Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 października 2022 r., wydanym w sprawie z wniosku J. S. i H. S. z udziałem M. B. i L. B. o wpis w dziale II księgi wieczystej Nr (...) oraz o wykreślenie wpisów w działach III i IV tej księgi, na skutek skargi uczestników postępowania na wpis dokonany przez referendarza sądowego z dnia 6 czerwca 2022 r., Sąd Rejonowy w Kutnie utrzymał w mocy zaskarżony wpis i oddalił wniosek uczestników postępowania o zawieszenie postępowania.

Apelacje od tego orzeczenia wnieśli: uczestnik postępowania L. B. i uczestniczka postępowania M. B.. Oboje uczestnicy zaskarżyli rozstrzygnięcie utrzymujące w mocy wpisy dokonane przez referendarza sądowego, formułując zarzuty, których sens sprowadzał się do dwóch zasadniczych zagadnień:

⚫

kwestii niezawarcia przez Sąd I instancji w treści zaskarżonego postanowienia takiego orzeczenia, które powinno się tam znaleźć z urzędu, a mianowicie dotyczącego dopuszczenia do udziału w postępowaniu J. O. i B. O., co uniemożliwiło tym osobom zaskarżenie postanowienia Sądu I instancji;

⚫

kwestii prawomocności postanowienia Sądu Rejonowego w Kutnie z dnia 19 czerwca 2017 r., wydanego w sprawie I Co 1223/14, o przysądzeniu własności nieruchomości objętej księgą wieczystą Nr (...) na rzecz wnioskodawców, będącego podstawą zaskarżonego wpisu, przy czym skarżący wskazywali na liczne uchybienia, jakie, w ich ocenie, popełnił Sąd Okręgowy w Łodzi, rozpoznając zażalenie na to postanowienie (sygnatura akt III Cz 732/21) oraz skargę o wznowienie postępowania w sprawie III Cz 732/21 (sygnatura akt III Cz 1014/21), które, ich zdaniem, spowodowały, że postępowania zarówno w tych sprawach, jak i w sprawie I Co 1223/14 Sądu Rejonowego w Kutnie, obciążone były wadą nieważności, a w konsekwencji to ostatnie orzeczenie nie uprawomocniło się.

W pismach z dnia 2 lutego 2023 r. skarżący sformułowali żądania apelacyjne, wnosząc o „(…) uchylenie utrzymania w mocy zaskarżony wpis orzeczenia referendarza sądowego (…)” i „(…) o wykreślenie orzeczenie referendarza (…) czynności wpis/wykreślenie całości czynności z dnia 6 czerwca 2022 r.”, czego nie można zinterpretować inaczej niż jako wniosku o zmianę punktu 1 zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie wszystkich zaskarżonych wpisów (wykreśleń) dokonanych przez referendarza sądowego w dniu 6 czerwca 2022 r. i oddalenie wniosków o ich dokonanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje złożone przez uczestników postępowania są oczywiście niezasadne. Sąd II instancji w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne, jak również jest zdania, że Sąd niższej instancji prawidłowo zastosował do tych ustaleń przepisy obowiązującego prawa.

Po pierwsze, wskazać trzeba, że art. 626 ¹ § 2 k.p.c. stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 510 k.p.c. i wyczerpująco reguluje krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego, eliminując możliwość zastosowania w tym postępowaniu art. 510 k.p.c. (tak np. w postanowieniu SN z dnia 16 czerwca 2004 r., I CZ 48/04, niepubl., w postanowieniu SN z dnia 19 kwietnia 2006 r., V CSK 27/06, niepubl. lub w postanowieniu SN z dnia 14 stycznia 2011 r., II CSK 241/10, niepubl.), zatem mamy w tym wypadku do czynienia z zawężeniem, na podstawie bezwzględnie obowiązującego przepisu, kręgu osób uprawnionych do udziału w postępowaniu w porównaniu z ogólnymi przepisami postępowania nieprocesowego. Przepisy regulujące postępowanie wieczystoksięgowe mają na celu jego usprawnienie i sformalizowanie, a temu celowi służy m.in. ograniczenie kręgu podmiotów mogących uczestniczyć w postępowaniu wieczystoksięgowym. Według tej odrębnej regulacji prawnej, uczestnikami postępowania wieczystoksięgowego oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone, bądź na rzecz których wpis ma nastąpić. Żądany wpis dotyczy wykreślenia z księgi praw M. B. i L. B. i wpisania w ich miejsce wnioskodawców, zatem uczestnikami postępowania w sprawie niniejszej winni być właśnie skarżący, których prawa mają podlegać wykreśleniu, nie zaś J. O. i B. O., których praw wpis w żadnej mierze nie dotyczył, ponieważ prawa te zbyli już wiele lat temu na rzecz M. B. i L. B., a w konsekwencji zostali prawomocnie wykreśleni z działu II księgi wieczystej. W tym miejscu należy dodać dla porządku, że J. O. i B. O. nawet nie zgłosili wniosku o dopuszczenie do udziału w tej sprawie w charakterze uczestników postępowania, zważywszy, że pismo z dnia 6 lipca 2022 r., jakie złożyli w toku postępowania pierwszoinstancyjnego (k. 202-204), zawiera wniosek o „(…) dopuszczenie do wzięcia udziału zaskarżenia wpisu/wykreślenia w księdze wieczystej (...) (…)”, a więc odnosi się do postępowania dotyczącego wpisu czy też wykreślenia dokonywanego w innej księdze wieczystej,

W odpowiedzi na pozostałe zarzuty apelacyjne podnieść trzeba, że prawidłowo ustalił Sąd I instancji, iż w dniu 31 maja 2022 r. H. S. i J. S. złożyli wniosek o ujawnienie w dziale II przedmiotowej księgi wieczystej ich prawa własności oraz o wykreślenie z działu III księgi wieczystej wzmianek o zajęciu nieruchomości, a z działu IV księgi wieczystej wpisanych tam hipotek. Do wniosku załączone zostało postanowienie Sądu Rejonowego w Kutnie z dnia 19 czerwca 2017 r., wydane w sprawie I Co 1223/14 i opatrzone stwierdzeniem prawomocności, z którego wynikało, że przymiot ten przysługuje przedstawionemu orzeczeniu od dnia 11 października 2021 r. Postanowieniem tym Sąd Rejonowy w Kutnie przysądził własność niezabudowanej nieruchomości rolnej, o powierzchni 1,57 ha, położonej w miejscowości K., gmina Ł., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka Nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), będącej przedmiotem licytacji w dniu 16 grudnia 2014 r., na rzecz H. S. oraz J. S., na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej, za cenę 20.700,00 zł, która została zapłacona gotówką. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, art. 999 § 1 k.p.c. stanowi, że prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywców i jest tytułem do ujawnienia na ich rzecz prawa własności przez wpis w księdze wieczystej. Określenie warunków, pod jakimi możliwe jest wykreślenie hipotek obciążających nieruchomość, zostało z kolei uregulowane w art. 1003 § 2 k.p.c. Przedmiotowe postanowienie o przysądzeniu własności wydane zostało w dniu 19 czerwca 2017 r., a zatem – jak wynika z art. 298 ust. 6 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1691 ze zm.) – należy w tym wypadku stosować przywołany przepis w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją dokonaną tą ustawą, a zatem w brzmieniu, z którego wynika, iż wszystkie hipoteki obciążające nieruchomość wykreśla się na podstawie samego postanowienia o przysądzeniu własności, jeżeli w postanowieniu stwierdzono zapłacenie przez nabywcę całej ceny nabycia gotówką. Art. 924 § 2 k.p.c. jest z kolei podstawą prawną do wykreślenia wpisu ostrzeżeń o wszczęciu egzekucji z nieruchomości w oparciu o prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności, zaś wskazanie w treści tego przepisu komornika jako uprawnionego do złożenia wniosku w tym przedmiocie nie pozbawia nabywcy nieruchomości legitymacji do skutecznego zgłoszenia takiego żądania (tak np. Łochowski [w:] „Kodeks postępowania cywilnego. Tom I–II. Komentarz” pod red. T, Szanciły, Warszawa 2023, teza 9 do art. 924). W tym stanie rzeczy, zgodzić należy się z Sądem I instancji, że przedstawione prawomocne postanowienie o przysądzeniu na rzecz wnioskodawców prawa własności przedmiotowej nieruchomości, wypełnia przesłanki opisane dyspozycją art. 31 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1984) w zakresie dokonania żądanych przez wnioskodawców wpisów.

Podkreślić dalej warto, że w postępowaniu wieczystoksięgowym, Sąd, stosownie do art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., rozpoznając wniosek o wpis, bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej i w sprawie niniejszej Sąd meriti na gruncie podlegającego jego kognicji materiału dowodowego przepisy te zastosował w sposób właściwy. Podnieść też trzeba w tym kontekście, że nie mogą odnieść skutku wywody obu apelacji, w ramach których skarżący kwestionują prawomocność postanowienia będącego podstawą dokonanych wpisów i wykreśleń, podnosząc, iż w toku postępowań zażaleniowych dotyczących tego orzeczenia doszło do takich uchybień, które, w ocenie autorów apelacji, wykluczają możność stwierdzenia jego prawomocności. Odnotować należy, że w ramach przewidzianego w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. analizowania formy dokumentu w postaci orzeczenia sądowego Sąd prowadzący księgi wieczyste jest kompetentny (i zobligowany) zbadać w toku prowadzonego postępowania prawomocność przedstawionego mu orzeczenia od strony formalnej, co w praktyce oznaczać może wyłącznie dokonanie kontroli, czy przedstawiony odpis orzeczenia sądu opatrzony jest wzmianką o prawomocności (tak np. w postanowieniu SN z dnia 20 maja 2016 r., II CSK 561/15, niepubl. lub w postanowieniu SN z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 276/16, niepubl.). Do kompetencji Sądu wieczystoksięgowego wynikających z zakresu kognicji przewidzianej przywołanym przepisem nie należy natomiast analiza – w ramach badania formy przedstawionego dokumentu – czy wzmianka stwierdzająca prawomocność, którą dołączone do wniosku postanowienie zostało opatrzone, odzwierciedla rzeczywistą prawomocność tego orzeczenia. Podobnie w ramach badania treści dokumentu – jeżeli podstawę wpisu stanowi prawomocne orzeczenie sądowe, Sąd wieczystoksięgowy jest nim związany, co oznacza, iż nie może badać go, ani oceniać merytorycznie, a więc nie ma kompetencji do rozważania i rozstrzygania o tym, czy jest ono zgodne z prawem i skuteczne, ani czy Sąd był uprawniony do wydania orzeczenia o takiej treści. Niedopuszczalność kontrolowania w postępowaniu wieczystoksięgowym prawidłowości prawomocnych orzeczeń sądowych jest kwestią bezdyskusyjną i wynika z art. 365 k.p.c., a zatem Sąd wieczystoksięgowy nie mógłby odmówić dokonania wpisu na tej podstawie, że jego zdaniem prawomocne orzeczenie sądu jest merytorycznie błędne, niezgodne z prawem czy nieskuteczne. Podważenie prawomocnego orzeczenia sądu mającego być podstawą wpisu do księgi wieczystej może nastąpić jedynie w trybie przewidzianym w przepisach prawa procesowego, o ile jest ono rzeczywiście wadliwe (tak np. w uchwale SN z dnia 28 sierpnia 1991 r., III CZP 71/91, OSNC Nr 3 z 1992 r., poz. 47 lub w uchwale SN z dnia 4 lipca 1986 r., III CZP 35/86, OSNC Nr 7 z 1987 r., poz. 90).

Wobec bezzasadności zarzutów apelacyjnych złożone środki odwoławcze podlegają oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.