Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 14 września 2021 roku, wydanym w sprawie z wniosku M. S. (1) z udziałem K. K., T. K., T. S., M. S. (2), N. S., G. S. o zasiedzenie nieruchomości, Sąd Rejonowy w Łowiczu:

1.  stwierdził, że M. S. (1), syn G. i T. i N. S., córka J. i G. nabyli na własność na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej przez zasiedzenie z dniem 1 listopada 2012 roku niezabudowaną nieruchomość rolną położoną w M., gmina S., oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) o pow. 0,0045 ha, powstałą na skutek podziału działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o pow. 0,4673 ha, oznaczoną na mapie do zasiedzenia sporządzonej przez biegłego geodetę R. J., zarejestrowanej w dniu 25.11.2020r. w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym prowadzonym przez Starostę (...) pod nr P. (...).2020. (...), dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Skierniewicach prowadzona księga wieczysta (...),

2.  nakazał pobrać od uczestników K. K. i T. K. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Łowiczu kwotę 136 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych,

3.  ustalił, że wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli uczestnicy K. K. i T. K., zaskarżając go w całości. Skarżący wydanemu orzeczeniu zarzucili naruszenie:

1.  art. 172 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że M. S. (1) i N. S. nabyli na własność na prawach własności majątkowej małżeńskiej przez zasiedzenie z dniem 1 listopada 2012 r. niezabudowaną nieruchomość rolną położoną w M., gmina S. o nr ew. 395/3 o pow. 0,0045 ha podczas gdy ze zgromadzonego stanu faktycznego wynika, że powyższa droga objęta wnioskiem przeznaczona jest na wspólną drogę dojazdową na pola, które znajdują się za budynkami (...),

2.  art. 336 k.c. w zw. z art. 339 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że wnioskodawca spełnił jedną z dwóch przesłanek koniecznych do uzyskania własności nieruchomości przez zasiedzenie tj. władał samoistnie rzeczą jak właściciel i w konsekwencji czego nabył fragment siedliska na działce (...), podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego zeznań świadków oraz stron postępowania wynika, iż przedmiotowy fragment działki jest przeznaczony na wspólną drogę przejazdową na pola znajdujące się za budynkami położonymi na nieruchomościach objętych niniejszym wnioskiem i w konsekwencji czego błędnym uznaniu przez Sąd, że wnioskodawca udowodnił w sposób wystarczający powyższą okoliczność,

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, polegającego na uznaniu przez Sąd, iż zeznania uczestników K. i T. K. nie znajdują odzwierciedlania w zgromadzonym przez Sąd materiale dowodowym i nie przypisaniu im walorów wiarygodności przez Sąd podczas gdy ich zeznania są spójne, wiarygodne i zgodne z zeznaniami świadka K. M., który wskazał, że korzystał z drogi dojazdowej, znajdującej się za nieruchomościami objętymi niniejszym wnioskiem,

4.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak przypisania wiarygodności dowodowi z zeznań świadka K. M. podczas gdy zeznania te są spójne, wiarygodne i przedstawiają rzeczywiste ustalenia pomiędzy stronami dotyczące sposobu ustalania pomiędzy stronami użytkowania fragmentu działki (...),

5.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przypisanie w całości wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy i bezpodstawnym uznaniu ich za wiarygodne w całości podczas gdy są one sprzeczne z pozostałymi materiałami dowodowymi znajdującymi się w aktach sprawy i ustaleniom stron dotyczących sposobu użytkowania fragmentu działki (...),

a w konsekwencji powyższego:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i błędnym uznaniu przez Sąd I instancji, iż zostały kumulatywnie spełnione wszystkie przesłanki dotyczące zasiedzenia nieruchomości objętej niniejszym wnioskiem przez M. S. (1) i N. S. podczas gdy materiał dowodowy znajdujący się w aktach sprawy wskazuje, iż brak jest podstaw do uznania, iż doszło do zasiedzenia fragmentu działki (...) w wskazanym przez wnioskodawcę zakresie.

W konkluzji skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku z jednoczesnym pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o zwrocie kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Ewentualnie wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz od uczestników K. K. i T. K. zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu, jako całkowicie bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny. Wbrew zapatrywaniom skarżącego, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w oparciu o którą wyprowadził również trafne wnioski jurydyczne. Swoje stanowisko zaś przekonująco i wyczerpująco uzasadnił.

Przechodząc do oceny zarzutów stawianych w apelacji uczestników postępowania podkreślenia wymaga, że w odniesieniu do zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. koniecznym było wykazanie, iż Sąd I instancji uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Analiza akt niniejszej sprawy podstaw do formułowania takiego stwierdzenia zaś nie daje. Dla podważenia dokonanej przez Sąd I instancji oceny dowodów oraz poczynionych w oparciu o nią ustaleń nie jest wystarczające wskazanie, że zgromadzone dowody pozwalają na wyciągnięcie odmiennych wniosków, co do okoliczności faktycznych danej sprawy. Z pewnością zaś zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnych, zadowalających dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego w oderwaniu od całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Przypomnienia wymaga również, że przy zróżnicowanym i sprzecznym co do treści materiale dowodowym, o treści ustaleń faktycznych decyduje ostatecznie przekonanie sądu. Jeżeli w sprawie istnieją dwie grupy przeciwstawnych dowodów, ustalenia faktyczne z konieczności muszą pozostawać w sprzeczności z jedną z nich. W takiej sytuacji, jaka zaistniała w niniejszym sporze, sąd orzekający w ramach i granicach swobodnej oceny dowodów ma prawo eliminacji pewnych dowodów, poprzez uznanie, że pozbawione są one wiarygodności albo, że nie są istotne. Jeżeli przy tym stanowisko swoje w zakresie dokonanych wyborów uzasadni w sposób zgodny z intencją art. 233 § 1 k.p.c., to nie dopuszcza się jego naruszenia.

W związku z powyższym nie sposób stwierdzić, aby Sąd I instancji nie sprostał standardom dotyczącym oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji dokonał nieprawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd Rejonowy bowiem w sposób prawidłowy ocenił zeznania wskazanych w apelacji dowodów osobowych, wyczerpująco argumentując w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia przyczyny uznania zeznań za wiarygodne czy też odmawiając im tego waloru. Za przyjęciem, iż w październiku 1982 roku T. S. wymieniła bramy drewniane na metalowe prowadzące do spornej części działki nr (...) oraz założyła na nie kłódki świadczą nie tylko zeznania stron tj. wnioskodawcy, T. S. oraz M. S. (2), ale również i zeznania świadków tj. W. M. potwierdzone przez zdjęcia wykonane w latach osiemdziesiątych (k. 337-346) na których widać już metalowe bramy, a także sposób parkowania samochodu marki F. (...) uniemożliwiający na co dzień przejazd innych pojazdów przez podwórko przy domu znajdującym się na działce nr (...). Pośrednio zresztą powyższe ustalenia potwierdzały i zeznania skarżącego T. K., z których wynikało, iż już w 1982 roku skarżący zaprzestali uprawy porzeczek na działce nr (...), dla których to właśnie miał im być niezbędny przejazd przez bramy zamontowane przez T. S.. Niezależnie od powyższego z zeznań L. J. i E. P. wynikało, iż dostęp do gruntu położonego za domem na działce nr (...) możliwy był również bezpośrednio od drogi publicznej przez wrota stodoły, czy też wystarczająco szeroką skośnie położoną do budynków bramą przy zabudowaniach gospodarczych, poza tym maszyny rolnicze często korzystały z dojazdu z tyłu przez drogę przy krzyżu – zasadnie więc Sąd I instancji uznał, iż ogrodzony przez M. S. (2) teren działki nr (...) przynajmniej od 1982 roku z uwagi na ograniczenie dostępu nie był już uznawany za drogę przejazdową na pole należące do H. F., pozostawał w samoistnym posiadaniu T. S. – z pewnością nie przeczył temu fakt grzecznościowego udostępnienia przejazdu kilka razy do roku. Należy przy tym podkreślić, iż także przywoływany przez skarżących w apelacji świadek K. M. zeznał, iż uczestniczka T. S. w 1982 roku dostawiła z tyłu bramę, żeby nikt nie wchodził na jej działkę. W tej sytuacji należy uznać, iż prezentowana przez skarżących wersja zdarzeń polega wyłącznie na wyciągnięciu odmiennych wniosków, co do okoliczności faktycznych danej sprawy z wybranych jedynie fragmentów zeznań świadka K. M. oraz zeznań samych skarżących i polega na przedstawieniu własnych, zadowalających dla skarżących ustaleń stanu faktycznego w oderwaniu od całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, nie wskazuje na naruszenie przez Sąd Rejonowy zasad wskazanych oceny dowodów wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c. Tym samym należy uznać, iż w przedmiotowej sprawie Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń odnośnie zamanifestowania w październiku 1982 roku samoistnego posiadania przez T. S. ogrodzonej części działki nr (...), do której dostęp ograniczono przez montaż metalowych bram, w tym z tyłu nieruchomości, bez jakichkolwiek ustaleń z ówczesnym (...), a skarżący nie wykazali, aby wnioskowanie Sądu I instancji w tym zakresie wykraczało poza schematy logiki formalnej albo naruszyło zasady doświadczenia życiowego. Powyższe oznacza, iż podniesiony przez skarżących zarzut naruszenia prawa procesowego należało uznać za bezzasadny.

W kontekście tych rozważań, za niezasadne należało również uznać podniesione przez skarżących zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 172 § 1 k.c. oraz art. 336 k.c. w zw. z art. 339 k.c. w zw. z art. 6 k.c.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że Sąd I instancji przy orzekaniu nie naruszył żadnej z dyrektyw zawartej w przepisach art. 172 k.c. oraz art. 336 k.c. Apelacja w zakresie podniesionych zarzutów prawa materialnego w głównej mierze sprowadzała się do twierdzenia, że wnioskodawcy nie byli posiadaczami samoistnymi ogrodzonego przez M. S. (2) fragmentu działki (...). Problemem spornym był więc charakter tego posiadania – jego samoistność, stanowiąca warunek sine qua non nabycia własności rzeczy przez zasiedzenie.

Zgodnie z treścią art. 172 k.c. do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie koniecznym jest posiadanie samoistne przez odpowiedni okres czasu, wymagany przepisami ustawy. Z kolei czas ten jest uzależniony od okoliczności towarzyszących wejściu w posiadanie nieruchomości przez zainteresowanego, tj. w wypadku zaistnienia dobrej wiary wynosi 20 lat, zaś przy posiadaniu w złej wierze ulega wydłużeniu do 30 lat.

Przypomnieć należy, że nabyć własność nieruchomości w drodze zasiedzenia może osoba, która posiadała ją samoistnie przez przewidziany w ustawie okres czasu, nie będąc jednocześnie jej właścicielem. Posiadanie samoistne jest określonym rodzajem władztwa nad rzeczą, na które składa się element fizyczny ( corpus) oraz element psychiczny ( animus). Pierwszy z nich oznacza, że pewna osoba znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w sposób będący udziałem podmiotów, którym przysługuje do rzeczy prawo własności, a drugi – że towarzyszy temu wola korzystania z rzeczy dla siebie w taki sposób, jak gdyby posiadacz był jej właścicielem. Ponadto dla przyjęcia samoistnego posiadania nieruchomości konieczne jest wykonywanie czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władania nieruchomością. Wszystkie dyspozycje władającego powinny więc odpowiadać swoją treścią dyspozycjom właściciela. Posiadaczem samoistnym rzeczy jest zatem ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel, korzystając z niej z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia nią (art. 140 k.c.). Ustalenie charakteru posiadania (czy jest ono samoistne czy zależne) odbywa się na podstawie manifestowanych przez posiadacza i widocznych na zewnątrz przejawów władania rzeczą i zawsze musi odnosić się do okoliczności konkretnego przypadku. Jako przejawy samoistnego posiadania nieruchomości wymienia się przykładowo ogrodzenie działki gruntu, jej zabudowanie lub zagospodarowanie w inny sposób, dbanie o jej utrzymanie w stanie niepogorszonym, czynienie innego rodzaju nakładów, pobieranie pożytków czy uiszczanie należnych od nieruchomości danin publicznych (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2014 roku, IV CSK 271/13, LEX nr 1444459).

W art. 336 k.c. zaś wyróżniono dwa rodzaje posiadania: posiadanie samoistne i zależne. Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią włada jak właściciel, wyrażając tym samym wolę wykonywania w stosunku do niej prawa własności. Posiadaczem zależnym natomiast jest ten, kto włada rzeczą w zakresie innego prawa, niż prawo własności, na przykład użytkowania (art. 252 k.c.); zastawu (art. 306 k.c.), najmu (art. 659 k.c.), dzierżawy (art. 693 k.c.), użyczenia (art. 710 k.c. – por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1968 r., sygn. II CR 412/68, Lex nr 6418). Nie rości więc on sobie do rzeczy prawa własności, lecz zachowuje się tak jak uprawniony z innego prawa, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą. Dopuszczalne jest przekształcenie przez posiadacza posiadania samoistnego w zależne i odwrotnie, przy założeniu, że zmieniona wola zostanie dostatecznie uzewnętrzniona (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1971 r., sygn. III CRN 516/70, publ. OSPiKA 1971, nr 11, poz. 207).

Analiza pisemnego uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wskazuje, że Sąd I instancji w sposób jasny i precyzyjny przedstawił podstawy swojego rozstrzygnięcia wskazując, iż to właśnie wymiana bram z prowizorycznych na metalowe na ogrodzonej części działki nr (...) (aktualnie działka nr (...)) przez T. i G. S. przesądziła nie tylko o fizycznym władztwie nad tą częścią nieruchomości ale i o przyjęciu, iż ich wolą było władanie nią dla siebie. Należy bowiem podkreślić, iż bez jakichkolwiek ustaleń z H. F. dostęp do tej części jej nieruchomości został w tym momencie jej ograniczony i był uzależniony tylko i wyłącznie od woli T. i G. S. – w przeciwieństwie do obu bram drewnianych nie posiadających elementów umożliwiających ich trwałe zamknięcie nowa brama od drogi publicznej posiadała zamek i zasuwę z miejscem na kłódkę, a brama prowadząca na pole miała zapięcie do założenia kłódki. W świetle wyżej przytoczonych przepisów nie można zatem przypisać Sądowi Rejonowemu jakiegokolwiek błędu, co do tego, że uznał, iż w toku postępowania w sposób należyty zostało wykazane samoistne posiadanie spornej działki gruntu przez wnioskodawców przynajmniej od 1 listopada 1982 roku, jeśli w październiku tego roku doszło do wymiany bram.

Ustalone przez Sąd I instancji okoliczności pozwalające na konstatację, iż do 1 listopada 1982 roku T. i G. S. w pełni ogrodzili część nieruchomości H. F. – aktualnie odpowiadającej działce nr (...) – uzasadniało przyjęcie domniemania wynikającej z art. 339 k.c., iż to T. i G. S., jako faktycznie władający tą nieruchomością, są jej posiadaczami. Zawarte w art. 339 k.c. domniemanie prawne ma jednak charakter usuwalny, a więc można je obalić dowodząc, że faktyczne władanie oznaczonej osoby stanowi jej posiadanie zależne lub dzierżenie. Jak powiedział zaś Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 103/2013, opubl. baza prawna Lex Polonica Nr 8483849) „władanie podporządkowane posiadaniu samoistnemu innej osoby, oparte na użytkowaniu, zastawie, najmie, dzierżawie lub innym prawie, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą jest posiadaniem zależnym (art. 336 in fine k.c.)”.

Niewątpliwie tego domniemania nie obalało sporadyczne wykorzystywanie możliwości przejazdu na pole H. F. przez tą ogrodzoną część nieruchomości przez K. M., czy też inne osoby, kilka razy w roku, gdyż z pewnością nie przerywało ono jej posiadania przez T. i G. S. od których woli ów przejazd zależał. Trudno też wywieść, iż sporadyczne przejazdy osób trzecich przez działkę nr (...) wykonujących prace na rzecz H. F. bądź skarżących miały przemawiać, iż również oni władali tą częścią nieruchomości. Z dokonanych ustaleń wynika, iż nie interesowali się oni tą częścią nieruchomości akceptując ów stan rzeczy i dopiero przestawienie słupka ogrodzeniowego w innej części działki przez M. S. (3) skutkowało zgłoszeniem roszczeń do posiadanej wówczas już przez M. i N. S. działki aktualnie posiadającej nr 395/3.

Mając natomiast na względzie, iż obalenie powyższego domniemania jest obowiązkiem strony, która sprzeciwia się stwierdzeniu zasiedzenia i tak też przyjął Sąd I instancji, to brak jest również do konstatacji, iż doszło do naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 339 k.c.

W przedstawionych okolicznościach sprawy należy więc uznać, iż Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej subsumpcji stanu faktycznego i prawidłowo zastosował art. 336 k.c. i art., 172 k.c. stwierdzając, że M. i N. S. zasiedzieli sporną nieruchomość z dniem 1 listopada 2012 roku z uwagi na samoistne jej posiadanie przez okres 30 lat w złej wierze.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako całkowicie bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., jako że w niniejszej sprawie nie zachodzą żadne okoliczności, które uzasadniałyby odstąpienie od podstawowej zasady rozliczenia kosztów postępowania nieprocesowego.