Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z 5 października 2023 roku w sprawie III C 1300/22 z powództwa W. K. przeciwko H. M. i M. M. o zapłatę:

–

w punkcie 1 oddalono powództwo;

–

w punkcie 2 oddalono wniosek pozwanych o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu;

–

w punkcie 3 przyznano i nakazano wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi na rzecz pełnomocnika powoda 3.600 zł, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

W świetle uzasadnienia wskazanego orzeczenia Sąd I instancji ustalił, że powodowi przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) co najmniej od 1999 roku. Trzydziestego pierwszego sierpnia 1999 roku powód jako wynajmujący oraz M. M. jako najemca zawarli umowę najmu tego lokalu na okres od 1 września 1999 roku do 31 grudnia 1999 roku. Czynsz najmu miał wynosić 400 złotych i być płatnym na wskazany w umowie rachunek bankowy wynajmującego do 10. dnia każdego miesiąca. Zgodnie z umową najemca miał ponosić koszty związane z eksploatacją to jest za energię elektryczną, gaz, wodę według wskazań liczników i telefon według rachunków.

Dwudziestego trzeciego grudnia 2005 roku powód jako sprzedawca zawarł z H. M. i I. M. jako kupującymi przedwstępną umowę sprzedaży przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Na tle wykonania tej umowy pomiędzy stronami toczyły się postępowania sądowe przed Sądem Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi: II C 716/07, zakończone uwzględnieniem powództwa kupujących przeciwko sprzedającemu o zapłatę, oraz przed Sądem Okręgowym w Łodzi: I C 213/08, zakończone oddaleniem powództwa sprzedającego przeciwko kupującym o zapłatę.

Pismem z 27 lipca 2007 roku Komenda Wojewódzka Policji w Ł. poinformowała powoda, że w toku przeprowadzonych czynności ustalono, że w lokalu przy ul. (...) w istocie działała agencja towarzyska, która w 2007 roku zakończyła swą działalność. Pismem z 6 stycznia 2009 roku powód wezwał I. M. do zapłaty 72.000 zł z tytułu bezumownego i bezpłatnego korzystania z lokalu powoda położonego w Ł. przy ul. (...).

Pozwem z 7 lipca 2008 roku obecny powód wystąpił przeciwko H. M. i I. M. o opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ulicy (...) w Ł. wraz ze wszystkimi rzeczami do nich należącymi. Jak wskazano w uzasadnieniu pozwu pozwani objęli sporny lokal we władanie po zawarciu z powodem przedwstępnej umowy jego sprzedaży. Do zawarcia umowy nie doszło i pozwani korzystają z lokalu bez tytułu prawnego. Wyrokiem z 23 kwietnia 2009 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi uwzględnił powództwo, ustalając, że pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego. Wyrok stał się prawomocny 17 września 2009 roku, kiedy to oddalono apelację ówczesnych pozwanych.

Komornik Sądowy M. J. prowadzi na wniosek wierzyciela Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” w Ł. postępowanie egzekucyjne przeciwko W. K.. Postępowanie egzekucyjne toczy się pod sygn. akt Km 481/14. W toku egzekucji doszło do sprzedaży licytacyjnej przysługującego powodowi spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...). W toku tego postępowania egzekucyjnego, a także innych postępowań egzekucyjnych, prowadzonych przeciwko powodowi przez komornika sądowego M. J., dokonano również w lipcu 2016 roku zajęcia świadczenia emerytalnego powoda. W okresie od 1 sierpnia 2016 roku do 31 maja 2023 roku w związku z zajęciem dokonano potrącenia ze świadczeń emerytalnych powoda łącznie 46.722,41 zł.

Powód po udostępnieniu lokalu M. M. nie podejmował korespondencji pod adresem Łąkowa 19 m. 25. Nie była mu też ona przez nikogo przekazywana. Powód do chwili sprzedaży lokalu w toku postępowania egzekucyjnego nie powrócił do tego lokalu. Przyczyną sprzedaży lokalu w toku postępowania egzekucyjnego było zadłużenie tego lokalu (ww. zadłużenie względem Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” stanowiło należność będącą przedmiotem egzekucji sądowej).

Sporny lokal został wydany I. M. i H. M. po podpisaniu przedwstępnej umowy jego sprzedaży w 2005 roku. Lokal został udostępniony przez kupujących ich synowi – M. M., który mieszkał tam do ok. 2007 roku. Po tej dacie ani M. M., ani jego rodzice nie zamieszkiwali w tym lokalu. I. M. i H. M. nigdy nie mieszkali w lokalu przy ul. (...) w Ł..

W tak ustalonym stanie faktycznym zważono, że roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu przedawnia się jako roszczenie okresowe, po upływie trzech lat, przywołując w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego. Mając zatem na względzie, że dochodzone pozwem roszczenie dotyczyło okresu od 23 grudnia 2005 roku do 1 stycznia 2014 roku stwierdzono, że zasadnym pozostawał podniesiony przez pozwanych zarzut przedawnienia dochodzonych pozwem roszczeń, z których najpóźniejsze przedawniło się z dniem 1 stycznia 2017 roku. Powództwo w niniejszej sprawie obejmujące to roszczenie wytoczone zostało dopiero w dniu 20 lipca 2023 roku, a zatem po upływie ponad 6 lat od dnia upływu terminu przedawnienia roszczeń. Wraz z należnością główną przedawnieniu uległy także dochodzone pozwem świadczenia uboczne w postaci należności odsetkowych. Nie uznano zasadności twierdzeń powoda, że zgłoszenie zarzutu przedawnienia jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa oraz zasadami współżycia społecznego i nie powinno korzystać z ochrony (art. 5 k.c.1). Nie dopatrzono się również podstaw do przyjęcia, że chodzi o roszczenie odszkodowawcze związane z popełnieniem przestępstwa (art. 442 ¹ § 2 k.c.).

Odnośnie roszczenia o odszkodowanie, zakwalifikowanego przez Sąd Rejonowy jako roszczenie deliktowe z art. 415 k.c. zwrócono uwagę, że również w tym zakresie zasadnie podniesiono zarzut przedawnienia. Co więcej, powód nie wykazał iżby przedmiotem egzekucji były wyłącznie należności umownie obciążające pozwanych, nadto nie jest jasne, czy chodzi o zaległości egzekwowane przez spółdzielnię mieszkaniową za okres, w którym lokal zajmowali pozwani; potrąceń dokonywano na poczet dziesięciu równolegle toczących się postępowań egzekucyjnych. Podobnie jak w przypadku roszczenia poprzednio omówionego, brak było podstaw do przyjęcia, że zgłoszenie zarzutu przedawnienia jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa oraz zasadami współżycia społecznego i nie powinno korzystać z ochrony. Brak również było podstaw do przyjęcia, że chodzi o roszczenie odszkodowawcze związane z popełnieniem przestępstwa.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, w przedmiocie kosztów oddalono żądanie pozwanych o zasądzenie kosztów procesu z uwagi na brak kosztów możliwych do zasądzenia. Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przegrywającemu powodowi ponieść winien Skarbu Państwa.

Apelację od omówionego wyżej wyroku w zakresie jego punktu 1 wywiódł powód, działając przez swojego pełnomocnika w osobie adwokata działającego z urzędu, występującego również w I instancji. W apelacji zarzucono naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego.

W zakresie prawa procesowego zdaniem apelującego doszło do naruszenia:

–

art. 233 § 1 k.p.c.2 przez brak wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a przy tym ocenę materiału dowodowego w sposób wybiórczy, dowolny, sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, poprzez uznanie iż powód nie udowodnił, iż pozwani zajmowali lokal do 2014 r., a tym samym, że zachodzą podstawy zasądzenia odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu, w sytuacji gdy powyższa okoliczność wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym treści protokołu sporządzonego przez biegłego sądowego K. K., jak również poprzez uznanie, iż powód nie doznał szkody, która pozostawałaby w adekwatnym związku przyczynowym z zachowaniem pozwanych w sytuacji gdy w skutek działania, a zasadzie zaniechania w postaci wnoszenia opłat za czynsz przez pozwanych doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a następnie w licytacji mieszkania powoda, który w ten sposób utracił swoją własność (zarzut I).

W zakresie prawa materialnego zarzucono naruszenie:

–

art. 5 k.c. przez uznanie, że zarzut przedawnienia zgłoszony w sprawie w zakresie roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu nie można uznać za nadużycie prawa, bowiem nie zaszły żadne szczególne okoliczności niezależne od powoda, które uzasadniałyby opóźnienie w wystąpieniu przez powoda na drogę sądową, w sytuacji gdy powód wskazywał, iż jest osobą starszą, schorowaną, która została pozbawiona miejsca zamieszkania z uwagi na zawinione działanie osób trzecich, a wszystkie te okoliczności i jego stan zdrowia oraz stan psychofizyczny spowodowały, że nie był on w stanie podjąć odpowiedniej akcji prawnej we wcześniejszym terminie (zarzut II);

–

art. 442 ¹ § 2 k.c. w związku z art. 6 k.c. przez uznanie, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że dochodzone pozwem roszczenie wynika ze zbrodni lub występku pozwanych i jako takie winno podlegać przedawnieniu w terminie 20-letnim, bowiem powód nie zaoferował jakichkolwiek dowodów pozwalających uznać, że zachowanie pozwanych spełniało znamiona podmiotowe i przedmiotowe jakiegokolwiek przestępstwa, w sytuacji gdy powód wskazywał, że zachowania pozwanych wyczerpywały norma prawa karnego, na dowód czego również do akt sprawy złożono dokumenty w postaci pismo z Komendy Wojewódzkiej Policji z 27 lipca 2007 r., pisma ze Spółdzielni Mieszkaniowej z 6 marca 2000 r., oraz pisma ze Spółdzielni Mieszkaniowej z 28 lipca 2000 r. (zarzut III);

–

art. 415 k.c. przez uznanie, iż nie zostały wykazane przesłanki odpowiedzialności pozwanych w postaci powstania szkody i pozostawania jej w adekwatnym związku przyczynowym z zachowaniem pozwanych, w sytuacji gdy to wskutek działania pozwanych powód utracił prawo własności lokalu położonego w Ł. przy ul. (...), a następnie prowadzonego postępowania egzekucyjnego z emerytury powoda (zarzut IV);

–

naruszenie art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie, iż w realiach przedmiotowej sprawy upłynął termin przedawnienia dochodzonego roszczenia wywołanego czynem niedozwolonym (zarzut V).

Z tych względów wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku przez zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, to jest zasądzenie na rzecz powoda solidarnie od pozwanych 48.000 zł z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu położonego w Ł. przy ul. (...) wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od powyższej kwoty od wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, alternatywnie zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych solidarnie 47.463,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty z tytułu odpowiedzialności deliktowej.

Do zamknięcia rozprawy apelacyjnej nie zmieniono stanowisk w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadną.

Zarzut I samodzielnie niemiałby znaczenia dla rozstrzygnięcia, nawet gdyby przyjąć jego zasadność, a to z uwagi na trafny wywód co do przedawnienia dochodzonych roszczeń. Niemniej zważyć należy, że dla wykazania przekroczenia przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, apelujący wykazać musi iż Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia zasad logicznego rozumowania, wskazań wiedzy albo życiowego doświadczenia. Naruszenie to musi być skonkretyzowane. Innymi słowy apelujący musi wskazać i wykazać, jakie to reguły logicznego rozumowania – a więc w pierwszej kolejności logicznego rachunku zdań, względnie wskazania wiedzy, zostały naruszone, bądź też jakim wskazaniom życiowego doświadczenia uchybiono. Nie jest wystarczające przedstawienie li tylko własnej wersji stanu faktycznego, nawet jeżeli możliwym jest wywiedzenie z danego materiału procesowego takich wniosków co do przebiegu wydarzeń, jak wskazuje apelujący. Dokonanie wyboru jednej z wielu możliwych wersji wydarzeń, o ile wybrana znajduje oparcie w materiale dowodowym, pozostaje autonomiczną decyzją składu orzekającego i stanowi istotę sądzenia, łącznie z ustaleniem konsekwencji prawnych tak ustalonego stanu faktycznego dla stron postępowania. Ingerencja w ustalenia faktyczne poczynione w I instancji nastąpić może wyjątkowo, gdy ustalone fakty nie znajdują oparcia w materiale dowodowym, ocenianym według przywołanych kryteriów. Tymczasem w apelacji nie zdołano wykazać jakiegokolwiek skonkretyzowanego naruszenia rzeczonych reguł w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Zarzut I – niezależnie od tego, że nie miałby znaczenia dla rozstrzygnięcia – nie jest zasadny.

W świetle powyższych uwag ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji są prawidłowe, ponieważ mieszczą się w granicach swobodnej – w przeciwieństwie do dowolnej – oceny przeprowadzonych dowodów jako spójne, logicznie powiązane z materiałem dowodowym, niebudzące wątpliwości w świetle życiowego doświadczenia oraz zupełne z punktu widzenia zakresu ustaleń niezbędnego do prawidłowego rozstrzygnięcia. Jako takie nie mogą być skutecznie zwalczane polemicznymi twierdzeniami apelującego. W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjmuje owe ustalenia Sądu Rejonowego w całości za własne.

Przystępując do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, zarzut II również nie okazał się przekonujący. Analiza Sądu I instancji w tej mierze jest prawidłowa i dostatecznie wyczerpuje temat. Uzupełniająco warto jedynie zauważyć, że sam powód aktywnie przecież uczestniczył w obrocie prawnym. Zawarł umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości, wcześniej oddał swój lokal w najem. Znać zatem winien reguły dochodzenia roszczeń z tym związanych, a przynajmniej dochować należytej staranności w ten sposób, by terminowo realizować przysługujące mu roszczenia. Nie sposób nie dostrzec, że powód w 2009 roku przeprowadził postępowanie eksmisyjne. Korzystanie z przysługujących powodowi uprawnień na drodze sądowej nie doznawało zatem żadnych realnych przeszkód. Jak słusznie wskazano w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, nie mamy również tutaj do czynienia z nieznacznymi przekroczeniami terminu przedawnienia, lecz przekroczeniami liczonymi w latach. Stanowisko Sądu Rejonowego co do braku podstaw do zastosowania art. 5 k.c. w tym kontekście jest trafne. Zarzut II nie jest zasadny.

Nie okazało się również trafne zarzucenie naruszenia art. 442 ¹ § 2 k.c. Wbrew twierdzeniom apelującego powoda, Sąd I instancji prawidłowo doszedł do przekonania, że nie wykazano iżby należało przyjąć, że twierdzone przez powoda roszczenie odszkodowawcze powstało w wyniku przestępstwa. Z pewnością takich podstaw nie daje pismo Policji z 27 lipca 2007 roku (k. 108). Wynika zeń, że organy ścigania prowadziły postępowanie jedynie w kierunku podejrzenia popełnienia wykroczenia z art. 51 § 1 k.w.3, co więcej zakończono owo postępowanie wskutek ustalenia braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia wykroczenia. Natomiast pisma spółdzielni z 2000 roku, nawet gdyby przyjąć faktograficzną zasadność relacji, miałyby dotyczyć zdarzeń sprzed ponad 20 lat, licząc od wniesienia pozwu. Zarzut III nie jest zasadny. Nie jest też przekonująca argumentacja, że jakoby powód nie działał z racji tego, że obawiał się pozwanych. Powód już w 2007 roku najwyraźniej wiedział, jakie są zadania Policji. Nic nie stało na przeszkodzie zgłoszeniu Policji zachowani pozwanych, mających być groźbami. Co więcej, wskazane wyżej przeprowadzenie postępowania eksmisyjnego również nie wskazuje na to, by powód nie był zdolny do egzekwowania swoich uprawnień. Żadne takie okoliczności nie są wskazywane ani tym bardziej dowodzone w apelacji. Zarzut III nie jest zasadny.

Zarzut IV również nie wpłynął na zmianę rozstrzygnięcia. Nie jest tak, jak twierdzi powód iż wadliwie Sąd Rejonowy wskazał na brak adekwatnego związku przyczynowego między niepłaceniem przez pozwanych należności za lokal a okolicznościami podniesionymi w omawianym zarzucie. Związek taki nie występuje. Najemca niepłacący czynszu, czy też opłat dodatkowych, niezależnych od wynajmującego, nie odpowiada za pozbawienie właściciela przedmiotu własności wskutek przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego z tego składnika majątku. Tym bardziej takiej odpowiedzialności nie ponosi osoba bezumownie zajmująca lokal, skoro w takiej sytuacji właściciel liczy się przecież z tym, że nieruchomość nie przynosi dochodu, a co najwyżej roszczenie odszkodowawcze, którego realizacja jest zdarzeniem przyszłym i niepewnym. Przyjmując nawet, że mamy do czynienia ze szkodą, utrata własności w wyniku przeprowadzonej egzekucji jest następstwem niemożności utrzymania majątku rzeczowego w określonym rozmiarze, albo nieumiejętnego gospodarowania tym majątkiem przez jego właściciela. Prawo przyznaje właścicielowi określone narzędzia prawne, pozwalające na możliwie efektywne zarządzanie takim majątkiem. Nieskorzystanie z nich nie stanowi co do zasady przesłanki rodzącej odpowiedzialność innych osób za utratę własności. Zarzut IV nie jest zasadny.

Nie doszło również do naruszenia art. 442 ¹ § 1 k.c. Zarzut ten nie został w żaden bliższy sposób uzasadniony. Należy zatem zauważyć, że naruszenie tego przepisu mogłoby nastąpić tylko w przypadku wykazania reguł odpowiedzialności deliktowej, do czego – jak już wskazano – nie doszło. W tej sytuacji Sąd I instancji prawidłowo nie przyjął takiej komputacji terminu przedawnienia. Zarzut V nie jest zasadny.

W konsekwencji prawidłowym okazało się rozstrzygnięcie końcowe. Sąd Okręgowy przyjmuje za własne oceny i rozważania prawne Sądu Rejonowego, zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Z tych wszystkich względów, a nadto wobec braku okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, które winny być brane pod uwagę z urzędu, uznając zaskarżone orzeczenie za prawidłowe, apelację powoda oddalono jako bezzasadną (art. 385 k.p.c.).

Koszty nieopłaconej pomocy prawnej ustalono na podstawie § 4 ust. 3 oraz § 16 ust. 1 pkt 1 r.o.a.SP4, przy uwzględnieniu wynikającej z wartości przedmiotu zaskarżenia stawki minimalnej, przewidzianej w § 2 pkt 5 r.o.a.5, przy czym zastosowano stawkę 23 % podatku od towarów i usług.

1 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.).

2 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.).

3 Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 2119).

4 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 2631 z późn. zm.).

5 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (j.t. – Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.).