Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 28 października 2021 roku, wydanym
w sprawie z wniosku W. S. (1) i W. S. (2) reprezentowanego przez opiekuna prawnego M. S. (1) z udziałem M. S. (2), I. S., (...) Sp. z o.o. w S., M. J., A. J. (1), P. J., A. J. (2), B. J., M. S. (3), J. S., O. S., K. B., M. B. o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzucenia spadku, Sąd Rejonowy w Skierniewicach postanowił:

1.  zatwierdzić W. S. (1) i małoletniemu W. S. (2) reprezentowanemu przez opiekuna prawnego M. S. (1) uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. G., córce S. i R., zmarłej 5 marca 2014 r. w B.;

2.  stwierdzić, że wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Orzeczenie to zapadło w następującym stanie faktycznym:

J. G. zmarła 5 marca 2014 r. w B.

W. S. (1) w chwili śmierci J. G. była małoletnia, obecnie jest osobą dorosłą.

W. S. (2) urodził się (...)

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2021 r. w sprawie o sygnaturze akt III Nsm 389/20 Sąd zezwolił M. S. (1) na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego syna W. S. (2) urodzonego (...) w S. po zmarłej 5 marca 2014 r. w B. J. G., córce S. i R..

M. S. (1) występując w imieniu małoletniego syna W. S. (2) złożyła przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach oświadczenie o odrzuceniu spadku po J. G., zmarłej 5 marca 2014 r. w B..

W. S. (1) złożyła przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach o odrzuceniu spadku po J. G., zmarłej 5 marca 2014 r. w B..

J. G. była siostrą ojca M. S. (1). M. S. (1) zdawała sobie sprawę, że ciocia pozostawiła po sobie długi. Odrzuciła spadek przed notariuszem w 2016 r. Spadkodawczyni pozostawiła po sobie bliższych niż M. S. (1) i jej dzieci spadkobierców, którzy odrzucili kolejno spadek. M. S. (1) nie miła świadomości, że dziedziczenie spadku może przejść także na jej dzieci. O możliwości dziedziczenia przez jej dzieci dowiedziała się w 2019 r., kiedy otrzymała pismo z Sądu.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o zeznania wnioskodawczyni i przedstawicielki małoletniego wnioskodawcy poczynione w niniejszymi postępowaniu jak również w oparciu o dokumentacje z załączonych akt. Sąd dopuścił do udziału w sprawie w charakterze uczestników osoby będące stronami w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po J. G..

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy, Sąd Rejonowy uznał, że błąd przedstawicielki małoletnich wnioskodawców co do prawa znajduje usprawiedliwienie w świetle okoliczności niniejszej sprawy. W ocenie Sądu Rejonowego, na uwagę zasługuje, iż sami małoletni wnioskodawcy nie utrzymywali ze zmarłą J. G. bliższych kontaktów. M. S. (1) wiedziała o długach siostry swojego ojca, była jednak przekonana, że nie dojdzie do dziedziczenia jej dzieci z uwagi na bardzo dalekie pokrewieństwo. Przedstawicielka małoletniego wnioskodawcy a także obecnie pełnoletnia już wnioskodawczyni wskazały, że gdyby wiedziały o możliwości dziedziczenia długów i znały instytucję odrzucenia spadku, z pewnością by z niej skorzystały.

 

Apelację od ww. orzeczenia złożyła uczestniczka (...) sp. z o.o. z/s we W., która zaskarżyła postanowienie w całości.

Skarżąca zarzuciła obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i § 2 k.c., przez uznanie, iż zachodzą przesłanki do zastosowania powołanej regulacji, podczas gdy przedstawiciel ustawowy wnioskodawców nie dochował należytej staranności w ustaleniu sytuacji prawnej dzieci i okoliczności związanych z nabyciem przez nich spadku.

Wobec powyższego, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt. 1 poprzez oddalenie wniosku oraz zasądzenie solidarnie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki – Spółki (...) – kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie odwoławcze, wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i jako taka musiała doprowadzić do zmiany kontrolowanego orzeczenia.

Ustalenia faktyczne, który poczynił Sąd Rejonowy są co prawda prawidłowe i Sąd odwoławczy uznaje je za własne, jednak ich ocena materialnoprawna okazała się dowolna i błędna.

Wnioskodawczyni powołała się na błąd co do prawa, polegający na tym, iż nie zdawała sobie sprawy z faktu, iż spadek po jej ciotce – siostrze jej ojca będzie mógł być dziedziczony także przez jej dzieci.

W ocenie Sądu Okręgowego, okoliczności niezłożenia przez wnioskodawczynię oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu swoich małoletnich dzieci, nie uzasadniają dopuszczalności uchylenia się od skutków prawnych tegoż. Podkreślenia wymaga, czemu odpowiedniej wagi nie nadał Sąd Rejonowy, iż wnioskodawczyni zdawała sobie sprawę, po pierwsze ze stanu spadku, tj. wchodzących w jego skład pasywów, a po drugie z konieczności odrzucenia spadku, celem uniknięcia odpowiedzialności za długi spadkowe, co przejawiło się tym, iż sama wnioskodawczyni odrzuciła spadek we własnym imieniu, w ustawowym terminie. Nadto, istotnym jest, iż wnioskodawczyni nie była w kręgu najbliższych spadkobierców zmarłej, a jej powołanie do spadku spowodowane było kolejnym odrzucaniem spadku przez osoby należące do bliższego kręgu spadkobierców – z czego wnioskodawczyni również zdawała sobie sprawę. Jednocześnie w grupie spadkobierców, którzy skutecznie odrzucili spadek znajdowały się również osoby małoletnie. Stąd, jako bezpodstawne ocenić należy, uznanie przez wnioskodawczynię, iż odrzucony przez nią spadek nie przypadnie jej dzieciom. Nie może być przy tym usprawiedliwieniem fakt, iż wnioskodawczyni nie posiadała wiedzy z zakresu prawa spadkowego. W sytuacji, gdy sama odrzuciła spadek, celem uniknięcia odpowiedzialności za wchodzące w jego skład długi, przejawem choćby minimalnej staranności i odpowiedzialności, winno być uzyskanie informacji o skutkach prawnych, jakie z tego wynikają dla jej zstępnych. Licznych możliwości uzyskania takiej wiedzy, w tym bezpłatnych, Sąd nie będzie w tym miejscu wymieniał.

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe okoliczności w sposób wystarczający wskazują, że istnieją podstawy do zarzucenia wnioskodawczyni braku dołożenia należytej staranności w uzyskaniu informacji pozwalających na dostateczne rozeznanie w sytuacji prawnej wywołanej odrzuceniem przez M. S. (1) spadku po zmarłej J. G.. Wobec tego, niezasadnie wnioskodawczyni, w treści wniosku od zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, powołuje się na błąd co do prawa. Podkreślenia wymaga, iż doniosłość takiego błędu, w zakresie zastosowania art. 1019 k.c., zależy nie tylko od tego, aby dotyczył on treści przyjęcia spadku i był istotny, ale i od tego, aby nie stanowił następstwa niedołożenia należytej staranności przez spadkobiercę ( w tym przypadku przez wnioskodawczynię, jako ustawowego przedstawiciela małoletnich spadkobierców). (Postanowienie SN z 29.11.2012 r., II CSK 171/12, LEX nr 1294475.)

Wobec powyższego, Sąd Rejonowy winien oddalić wnioski, a skoro, popełniwszy uchybienia w zakresie stosowania prawa materialnego, tego nie uczynił, uzasadnia to zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalając, iż uczestnicy postępowania apelacyjnego ponoszą jego koszty we własnym zakresie. Sąd nie uwzględnił przy tym wniosku apelującej o zasądzenie na jej rzecz od wnioskodawców kosztów postępowania. Sąd Okręgowy stanął w tym miejscu na stanowisku, iż nie ma sprzeczności interesów uczestników postępowań nieprocesowych, których wynik ma istotne znaczenie dla każdego z nich, nawet jeżeli określone rozstrzygnięcia są przez nich postulowane jako korzystne z ich subiektywnego punktu widzenia, a inne oceniają jako niezgodne ze swymi interesami.

Sprzeczność interesów pomiędzy uczestnikami, w rozumieniu art. 520 § 2 i 3 KPC, występuje wtedy, gdy postanowienie kończące postępowanie w sprawie wywiera wpływ dla jednych zainteresowanych na zwiększenie, a dla innych na zmniejszenie ich praw. (Postanowienie SN z 5.12.2012 r., I CZ 148/12, OSNC-ZD 2013, nr 2, poz. 45.). Tymczasem, niezależnie od treści rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, skarżąca pozostaje wierzycielem spadku w niezmienionym zakresie.