezbędnego do korzystania przez uczestnika z urządzeń przesyłowych oraz biegłego rzeczoznawcy majątkowego celem dokonania wyceny wartości jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Przeprowadzenie wskazanych dowodów było bezprzedmiotowe i służyłoby jedynie przedłużeniu postępowania i zwiększeniu jego kosztów.

Mając powyższe na uwadze, wobec bezzasadności apelacji oraz nieujawnienia okoliczności, które winny być uwzględnione w toku postępowania drugoinstancyjnego z urzędu, Sąd Okręgowy oddalił apelację w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., jako bezzasadną.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.