Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 października 2022 roku, Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi:

1.  zasądził od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki A. M. kwotę 15.853,12 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 września 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądził od Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz A. M. kwotę 4.600 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części, tj. co do części pkt 1., w zakresie zasądzającym od pozwanego na rzecz powódki kwotę przekraczającą 8.979,60 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 września 2020 roku do dnia zapłaty oraz w zakresie związanego z tym rozstrzygnięcia o kosztach procesu zawartego w pkt 3. wyroku, wywiódł pozwany.

Skarżący zarzucił wyrokowi:

1) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie i zastosowanie dowolnej oceny dowodów, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, skutkującej błędnym przyjęciem przez Sąd I instancji, że:

a) postanowienia umowne nie podlegały negocjacjom;

b) powódka uświadomiła sobie istnienie ubezpieczenia dopiero, gdy po kilku latach przyszło do niej powiadomienie o konieczności zapłaty kolejnej składki;

c) powódka nie miała możliwości zmiany zabezpieczeń spłaty kredytu;

d) w razie rezygnacji z (...) doszłoby do rozwiązania umowy kredytu;

e) ubezpieczenie niskiego wkładu własnego było obowiązkowe, gdy klient nie wnosił wkładu własnego;

f) powódce nie wyjaśniono kto jest ubezpieczonym a kto uposażonym;

g) powódka nie odnosiła żadnych korzyści z ubezpieczenia;

h) powódce należało przedstawić treść umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, regulamin, czy też ogólne warunki umowne – mimo, że to bank, a nie kredytobiorca, był ubezpieczonym;

2) naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy – art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. polegające na pominięciu postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 10 czerwca 2022 roku wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na fakty wskazane w odpowiedzi na pozew – a które to naruszenia miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;

3) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy – art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 235 ² § 2 k.p.c. w związku z art. 248 k.p.c. i art. 227 k.p.c. polegające na zamknięciu rozprawy przed podjęciem rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku pozwanego o zwrócenie się przez Sąd do (...) S.A. oraz (...) S.A. V. (...) z wnioskiem o udzielenie informacji: czy, w jakiej dacie, w jakiej wysokości i za jaki okres ubezpieczenia Bank przekazał składkę ubezpieczeniową z tytułu objęcia ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego zawartej z powódką w dniu 10 stycznia 2007 roku umowy kredytu nr KH/ (...) oraz czy w umowach (...) zawartych z Bankiem (...) S.A. wyłączono regres względem kredytobiorcy;

4) naruszenie prawa materialnego – art. 385 ¹ k.c., polegające na jego błędnym zastosowaniu i uznaniu, iż postanowienia umowy kredytu dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz postanowienia aneksów dotyczące prowizji za zwiększone ryzyko banku stanowią niedozwolone klauzule umowne, kształtują prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jej interes, podczas, gdy:

- zostały one uzgodnione indywidualnie z powódką, co wynika z zeznań świadków, zawartego przez strony aneksu z dnia 7 stycznia 2016 roku, a także z okoliczności, że (...) i prowizja zostały ustanowione na wyraźny wniosek powódki i to w sposób dobrowolny i świadomy, nie była obowiązkowym elementem umowy kredytu, a powódka świadomie zrezygnowała z możliwości ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia kredytu na posiadanej nieruchomości i wnioskowała o objęcie jej kredytu ubezpieczeniem/prowizją;

- zabezpiecza interes obu stron umowy kredytu;

- jest ono jasne i zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta, zawiera wszystkie dane niezbędne do wyliczenia wysokości opłaty, czasu trwania dodatkowego zabezpieczenia i przesłanki ustalenia konieczności jego ustanawiania oraz nie jest bardziej skomplikowane, aniżeli powszechnie stosowane w praktyce i akceptowane przez Sąd Najwyższy klauzule zmiany oprocentowania;

- określa główne świadczenia stron;

co w konsekwencji nie kształtuje praw i obowiązków powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie narusza interesów powódki w sposób rażący, w związku z czym nie może zostać uznane za niedozwoloną klauzulę umowną;

5) naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 385 ¹ § 1 k.c. w związku z art. 110 prawa bankowego oraz art. 385 § 2 k.c. w związku z art. 110 prawa bankowego w związku z art. 93 prawa bankowego, poprzez błędną wykładnię art. 385 ¹ k.c. w związku z art. 110 prawa bankowego oraz niezastosowanie art. 385 § 2 k.c. w związku z art. 110 prawa bankowego w związku z art. 93 prawa bankowego polegającą na uznaniu, że określona w aneksie z dnia 7 stycznia 2016 roku prowizja z tytułu zwiększonego ryzyka banku z uwagi na występowanie wkładu własnego nie stanowi głównego świadczenia powódki ani opłaty bankowej, co doprowadziło do objęcia postanowień umowy kredytu dotyczących prowizji za zwiększone ryzyko banku z tytułu występowania niskiego wkładu własnego kontrolą pod kątem rzekomej abuzywności, mimo, że opłata z tytułu prowizji stanowi opłatę bankową mającą postać zabezpieczenia umowy kredytu oraz stanowi główne świadczenie powódki;

6) naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 410 k.c. w związku z art. 405 k.c., polegające na ich błędnym zastosowaniu i uznaniu, że uiszczone przez powódkę kwoty na rzecz pozwanego stanowiły świadczenie nienależne podczas, gdy podstawą pobierania przez bank opłaty z tytułu (...) oraz prowizji za zwiększone ryzyko były umowa kredytu oraz aneksy z dnia 13 stycznia 2013 roku oraz 7 stycznia 2016 roku, a zatem pobranie kwoty posiadało podstawę prawną;

7) naruszenie prawa materialnego - art. 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie, skutkujące nieuwzględnieniem zarzutu przedawnienia podniesionego przez bank, mimo, iż dochodzone przez powódkę roszczenie – jako świadczenie okresowe – ulega przedawnieniu z upływem 3 lat.

Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wniósł o:

1) zmianę pkt 1. wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powódki kwoty 8.979,12 złotych oraz oddalenie powództwa w pozostałym zakresie;

2) zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania za obie instancje – w tym kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Prawomocnym wyrokiem z dnia 13 grudnia 2022 roku, wydanym w sprawie I C 777/22, Sąd Okręgowy w Łodzi, między innymi ustalił, że umowa o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) zawarta w dniu 10 stycznia 2007 roku pomiędzy A. A. (obecnie A. M. a Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. jest nieważna (okoliczność bezsporna).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i jako taka podlega oddaleniu.

Na wstępie zaznaczyć należy, że przedmiotowa sprawa podlegała rozpoznaniu w trybie uproszczonym.

W konsekwencji wskazać trzeba, że w myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Wreszcie zaznaczyć trzeba, że apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55). Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 316 § 1 k.p.c., po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Z kolei z mocy art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. prawomocnym orzeczeniem związany jest także sąd, który wydał orzeczenie, jak również inne sądy, organy państwowe i organy administracji publicznej. Związanie powyższych organów oznacza, że przy dokonywaniu czynności z zakresu swojego działania organy te zobligowane są brać pod uwagę fakt wydania danego orzeczenia, którego nie mogą zmieniać, ani uchylać (zob. jednak art. 523, 577 k.p.c.), a w przypadku sądów – zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego (wyr. SN z 8.3.2010 r., II PK 249/09, L.; wyr. SN z 10.02.2010 r., II PK 212/09, L.).

W realiach przedmiotowej sprawy prowadzi to do wniosku, że Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę związany jest prawomocnym wyrokiem z dnia 13 grudnia 2022 roku, wydanym w sprawie I C 777/22 przez Sąd Okręgowy w Łodzi, którym między innymi ustalono, że umowa o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) zawarta w dniu 10 stycznia 2007 roku pomiędzy stronami jest nieważna.

Skoro zaś tak to zbędne staje się odnoszenie przez Sąd Okręgowy w Łodzi do wszystkich tych zarzutów apelacji, które polemizowały z ustaleniami poczynionymi przez Sąd Rejonowy i prowadzącymi do przyjęcia abuzywności kwestionowanych w niniejszej sprawie przez powódkę postanowień umownych.

Ocena zasadności roszczenia powódki musi być zaś poczyniona przy uwzględnieniu faktu, że umowa łącząca strony była w całości nieważna.

Ocena taka prowadzi do wniosku, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

W szczególności nie naruszył Sąd Rejonowy przepisów art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c..

Nie budzi sporu, że stwierdzenie nieważności umowy kredytowej rodzi kwestię rozliczenia się jej stron i powszechnie w judykaturze sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego przyjmuje się, że podstawę prawną rozliczeń powinien stanowić reżim zwrotu nienależnego świadczenia (art. 410 § 2 KC), a jedynie kontrowersje wzbudzała kwestia, czy winno to nastąpić przez zastosowanie teorii salda, czy teorii dwóch kondykcji. Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę przychyla się do stanowiska wyrażonego w wyroku SN z 11.12.2019 r. (V CSK 382/18), potwierdzonego w uchwale tego sądu z dnia 16.02.2021 r. (III CZP 11/20 OSNC 2021/6/40), że in casu wzajemne rozliczenia stron nieważnej umowy o kredyt indeksowany do (...) winny nastąpić w oparciu o drugą z przywołanych teorii zwłaszcza, że niepodzielnie funkcjonuje ona w doktrynie, jak również przeważa w orzecznictwie sądów powszechnych. Przykładowo Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 18.05.2020 r. (I AGa 57/20) wskazał, że sam fakt spełnienia [nienależnego świadczenia] uzasadnia roszczenie kondykcyjne i w takim przypadku nie zachodzi potrzeba badania w procesie (wg teorii salda) czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę na rzecz której świadczono (accipiensa) oraz czy majątek świadczącego (solvensa) uległ zmniejszeniu, przy czym uzyskanie nienależnego świadczenia samoistnie wypełnia przesłankę powstania wzbogacenia, a spełnienie świadczenia – przesłankę zubożenia, bezpośrednio rodząc roszczenie zwrotne bez względu na to, czy świadczący jest równolegle dłużnikiem accipensa.

Tym samym oczywistym jest, że pozwany winien zwrócić powódce, dochodzone w niniejszym postępowaniu, a świadczone przez powódkę kwoty z tytułu opłaty za (...) oraz prowizji za zwiększone ryzyko.

Prawidłowo również Sąd Rejonowy uznał, że roszczenia powódki nie były przedawnione. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest w tym zakresie prawidłowe i wyczerpujące. Roszczenie dochodzone przez powódkę jako oparte na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu w sposób oczywisty nie jest roszczeniem okresowym. Poczyniony w zakresie przedawnienia wywód Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy w pełni akceptuje i przyjmuje za własny. Nie ma więc potrzeby jego ponownego przytaczania.

Z tych wszystkich przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację działając na podstawie art. 385 k.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki została ustalona na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1935).

Biorąc pod uwagę stopień zawiłości sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika powódki i jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności fakt, iż w toku postępowania apelacyjnego nie było prowadzone postępowanie dowodowe, zaś apelacja została rozpoznana na jednym terminie rozprawy, brak było podstaw do ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika powódki w wysokości innej niż minimalna, przewidziana przepisami wyżej wskazanego rozporządzenia.