Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 sierpnia 2019 r., w sprawie I C 487/19 Sąd Rejonowy w Łowiczu zasądził od pozwanych K. S. i A. S. solidarnie na rzecz (...) S.A. w B. kwotę 2.155 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 lutego 2019 r. do dnia zapłaty a także kwotę 709 zł tytułem częściowego rozliczenia kosztów procesu i oddalił powództwo w pozostałej części.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, że pozwani K. S. i A. S. w dniu 30 stycznia 2018 roku zawarli z (...) S.A. z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na okres 30 miesięcy, na mocy której otrzymali pożyczkę w kwocie 8.000 złotych, na którą składała się kwota środków pieniężnych, które pożyczkodawca udostępnia pożyczkobiorcy wynosząca 4.000 zł oraz kredytowane koszty pożyczki czyli kwota 4.000 zł, która przeznaczona została na zapłatę kosztów należnych w dniu zawarcia umowy pożyczki. Zwrot pożyczki miał nastąpić w 30 miesięcznych ratach w wysokości po 302 zł, według harmonogramu spłat. Raty te uwzględniały spłatę pożyczki, odsetek, opłatę przygotowawczą w wysokości 129 zł, prowizję w wysokości 3.271 złotych, wynagrodzenie z tytułu przyznania (...) w wysokości 600 zł. W ramach opcji (...) pożyczkobiorcom przysługiwały dodatkowe uprawnienia określone w pkt 15 umowy. Całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy wynosiła 9.060 złotych. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy procentowej wynoszącej 9,83% w skali roku. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)) wynosiła 109,54%. W umowie pożyczki postanowiono, że jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym, od którego pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 par. 2 ¹ k.c. Strony umowy postanowiły również, że pożyczkodawca ma prawo wypowiedzieć umowę w przypadku opóźnienia w płatności kwoty równej jednej racie przekraczającego 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Okres wypowiedzenia określono na 30 dni. Pozwani dokonali spłaty pożyczki w łącznej kwocie 2.574zł. Pismem z dnia 12 grudnia 2018r. powód wezwał pozwanych do spłaty zaległych dwóch rat pożyczki wyznaczając termin 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki. Wobec niezastosowania się do wezwania do zapłaty pismem z dnia 13 stycznia 2019r. powód wypowiedział pozwanym umowę pożyczki z dnia 30 stycznia 2018r. z zachowaniem terminu 30 dni - wobec naruszenia warunków umowy, tj. niepłacenia rat zgodnie z harmonogramem. Wezwał pozwanych do wykupu weksla w terminie 30 dni.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z przepisem art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W sprawie zastosowanie znajdują także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011.126.715). Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności : umowę pożyczki. Umowa będąca przedmiotem oceny w tej sprawie została zawarta przez przedsiębiorcę w ramach prowadzonej działalności z konsumentem (pozwanymi). Powód jest przedsiębiorcą, który w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się m.in. udzielaniem pożyczek gotówkowych. Pozwani są konsumentami w rozumieniu ustawy, bowiem nie zaciągnęli przedmiotowej pożyczki na działalność gospodarczą, ani zawodową. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. (art. 22 ¹ k.c. w zw. z art. 5 pkt 1 ustawy o kredycie konsumenckim). Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, pozaodsetkowe maksymalne koszty kredytu są ograniczone przepisem art.36a, który wskazuje wzór matematyczny maksymalnych kwot. Wzór ten ustala maksymalną, a nie powszechnie obowiązującą wysokość kosztów dodatkowych. Zamieszczony w ustawie wzór nie może stanowić sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do kwot spłaty bliżej nie uzasadnionych dodatkowych obciążeń dla konsumenta. W sytuacji, gdy umowa pożyczki pomiędzy stronami została sporządzona na przygotowanym przez przedsiębiorcę wzorze, podlega ocenie w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zaś § 2 powołanego przepisu stanowi, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z przepisem art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Zdaniem Sądu I instancji nie budzi wątpliwości, że postanowienie umowne dotyczące prowizji nie dotyczyło głównych świadczeń stron umowy pożyczki. W przypadku umowy pożyczki świadczeniem głównym jest kwota pożyczki udostępniana pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę do korzystania, co dla pożyczkobiorcy rodzi obowiązek zwrotu kwoty pożyczki po upływie ustalonego w umowie okresu czasu. Pozostałe świadczenia, w tym wynagrodzenie pożyczkodawcy, są świadczeniami ubocznymi, do których ma zastosowanie przepis art. 385 ¹ k.c. Opłata prowizyjna za udzielenie pożyczki nie należy do istoty umowy pożyczki, bowiem typowym wynagrodzeniem dla pożyczkodawcy z tytułu korzystania z jego kapitału przez pożyczkobiorcę są odsetki, a nie prowizja, której wysokość z kolei związana jest z wysokością kosztów zawarcia samej umowy. Wskazał Sąd Rejonowy, że w tej sprawie postanowienia umowne dotyczące prowizji nie zostały indywidualnie uzgodnione z pozwanymi, nie podlegały negocjacji, zostały przedstawione w formularzu umowy pożyczki przygotowanym przez powoda i przedstawionym pozwanym do podpisu. W umowie pożyczki pożyczkodawca nie wskazał, w jaki sposób została wyliczona kwota prowizji, ani co składa się na całkowity koszt tej opłaty. W ocenie Sądu Rejonowego ustalenie tej opłaty na poziomie 82% kwoty pożyczki przeznaczonej do wypłaty, a nadto pobranie tej opłaty z góry przy zawarciu umowy narusza zasady współżycia społecznego, pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami i narusza interes pozwanych z uwagi na znaczną nie ekwiwalentność świadczeń i rzekomo dobrowolny charakter. Wobec powyższego w świetle art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. postanowienie umowne dotyczące prowizji nie wiąże pozwanych, zaś strony są związane umową w pozostałym zakresie. Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości ( naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W przypadku pożyczek odpłatnych strony mogą w sposób swobodny przyjąć konstrukcje prawne zapewniające pożyczkodawcy wynagrodzenie za korzystanie z jego pieniędzy, jednakże ich uzgodnienia muszą mieścić się w granicach swobody umów zakreślonych w powołanym wyżej art. 353 ¹ k.c., miedzy innymi przez zasady współżycia społecznego. Zasady współżycia społecznego naruszają umowy obligacyjne, które kształtują prawa i obowiązki stron stosunku w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej. W szczególności będą to umowy sprzeciwiające się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalisty oraz kontrakty rażąco nierównoważnie kształtujące wzajemne prawa i obowiązki. Ustalone w umowie wynagrodzenie prowizyjne, narzucone pozwanym bez możliwości negocjacji, jest rażąco wygórowane i nieuzasadnione, a tym samym to postanowienie umowne narusza zasady współżycia społecznego, a w konsekwencji art. 353 ¹k.c. W związku z tym postanowienie umowy w tym zakresie jest również stosownie do treści art. 58 § 2 k.c. nieważne. Zgodnie z art. 58 § 3 k.c. jeżeli nieważnością dotknięta jest tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Sąd Rejonowy uznał, że powód może domagać się od pozwanych zwrotu kwoty 2.155 zł, tj. stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą wypłaconej pożyczki powiększonej o opłatę przygotowawczą 129 zł i cenę usługi (...) pakiet”- 600 zł, a kwotą łączną spłaconą przez pozwanych (4.729-2.574).

Apelację od tego wyroku złożyła powodowa Spółka. Zarzuciła Sądowi Rejonowemu obrazę prawa materialnego tj. art. 385 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnię skutkującą nieuzasadnionym przyjęciem, iż postanowienia umowy pożyczki w szczególności w zakresie odsetek umownych i dziennych oraz wynagrodzenia prowizyjnego są abuzywne pomimo, że są sformułowane w sposób jednoznaczny i określają cenę (wynagrodzenie), co wyklucza kontrole abuzywności; art. 58 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię skutkującą nieuzasadnionym przyjęciem, iż postanowienia umowy pożyczki w szczególności w zakresie odsetek umownych i dziennych oraz wynagrodzenia prowizyjnego są sprzeczne z zasadami uczciwości kupieckiej oraz prawami konsumenta i z tego powodu nienależne w wysokości dochodzonej przez powoda; art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez błędną jego wykładnię polegającą na nieuzasadnionej odmowie zasądzenia przez Sąd I instancji całości kwot z tytułu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, podczas gdy koszty te mieszczące się w limicie wprowadzonym przez ww. przepis wyłączone są spod badania, czy stosowne postanowienia stanowią niedozwolone klauzule umowne. W konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie żądań pozwu w całości oraz o zasądzenie pełnych kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył,

co następuje :

Apelacja jest bezzasadna. W pierwszej kolejności za chybione należy uznać zarzuty naruszenia przepisu art. 385 ¹ i art. 58 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię skutkującą nieuzasadnionym przyjęciem, iż postanowienia umowy pożyczki w zakresie odsetek umownych i dziennych są abuzywne pomimo, że są sformułowane w sposób jednoznaczny i określają cenę (wynagrodzenie), co wyklucza kontrole abuzywności a nadto są sprzeczne z zasadami uczciwości kupieckiej oraz prawami konsumenta i z tego powodu nienależne w wysokości dochodzonej przez powoda. Wbrew tezie apelacji, Sąd I instancji nie uznał odsetek umownych i dziennych a nie zasądził ich z innych przyczyn – przez Sąd I instancji wskazanych, do czego apelacja się nie odnosi.

Sąd Okręgowy rozważania Sądu Rejonowego w przedmiocie abuzywności prowizji w tej sprawie uznaje za własne, co czyni wszystkie pozostałe zarzuty apelacji bezzasadnymi. Jak słusznie podsumował tu Sąd I instancji - postanowienia umowne dotyczące prowizji nie zostały indywidualnie uzgodnione z pozwanymi, nie podlegały negocjacji, zostały przedstawione w formularzu umowy pożyczki przygotowanym przez powoda i przedstawionym pozwanym do podpisu. W umowie pożyczki pożyczkodawca nie wskazał, w jaki sposób została wyliczona kwota prowizji, ani co składa się na całkowity koszt tej opłaty. Ustalenie tej opłaty na poziomie 82% kwoty pożyczki przeznaczonej do wypłaty, a nadto pobranie tej opłaty z góry przy zawarciu umowy narusza zasady współżycia społecznego, pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami i narusza interes pozwanych z uwagi na znaczną nie ekwiwalentność świadczeń i rzekomo dobrowolny charakter.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.