Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 października 2022 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, w sprawie z powództwa J. M. przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności:

1.  oddalił powództwo;

2.  przyznał adwokatowi D. D. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 4.428 złotych (w tym podatek od towarów i usług) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt. 1. zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie art. 191 ¹ k.p.c. poprzez jego zastosowanie i oddalenie powództwa jako bezzasadnego, podczas gdy instytucja oddalenie powództwa jako „oczywiście bezzasadnego” w rozumieniu art. 191 ¹ k.p.c. jest dopuszczalna tylko wówczas, gdyby powód sformułował żądanie nieznane prawu albo w świetle przepisów prawa materialnego, stąd niezbędne było w pierwszej kolejności przeprowadzenie postępowania dowodowego.

W konkluzji powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz przyznanie pełnomocnikowi powoda kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, podnosząc, iż koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 391 ¹ k.p.c., w przypadku wniesienia apelacji od wyroku oddalającego powództwo z powodu jego oczywistej bezzasadności na podstawie art. 191 ¹ k.p.c., sąd odwoławczy może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym, bez uzupełnienia jej braków formalnych i fiskalnych, bez jej doręczenia osobie wskazanej jako pozwany oraz bez rozpoznawania złożonych wraz z nią wniosków. W razie podzielenia oceny sądu pierwszej instancji co do oczywistej bezzasadności powództwa, sąd odwoławczy oddala apelację. Natomiast, w przypadku stwierdzenia, że powództwo nie jest oczywiście bezzasadne, sąd odwoławczy uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Odnosząc się do zarzutu podniesionego przez apelującą stronę powodową, należy uznać, że jest on niezasadny. W myśl art. 191 ¹ k.p.c. Sąd może oddalić powództwo na posiedzeniu niejawnym bez podejmowania wcześniejszych czynności i prowadzenia postępowania dowodowego, jeżeli z treści pozwu i załączników oraz okoliczności dotyczących sprawy wynika oczywista bezzasadność powództwa. Powództwo oczywiście bezzasadne to takie, w przypadku którego brak roszczenia z przyczyn prawnych lub faktycznych zauważalny jest dla każdego prawnika bez głębszej analizy prawnej i bez konieczności prowadzenia postępowania dowodowego oraz takie, które nie mogłoby być uwzględnione w przedstawionym kształcie, niezależnie od wyniku ewentualnego postępowania dowodowego. Tak więc oczywista bezzasadność powództwa może dotyczyć jedynie sytuacji całkowicie i ewidentnie jednoznacznych. Przyjmuje się również, że oczywistą bezzasadność powództwa należy interpretować restrykcyjnie, gdyż strona musi mieć zapewnioną realizację prawa do Sądu. Mając więc na uwadze wąskie rozumienie pojęcia oczywistej bezzasadności powództwa zasadne jest przyjęcie, że gdy sama zmiana podmiotowa stron procesu mogłaby spowodować, że powództwo miałoby szansę na uwzględnienie, nie występuje wówczas oczywista bezzasadność powództwa (zob. F. Manitowski „Oczywista bezzasadność powództwa w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego’’). Oddalenie powództwa jako „oczywiście bezzasadnego” w rozumieniu art. 191 ¹ k.p.c. jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy powód sformułował żądanie nieznane prawu albo w świetle przepisów prawa materialnego niedopuszczalne, w przeciwnym wypadku sąd powinien podjąć czynności sprawdzające w celu wyjaśnienia rzeczywistej treści zgłoszonego żądania. Dopiero po ich dokonaniu, gdy okaże się, że zgłoszone żądanie jest prawnie niedopuszczalne (nieznane prawu), sąd będzie mógł uznać, że powództwo jest oczywiście bezzasadne w rozumieniu art. 191 ¹ k.p.c. (zob. O. M. Piaskowska [w:] M. Kuchnio, A. Majchrowska, K. Panfil, J. Parafianowicz, A. Partyk, A. Rutkowska, D. Rutkowski, A. Turczyn, O. M. Piaskowska, Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 191 ¹ k.p.c.).

W kategoriach oczywiście bezzasadnych powództw należy przede wszystkim rozpatrywać przypadki, które wiążą się z nadużyciem samego prawa do dochodzenia ochrony prawnej, przy czym, co istotne, powództwa oczywiście bezzasadnego nie należy utożsamiać z powództwem bezzasadnym. Są to dwie odmienne kategorie, z których ta ostatnia nie może być kwalifikowana jako przejaw nadużycia prawa procesowego cywilnego. Powództwo bezzasadne, w przeciwieństwie do oczywiście bezzasadnego, sprowadza się do kwestii ustalenia braku roszczenia na skutek przeprowadzonego postępowania, podczas, gdy oczywista bezzasadność oznacza, że brak roszczenia był od początku jednoznacznie niewątpliwy (zob. Ł. Błaszczak [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020, art. 191 ¹ k.p.c.).

Mając zatem na uwadze powyższe rozważania należy zauważyć, że w niniejszej sprawie strona powodowa dochodziła roszczenia na podstawie art. 840 § 1 k.p.c. Powód wnosząc powództwo powołał się na okoliczność dowiedzenia się o wydaniu nakazu zapłaty już po nadaniu mu klauzuli wykonalności, co jego zdaniem mieściło się w kategorii zdarzeń z art. 840 § 1 p. 2 k.p.c. Jednocześnie wyjaśnił, że złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu, jednak został on oddalony. Jednakże nieotrzymanie przez pozwanego odpisu pozwu wraz z nakazem zapłaty, a w konsekwencji dowiedzenia się o wydaniu nakazu po nadaniu mu klauzuli wykonalności, nie stanowi zdarzenia z art. 840 § 1 p. 1 lub 2 k.p.c.

Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności zgodnie z art. 840 § 1 p. 1 k.p.c. jest możliwe, gdy dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście. Powództwo oparte na art. 840 § 1 p. 1 k.p.c. jest dopuszczalne, o ile nie zachodzą przeszkody w postaci niedopuszczalności drogi sądowej, powagi rzeczy osądzonej lub zawisłości sporu. Dłużnik nie może na tej podstawie zmierzać do wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia sądu stanowiącego tytuł egzekucyjny. Może jedynie przeczyć treści innych tytułów egzekucyjnych, których nie chroni prawomocność materialna czy zawisłość sporu. Są to np.: ugoda sądowa, ugoda zawarta przed sądem polubownym, akt notarialny, bankowy tytuł egzekucyjny W niniejszej sprawie tytułem wykonawczym było orzeczenie sądu opatrzone klauzulą wykonalności. Art. 840 § 1 p. 1 k.p.c. oczywiście nie mógłby więc stanowić podstawy uwzględnienia powództwa.

Wskazać należy, że dłużnik wymieniony w tytule egzekucyjnym zgodnie z art. 840 § 1 p. 2 k.p.c. może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia. Powództwo przeciwegzekucyjne jest sposobem zagwarantowania dłużnikowi obrony merytorycznej przed przymusowym wykonaniem tytułu wykonawczego. Obrona ta polega na wykazaniu zaistnienia po wydania tytułu wykonawczego zdarzenia, wskutek którego roszczenie wygasło albo nie może być egzekwowane.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że samo dowiedzenie się przez dłużnika o wydaniu tytułu egzekucyjnego nie jest zdarzeniem, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Powyższe przesądza o bezzasadności powództwa.

Ponadto słusznie zauważył Sąd Rejonowy, że powództwa takiego jak w sprawie niniejszej nie można oprzeć na zarzucie niedoręczenia nakazu zapłaty. Zarzut ten sprowadza się bowiem do stwierdzenia, że nakaz zapłaty nie uprawomocnił się, a skoro tak, to nie można było nadać mu klauzuli wykonalności. Dłużnik nie broni się więc przed wykonaniem tytułu wykonawczego, lecz kwestionuje prawidłowość nadania nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności, a więc jego istnienie. W tej sytuacji skarżącemu przysługuje zażalenie na postanowienie o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (art. 795 k.p.c.), nie powództwo z art. 840 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, na mocy art. 385 k.p.c., apelacja powódki jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

W przedmiocie wniosku o przyznanie wynagrodzenia pełnomocnikowi powoda radcy prawnemu D. D. Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 wyroku na podstawie § 2 pkt 6) w zw. z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935). w zw. § 4 ust 3. w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 68, ze zm.).

Mając natomiast na względzie, iż każdy sąd jest powołany do samodzielnego oceniania zgodności aktów pozaustawowych z konstytucją i ustawami i do odmowy stosowania tych aktów Sąd Okręgowy w przedmiotowej sprawie nie zastosował § 8 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu podzielając w pełni pogląd wyrażony w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 31 marca 2021 roku, IV Ka 85/21 (Lex nr 3174778) i uznając, iż przepis ten jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi bowiem do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia, tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2020 r., I (...) 139/20, Lex nr 3077388, wyrok TK z dnia 19 kwietnia 2023 r., SK 85/22, Dz.U. 2023.796).