Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 17 czerwca 2019 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi III Wydział Cywilny, w sprawie o sygnaturze III C 1918/18, oddalił powództwo D. B. i J. B. przeciwko E. K. o eksmisję.

Powyższy wyrok zaoczny Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach:

Powódki D. B. i J. B. są współwłaścicielkami na prawach współwłasności łącznej w ½ części nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), pozostała część jest własnością Gminy Ł.. Na terenie tej nieruchomości od 1990 roku w lokalu nr (...) zamieszkuje pozwana - wpierw na podstawie decyzji o przydziale lokalu a następnie na podstawie umowy najmu z dnia 1.08.2004 r.

W lutym 2017 roku mgr inż. budownictwa J. Z. wykonał na zlecenie powódek ekspertyzę dotyczącą stanu technicznego budynku przy ul. (...) w Ł.. W ekspertyzie stwierdzono, że budynek nadaje się do dalszej eksploatacji dopiero po wzmocnieniu brakujących fragmentów muru w warstwie cokołowej, wzmocnieniu lub wykonaniu nowego wejścia do budynku oraz zlikwidowaniu zagrzybienia ścian w lokalu nr (...).

W listopadzie 2017 roku mgr inż. budownictwa H. O. wykonała na zlecenie powódek ekspertyzę dotyczącą stanu technicznego budynku przy ul. (...) w Ł.. W ekspertyzie stwierdzono konieczność niezwłocznej rozbiórki budynku, zalecono wykwaterowanie wszystkich lokatorów.

Pismem z dnia 5.09.2017 roku powódki wypowiedziały pozwanej stosunek najmu lokalu opierając się na art. 11 ust 2 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów ze skutkiem na dzień 30.10.2017r. W piśmie wskazano, że użytkowany przez pozwaną lokal wymaga opróżnienia w związku z koniecznością remontu budynku.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo w zakresie żądania eksmisji jako niezasadne nie zasługuje na uwzględnienie albowiem łączący pozwaną z powódkami stosunek najmu lokalu nie został prawidłowo wypowiedziany.

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo o eksmisję pozwanej, oparte na wypowiedzeniu umowy najmu z przyczyn wskazanych w art. 11 ust 2 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mogłoby być uwzględnione jedynie przy łącznym spełnieniu 2 warunków:

1)  zostałoby wydane stosowne orzeczenie właściwego organu nadzoru budowlanego,

2)  pozwana odmówiłaby następnie dobrowolnego opuszczenia lokalu i przeniesienia się do lokalu zamiennego.

Ponieważ zdaniem Sądu Rejonowego przesłanki te nie zostały spełnione powództwo podlegało oddaleniu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pełnomocnik powódek zaskarżając go w całości. Wyrokowi temu zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy mianowicie:

a.  art 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. - poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego tj. załączonych do pozwu opinii technicznych, polegającą na przyjęciu, iż z uwagi na to, że opinie mają charakter dokumentów prywatnych, wykonanych na zlecenie powódek, nie są zaś dowodem z opinii biegłego w rozumieniu procesowym, nie dowodzą twierdzeń powódek, a w konsekwencji błędne uznanie, że powództwo podlega oddaleniu, jako nieudowodnione co do zaistnienia podstawy wypowiedzenia stosunku najmu, podczas gdy z załączonych do pozwu opinii jednoznacznie wynika, iż budynek posadowiony na nieruchomość znajduje się w takim stanie technicznym, który wymaga przeprowadzenia generalnego remontu bądź jego rozbiórki - co świadczy o zaistnieniu podstaw wypowiedzenia stosunku najmu na podstawie art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego [dalej: u.o.p.l.], a okoliczności te nie były nigdy kwestionowane w toku procesu przez stronę pozwaną, a nadto przepisy procedury cywilnej nie przypisują waloru wiarygodności w większym stopniu dowodowi z opinii biegłego, niż dowodowi z dokumentu prywatnego, co w konsekwencji oznacza, iż powództwo zostało bezpodstawnie oddalone jako nieudowodnione;

b.  art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegający na pominięciu w tej ocenie zastrzeżenia złożonego przez powódki w treści pisma przygotowawczego z 18 marca 2019 r., w przedmiocie możliwości składania dalszych wniosków dowodowych (w domyśle dowodu z opinii biegłego), w przypadku kwestionowania przez pozwaną lub interwenienta ubocznego treści opinii technicznych załączonych do pozwu, a w konsekwencji oddalenie powództwa, jako nieudowodnionego z uwagi na to, iż załączone opinie techniczne stanowiły dokumenty prywatne, nie były natomiast dowodem z opinii biegłego w znaczeniu procesowym, podczas gdy treść załączonych do pozwu opinii, nigdy nie była kwestionowana przez stronę pozwaną, zaś powódki zastrzegły możliwość składania dalszych wniosków dowodowych w przypadku kwestionowania treści opinii, co w konsekwencji winno skutkować uwzględnieniem powództwa, jako udowodnionego,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a.  art. 11 ust. 2 pkt 4 u.o.p.l. - poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż podstawą wypowiedzenia stosunku najmu w trybie art. 11 ust. 2 pkt 4 u.o.p.l. jest uprzednie wydanie decyzji organu nadzoru budowlanego w trybie art. 68 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane [dalej: u.p.b.], podczas gdy art. 11 ust. 1 u.o.p.l. zawiera zamknięty katalog sytuacji, w których właściciel uprawniony jest do wypowiedzenia stosunku najmu, zaś art. 11 ust. 2 pkt 4 nie przewiduje konieczności wydania decyzji przez organ nadzoru budowlanego, jako przesłanki warunkującej możliwość wypowiedzenia stosunku najmu w trybie przewidzianym w tym przepisie;

b.  art. 32 u.o.p.l. - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w stanie faktycznym niniejszym sprawy i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż „nie jest wymagane wydanie przez Sąd orzeczenia eksmisyjnego po to by móc wyegzekwować od Gminy obowiązek dostarczenia lokalu zamiennego”, a w konsekwencji przeniesienie ciężaru rozważań na temat podstawy wydanego orzeczenia, na kwestie związane z obowiązkiem dostarczenia pozwanej lokalu zamiennego i uzależnieniem od tego możności wydania orzeczenia zasądzającego obowiązek eksmisji, podczas gdy pozew obejmował swym zakresem żądanie nakazania pozwanej opróżnienia i opuszczenia nieruchomości, nie zaś orzeczenie o istnieniu prawa pozwanej do lokalu zamiennego, co wynika bezpośrednio ze świadomości powódek w zakresie regulacji u.o.p.l., które w przeciwieństwie do treści art. 14 ust. 1 u.o.p.l.. - obligującego Sąd do orzeczenia w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu, o uprawnieniu do lokalu socjalnego bądź braku takiego uprawnienia - nie zawierają analogicznej regulacji obligującej Sąd do orzeczenia w treści wyroku eksmisyjnego o uprawnieniu bądź braku uprawnienia do lokalu zamiennego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. pełnomocnik powódek wniosła o:

a.  zmianę zaskarżonego wyroku zaocznego w całości, poprzez nakazanie pozwanej opróżnienie i opuszczenie nieruchomości - lokalu mieszkalnego nr (...) znajdującego się na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), dla której Sad Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Lodzi XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) - wraz z obowiązkiem opróżnienia lokalu z ruchomości stanowiących własność pozwanej.

b.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powódek zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna o tyle, że skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku, zniesieniem postępowania od dnia 20 listopada 2018 roku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy odstąpił od merytorycznego badania zarzutów apelacji, gdyż z urzędu stwierdził nieważność postępowania, polegającą na pozbawieniu pozwanej możności obrony swych praw.

Zgodnie z treścią z art. 378 § 1 k.p.c., Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Sąd Okręgowy był zatem zobowiązany do rozważania czy nie doszło do nieważności postępowania. W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżone postanowienie, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 2 k.p.c.)

Na tle przytoczonych norm podkreślić należy kwestie kluczowe: stwierdzenie nieważności postępowania dokonuje się niezależnie od tego czy apelujący powołał się na to uchybienie; sądowi odwoławczemu nie pozostawia się wyboru co do sposobu rozstrzygnięcia w sprawie gdzie stwierdził nieważność postępowania; sąd drugiej instancji nie przystępuje do rozpoznania zarzutów odnoszących się do meritum.

Jedną z przyczyn nieważności postępowania jest wystąpienie sytuacji, w której strona została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Z judykatury Sądu Najwyższego wynika, że pozbawienie strony możliwości działania ma miejsce, „gdy z powodu wadliwości procesowych sądu lub czynności strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów postępowania, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, a skutki tych wadliwości nie zostały usunięte przed wydaniem orzeczenia” ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 50/08, LEX nr 424321). Stwierdzenie, czy taki stan nastąpił, wymaga rozważenia, czy w konkretnej sprawie nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony oraz, czy pomimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw. Tylko przy kumulatywnym spełnieniu tych wszystkich przesłanek można mówić o skutkującym nieważnością postępowania pozbawieniu strony możliwości obrony swoich praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Nie każde, więc naruszenie przepisów proceduralnych może być w ten sposób traktowane. Trzeba też zwrócić uwagę, że uczestnictwo w procesie, podejmowanie czynności procesowych, udział w rozprawach i innych czynnościach jest prawem, nie zaś obowiązkiem strony, obowiązkiem sądu jest natomiast zapewnienie jej takiej możliwości ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 404/09, LEX 590206).

Analiza dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy doprowadziła Sąd Okręgowy do wniosku, że w przedmiotowej sprawie pozwana nie miała w ogóle zapewnionej możliwości uczestnictwa w procesie, gdyż nie była o sprawie należycie informowana - korespondencja w sprawie była bowiem kierowana do E. K., podczas gdy pozwana od 24 czerwca 2013 roku nosiła nazwisko Z. i winna być kierowana do E. Z.. Należy przy tym podkreślić, iż korespondencja wysyłana na nieprawidłowe dane osobowe pozwanej za każdym razem wracała niepodjęta – korespondencja z odpisem pozwu wraz z załącznikami oraz zobowiązaniem do ustosunkowania się do pozwu i pouczeniem została zwrócona w dniu 8 marca 2019 r. ze względu na niepodjęcie jej w terminie. Z tego samego powodu nie zostały doręczone pozwanej pozostałem pisma procesowe i orzeczenia.

O skuteczności doręczenia przez awizo można mówić jedynie wówczas, gdy postępowanie doręczyciela pocztowego uregulowane w tych przepisach było uzasadnione zaistniałymi okolicznościami. Chodzi o powstanie sytuacji, gdy nie było możliwe doręczenie właściwe (art. 133, art. 135 i art. 137 k.p.c.) lub zastępcze (art. 138 k.p.c.). Dolegliwe skutki procesowe, jakie wiążą się dla adresatów tego sposobu doręczenia wymagają rygorystycznego przestrzegania wymogów przewidzianych w art. 139 k.p.c. oraz w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (tekst jednolity z dnia 29 lipca 2015 r. Dz.U. z 2015 r. poz. 1222). Naruszenie tych wymogów przez doręczyciela zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, czyni doręczenie nieskutecznym.

W przedmiotowej sprawie przesyłki zawierające pisma procesowe wymagające doręczenia stronie przeciwnej, kierowane były na złe dane osobowe pozwanej. Tożsamość pozwanej, przy prawidłowym wskazaniu numeru pesel, została w pozwie określona błędnie, gdyż z zaświadczenia uzyskanego z systemu pesel.sad wynika, iż E. K. aktualnie nazywa się E. Z.. Zmiana nazwiska pozwanej na aktualne nastąpiła w dniu 24 czerwca 2013 r.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w uchwale z dnia 16 lutego 2017 r. (sygn. akt III CZP 105/16) „Doręczenie w sposób przewidziany w art. 139 § 1 k.p.c. może być uznane za dokonane wtedy, gdy przesyłka sądowa została wysłana pod aktualnym adresem oraz imieniem i nazwiskiem odbiorcy”. W dalszej części uzasadnienia Sąd Najwyższy podaje, iż „nie ulega wątpliwości, że jedną z gwarancji skuteczności doręczenia zastępczego - obok prawidłowego, aktualnego adresu - jest także jednoznaczne, niebudzące wątpliwości oznaczenie adresata. W postępowaniu sądowym, a także w obrocie pocztowym, wyznacznikiem identyfikującym osobę jest jej imię i nazwisko (por. np. art. 126 § 1 pkt 1, art. 150 pkt 1, art. 18312 § 1 i art. 262 k.p.c. oraz § 4 i 13b rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r.). Wynika to z tego, że imię i nazwisko indywidualizuje, a zarazem identyfikuje określoną osobę w społeczeństwie, stanowiąc także element konstytutywny wszelkich czynności prawnych i faktycznych podejmowanych przez tę osobę oraz czynności podejmowanych wobec niej. Jest przy tym oczywiste, że chodzi o nazwisko tzw. aktualne, oficjalne, którego osoba używa w kontaktach publiczno- i prywatnoprawnych jako elementu wyróżniającego oraz identyfikującego. Taką funkcję prawną i społeczną spełnia imię i nazwisko wpisane w akcie stanu cywilnego, stanowiącym wyłączny dowód uwidocznionych w nim zdarzeń (art. 19 ust. 2 w związku z art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 2064; por. także art. 8 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 722 ze zm., oraz art. 12 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych, jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 391). W tej sytuacji jest niewątpliwe, że w bezpośrednich kontaktach urzędowych z obywatelem - stroną lub uczestnikiem postępowania - sąd musi posługiwać się jego aktualnym imieniem i nazwiskiem, nawet wtedy, gdy inne imiona - przezwiska, pseudonimy, kryptonimy, nazwiska rodowe i panieńskie itp. - pozwalają na identyfikację. Powinność ta dotyczy także doręczeń pism sądowych, w tym przede wszystkim tzw. doręczenia zastępczego (art. 139 § 1 k.p.c.), wymagającego ze względu na zagrożenie prawa do sądu szczególnej ostrożności, zapobiegliwości i staranności sądu. Doręczenie pod wadliwym adresem oraz błędnym (nieaktualnym) imieniem i nazwiskiem odbiorcy nie może być, bez względu na źródło lub przyczynę błędu, uznane za dokonane” ( Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2017 r. sygn. akt III CZP 105/16).

Zgadzając się z powyższymi rozważaniami Sąd Okręgowy uznał, iż w przedmiotowej sprawie nie doszło do skutecznego doręczenia pozwanej korespondencji poprzez tzw. doręczenie zastępcze wskazane w art. 139 § 1 k.p.c. Tym samym nie zawiadamiając pozwanej o przeprowadzanych czynnościach (terminach rozpraw), nie doręczając odpisu pozwu Sąd I instancji w toku sprawy bezpodstawnie stwierdził, iż zachodzą w sprawie przesłanki do wydania wyroku zaocznego (art. 339 k.p.c.). W wyniku tych naruszeń pozwana była niewątpliwie pozbawiona możliwości obrony swoich praw, co zaś z kolei skutkowało nieważnością postępowania, zgodnie z przepisem art. 379 pkt. 5) k.p.c.

Wobec stwierdzenia nieważności postępowania Sąd odwoławczy zobligowany był do uchylenia zaskarżonego wyroku, przekazania sprawy do ponownego rozpoznania i zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważności. Zniesienie postępowania dotyczyć może konkretnych czynności procesowych. Skoro do czynności tych zalicza się formalną czynność organu sądowego, to zniesieniu podlegają także dotknięte nieważnością zarządzenia i posiedzenia sądowe. W przedmiotowej sprawie pierwszą czynnością dotkniętą nieważnością, jaką podjął Sąd I instancji, było zarządzenie o doręczenie odpisu pozwu, wyznaczeniu rozprawy z dnia 20 listopada 2018 r. na błędne dane osobowe pozwanej. W związku z powyższym Sąd Okręgowy zniósł postępowania od dnia wydanie w/w zarządzenia tj. od dnia 20 listopada 2018 r. Bez umożliwienia pozwanej udziału w rozprawie, bez doręczenia odpisu pozwu oraz pouczeń Sąd I instancji nie mógł orzekać o słuszności roszczeń strony powodowej.

Z uwagi na powyższe argumenty Sad Okręgowy w oparciu o przepis art. 386 § 2 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.