Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 października 2021 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa I. J. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności:

pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy w Sopocie dnia 17 stycznia 2002 roku sygn. akt V Nc 118/02, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. postanowieniem z 28 grudnia 2006 r. w sprawie sygn. akt V Co 35/06 w części obejmującej odsetki umowne od należności głównej w zakresie przekraczającym odsetki w wysokości 40% w skali roku za okres od dnia 16 września 2002 roku do dnia zapłaty oraz w zakresie przewyższającym odsetki maksymalne od dnia 20 lutego 2006 r. do dnia zapłaty,

oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3 921,55 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana spółka, zaskarżając wydane orzeczenie w części, tj. w punkcie 1. w zakresie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności odnośnie odsetek przewyższających odsetki maksymalne za okres od dnia 20 lutego 2006 r. do dnia 31 grudnia 2015 roku i odpowiednio w punkcie 3.

Skarżący zarzucił orzeczeniu:

naruszenie przepisów prawa procesowego, a to:

art. 365 § 1 k.p.c. poprzez jego pominięcie i na skutek tego nieuwzględnienie

konsekwencji wynikających z powołanego przepisu w postaci związania Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego w Sopocie wydanym w sprawie V Nc 118/02 dnia 17.01.2002 r.,

obrazę przepisów prawa materialnego, a to:

art. 5 ustawy z dnia 07.07.2005 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o zmianie

niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 157 poz. 1316) przez jego niezastosowanie,

art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. przez jego błędną interpretację i niewłaściwe przyjęcie, że:

- zachodzą przesłanki do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności albowiem w ocenie Sądu zmiana prawa dokonana po powstaniu tytułu wykonawczego może być oceniania jako zdarzenie, które może wywierać wpływ na obowiązek świadczenia w zakresie przewyższającym odsetki maksymalne,

- zachodzą przesłanki do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie kwot wyegzekwowanych w toku postępowania egzekucyjnego.

W związku z tak podniesionymi zarzutami skarżący wniósł o zmianę punktu 1. wyroku przez pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w części tj. w zakresie przekraczającym odsetki w wysokości 40% w skali roku za okres od dnia 16 września 2002 r. oraz w zakresie dalszych odsetek umownych za okres o d dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty ponad wysokość maksymalnych odsetek za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 ¹ k.c., zmianę pkt 3. wyroku przez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kwoty 5.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Ponadto apelujący wniósł o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu za postępowanie apelacyjne, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Powódka, w odpowiedzi na wniesioną przez pozwanego apelację, wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, i przyjmuje je jako własne bez konieczności ponownego ich przytaczania, jak i dokonaną ocenę prawną.

Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował w sprawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz dokonał właściwej wykładni art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 157, poz. 1316).

Przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentacja została powołana w ślad za Sądem Najwyższym, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w uchwale tego Sądu z dnia 15 marca 2018 r., III CZP 107/17, które Sąd Okręgowy podziela.

Oczywiście rację ma skarżący, że powództwo opozycyjne, skierowane przeciw tytułowi wykonawczemu, którym jest prawomocne orzeczenie sądowe, nie może służyć ponownemu merytorycznemu rozpoznaniu sprawy. Nie jest ono bowiem środkiem prawnym, za pomocą którego można by podważyć prawomocność materialną orzeczenia. Z tego względu zmiana stanu prawnego po powstaniu tytułu egzekucyjnego będącego orzeczeniem sądowym lub po zamknięciu rozprawy poprzedzającej jego wydanie nie stanowi podstawy powództwa opozycyjnego tylko z tego powodu, że według nowych regulacji prawnych należałoby odmiennie ocenić zagadnienia, które są rozstrzygnięte tym orzeczeniem, a tym samym inaczej przesądzić kwestię istnienia zobowiązania.

Rzecz się ma inaczej w sytuacji, gdy zmiana stanu prawnego spowodowała, że zobowiązanie stwierdzone tytułem wykonawczym w części lub w całości wygasło albo nie może być egzekwowane (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.). Sytuacja taka może być rezultatem tego, że nowe regulacje prawne, wyraźnie retroaktywnie, odnoszą się do określonych zobowiązań stwierdzonych tytułami wykonawczymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1972 r., II CR 385/72) albo ingerują na przyszłość, tj. od dnia ich wejścia w życie, w stwierdzone takimi tytułami zobowiązania, w szczególności zobowiązania do świadczeń powtarzających się lub zobowiązania, których treścią są - działające na przyszłość - nakazy albo zakazy określonego zachowania się dłużnika. W takich przypadkach zmiana stanu prawnego kwalifikuje się jako zdarzenie, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż nie chodzi wtedy o ponowną ocenę - według nowych regulacji - zagadnień rozstrzygniętych prawomocnym orzeczeniem, lecz o oddziaływanie takiej zmiany na istnienie albo możność egzekwowania zobowiązania, które zostało stwierdzone w tym orzeczeniu. Z tej też przyczyny zarzut naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. nie może się ostać.

W dalszej kolejności należy wskazać, że również podniesione przez pozwanego zarzuty naruszenia prawa materialnego są pozbawione racji. Wbrew argumentacji zawartej we wniesionej apelacji, regulacja wprowadzona na mocy ustawy z 2005 r. dotyczyła nie tylko odsetek kapitałowych, lecz także odsetek za opóźnienie. Zgodnie z art. 5 ustawy powoływanej z 2005 r. jej przepisy stosowało się do czynności prawnych dokonywanych po jej wejściu w życiu, tj. od dnia 20 lutego 2016 r. Brzmienie tego przepisu, jeśli uznać go za wyczerpującą regulację intertemporalną, mogłoby prowadzić do wniosku, że wprowadzona ustawą z 2005 r. konstrukcja odsetek maksymalnych miała znaczenie tylko dla takich czynności prawnych, które dokonane zostały po dniu wejścia w życie ustawy z 2005 r. i rozciągała się również jedynie na stosunki prawne wynikające z takich czynności. Gdy chodzi o czynności prawne dokonane przed wejściem w życie ustawy z 2005 r. i wynikające z nich stosunki prawne, to konstrukcja odsetek maksymalnych ich nie dotyczyła, a wprowadzony ustawą z 2005 r. pułap odsetek maksymalnych mógł być wykorzystany w odniesieniu do takich stosunków prawnych jedynie przy dokonywaniu oceny, czy przewidziane w ich ramach odsetki mieściły się w dozwolonej stronom swobodzie kształtowania ich treści (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., IV CSK 320/07, nie publ.).

Przedstawione podejście nie przekonuje. Nie odpowiada ono zasadniczemu celowi ustawy z 2005 r., którym była eliminacja z obrotu nadmiernych, lichwiarskich odsetek, grożących "pętlą zadłużenia". Poszukując innego rozwiązania należy podnieść, że art. 5 ustawy z 2005 r. nie musi być uznany za wyczerpującą regulację intertemporalną, gdy odróżni się od siebie czynność prawną jako zdarzenie prawne będące źródłem stosunku prawnego od tego stosunku prawnego. Można wówczas przyjąć, że art. 5 ustawy z 2005 r. przesądza jedynie, że czynności prawne dokonywane od dnia 20 lutego 2006 r. poddane były reżimowi jej przepisów, podczas gdy czynności prawne dokonane wcześniej temu reżimowi nie podlegały. Odrębną jednak kwestią jest reżim prawny stosunków prawnych wynikających z czynności prawnych dokonanych przed dniem 20 lutego 2006 r., zastrzegających określone w nich odsetki. Przy założeniu, że art. 5 ustawy z 2005 r. nie jest tu miarodajny, zasadne jest pomocnicze odwołanie do reguł intertemporalnych wywodzonych z ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm., dalej jako: "p.w.k.c.", por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1990 r., III PZP 20/90, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 79, z dnia 15 listopada 1991 r., III CZP 111/91, OSNCP 1992, Nr 6, poz. 95, z dnia 28 lutego 1994 r., III CZP 9/94, OSP 1995, Nr 1, poz. 3, z dnia 20 września 1996 r., III CZP 106/96, OSNC 1997, Nr 1, poz. 5). Obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie wynika z niewykonania zobowiązania pieniężnego w terminie, w związku z czym punktem odniesienia winien być art. XLIX § 3 p.w.k.c. Uznając każdy kolejny dzień niewykonania zobowiązania pieniężnego za odrębne zdarzenia oznaczające poszczególne wypadki niewykonania zobowiązania, wywieść należy z art. XLIX § 3 p.w.k.c. regułę, że prawem właściwym dla odsetek za opóźnienie powinno być prawo obowiązujące w dniu, za który należą się odsetki. W wypadku odsetek za opóźnienie każdy kolejny dzień opóźnienia jest okresem, za który należą się odsetki (por. w związku z tym art. 56 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1830). W rezultacie w stosunkach prawnych, które powstały przed dniem 20 lutego 2006 r., od tego dnia należały się odsetki nie wyższe niż odsetki maksymalne, wprowadzone ustawą z 2005 r., choćby strony zastrzegły odsetki wyższe.

W kontekście powództwa opozycyjnego przedstawione uwagi prowadzą do wniosku, że wejście w życie ustawy z 2005 r. spowodowało, iż zobowiązania zapłaty odsetek za opóźnienie, które stwierdzone były wcześniej tytułami wykonawczymi, w zakresie, w którym odsetki te przekraczały wysokość wprowadzonych ustawą z 2005 r. odsetek maksymalnych (art. 359 § 21 k.c.), wygasły i od tego dnia należały się tylko odsetki maksymalne (art. 359 § 22 k.c.). W związku z tym wejście w życie ustawy z 2005 r. w tym zakresie stanowiło zdarzenie, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., mogące uzasadniać powództwo opozycyjne (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2018 r. sygn. III CZP 107/17, publ. OSNC 2019/2/17).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację, jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. 2023 r. poz. 1935), zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w apelacji. Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane od kosztów procesu zostały zasądzone od dnia uprawomocnienia się wyroku w tej części do dnia zapłaty stosownie do dyspozycji art. 98 § 1 ¹ k.p.c.