Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

Formularz (...)

Sygnatura akt

IV Ko 14/25

1.  WNIOSKODAWCA

1.  B. G.,

2.  G. B..

2.  ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

Odszkodowanie (kwota główna)

odsetki

XXXXX

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

1.  B. G.

650 000złotych,

2.  G. B.

650 000 złotych,

Z ustawowymi odsetkami od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

inne

Zasądzenie kosztów pełnomocnika według norm przepisanych.

3.  USTALENIE FAKTÓW

3.1  Fakty uznane za udowodnione

Lp

fakt

Dowód

Nr karty

1.

M. B. (1) urodził się w (...) roku. Od roku 1963 był zatrudniony na stanowisku tkacza w Zakładach (...) w Ł.. Pracował tam do emerytury. Był członkiem i aktywnie uczestniczył w działaniach (...) w swoim zakładzie pracy. Jego działalność polegała między innymi na walce z ustrojem komunistycznym, to zaś po to, aby Polska stała się Państwem niepodległym. Z uwagi na swoją działalność został objęty rozpracowaniem operacyjnym przez służby bezpieczeństwa PRL. Po wprowadzeniu stanu wojennego i zdelegalizowaniu działań (...), wraz z innymi kolegami z zakładu pracy, zorganizował strajk będący sprzeciwem przeciwko tej decyzji oraz żądaniem uwolnienia działaczy związkowych, którzy zostali zatrzymani w chwili wprowadzenia stanu wojennego. W zawiązku z tą działalnością, w tym z kontynuowaniem działań związkowych pomimo wprowadzonego dekretem o stanie wojennym zakazu, w dniu 18 grudnia 1981 roku został zatrzymany, a następnie postanowieniem prokuratora z 19 grudnia 1981 roku, tymczasowo aresztowany i osadzony w Areszcie Śledczym w Ł. pod zarzutem tego, że w dniu 14 grudnia 1981 roku w Ł. działając mimo zawieszenia działalności (...) jako członek tego związku zorganizował w godzinach 9:20 – 12:30 strajk 80 członków załogi Zakładu A1 Zakładów (...), żądając odwołania stanu wojennego i uwolnienia przywódców związku, to jest o czyn z art. 46 ust. 2 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 roku o stanie wojennym. 21 grudnia 1981 roku został skierowany do Sądu Wojewódzkiego w Łodzi akt oskarżenia przeciwko M. B. (1) o ten czyn.

Dokumentacja zdygitalizowana

Zeznania M. B. (1)

66 BU- (...)-80 i następne

12v (akta IV Ko 656/93)

2.

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia
8 stycznia 1982 roku w sprawie III K 128/81 M. B. (1) został skazany za inkryminowany mu czyn na karę 3 lat pozbawienia wolności.

Dokumentacja zdygitalizowana

66 BU- (...)-80

3.

M. B. (2) odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładach Karnych w Ł., Ł. i H.. W dniu 14 stycznia 1983 roku opuścił zakład karny w związku z orzeczeniem przerwy w odbywaniu kary, zaś postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 28 lipca 1983 roku, na podstawie ustawy o amnestii, wykonanie dalszej części kary zostało mu darowane. Postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z 29 czerwca 1989 roku zarządzono zatarcie skazania M. B. (1) za przypisany mu czyn.

Dokumentacja zdygitalizowana

66 BU- (...)-80

4.

Po zastosowaniu wobec M. B. (1) tymczasowego aresztowania został on zwolniony z pracy bez wypowiedzenia.

Dokumentacja zdygitalizowana

66 BU- (...)-80

5.

W dniu 26 marca 1993 roku prokurator wniósł do Sądu Apelacyjnego w Łodzi wniosek o wznowienie postępowania i uchylenie w całości wyroku go skazującego.

Dokumentacja zdygitalizowana

66 BU- (...)-80

6.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, wyrokiem z 27 maja 1993 roku w sprawie II AKo 42/93 uwzględnił wniosek prokuratora i wznowił postępowanie przeciwko M. B. (1) oraz uniewinnił od zarzucanego czynu.

Wydruk z bazy IPN

34v

7.

17 lipca 1993 roku na podstawie wniosku pełnomocnika M. B. (1), za numerem IV Ko 656/93, wszczęte zostało przed Sądem Wojewódzkim w Łodzi postępowanie o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie. Postanowieniem z 21 kwietnia 1995 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził na rzecz M. B. (1) kwotę 4.645,76 złotych tytułem odszkodowania oraz kwotę 10.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie i pozbawienie wolności w sprawie III K 128/81 Sądu Wojewódzkiego w Łodzi.

Akta IV Ko 656/93

załącznik

8.

W 2018 roku postanowieniem nr (...), M. B. (1) został odznaczony przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Krzyżem Wolności i Solidarności za swoją działalność związkową.

Wydruk osób odznaczonych

36,

66 BU- (...)-80

9.

W chwili aresztowania M. B. (1) zamieszkiwał wspólnie z żoną – B. B. (1) oraz trojką dzieci niepełnoletnich dzieci: B. B. (2), G. B. i Z. B..

Akty urodzenia

Akt małżeństwa

Zeznania: M. B. (1)

B. G.

G. B.

14

15

12v (akta IV Ko 656/93)

78

78-79

10

W czasie aresztowania i odbywania kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie III K Sądu Wojewódzkiego w Łodzi M. B. (1) osadzony był początkowo w Ł. i Ł., a od maja 1982 roku w H.. W czasie osadzenia utrzymywał kontakt telefoniczny z żoną. Żona odwiedzała go raz w miesiącu. Czasami odwiedzała go z synem G. B.. M. B. (1) w toku odbywania kary sprawował się dobrze i za to w nagrodę otrzymywał zgodę na otrzymanie paczki. Paczki takie dostawał 2 razy w miesiącu. Po zwolnieniu z jednostki penitencjarnej M. B. (1) zmienił swoje zachowanie. Nie był już wesoły ale skryty. W trakcie osadzenia schudł i osiwiał.

Zeznania: M. B. (1)

B. G.

G. B.

12v (akta IV Ko 656/93)

78

78-79

11

M. B. (1) zmarł 27 października 2019 roku. Jego żona B. B. (1) zmarła w dniu 17 stycznia 2022 roku, zaś jego syn Z. zmarł 20 lipca 2022 roku.

Akty zgonu

Wydruk Pesel - Sad

16, 85

80v

3.2  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

fakt

Dowód

Nr karty

4. OCENA DOWODÓW

4.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

9 i 10

Zeznania:

G. B. i B. G.

Zeznania M. B. (1)

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyniom oraz M. B. (1) złożonych w sprawie IV Ko 656/93. Sąd nie znalazł podstaw do zdeprecjonowania obydwu relacji. Zeznania świadków były adekwatnie szczegółowe do czasokresu, który upłynął od zdarzeń i wieku w chwili wydarzeń. Były zgodne co do tego, że M. B. (1) zamieszkiwał przed osadzeniem wspólnie z nimi, ich bratem i matką.

Zeznania wszystkich świadków były wyważone. Sąd nie znalazł podstaw do uznania, że wynikają z woli nieprawidłowego przedstawienia rzeczywistości, w szczególności, iż G. B. i B. G. w zasadzie nie mieli żadnej wiedzy na temat aresztowania ojca i okoliczności w których odbywał karę. Nie mieli też wiedzy na temat warunków i okoliczności związanych z

odbywaniem przez M. B. (1) kary, zaś on sam nie był na te okoliczności indagowany. G. B. i B. G. racjonalnie wyjaśnili przy tym, że wiedzy tej nie mieli bo ojciec nie chciał na ten temat rozmawiać.

Stąd też sąd w pełni ustalenia stanu faktycznego oparł na zeznaniach omawianych świadków.

1, 2, 3, 4, 5, 6 i 7

- Dokumentacja IPN,

- akt postępowania IV Ko 656/95,

- akty małżeństwa, urodzenia i zgonu,

- wydruk pesel – sad,

- wydruki z bazy IPN,

- Wydruk z bazy odznaczeń.

Sąd za wiarygodne i mogące stanowić podstawę ustaleń faktycznych uznał wszystkie akta i dokumenty dostarczone przez IPN. Brak jest podstaw do kwestionowania rzetelności i prawdziwości tychże dokumentów. Zostały przygotowane przez odpowiednio przygotowanego i upoważnionego pracownika IPN, na podstawie dostępnych dokumentów archiwalnych. Stąd sąd nie znalazł podstaw do zdeprecjonowanie tego materiału dowodowego.

Za w pełni rzetelne sąd uznał dokumenty załączone do wniosku oraz w toku postępowania przez pełnomocnika wnioskodawczyń. Także co do tych dokumentów sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich rzetelności i zgodności z rzeczywiście wytworzonymi dokumentami. Niektóre z nich powielają się z dokumentami przekazanymi przez IPN. Pozostałe zaś pozostają w zgodności z dokumentacją IPN oraz zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków. Stąd też i te dokumenty sąd uznał za materiał w pełni wiarygodny i na ich podstawie poczynił ustalenia faktyczne.

Także załączony do akt wydruk z bazy pesel-sad sąd uznał za mogący stanowić podstawę do ustalenia stanu faktycznego.

4.2 Dowody nieuwzględnione przy ustalaniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

5.  PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

odsetki

XXX

XXX

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

odsetki

1.  B. G.

26.366,13 złotych (dwadzieścia sześć tysięcy trzysta sześćdziesiąt sześć złotych i trzynaście groszy)

2.  G. B.

26.366,13 złotych (dwadzieścia sześć tysięcy trzysta sześćdziesiąt sześć złotych i trzynaście groszy)

Od chwili uprawomocnienia wyroku

Od chwili uprawomocnienia wyroku

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 8 ust. 1 Ustawy z 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanym za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34 poz. 149 z późniejszymi zmianami) zwanej dalej Ustawą lutową, osobie wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z wydania lub wykonania orzeczenia. W przypadku śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.

Zgodnie zaś z art. 8 ust 4 ustawy lutowej wynika, że przepis ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli w wyniku rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania prawomocnie zasądzono odszkodowanie, chyba że za jego zastosowaniem przemawiają względy słuszności.

Z uwagi na fakt, iż M. B. (1) uzyskał już odszkodowanie i zadośćuczynienie w wyniku wznowienia postępowania sąd zobligowany był do stwierdzenia czy względy słuszności przemawiają w rozpoznawanej sprawie za zasądzeniem uzupełniającego zadośćuczynienia na rzecz wnioskujących.

W ocenie sądu względy słuszności przemawiają za zasądzeniem na rzecz wnioskodawców uzupełniającego odszkodowania.

Jak wynika z lektury akt IV Ko 656/95 sąd orzekający zadośćuczynienie na rzecz M. B. (1) za niesłuszne skazanie i pozbawienie go wolności, nie uwzględnił faktu, iż orzeczona wobec niego kara związana była z działalnością na rzecz niepodległego Państwa Polskiego. Okoliczność ta, to jest skazanie i osadzenie za czyn o charakterze patriotycznym, mogła wpływać na zwiększenie negatywnego oddziaływania na psychikę M. B. (1) i mogła potęgować u niego poczucie niesprawiedliwości (podobnie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2022 roku w sprawie I KK 200/22). Nadto, osoby odbywające kary pozbawienia wolności za czyny o charakterze politycznym, były gorzej traktowane przez służby więzienne. Jest to okoliczność notoryjnie znana. Okoliczności tych nie brał pod uwagę Sąd Wojewódzki zasądzający zadośćuczynienie w 1995 roku na podstawie przepisów kpk. Dlatego też sąd uznał, że zasady słuszności przemawiają za zasądzeniem uzupełniającego odszkodowania na rzecz wnioskujących na podstawie art. 8 ust 4 Ustawy lutowej.

Ponieważ wnioskujący, jako dzieci M. B. (1), znajdują się w gronie osób uprawnionych do żądania zasądzenia zadośćuczynienia po zmarłym M. B. (1) wymienionych w art. 8 ust. 1 ustawy lutowej są uznał, że spełnione zostały wszystkie przesłanki formalne do zasądzenia na ich rzecz uzupełniającego zadośćuczynienia.

Ich żądanie ma również swoje podstawy merytoryczne. M. B. (1) został bowiem zatrzymany, tymczasowo aresztowany i skazany w związku ze swoją działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Jest to kwestia bezsporna, taki bowiem profil działania miał (...). To że M. B. (1) aktywnie działał w związku i działania jego związane były z walką na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wynika ze zgromadzonych w sprawie materiałów dowodowych. Strony okoliczności tej nie kwestionowały

Sąd zadośćuczynienie zasądził od – Sądu Okręgowego w Łodzi, ten bowiem sąd jest następcą prawnym Sądu Wojewódzkiego w Łodzi.

Inne

3.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

6.  Rozstrzygnięcie sądu w przedmiocie żądania

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

odszkodowanie

XXX

odsetki

Zadośćuczynienie

Kwota główna

Przechodząc do kwestii związanych z określeniem wysokości uzupełniającego zadośćuczynienia sąd zwrócił uwagę, iż rozważaniom poddać należy nie tylko globalną kwotę, która winna być zasądzona za krzywdy wynikające ze skazania i osadzenia M. B. (2), ale także to w jakich częściach należy kwotę tę przyznać każdemu z wnioskujących.

W zakresie łącznej kwoty uzupełniającego zadośćuczynienia sąd rozważania rozpoczął od obliczenia wysokości dotychczas przyznanej kwoty w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w dacie wydania orzeczenia przez Sąd Wojewódzki w Łodzi w sprawie IV Ko 656/93 oraz w odniesieniu do czasokresu osadzenia M. B. (1).

M. B. (1) przebywał w jednostkach penitencjarnych 392 dni, to jest w okresie niespełna 13 miesięcy. Za cały ten okres Sąd Wojewódzki w Łodzi zasądził łączną kwotę 10.000 złotych. w rozbiciu miesięcznym zasądzona kwota wyniosła więc 769,23 złotych. W 1995 roku średnie miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynosiło 702,62 złotych. Zatem zadośćuczynienie przyznane pierwotnym orzeczeniem, w rozbiciu miesięcznym, w ujęciu procentowym, wyniosło 109,48%. W ocenie sądu, wbrew twierdzeniom zawartym we wnioskach, nie była to kwota rażąco niska. Zresztą, sąd zasądzający zadośćuczynienie uzupełniające nie jest władny do reformy poprzedniego rozstrzygnięcia, a jedynie do zasądzenia uzupełniającego zadośćuczynienia za te okoliczności, które nie były brane pod uwagę w poprzednim orzeczeniu. Stąd też sąd skupił się na ustaleniu o ile wyższe powinno być pierwotnie orzeczone zadośćuczynienie przy uwzględnieniu tych elementów, które były opisane w poprzedniej części uzasadnienia. W ocenie sądu fakt skazania M. B. (1) i jego osadzenia w okresie 13 miesięcy za czyn o charakterze patriotycznym na tyle spotęgował jego poczucie niesprawiedliwości i krzywdy, iż odszkodowanie to winno wynosić nie 109,48 % przeciętnego wynagrodzenia, ale 200 % tej kwoty. Podkreślić trzeba, że czyn za który M. B. (1) został skazany, w obiektywnym ujęciu, nie tylko nie zasługiwał na karę, ale na wyróżnienie, co też się stało w 2018 roku, kiedy został on uhonorowany przez Prezydenta Krzyżem Wolności i Solidarności. Dlatego też w ocenie sądu znacząco, w odniesieniu do pierwotnie zasądzonej kwoty, należało ustalić kwotę należnego zadośćuczynienia.

Sąd jako wyjściową wartość wyliczeń przyjął przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej z pierwszego kwartału 2025 roku, gdyż na chwilę orzekania była to kwota ostatniego zbiorczego komunikatu GUS.

Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w pierwszym kwartale 2025 roku wyniosło 8.962,28 złotych. Iloczyn tej kwoty przez 13 miesięcy to kwota 116.509,64 złotych. Z kolei 109,48% tej sumy to 127.554,75 złotych. Tyle wyniosło więc przyznane w 1995 zadośćuczynienie po przeliczeniu na obecne warunki.

Z kolei 200% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w pierwszym kwartale 2025 roku to kwota 17.924, 56 złotych. Pomnożenie tej kwoty przez 13 miesięcy daje kwotę 233.019,28 złotych. Uzupełniające zadośćuczynienie, uwzględniając przyjęte przez sąd kryteria, winno wynieść różnicę między kwotą 233.019,28 złotych, a kwotą 127.554,75 złotych, to jest wynieść 105.464,53 złotych. Taką też kwotę sąd przyjął jako kwotę należnego M. B. (1) uzupełniającego zadośćuczynienia.

Przechodząc do analizy jaka część tej kwoty winna być przyznana każdemu z wnioskujących sąd zwrócił uwagę na fakt, iż w chwili śmierci M. B. (1) było czterech uprawnionych do żądania zadośćuczynienia. Oprócz wnioskujących żyła żona M. B. (1) B. B. (1) i jego syn Z. B.. Osoby te też były uprawnione do uzupełniającego zadośćuczynienia w chwili śmierci M. B. (1) zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 Ustawy lutowej.

W ocenie sądu uzupełniające odszkodowanie należy podzielić na wszystkich tych uprawnionych, niezależnie od tego, czy w chwili orzekania o uzupełniającym zadośćuczynieniu osoby te żyły, czy też nie. Jeśli którykolwiek z uprawnionych nie dożył chwili orzeczenia o uzupełniającym zadośćuczynieniu, to jego uprawnienie do należnej mu części zadośćuczynienia przechodzi na jego spadkobierców (tak też w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 10 maja 1995 r.I KZP 23/95 „Roszczenie o odszkodowanie za poniesioną szkodę, które wraz z roszczeniem o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przeszło, w myśl art. 8 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149), na następców osoby represjonowanej, należy do spadku po tych następcach (art. 922 § 1 KC), natomiast roszczenie o zadośćuczynienie tylko wtedy, gdy zostały spełnione warunki określone w art. 445 § 3 KC” oraz Postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 14 września 2022 r.I KZP 12/22 „Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1693) w autonomiczny sposób reguluje wyłącznie przejście uprawnień w postaci odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie śmierci osoby represjonowanej na jej małżonka, dzieci i rodziców, w związku z czym uprawnienia te nie należą do spadku po osobie represjonowanej. Natomiast roszczenie o odszkodowanie za poniesioną szkodę, które wraz z roszczeniem o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przeszło, w myśl art. 8 ust. 1 zdanie drugie tej ustawy, na następców osoby represjonowanej, należy do spadku po tych następcach (art. 922 § 1 KC), zaś roszczenie o zadośćuczynienie tylko wtedy, gdy zostały spełnione warunki określone w art. 445 § 3 KC.”

Należy podkreślić, że takie stanowisko zostało wyrażone również w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 kwietnia 2024 roku w sprawie XVIII K 51/23, które to orzeczenie, w omawianym zakresie, uzyskało aprobatę sądu odwoławczego - Sądu Apelacyjnego w Łodzi w wyroku z dnia 12 września 2024 roku w sprawie II AKa 202/24.

Art. 8 ust. 1 Ustawy lutowej stanowi zatem lex specjalis w odniesieniu do przepisów spadkowych, a skoro tak, to każdemu z wnioskujących należało zasądzić ¼ należnego M. B. (1) uzupełniającego zadośćuczynienia. ¼ ustalonej przez sąd kwoty uzupełniającego zadośćuczynienia to 26.366,13 złotych i takie też kwoty sąd zasądził na rzecz każdego z wnioskujących.

odsetki

Sąd zasądził odsetki od daty uprawomocnienia się wyroku, albowiem wtedy dopiero określona została wysokość zasądzonej kwoty zadośćuczynienia, od której odsetki mogły być naliczane (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 19 lutego 2015 roku w sprawie II Ak 2/15; publikacja lex 1651939).

inne

7.  INNE ROZSTRZYGNIĘCIA ZAWARTE W WYROKU

Pkt wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Sąd oddalił wnioski w zakresie przekraczającym przyznane kwoty.

8.  KOSZTY PROCESU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Ponieważ wnioskodawczynie były w postępowaniu reprezentowane przez adwokata z wyboru, sąd zasądził na jego rzecz zwrot kosztów z tytułu kosztów pomocy prawnej. Wysokość zasądzonej z tego tytułu należności na rzecz wnioskodawczyń sąd ustalił na podstawie

§ 11 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U. z 2015 r. poz 1800 z późniejszymi zmianami).

9.  PODPIS