Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2021 roku w sprawie
z powództwa A. W. przeciwko (...) Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Łowiczu:

1.  zasądził od pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki A. W. kwotę 16 712,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  oddalił powództwo w pozostałej części,

3.  zasądził od pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki A. W. kwotę 4 617 zł złotych tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3 600 zł złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie pkt 1 i 3 wyroku. Pozwana wydanemu rozstrzygnięciu zarzuciła:

naruszenie prawa norm prawa materialnego, tj.:

1)  art. 58 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § l k.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że wobec spełnienia przesłanek określonych w art. 385 ¹ k.c., postanowienia ogólnych warunków umowy ubezpieczenia należy traktować jako nieważne na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c., podczas gdy art. 385 ¹ §1 k.c. nie przewiduje sankcji nieważności, a jednocześnie zawarta umowa była umową dopuszczalną przez przepisy prawa, nie była sprzeczna z istotą stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego, przez brak było przesłanek do stwierdzenia nieważności jej postanowień;

2)  art. 385 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie do oceny postanowień określających sposób ustalenia wysokości opłaty za wykup i uznanie, iż stanowią one klauzule niedozwolone, podczas gdy postanowienia te nie naruszają interesów powódki jako konsumenta i nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami;

3)  art. 819 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnie, polegającą na uznaniu, że roszczenie powódki nie jest roszczeniem z umowy ubezpieczenia i w konsekwencji nie ma zastosowania wskazany w przedmiotowym przepisie trzyletni termin przedawnienia, podczas gdy umowa łącząca strony jest umową ubezpieczenia, a roszczenie powódki wynika z przedmiotowej umowy, wobec czego powinien mieć zastosowanie wskazany w przedmiotowym przepisie trzyletni termin przedawnienia.

W oparciu o powyższe pozwana wniosła o:

-

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu stosunkowych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

-

zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych;

-

względnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia i przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w treści uzasadnienia – ustalenia te zresztą nie były kwestionowane w złożonej apelacji.

Przechodząc do oceny zarzutów zawartych w apelacji na wstępie należy zauważyć, iż niniejsza sprawa rozpoznawana jest w postępowaniu uproszczonym. W myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55). Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów obu apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Pierwszym z podniesionych przez skarżącego zarzutów jest zarzut naruszenia art. 58 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § l k.c., w którym skarżący argumentuje, iż w przedmiotowej sprawie brak jest przesłanek do stwierdzenia nieważności postanowień umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi nr (...). Zarzut ten, choć w pełni zasadny, nie koreluje w żadnej mierze z argumentacją Sądu I instancji przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, która opiera rozstrzygnięcie na przesłankach określonych w art. 385 ¹ k.c. Konstatacją takiego stanowiska Sądu a quo jest bowiem uznanie postanowień umownych zobowiązujących powódkę, jako konsumenta, do zapłaty opłaty za odstąpienie od zawartej z pozwanym umowy jak nie wiążących powódki, co w żadnej mierze nie wiąże się ze sprzecznością postanowień umowy z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa tj. art. 58 k.c. Sąd Okręgowy co prawda dostrzega, iż w dalszych rozważaniach Sąd I instancji stwierdził lakonicznie, iż nie wiążące postanowienia umowne są nieważne na mocy art. 58 § 1 i 2 k.c., jednakże w tym zakresie jego wnioskowanie jest błędne i zasadniczo zbędne, jeśli uznał, iż kwestionowane postanowienia umowne są abuzywne. Nie ulega dla Sądu II instancji, iż niniejsze rozstrzygnięcie zostało oparte na art. 385 ¹ § 1 k.c., co czyni zbędne dalsze ustosunkowanie się do niniejszego zarzutu.

Za niezasadny należy również uznać zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 385 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie do oceny postanowień określających sposób ustalenia wysokości opłaty za wykup i uznanie, iż stanowią one klauzule niedozwolone, podczas gdy postanowienia te nie naruszają interesów powódki jako konsumenta i nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Zapisy umowy dotyczące pobierania przez pozwanego opłat likwidacyjnych stanowią bowiem niewątpliwie niedozwolone klauzule umowne.

Przypomnieć trzeba, że umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ § 1 k.c. z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez proferenta.

Zgodnie zaś z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek.

Kodeks cywilny w art. 22 ¹ k.c. pod pojęciem konsumenta wskazuje osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki nie była związana z działalnością zawodową ani gospodarczą powoda.

Obie wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c. formuły prawne służą ocenie tego, czy klauzule umowne przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej w zakresie kształtowania praw i obowiązków stron konsumenckiego stosunku obligacyjnego twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta.

W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Postanowienie umowne kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, która to sprzeczność rażąco narusza jego interesy. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania.

W ocenie Sądu Okręgowego postanowienia umowy łączącej strony są niedozwolone w zakresie, w jakim przewidują możliwość pobrania przez pozwanego opłat likwidacyjnych.

Ocena nieuczciwego charakteru postanowienia umownego w ramach kontroli abstrakcyjnej wymaga bowiem dokonania przez Sąd weryfikacji „przyzwoitości” konkretnej klauzuli. Sąd powinien ustalić, jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w braku takiej klauzuli.

Jeżeli konsument byłby w lepszej sytuacji, gdyby konkretnego postanowienia nie było, należy przyjąć, że ma ono charakter nieuczciwy. Przy powyższej ocenie założeniem powinno być, że to konsument ma być głównym beneficjentem rywalizacji między przedsiębiorcami.

W realiach przedmiotowej sprawy zapis przewidujący możliwość pobrania opłat likwidacyjnych ewidentnie narusza interesy konsumenta oraz kształtuje jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i należy uznać go za godzący w równowagę kontraktową tego stosunku. Wysokość opłat likwidacyjnych (w przedmiotowej sprawie jest to 70% wartości polisy) nie znajduje bowiem żadnego odzwierciedlenia w kosztach poniesionych w rzeczywistości przez pozwanego i de facto spełnia funkcję kary umownej za rozwiązanie umowy.

Pozwany wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi nie udowodnił aby postanowienie to zostało indywidualnie wynegocjowane z powodem.

Za niezasadny należy też uznać podniesiony przez pozwanego zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 819 § 1 k.c. regulującego przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenie. Przepis ten nie znajduje zastosowania do roszczeń o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia w umowach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, gdyż nie stanowi kosztów udzielonej ochrony ubezpieczonemu. Nie chodzi tu bowiem - jak w przypadku tradycyjnego wykupu ubezpieczenia osobowego - o zwrot części składki nadpłaconej w początkowym okresie w związku z nierównomiernym rozłożeniem ryzyka ochrony ubezpieczeniowej (wzrastającym z biegiem czasu), lecz o wypłatę zgromadzonych i inwestowanych oszczędności. W takim przypadku roszczenie przedawnia się w terminie określonym w art. 118 k.c. W powyższym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację Sądu I instancji, która znajduje oparcie w orzecznictwie przywołanym już przez tenże Sąd (vide: uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2018 roku w sprawach III CZP 13/18, III CZP 22/18 i III CZP 20/18).

Z tych też względów, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zakwestionowania poprawności zaskarżonego wyroku i w związku z tym, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł z mocy art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 2 pkt 5 i § 10. ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (Dz. U. 2018. 265). Na koszty te złożyła się kwota 1 800 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego powódki w postępowaniu apelacyjnym.