Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 października 2022 roku, wydanym w sprawie z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. przeciwko B. Z.:

umorzył postępowanie w sprawie w zakresie kwoty 4.307,45 zł;

zasądził od B. Z. na rzecz (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 43.703,75 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, nie wyższymi jednak niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwot:

44.040,13 zł od dnia 12 maja 2018 roku do dnia 29 maja 2018 roku;

39.732,68 zł od dnia 30 maja 2018 roku do dnia zapłaty;

oddalił powództwo w pozostałej części;

nie obciążył B. Z. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu;

nie obciążył B. Z. obowiązkiem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych;

przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz adw. Z. K. kwotę 4.428 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu na rzecz B. Z..

Powyższe orzeczenie zaskarżyła w zakresie punktu 2. pozwana.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwana zarzuciła:

1) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną w miejsce swobodnej i pomijającą zasady doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, co skutkowało uwzględnieniem powództwa w przeważającej części oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego i błędne przyjęcie, że powód wykazał całość dochodzonego roszczenia co do jego wysokości;

2) obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 82 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że pozwana zaciągnęła u powoda zobowiązanie kredytowe w pełni świadomie, podczas, gdy znajdowała się w stanie wyłączającym świadomość, a także art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkującą niezastosowaniem wskutek błędnego przyjęcia, że postanowienia umowy pożyczki w zakresie dotyczącym wysokości prowizji oraz opłaty za ochronę ubezpieczeniową nie wypełniają przesłanki do uznania ich za klauzule niedozwolone, podczas, gdy prawidłowa interpretacja postanowień umownych w tym zakresie prowadzi do uznania, że kształtują one prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy, a tym samym przesłanki uznania tych postanowień za niedozwolone zostały spełnione.

Przy tak sformułowanych zarzutach apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

Na wstępie koniecznym jest odniesienie się do sformułowanych w apelacji zarzutów naruszenia przepisów postępowania, dotyczących prawidłowości ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Rejonowy, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Przede wszystkim wskazać należy, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego znajdujących oparcie w zebranym materiale dowodowym, ocenionym bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 § 1 k.p.c.. Ocenę tę Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje, zaś ustalenia stanu faktycznego poczynione przez sąd I instancji przyjmuje za własne.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. W ocenie materiału dowodowego sądowi przysługuje swoboda zastrzeżona przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne kwestionowanie tej swobody może mieć miejsce tylko w szczególnych okolicznościach. Dzieje się tak w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego. Okoliczności takie w niniejszej sprawie nie miały miejsca. Sąd Rejonowy w sposób obszerny, wyważony i przekonywujący dokonał oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ocena ta była swobodna i jako taka nie może być skutecznie zakwestionowana. Nie była ona natomiast w żadnej mierze dowolna. W tej sytuacji Sąd Okręgowy nie odnajduje sugerowanej przez skarżącą dowolności w ocenie zebranych w sprawie dowodów, ani też naruszenia przepisu art. 233 k.p.c..

Całokształt przedstawionych w tej sprawie dowodów, w tym w szczególności przedłożona dokumentacja, korelująca ze sobą i wzajemnie się uzupełniająca, nie pozwala podzielić wniosku o nieudowodnieniu roszczenia, który legł u podstaw wywiedzionej apelacji, potwierdza natomiast prawidłowość oceny dokonanej przez Sąd Rejonowy co do tego, że powód udowodnił zarówno zasadę, jak i wysokość dochodzonego przez siebie roszczenia.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to, iż powód przedłożył do akt sprawy odpisy umowy pożyczki zawartej przez strony, wyciąg z ksiąg bankowych dokumentujący wysokość zobowiązania pozwanej oraz dowód wypowiedzenia pozwanej umowy pożyczki.

Przede wszystkim zaś należy zauważyć, że w realiach przedmiotowej sprawy, wysokość zobowiązania pozwanej, wynikającego z przedmiotowej umowy pożyczki została zweryfikowana opinią biegłego księgowego i kwotę wynikającą z tej opinii Sąd Rejonowy zasądził. Opinia ta nie była przez strony kwestionowana i nie została w toku postępowania zdyskwalifikowana.

Czyni to zarzut nieudowodnienia roszczenia chybionym.

Nie naruszył również Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego.

Niezasadnym jest bowiem zarzut naruszenia art. 82 k.c..

Należy bowiem wskazać, że to na pozwanej, zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c.), spoczywał obowiązek udowodnienia, że jej oświadczenie woli, złożone przy zawieraniu przedmiotowej umowy pożyczki jest dotknięte nieważnością z powodu działania w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Obowiązkowi takiemu pozwana bezspornie nie sprostała.

Zgodnie z ugruntowanymi poglądami doktryny i orzecznictwa stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli może być rozumiany tylko jako stan, w którym możliwość wolnego wyboru jest całkowicie wyłączona. W przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli byłoby dotknięte rozważaną wadą, rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie ( Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady, s. 44; zob. też orz. SN z 2.9.1948 r., Po C 188/48, PN 1948, Nr 11-12, s. 537; Z. Radwański, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 385-386; wyr. SN z 7.2.2006 r., IV CSK 7/05, Legalis).

Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie zostały zakłócone przez destrukcyjne czynniki wynikające z właściwości psychiki czy procesu myślowego osoby składającej oświadczenie woli. Stan wyłączający swobodę musi również wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie z sytuacji zewnętrznej. Nie ulega wątpliwości, iż przyczyny zaistnienia takiego zaburzenia stanu psychicznego mogą być różnorodne. Może on wynikać nie tylko z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, narkomanii i alkoholizmu, ale również z wysokiej gorączki, obłożnej choroby, czy ostatecznego wyczerpania siły woli spowodowanego ciężką chorobą albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Stan wyłączający swobodę należy rozumieć jako wykluczający możliwość podejmowania jakiejkolwiek samodzielnej decyzji lub inaczej jako sytuację wyłączającą możliwość swobodnego, nieskrępowanego wyboru zachowania.

W przedmiotowej sprawie zarówno wydana w sprawie opinia biegłego M. S. (nie kwestionowana zresztą przez strony), której mocy dowodowej pozwana podważyć nie zdołała, jak i treść oraz okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy, w ocenie Sądu Okręgowego nie dają podstaw do stwierdzenia aby strona pozwana wykazała, by zakłócony został mechanizm podejmowania aktów woli w sposób wypełniający dyspozycje art. 82 k.c..

Podkreślić przy tym należy, że ocena w przedmiocie istnienia stanu wyłączającego świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi być w świetle art. 82 k.c. kategoryczna i dotyczyć momentu składania takiego oświadczenia. Dla podważenia danej czynności prawnej musi być zatem zdecydowane ustalenie, że zachodził stan wyłączający świadomość. Brak świadomości i swobody musi być zupełny, art. 82 k.c. bowiem wiąże przewidziane w nim skutki tylko z całkowitym wyłączeniem.

W ocenie Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do kwestionowania opinii biegłego M. S., powołanej przed Sądem I instancji, jako podstawy do dokonania w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych. Nie budzi wątpliwości, że opinia została opracowana przez osobę kompetentną do dokonania oceny stanu zdrowia pozwanej oraz dysponującą w tym zakresie niezbędną wiedzą i doświadczeniem.

Biegły wydając opinię w sprawie brała pod uwagę całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonała oceny jego znaczenia dla odpowiedzi na tezy dowodowe zakreślone postanowieniem Sądu.

Wbrew stanowisku skarżącej brak jest również podstaw do uznania za niedozwolone postanowienia umowne, postanowień przewidujących zapłatę prowizji na rzecz powoda oraz opłaty za ochronę ubezpieczeniową.

Z art. 385 ¹ k.c. wyprowadzić można następujące przesłanki uznania klauzuli umownej za abuzywną:

umowa musi być zawarta z konsumentem,

postanowienie umowy „nie zostało uzgodnione indywidualnie",

postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,

postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

W realiach przedmiotowej sprawy, wskazywane przez skarżącą postanowienia umowy pożyczki powyższych przesłanek nie spełniają.

Nie sposób bowiem przyjąć, że kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Co do opłaty za ochronę ubezpieczeniową to skarżąca pomija, że zawarcie umowy ubezpieczenia nie było obowiązkowe, zaś nawet po jej zawarciu pozwana mogła ją w każdym czasie wypowiedzieć, co wynika wprost z zapisu § 1 ust. 20 umowy. Nie sposób więc przyjąć aby tego typu regulacja naruszała, do tego w sposób rażący, interesy pozwanej.

Natomiast opłata prowizyjna została ustalona na kwotę 5.450 złotych, co stanowi równowartość niespełna 11% pożyczanego kapitału. Mając na uwadze wysokość pożyczanej kwoty, jak i długi, sześcioletni czas trwania umowy, nie sposób uznać prowizję w takiej wysokości za wygórowaną.

Ze wszystkich powołanych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację, a to na podstawie przepisu art. 385 k.p.c..

Wysokość kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej w postępowaniu apelacyjnym, Sąd Okręgowy określił przy uwzględnieniu wyroku TK z 23 kwietnia 2020 roku (sygn. akt SK 66/19, Legalis nr 2328465), na podstawie na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r., poz. 1964).

Sławomir Zieliński K. M. Krakowiak