Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 października 2022 r., Sąd Rejonowy w Pabianicach w sprawie o sygn. akt I C 514/22 z powództwa T. A. przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą W. o zapłatę:

1.  zasądził od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz T. A. kwotę 1.177,72 (tysiąc sto siedemdziesiąt siedem 72/100) złotych, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 8 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałej części;

3.  zasądził od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz T. A. kwotę 370 (trzysta siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 20 lutego 2014 r. M. Ł. (1) zawarła z Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. umowę pożyczki gotówkowej na kwotę 110.000 złotych. Całkowity koszt pożyczki wynosił 50.323,69 zł, w tym opłata przygotowawcza w kwocie 1.100 zł oraz odsetki umowne naliczane według zmiennej stopy procentowej. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 160.323,69 zł. Strony umówiły się, że pożyczka zostanie zwrócona w 84 ratach miesięcznych po 1.909 zł; termin płatności pierwszej raty przypadał na dzień 24 marca 2014 r., zaś ostatniej raty – na 24 lutego 2021 r.

Do dnia 7 listopada 2014 r. M. Ł. (1) spłaciła całość należności objętej umową pożyczki z dnia 24 lutego 2014 r.

W dniu 24 czerwca 2021 r. M. Ł. (1) jako cedent zawarła z cesjonariuszem T. A., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Centrum (...), umowę odpłatnego przelewu wierzytelności z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego w związku z przedterminową spłatą całości zobowiązania z umowy pożyczki z dnia 20 lutego 2014 r.

W dniu 24 września 2021 r. T. A. wezwał Bank (...) S.A. w W. do zwrotu należności pobranej tytułem prowizji.

Pismem z dnia 17 listopada 2021 r. bank odmówił spełnienia świadczenia opiewającego na zwrot prowizji.

Przytoczony, w istocie bezsporny stan faktyczny, został ustalony w oparciu o wyżej wskazane dokumenty oraz przyznane bądź niezaprzeczone twierdzenia stron.

Wydanym podczas rozprawy postanowieniem z dnia 7 października 2022 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. sąd pominął wnioskowany przez stronę pozwaną dowód z zeznań będącej pożyczkobiorczynią świadek M. Ł. (1), albowiem okoliczności związane z motywacją konsumenta do zawarcia umowy cesji były w niniejszej sprawie nieistotne, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego Sąd pierwszej instancji uznał, iż wytoczone powództwo okazało się zasadne niemalże w całości.

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawę prawną roszczenia zgłoszonego pozwem stanowi art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2022 poz 246 t.j., dalej: u.k.k.), w myśl którego w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Przytoczony przepis stanowi implementację art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG, stanowiącego, że konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt; w takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionego przez pozwanego zarzutu nieważności umowy cesji jako mającej na celu obejście ustawy o kredycie konsumenckim oraz sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (zob. art. 58 § 1 i 2 k.c.), albowiem ewentualna nieważność umowy cesji przekładałaby się na brak legitymacji czynnej T. A.. Zgodnie z art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W odniesieniu do wierzytelności opiewającej na zwrot prowizji w związku z wcześniejszą spłatą pożyczki brak jest przepisu prawa, który sprzeciwiałby się przeniesieniu tej wierzytelności w drodze cesji, w tym na cesjonariusza będącego przedsiębiorcą. Ponadto, możliwość zbycia przez konsumenta tego rodzaju wierzytelności nie została także wyłączona w zawartych przez strony umowach pożyczek; co istotne, nawet gdyby tego rodzaju wyłączenie zostało przewidziane, to stanowiłoby niedozwolone postanowienie umowne (zob. art. 385 ¹ § 1 k.c.), albowiem wprowadzałoby nieuzasadnione z gospodarczego punktu widzenia ograniczenie zasady swobody umów (art. 353 ¹ k.c.). Nie sposób także uznać, aby możliwości zbycia przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy omawianej wierzytelności sprzeciwiały się właściwości zobowiązania opiewającego na żądanie zwrotu prowizji. Trzeba podkreślić, że konsument, jak każdy inny uczestnik obrotu, jest uprawniony do podjęcia suwerennej decyzji o zbyciu przysługującej mu wierzytelności na rzecz innego podmiotu na podstawie umowy przelewu. Zrozumiałe jest, że w przypadku odmowy spełnienia świadczenia przez pożyczkodawcę dochodzenie roszczeń przed sądem wiąże się z określonym nakładem finansowym (opłaty sądowe, wynagrodzenie pełnomocnika) i organizacyjnym. Z tego właśnie względu, z gospodarczego punktu widzenia zbycie przez konsumenta wierzytelności na rzecz osoby zajmującej się zawodowo dochodzeniem roszczeń wydaje się ze wszech miar racjonalne. Powyższe prowadzi do wniosku, że w odniesieniu do wierzytelności obejmującej zwrot prowizji w sytuacji wcześniejszej spłaty pożyczki nie zachodzą żadne z opisanych w art. 509 § 1 k.c. okoliczności wyłączające dopuszczalność jej przelewu przez konsumenta na rzecz innej osoby, w tym przedsiębiorcy. Tym samym, zawarte umowy cesji pomiędzy powodem a pożyczkobiorczynią – M. Ł. (1), są ważne oraz skuteczne i jako takie uzasadniają legitymację procesową T. A..

Odnosząc się do wykładni przywołanego wcześniej art. 49 ust. 1 u.k.k. należy odnotować, że część przedstawicieli nauki prawa wyraziło pogląd, że wymieniony przepis odnosi się jedynie do tych świadczeń kredytobiorcy, których wysokość lub powstanie zależy od okresu kredytowania, czyli okresu, na jaki udzielono kredytobiorcy kredytu, uznając użyte w przepisie sformułowanie „czas obowiązywania umowy” za nieprecyzyjne (tak: T. Czech Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II LEX 2018 kom. do art. 49 u.k.k. punkt 4.). Odmienne, dominujące i słuszne stanowisko zajęli Rzecznik (...) oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz znaczna część doktryny, podkreślając, że art. 49 ust. 1 u.k.k należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.

stanowisko Rzecznika (...) i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, W., 16.05.2016 r.; z doktryny: E. T., Redukcja kosztów kredytu konsumenckiego a przedterminowa jego spłata w świetle art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, Studia (...) 2016, t. C, s. 163 i n., cytat za T. Czechem op. cit. pkt 5.; Z. O. Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz LEX 2014 kom. do art. 49 u.k.k.). Co więcej, za przytoczonym kierunkiem interpretacji przemawia także wykładnia autentyczna zawarta w uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (druk nr (...) Sejmu RP VI kadencji), w którym wyjaśniono, że zgodnie z przepisami dyrektywy konsument ma prawo do uzyskania obniżki (zredukowania) całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy, stąd przedmiotowy przepis ustanawia zasadę proporcjonalnej redukcji kosztów; takie rozwiązanie wydaje się zapewniać uniemożliwienie kredytodawcom obchodzenia przepisów ustawy przez rozkładanie konsumentom rat w taki sposób, że w pierwszym okresie kredytowania spłacie podlegać będą jedynie odsetki lub odsetki i tylko nieznaczna część kapitału.

Opisany powyżej spór interpretacyjny został ostatecznie rozstrzygnięty przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 11 września 2019 r. wydanym w sprawie o sygn. akt C-383/18. Mianowicie, trybunał stwierdził, że art. 16 ust. 1 dyrektywy (...) w sprawie umów o kredyt konsumencki należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. W tezie nr 32 opisanego judykatu wyjaśniono, że ograniczenie możliwości obniżenia całkowitego kosztu kredytu jedynie do kosztów wyraźnie związanych z okresem obowiązywania umowy, pociągałoby za sobą ryzyko, że konsument zostanie obciążony wyższymi jednorazowymi płatnościami w chwili zawarcia umowy o kredyt, ponieważ kredytodawca mógłby próbować ograniczyć do minimum koszty zależne od okresu obowiązywania umowy. Kompetencja (...) do orzekania w trybie prejudycjalnym o wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii wynika z art. 276 ust. 1 lit. b Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Dodać wypada, że nakaz prounijnej wykładni prawa krajowego będącego transpozycją norm dyrektywy, w tym przypadku art. 49 u.k.k., jest ugruntowany i niekwestionowany (zob. np. wyrok Trybunału Sprawiedliwości 10 kwietnia 1984 r. sygn. 14/83 w sprawie von C. K.).

Przywołane stanowisko (...) zostało jednoznacznie zaaprobowane przez krajową judykaturę; w dniu 12 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy podjął bowiem uchwałę (sygn. III CZP 45/19), że przewidziane w art. 49 ust. 1 u.k.k. uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu.

Reasumując, w świetle orzecznictwa (...) i Sądu Najwyższego oraz dominującego stanowiska przedstawicieli nauki prawa art. 49 ust. 1 u.k.k. obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta, a zatem również pobraną prowizję/opłatę przygotowawczą; ze względu na wcześniej wspomnianą argumentację stojącą za powyższym stanowiskiem sąd orzekający w niniejszej sprawie aprobuje je w całości i przyjmuje za własne. Tym samym, pogląd strony pozwanej o nieistnieniu roszczenia pożyczkobiorcy jest chybiony.

Jak wspomniano wcześniej, zgodnie z wolą ustawodawcy w przypadku spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, licząc od momentu spłaty kredytu przed terminem (cytat za uzasadnieniem projektu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, druk nr 3596 Sejmu RP VI kadencji; zob. także Z. Ofiarski op. cit.). Umowa pożyczki z dnia 20 lutego 2014 r. była zawarta do dnia 24 lutego 2021 r. czyli na 2.562 dni (strona powodowa błędnie założyła, że powyższy okres trwał przez 2.926 dni). Całkowita spłata pożyczki nastąpiła w dniu 7 listopada 2014 r. tj. w 261 dniu obowiązywania umowy. Biorąc pod uwagę stosunek rzeczywistego trwania umowy do nominalnego okresu, przez który miało trwać zobowiązanie, w myśl art. 49 ust. 1 u.k.k należna prowizja za okres obowiązywania umowy wynosi 112,06 zł, według rachuby: 261/2.562 x 1.100 zł (kwota pobranej prowizji). Stąd, podlegająca zasądzeniu na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.k. różnica pomiędzy prowizją pobraną przy umowie z dnia 20 lutego 2014 r. wynosi 987,94 zł (1.100 zł minus 112,06 zł).

Stosownie do art. 52 u.k.k., kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości. Po upływie tego okresu zaczynają powstawać odsetki za opóźnienie na rzecz konsumenta naliczane na podstawie art. 481 § 1 k.c. (tak: T. Czech op. cit. kom. do art. 52 u.k.k. pkt 3). Skoro należności z tytułu umowy pożyczki z dnia 20 lutego 2014 r. zostały w całości spłacone w dniu 7 listopada 2014 r. to rozliczenie umowy – czyli zwrot na rzecz pożyczkobiorcy proporcjonalnej części prowizji – powinno było nastąpić do dnia 21 listopada 2014 r. (art. 111 § 1 i 2 k.c.). Mając na uwadze, że pozwany bank nie spełnił wymienionego świadczenia, począwszy od 22 listopada 2014 r. możliwe było naliczanie od należności w kwocie 987,94 zł (podlegająca zwrotowi prowizja pobrana przy umowie z 24 lutego 2-14 r.) odsetek ustawowych, zaś począwszy od 1 stycznia 2016 r. – odsetek ustawowych za opóźnienie. Jednakże, wobec tego, że część wspomnianych odsetek uległa już przedawnieniu (art. 118 zd. 1 k.c.), powód dochodził zapłaty skapitalizowanych odsetek za okres późniejszy - od 9 kwietnia 2019 r. do 8 kwietnia 2022 r. tj. nieobjęty przedawnieniem (powództwo zostało wytoczone 8 kwietnia 2022 r., co w myśl art. 123 § 1 kpt 1 k.c. przerwało bieg przedawnienia co do odsetek należnych począwszy od 8 kwietnia 2019 r.). Jak wspomniano wcześniej, podlegająca zwrotowi prowizja opiewa na kwotę 987,94 zł; naliczone od niej odsetki ustawowe za opóźnienie za okres od 9 kwietnia 2019 r. do 8 kwietnia 2022 r. wynoszą 189,78 zł i zostały zasądzone na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Reasumując, na rzecz powoda zasądzono należność główną w łącznej kwocie 1.177,72 zł, w tym 987,94 zł z tytułu zwrotu proporcjonalnej części prowizji pobranej przy umowie z 20 lutego 2014 r. (art. 49 ust. 1 u.k.k.) oraz 189,78 zł naliczonych od niej skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od 9 kwietnia 2019 r. do 8 kwietnia 2022 r. (art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 52 u.k.k.). Dalsze, nieskapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie należności głównej zostały zasądzone, zgodnie z żądaniem pozwu, od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 482 § 1 k.c.

W pozostałej części powództwo podlega oddaleniu jako nieznajdujące podstaw w ustalonym stanie faktycznym. W istocie, częściowe oddalenie powództwa (co do należności głównej w kwocie 17,09 zł i naliczanych od niej odsetek) było wynikiem błędnego założenie przez powoda, że umowa pożyczki miała trwać przez 2.926 dni zamiast przez 2.562 dni, co przełożyło się na nieprawidłowe określenie kwoty podlegającej zwrotowi prowizji, a co za tym idzie – również skapitalizowanych odsetek. Jako, że strona powodowa wygrała sprawę niemalże w całości (w 98,5 % - uległa jedynie co do kwoty 17,09 zł oraz naliczanych od niej dalszych odsetek), o kosztach procesu należnych powodowi od pozwanego orzeczono na postawie art. 100 zd. 2 in medio k.p.c., stanowiącego, że sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania.

Na koszty procesu poniesione przez powoda, opiewające łącznie na 370 zł, złożyły się:

⚫

uiszczona opłata sądowa od pozwu w wysokości 100 zł (art. 13 ust. 1 pkt 2 u.k.s.c.);

⚫

wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego radcą prawnym w kwocie 270 zł (§ 2 pkt 2 rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. 2018 poz. 265 t.j.);

Powód nie powołał się na fakt uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, a tym bardziej tego faktu nie wykazał, wobec czego nie podlegała ona rozliczeniu w ramach kosztów procesu.

Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane od kosztów procesu zostały zasądzone od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty stosownie do dyspozycji art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, skarżąc go w części tj. co do punktu 1. oraz punktu 3. wyroku. Wydanemu rozstrzygnięciu zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadka M. Ł. (1) jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy dowód ten zmierzał do wykazania faktów istotnych dla sprawy, tj. braku ekwiwalentności umowy cesji oraz zawarcia umowy na warunkach wyraźnie krzywdzących dla konsumenta i jako taki nie powinien również zostać uznany za nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy, które to naruszenie miało wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia przez brak poddania należytej ocenie Sądu wykazywanej nieważności umowy cesji z uwzględnieniem w/w dowodu.

2. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 509 kc poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że umowa cesji zawarta pomiędzy T. A., a kredytobiorcą jest ważna, podczas gdy umowa cesji naruszała zasady współżycia społecznego a tym samym jest dotknięta sankcją nieważności bezwzględnej

3. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 49 u.k.k., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że zawarta pomiędzy powodem a kredytobiorcą umowa cesji nie miała na celu obejścia ustawy, podczas gdy art. 49 u.k.k. ma na celu szczególną ochronę wyłącznie kredytobiorcy - konsumenta w relacji z przedsiębiorcą - bankiem, a nie ochronę profesjonalnego podmiotu nabywającego wierzytelności konsumentów poniżej ich wartości, a zatem umowa cesji miała na celu obejście przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, w związku z czym umowę należy uznać za nieważną,

4. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 49 ust. 1 u.k.k., poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że w przypadku przedterminowej spłaty kredytu, obniżeniu ulegają wszystkie koszty kredytu, bez względu na to, czy dotyczą one okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, podczas gdy zgodnie z powyższym przepisem, w przypadku przedterminowej spłaty kredytu, obniżeniu ulegają tylko te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy,

5. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 49 ust. 1 u.k.k., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że redukcja całkowitego kosztu kredytu ma charakter proporcjonalny, t.j. winna być dokonana proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas trwania umowy, podczas gdy zastosowanie takiej metody rozliczeń nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w części, w zakresie, w którym Sąd I instancji uwzględnił roszczenie powoda oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Wniósł także o rozpoznanie w trybie art. 380 kpc postanowienia Sądu Rejonowego w Pabianicach z dnia 7.10.2022 r. w przedmiocie pominięcia wniosku dowodowego dotyczącego dowodu z zeznań świadka M. Ł. (1) oraz o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka - kredytobiorcy M. Ł. (1). Wskazał, iż dowód powołuję dla stwierdzenia faktu: sposobu informowania konsumenta o skutkach umowy cesji i potencjalnej wysokości zbywanej wierzytelności, wiedzy konsumenta na temat wysokości przysługującej mu wierzytelności, przebiegu rozmów przeprowadzonych na przedpolu zawarcia umowy cesji, wysokości zapłaty za zbycie wierzytelności.

Powód, w odpowiedzi na wniesioną apelację przez pozwanego, wniósł o jej oddalenie w całości, jako bezzasadnej oraz zasądzenie od skarżącego na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż niniejsza sprawa rozpoznawana jest w postępowaniu uproszczonym. W myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55). Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy i jako taki musi się ostać. Podniesione przez apelującą zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne, jak i dokonaną ocenę prawną.

Niezasadny okazał się zarzut art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. Zgodnie z art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. sąd może w szczególności pominąć dowód nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. W niniejszej sprawie takim dowodem okazał się wnioskowany przez stronę pozwaną dowód z zeznań świadka M. Ł. (1) na fakt braku ekwiwalentności umowy cesji oraz zawarcia umowy na warunkach wyraźnie krzywdzących dla konsumenta i jako taki nie powinien zostać uznany za nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Należy podkreślić, że wierzytelności obejmujące zwrot prowizji wobec wcześniejszej spłaty pożyczki nie wyłączają dopuszczalność jej przelewu przez konsumenta na rzecz innej osoby, w tym przedsiębiorcy. M. Ł. (1) była w pełni uprawniona do podjęcia decyzji o zbyciu przysługującej jej wierzytelności na rzecz innego podmiotu na podstawie umowy przelewu. Zatem, umowa cesji pomiędzy powodem a pożyczkobiorczynią – M. Ł. (1), jest ważna oraz skuteczna, natomiast okoliczności związane z motywacją konsumenta do zawarcia umowy cesji, które to chciał wykazywać pozwany były w niniejszej sprawie nieistotne.

W apelacji skarżący wnosił o rozpoznanie w trybie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu Rejonowego w Pabianicach z dnia 7.10.2022 r. w przedmiocie pominięcia wniosku dowodowego dotyczącego dowodu z zeznań świadka M. Ł. (1) oraz o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań tegoż świadka. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany postanowienia Sądu Rejonowego, bowiem ocenił przedmiotowy wniosek dowodowy jako dotyczący okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia (nie wpływały na ocenę czy umowa cesji pomiędzy powodem a M. Ł. (1) jest ważna), co prowadziło do pominięcia dowodów na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.

Nie ma podstaw do uznania umowy przelewu wierzytelności za nieważną z mocy art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 509 k.c. oraz 58 § 1 k.c. w zw. z art. 49 u.k.k.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że dysproporcja ceny za zbywaną wierzytelność w stosunku do kwoty obecnie dochodzonej należności nie jest wystarczająca do stwierdzenia, że badana umowa przelewu wierzytelności narusza zasady współżycia społecznego. Porównanie wysokości ceny z kwotą wierzytelności nie jest wystarczające dla wywodzenia tak daleko idących wniosków. Dla takiej oceny należałoby dowieść także innych okoliczności zawarcia spornej umowy cesji, których całokształt wskazywałby na nieuczciwą praktykę powiązaną z rażącym naruszeniem interesów konsumenta.

Charakter wierzytelności miał istotne znaczenie dla ukształtowania warunków umowy przelewu. Sprzedaż wierzytelności następuje za pewien ułamek jej wartości, a ekwiwalentność świadczeń stanowi element autonomii woli stron. Tego rodzaju mechanizm w praktyce obrotu nie jest sytuacją odosobnioną i mieści się w granicach określonych art. 353 ¹ k.c. Nie można też pomijać, że sama perspektywa prowadzenia przez konsumenta procesu sądowego z bankiem, mogłaby zniechęcać go do egzekwowania uprawnienia wynikającego z art. 49 u. k.k.

Wbrew zarzutom skarżącego, Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 49 ust. 1 u.k.k., poprawnie przyjmując, że przewidziane w tym przepisie uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje również prowizję za udzielenie kredytu, a nie odnosi się tylko do składników całkowitego kosztu kredytu, przedstawionych przez kredytodawcę jako zależne od okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Stosownie do art. 49 ust. 1 u.k.k, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Według art. 49 ust. 2 tej ustawy, w przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio. Całkowity koszt kredytu został zdefiniowany w art. 5 pkt 6 u.k.k. jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Przepis dotyczący obniżenia całkowitego kosztu kredytu pozostaje w związku z art. 48 u.k.k., który przewiduje uprawnienie konsumenta do spłaty całości lub części kredytu w każdym czasie, przed terminem określonym w umowie. Jak trafnie zaznaczył Sąd Rejonowy, przepisy u.k.k. stanowią implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę 87/102/EWG. Zgodnie z art. 16 ust. 1 dyrektywy, konsument ma prawo w każdym czasie spłacić całość lub część swojego zobowiązania wynikającego z umowy o kredyt, a w takim przypadku jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy. Z kolei art. 3 pkt g dyrektywy wskazuje, że całkowity koszt kredytu oznacza wszystkie koszty łącznie z odsetkami, prowizjami, podatkami oraz wszelkimi innymi opłatami, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, które to koszty znane są kredytodawcy, z wyjątkiem kosztów notarialnych; uwzględniane są także koszty usług dodatkowych związanych z umową o kredyt, w szczególności składki z tytułu ubezpieczenia, jeżeli, dodatkowo, zawarcie umowy dotyczącej usługi jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach. W przekonaniu skarżącego, obniżeniu powinny podlegać tylko składniki całkowitego kosztu kredytu, zależne od okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy (rozłożone w czasie), a więc nieobejmujące prowizji, która służy pokryciu stałych kosztów banku oraz kosztów ryzyka związanych z zaciąganym kredytem. Treść dyrektywy, jak i implementujący ją przepis art. 49 u.k.k. wywołały w praktyce wątpliwości interpretacyjne. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)) wyrokiem z dnia 11 września 2019 r. w sprawie C-383/18, dokonując wykładni art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 2008/48/WE wyjaśnił, iż przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Trybunał odwołał się do definicji całkowitego kosztu kredytu zawartej w art. 3 lit. g dyrektywy, zaznaczając, iż nie ustanawia ona żadnego ograniczenia dotyczącego okresu obowiązywania umowy o kredyt. Podobnie jest w przypadku definicji ustawowej całkowitego kosztu kredytu, zawartej w art. 5 pkt 6 u.k.k. Trybunał zwrócił uwagę na kontekst i cel regulacji, zastąpienie zawartego w uchylonej dyrektywie 87/102/EWG, pojęcia „słusznego zmniejszenia” bardziej precyzyjnym sformułowaniem „obniżki całkowitego kosztu kredytu”, która powinna dotyczyć „odsetek i kosztów” oraz na potrzebę zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów jako słabszych stron umów zawieranych z przedsiębiorcami. W ocenie Trybunału, prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu byłoby osłabione, gdyby ograniczało się tylko do kosztów przedstawionych przez kredytodawcę jako zależnych od okresu obowiązywania umowy, bowiem wysokość i podział kosztów są określane jednostronnie przez bank, a rozliczenie kosztów może obejmować pewną marżę zysku. Ponadto redukcja całkowitego kosztu kredytu obejmuje także koszty o charakterze jednorazowym, których wysokość nie ma żadnego związku z okresem kredytowania. Trybunał podkreślił też, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu kredytodawca wcześniej odzyskuje pożyczoną sumę, która jest wówczas dostępna do celów ewentualnego zawarcia nowej umowy o kredyt. Równocześnie Trybunał wskazał na wynikającą z art. 16 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE ochronę interesów kredytodawcy, któremu przysługuje rekompensata za ewentualne koszty bezpośrednio związane z przedterminową spłatą kredytu. Dyrektywa pozostawiła państwom członkowskim uprawnienie do dostosowania rekompensaty do warunków kredytu i warunków rynkowych (art. 16 ust. 4). Sąd Okręgowy podziela w całości przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację dotyczącą powszechnego związania wykładnią prawa unijnego dokonaną przez Sąd I instancji, uznając za zbędne jej ponowne przytaczanie. Wiążący charakter interpretacji oznacza, że taki sam sposób rozumienia danego przepisu powinien być przyjmowany w późniejszych wyrokach sądów krajowych i odnosi się on również do objętego zarzutem apelacji przepisu art. 49 u.k.k., stanowiącego implementację dyrektywy 2008/48/WE (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 r., III CZP 45/19, OSNC 2020/10/83). Nieuprawnione jest tym samym kwestionowanie przez skarżącego, że redukcja całkowitego kosztu kredytu w przypadku uregulowania zobowiązania w całości przed terminem wskazanym w umowie obejmuje także koszty o charakterze jednorazowym, których wysokość nie pozostaje w bezpośrednim związku z okresem kredytowania.

Trzeba przy tym dostrzec, że umowa pożyczki zawarta przez M. Ł. (2) z pozwanym nie określały mechanizmu obliczenia prowizji, pozwalającego na przyjęcie, iż wysokość prowizji nie ma związku z okresem obowiązywania umowy. Samo sformułowanie umowne dotyczące jednorazowego pobrania przez bank prowizji z kwoty udzielonego kredytu nie wyklucza zastosowania art. 49 ust. 1 u.k.k., bowiem dotyczy on także kosztów pobranych od konsumenta przed wcześniejszą spłatą (por. zastrzeżenie „chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”). Z perspektywy konsumenta prowizja, w całości skredytowana, nie ma charakteru świadczenia jednorazowego, skoro jej spłata następuje w miesięcznych ratach - jest więc rozłożona w czasie. Podobnie, przy obliczaniu rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania pożyczki uwzględnia się nie tylko stopę odsetek, ale i inne koszty, w tym właśnie prowizję w relacji do całego okresu obowiązywania umowy.

Nie można zgodzić się z poglądem skarżącego, że w przypadku przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta obniżeniu ulegają jedynie te koszty składające się na całkowity koszt kredytu, które dotyczą okresy, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy w punkcie I., na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego, jako całkowicie bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie II. w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935), zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 135 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w apelacji. Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane od kosztów procesu zostały zasądzone od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty stosownie do dyspozycji art. 98 § 1 ¹ k.p.c.