Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

A. J. (1) został obwiniony o to, że:

w dniu 27 maja 2015 r. w Ł. ul. (...), umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmówił świadczenia Fundacji (...), do którego był obowiązany,

tj. o wykroczenie z art. 138 k.w.

Wyrokiem z dnia 31 marca 2017 r. w sprawie o sygn. akt: VII W 1640/16 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi:

1.  obwinionego A. J. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanego czynu, z tym uzupełnieniem, że zajmując się zawodowo świadczeniem usług umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmówił świadczenia, do którego jest obowiązany i na podstawie art. 39 § 1 k.w. odstępuje od wymierzenia kary,

2.  zwolnił obwinionego od kosztów sądowych, którymi obciąża Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelacje wnieśli prokurator, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego i obrońca obwinionego.

Prokurator zaskarżając przedmiotowy wyrok w całości we wniesionej apelacji orzeczeniu temu zarzucił obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 138 k.w. poprzez błędną jego wykładnię skutkującą uznaniem, że:

a)  prowadzenie działalności gospodarczej (zawodowej) określonego rodzaju oraz gotowość innej osoby do uiszczenia ceny (wynagrodzenia) powoduje powstanie po stronie prowadzącego działalność obowiązek świadczenia usług na rzecz takiej osoby, podczas gdy wynikająca z art. 353 § 1 k.c. zasada swobody umów, przewidująca uprawnienie do wyboru strony umowy, jak również brak normy prawnej statuującej obowiązek zawarcia umowy oraz świadczenia usług w odniesieniu do usług świadczonych przez A. J. (1) prowadzą do wniosku przeciwnego;

b)  pokrzywdzonym czynem zabronionym spenalizowanym w tym przepisie polegającym na odmowie spełnienia świadczenia mimo obowiązku może być również osoba prawna, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że penalizuje on jedynie czyn popełniony pokrzywdzeniem konsumenta;

c)  odmowa spełnienia świadczenia polegającego na sporządzeniu stojaka reklamowego zawierającego dane Fundacji (...), wynikająca z przekonań religijnych obwinionego A. J. (1) nie stanowi uzasadnionej przyczyny w rozumieniu art. 138 k.w.;

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie obwinionego A. J. (1) od dokonania zarzucanego mu czynu oraz określenie, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżając powyższy wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze, zarzucił rozstrzygnięciu:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 47 § 6 k.w. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na braku uwzględnienia przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu motywacji obwinionego (tj. motywacji wynikającej z uprzedzeń wobec gejów, lesbijek, osób biseksualnych, osób transpłuciowych oraz osób i organizacji działających na ich rzecz, tj. tzw. motywacji homofonicznej) mimo ustalenia wystąpienia tego rodzaju motywacji u obwinionego w przedmiotowej sprawie;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku w postaci błędnego uznania, że stopień społecznej szkodliwości czynu popełnionego przez obwinionego nie jest znaczny, podczas gdy prawidłowa ocena ustalonych przez sąd okoliczności, tj. rodzaju i charakteru naruszonego dobra prawnego (w postaci interesu osób korzystających z usług), okoliczności popełnienia czynu (odmowy wykonania roll-upu bez uzasadnionej przyczyny przez obwinionego zajmującego się zawodowo świadczeniem usług drukarskich), postaci zamiaru (zamiar bezpośredni), a także nadanie im właściwego znaczenia powinny prowadzić do uznania, że czyn popełniony przez obwinionego charakteryzuje się znacznym stopniem jego społecznej szkodliwości, co powinno skutkować wymierzeniem obwinionemu kary grzywny w granicach ustawowego zagrożenia, a nie odstąpieniem od wymierzenia kary.

3.  rażącą niewspółmierność kary tj. jej niezastosowanie wobec obwinionego z uwagi na skorzystanie przez sąd – na zasadnie art. 39 § 1 k.w. – z instytucji odstąpienia od wymierzenia kary, mimo że w wyroku w wyroku nakazowym z dnia 5 grudnia 2016 r. (poprzedzającym wydanie wyroku) obwiniony został ukarany grzywną w wysokości 200 zł, nadanie należytego znaczenia:

a)  ogólnym dyrektywom wymiaru kary (o których mowa w art. 33 § 1 k.w., w tym w szczególności dokonanie prawidłowej oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu, celów kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz jej celów zapobiegawczych i wychowawczych),

b)  szczególnym okolicznościom brany pod uwagę przy wymierzaniu kary (o których mowa w art. 33 § 2 k.w. w tym dyskryminacyjnym pobudkom działania obwinionego, braku przeproszenia , braku przeproszenia oskarżyciela posiłkowego po popełnieniu wykroczenia, faktu uzyskiwania przez obwinionego stałych dochodów pozwalających na opłacenie grzywny), a także

c)  motywacji, którą kierował się obwiniony, a więc motywacji homofonicznej, która stanowiła w tym postępowaniu okoliczność zasługującą na szczególne potępienie (o której mowa w art. 33 § 4 pkt 3 k.w.)

powinno prowadzić do orzeczenia kary grzywny w granicach ustawowego zagrożenia za zarzucane obwinionemu wykroczenie; odstąpienie od wymierzenia kary w tym postępowaniu doprowadziło do pozbawienia wyroku jego funkcji w zakresie prewencji ogólnej oraz prewencji indywidualnej.

Skarżący wniósł o:

1.  zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez wymierzenie obwinionemu kary grzywny w granicach ustawowego zagrożenia,

2.  w przypadku nieuwzględnienia wniosku, zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez wymierzenie obwinionemu kary nagany,

3.  w przypadku nieuwzględnienia wniosku, zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zastosowanie wobec obwinionego środka oddziaływania społecznego polegającego na przeproszeniu oskarżyciela posiłkowego albo uroczystym zapewnieniu niedopełnienia więcej takiego czynu.

Obrońca obwinionego zaskarżając przedmiotowy wyrok w części dotyczącej pkt 1 w całości, orzeczeniu temu zarzucił:

-.

-

obrazę przepisów postępowania, tj. art. 410 k.p.k. w zw. z art. 82 § 1 k.p.w. poprzez pominięcie istotnych dowodów z odpisu postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 9 kwietnia 2015 r., zaświadczenia o dokonaniu wpisu z dnia 14 kwietnia 2015 r., potwierdzonej za zgodność z oryginałem uchwały Rady Fundacji (...) w W. nr (...) z dnia 15 marca 2014 r., nr (...) z dnia 3 sierpnia 2014 r., nr (...) z dnia 25 stycznia 2014, które potwierdzają, że do reprezentacji pokrzywdzonej Fundacji w toku nawiązywania relacji z kontrahentami świadczącymi różnego rodzaju usługi, a w szczególności dokonywania czynności prawnej w maju 2015 r. konieczne było współdziałanie dwóch członków zarządu Fundacji działających łącznie, co miało wpływ na treść wyroku, bowiem doprowadziło do wadliwego ustalenia przez Sąd, że działający w charakterze prezesa zarządu Fundacji M. D. upoważnił wolontariuszkę A. H. (1) do znalezienia najkorzystniejszej oferty wykonania roll-up’u dla Fundacji, że A. H. (1) złożyła zamówienie na wykonanie stojaka reklamowego na konferencję, reprezentując Fundację, a także skutkowało dowolną i wadliwą oceną dowodów z zeznań świadka M. D., następującą z obrazą art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. poprzez stwierdzenia wiarygodności twierdzenia świadka na rozprawie w dniu 29 listopada 2016 r., że tylko on był wyłącznie uprawniony do reprezentowania pokrzywdzonej Fundacji i upoważnił wolontariuszkę do działania w imieniu i na rzecz Fundacji;

-

obrazę przepisu postępowania, tj. art. 25 § 1 k.p.k. poprzez przyznanie przez Sąd w niniejszej sprawie Fundacji (...) w W. statusu pokrzywdzonego, co miało wpływ na treść wyroku, bowiem pokrzywdzona składała stosowne wnioski dowodowe i podejmowała przed Sądem czynności, podczas gdy analiza materiału dowodowego nakazuje przyjęcie, że wolontariusza Fundacji (...), podczas nawiązania kontaktu z pracownikami (...) s.c. w Ł. - J. K. i A. J. (1) - nie występowała jako pełnomocnik Fundacji, nie posiadała stosownego upoważnienia od zarządu tej osoby prawnej, nie poinformowała ani J. K., ani obwinionego A. J. (1) o fakcie występowania w imieniu Fundacji, a co za tym idzie dobro prawne Fundacji nie było zagrożone ani naruszone zachowaniem obwinionego i ewentualnie objęte umyślnością, co znajduje poparcie również w analizie znamion wykroczenia, obejmujących wyłącznie dobra konsumentów w rozumieniu art. 221 k.c., do których zaliczają się wyłącznie osoby fizyczne a nie osoby prawne;

-

obrazę przepisu postępowania, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów z korespondencji poczty elektronicznej między A. H. (1), a J. K. i A. J. (1), co miało wpływ na treść wyroku poprzez ustalenie, że A. H. (1) nawiązała kontakt mailowy z pracownikami (...) s.c. w Ł. „celem zamówienia roll-up’u dla Fundacji (...)” oraz, że „złożyła zamówienie na wykonanie stojaka reklamowego na konferencję organizowaną przez Fundację (...) w dniu 10 czerwca 2015 r.”, podczas gdy z treści tej korespondencji wynika jedynie, że A. H. (1) zwróciła się z prywatnego adresu mailowego agata.anna.hajduk@gmail.com do przedstawicieli (...) s.c. w Ł. jedynie z prośbą wycenę materiału w postaci roll-up’u, otrzymała od J. K. informację o cenie takiego stojaka, która wynikała już z cen widniejących na stronie internetowej producenta, następnie dopiero 18 dni później wskazała, że akceptuje cenę i finalnie wysłała plik z treścią grafiki, która miała zostać opublikowana bez uprzedniego poinformowania o działaniu w imieniu Fundacji (...) w W., bez wskazania miejsca odbioru wykonanego materiału promocyjnego, bez przedstawienia danych koniecznych do wystawienia faktury i uregulowania należności, a w szczególności bez wskazania terminu, w którym miało dojść do wykonania stojaka, co przesądza o tym, że A. H. (1) nie tylko nie działała jako przedstawicielka pokrzywdzonej Fundacji, ale że nie złożyła skutecznie zamówienia na wykonanie przedmiotowego materiału promocyjnego;

-

obrazę przepisu postępowania, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zeznań świadka G. N. złożonych na rozprawie w dniu 31 marca 2017 r., a także samego regulaminu usług świadczonych przez (...) s.c. w Ł. za pośrednictwem strony internetowej www.rollup.com.pl, z którego wynika (w § 2 pkt 6 regulaminu) prawo usługodawcy do odmowy zawarcia umowy na wykonanie produktu, poprzez nieobdarzenie walorem wiarygodności zeznań tego świadka dotyczących obowiązywania wspomnianego postanowienia regulaminu, podczas gdy Sąd nie dysponował w tym zakresie żadnym dowodem, z którego wynikałaby odmienna teza, zaś wydruki rzekomo obowiązujących wersji strony internetowej nie tylko nie umożliwiają ustalenie w którym okresie dana wersja strony internetowej obowiązywała, nie pochodzi z wiarygodnego źródła, stanowi jedynie prosty i niezweryfikowany wydruk ze strony internetowej, a nadto nie przeczy obowiązywaniu samego regulaminu oraz jego § 2 pkt 6 w dniu 27 maja 2015 r.;

-

obrazę przepisu postępowania, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zeznań świadka G. N. złożonych na rozprawie w dniu 17 stycznia 2017 r., w których odniósł się do modyfikacji regulaminu obowiązującego na stronie internetowej www.rollup.com.pl i przyjęcie, że świadek stwierdził, iż to § 2 pkt 6 tego regulaminu mógł zostać dodany po zdarzeniu opisanym we wniosku o ukaranie, podczas gdy wypowiedź G. N. dotyczyła modyfikacji regulaminu w zakresie dodania § 1 pkt 5 tego regulaminu potwierdzającego ustawową regulację art. 71 k.c., który przesądza o tym, iż cenniki widoczne na stronie internetowej nie stanowią „oferty” w rozumieniu k.c., a jedynie „zaproszenie do negocjacji”, co miało wpływ na treść orzeczenia poprzez dokonanie wadliwych ustaleń faktycznych dotyczący obowiązywania § 2 pkt 6 regulaminu w oparciu o dowolnie oceniony dowód;

-

obrazę przepisu postępowania, tj. art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. poprzez nierozstrzygnięcie na korzyść obwinionego niedających się usunąć wątpliwości dotyczących obowiązywania w dniu 27 maja 2015 r. § 2 pkt 6 regulaminu usług świadczonych przez (...) s.c. w Ł. za pośrednictwem strony internetowej www.rollup.com.pl, z którego wynika prawo usługodawcy do odmowy zawarcia umowy na wykonanie produktu, podczas gdy zarówno z treści samego regulaminu, jak i zeznań Z. R. i G. N. wynika, że nie są oni w stanie stwierdzić czy postanowienie to obowiązywało w tym dniu, a Sąd w chwili orzekania nie dysponował żadnym odmiennym i wartościowym dowodem, który uprawniałby do przyjęcia tezy przeciwnej, co miało wpływ na treść wyroku poprzez dokonanie niekorzystnych dla obwinionego ustaleń dotyczących nieobowiązywania w dniu 27 maja 2015 r. postanowienia § 2 pkt 6 tego regulaminu i niemożliwości odmówienia zawarcia umowy przez A. J. (1) - przedstawiciela (...) s.c. w Ł.;

-

obrazę przepisów postępowania, tj. art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. w zw. z art. 39 § 2 k.p.w. i art. 193 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.w. poprzez oddalenie na rozprawie w dniu 17 stycznia 2017 r. wniosku obrońcy obwinionego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu religioznawstwa, na okoliczność uzasadnionej przyczyny odmowy zawarcia umowy przez A. J. (1) z Fundacją (...) w W. na wykonanie roll-upu w dniu 27 maja 2015 r., negatywnego stosunku nauczania Kościoła (...) do popierania praktyk homoseksualnych oraz promowania ruchów na rzecz gejów, lesbijek, osób transseksualnych, transpłciowych oraz osób queer, motywacji obwinionego, wobec stwierdzenia, że wniosek ten w sposób oczywisty zmierzał do przedłużenia postępowania, co miało wpływ na treść orzeczenia, bowiem uniemożliwiło Sądowi poczynienie ustaleń faktycznych w zakresie uzasadnionego charakteru odmowy zawarcia przez A. J. (1) umowy na wykonanie przedmiotowego roll-upu, co w okolicznościach niniejszej sprawy, a w szczególności korzystania przez obwinionego z wolności sumienia i wyznania, poręczonego w art. 53 ust. 1 Konstytucji RP oraz wyznawanymi przez niego wartościami, a także faktem każdorazowego znakowania wytworzonych materiałów promocyjnych firmą i adresem (...) s.c. w Ł., pozwalało na uznanie, że A. J. (1) nie wypełnił znamion wykroczenia z art. 138 KW, a odmowa świadczenia miała charakter uzasadniony;

w przypadku zaś nieuwzględnienia zarzutów wskazanych powyżej i przyjęcia poprawności ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego, na podstawie art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 109 $ 2 k.p.w. wyrokowi w zaskarżonej części skarżący zarzucił:

-

obrazę prawa materialnego, tj. art. 138 k.w. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że do wypełnienia znamion wykroczenia z tego przepisu nie jest konieczne uprzednie zawarcie umowy przez osobę zajmującą się zawodowo świadczeniem usług z kontrahentem, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu - uwzględniająca nie tylko obecne realia społeczno- ekonomiczne, fundamentalną dla nich wolność działalności gospodarczej wraz ze swobodą kontraktowania (art. 353 ¹ k.c.), ale również regulacje prawa prywatnego - nakazuje przyjęcie, że do wypełnienia znamion tego wykroczenia konieczne jest uprzednie istnienie „obowiązku świadczenia”, co należy rozumieć jako konieczność istnienia stosunku zobowiązaniowego, wynikającego np. z dokonania czynności prawnej, a w szczególności zawarcia umowy;

-

obrazę prawa materialnego, tj. art. 138 k.w. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że wykroczenie to może nastąpić w sytuacji naruszenia lub zagrożenia dobra osoby prawnej, a co za tym idzie w stanie niniejszej sprawy Fundacji (...) w W. - podczas gdy wykładnia systemowa tego przepisu nakazuje przyjęcie tezy, że pokrzywdzonym wykroczeniem z art. 138 k.w. może być jedynie „konsument", a co za tym idzie w świetle art. 221 k.c. wyłącznie osoba fizyczna, co w realiach tego postępowania powinno skutkować uniewinnieniem obwinionego od popełnienia zarzucanego mu czynu;

Skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i uniewinnienie obwinionego A. J. (1) od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Złożone apelacje nie są zasadne i nie mogą zostać uwzględnione.

Rozstrzygnięcie sądu rejonowego jest trafne, a jego pisemne uzasadnienie dało podstawę do przeprowadzenia pełnej kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku.

Już na samym wstępie należy poczynić zastrzeżenie, że wyrok sądu odwoławczego pozbawiony jest jakiejkolwiek motywacji ideologicznej. Nie jest skierowany „za” lub „przeciw” jakimkolwiek światopoglądom lub wyznaniom. W tych samych warunkach identycznie należałoby potraktować motywowaną światopoglądem odmowę wydrukowania baneru dla np. ruchów obrony życia czy organizacji religijnych.

Wyrok sądu okręgowego jest wyrazem przekonania, że indywidualny światopogląd czy subiektywne rozumienie wyznawanej religii nie mogą stanowić uzasadnionej przyczyny odmowy świadczenia w rozumieniu art. 138 kw.

Przechodząc do analizy poszczególnych zarzutów stawianych wyrokowi sądu I instancji, rozpocząć należy od zarzutów naruszczenia prawa materialnego zawartych w apelacjach prokuratora i obrońcy.

Nie jest trafny zarzut dotyczący błędnej wykładni prawa sprowadzający się do stwierdzenia, że prowadzenie działalności gospodarczej (zawodowej) określonego rodzaju oraz gotowość innej osoby do uiszczenia ceny (wynagrodzenia) powoduje powstanie po stronie prowadzącego działalność obowiązek świadczenia usług na rzecz takiej osoby, podczas gdy wynikająca z art. 353 § 1 k.c. zasada swobody umów, przewidująca uprawnienie do wyboru strony umowy, jak również brak normy prawnej statuującej obowiązek zawarcia umowy oraz świadczenia usług w odniesieniu do usług świadczonych przez A. J. (1) prowadzą do wniosku przeciwnego.

Oczywiście zasada swobody umów jest powszechnie akceptowana i nie podlega ona dyskusji. Tyle, że w analizowanej sprawie, nie zmieniając ustaleń faktycznych, a jedynie ocenę prawnych skutków ich zaistnienia, należy przyjąć, że umowa między Fundacją (...), a firmą (...) s. c. w Ł., na wykonanie tzw. roll – upu reklamowego została już zawarta i obowiązek świadczenia wynikał właśnie z zawarcia tej umowy. Analiza treści strony internetowej drukarni, na której podane były ceny, rozmiary i dane techniczne wyrobów oraz zamieszczone hasło: „Zamów teraz. Dostawa gratis”, wskazuje, że była to wyraźna oferta skierowana do potencjalnych klientów. Warto dodać, że tak też rozumiał to sam obwiniony, który na k. 8 akt sprawy wyjaśnił: ”Ja przedstawiłem ofertę, po czym otrzymałem maila z plikiem do druku (…)”. Podobne stwierdzenie znajduje się w zeznaniach pracownika drukarni (...). N. k. 151 odw. Do identycznego wniosku prowadzi analiza treści korespondencji meilowej między A. H., a drukarnią – k.164 – 167. Uzgodniona została cena i wszystkie parametry techniczne oferowanego roll – upu. Ze strony zamawiającego została kategorycznie przyjęta oferta, co wyrażało się m.in. w sformułowaniu: „zamawiam”. Przedmiotem transakcji był przecież roll – up, a nie jego treść. Na stronie internetowej producenta nie znajdowała się żadna informacja o tym, że warunkiem zawarcia umowy jest zaakceptowanie treści roll – upu przez producenta. Brak było też linku do regulaminu. Już w tym miejscu należy wyraźnie wskazać, że rozważania sądu rejonowego co do daty zmiany regulaminu są całkowicie trafne. Nawet jednak, gdyby regulamin taki istniał, to musiałby on zostać wyraźnie wyeksponowany, tak, aby potencjalni klienci mieli do niego pełny dostęp. Wydruki stron internetowych drukarni, załączone do akt i niekwestionowane przez strony, wskazują, że potencjalni nabywcy nie byli zapoznawani z treścią regulaminu. Wydaje się, że takie proste zastrzeżenie na stronie głównej producenta, że warunkiem wykonania świadczenia jest zaakceptowanie treści baneru przez producenta, zapewniałoby ochronę prawną przed zawarciem niechcianej umowy i realizowałoby w pełni zasadę swobody kontraktowania. W analizowanej sprawie zastrzeżenia takiego nie było. Wreszcie trzeba wskazać, że obwiniony A. J. (1) był jedynie pracownikiem firmy, zatrudnionym na umowę o pracę i nie był zasadniczo uprawniony do wyrażania stanowiska w imieniu pracodawcy co do zawierania umów, ich rozwiązywania itp. Nawet jeśli proces zawierania umów był niezwykle uproszczony i nie zakładał żadnych wymagań formalnych – co wynika zresztą z rozwoju handlu i usług w internecie – to z pewnością tego typu poważna decyzja jak zerwanie kontraktu, czy odmowa wykonania świadczenia nie należały do obwinionego, lecz do wspólników spółki cywilnej. A. J. (1), nie chcąc z przyczyn światopoglądowych realizować zamówienia, winien powiadomić o tym pracodawcę, poprosić go o zwolnienie z tego obowiązku, a gdyby dalej był do tego zmuszany, mógł zwolnić się z pracy. Nie ma bowiem w naszym systemie prawnym pracy przymusowej – z wyjątkiem pracy w ramach prawomocnych wyroków sądowych – i każda osoba, która subiektywnie uważa, że wykonywanie określonej pracy nie daje się pogodzić z wyznawanym przez nią systemem wartości, może z takiej pracy zrezygnować. Na tym właśnie polega wolność sumienia i wyznania, na którą powołują się skarżący i obwiniony miał ją w pełni zagwarantowaną.

Wyrażony przez sąd odwoławczy pogląd, że w analizowanej sprawie doszło już do zawarcia umowy, nie zwalnia od dalszej konstatacji, że nawet gdyby wyrazić pogląd przeciwny, to sytuacja na gruncie art. 138 kw. nie uległaby zmianie. Dotychczasowe wyroki innych sądów dotyczące tego przepisu wskazują, że sankcja w postaci grzywny za to wykroczenie orzeczona została wobec osoby, która odmówiła sprzedaży butów osobie na wózku inwalidzkim i wobec osób, które zakazały wejścia na teren sklepu osobie z wózkiem dziecięcym, a następnie osobę tę wyproszono – odpisy wyroków k. 231 – 232, k. 252. Przecież w tamtych sprawach nie doszło jeszcze z pewnością do zawarcia żadnej umowy. Sądy przyjęły jednak, że obowiązek świadczenia istniał, a oskarżyciel publiczny wyroków tych nie kwestionował. Świadczy to o trafności poglądu sądu rejonowego, że w wypadku publicznego oferowania usług czy towarów, obowiązek świadczenia rodzi się, gdy tę publiczną ofertę zaakceptuje potencjalny nabywca i wyrazi wolę zapłacenia ceny. Oczywiście w niektórych przypadkach odmowa świadczenia będzie uzasadniona – np. jeśli klient żądający wykonania usługi jest nietrzeźwy, niepełnoletni lub zachowuje się w sposób niewłaściwy albo z okoliczności wynika, że może on nie zapłacić ceny. W obrocie publicznym, w którym powszechne jest zawieranie transakcji w sposób szybki, uproszczony i odformalizowany, stosowanie sztywnych reguł, że obowiązkiem świadczenia może być wyłącznie ustawa, decyzja uprawnionego organu lub umowa ( w sensie ścisłym), nie daje się bronić.

Drugi z zarzutów oskarżyciela publicznego daje się sprowadzić do konstatacji, że ponieważ przepis art. 138 kw, umieszczony jest w rozdziale XV Kodeksu wykroczeń, zatytułowanym: Wykroczenia przeciwko interesom konsumentów, to pokrzywdzonym może być wyłącznie osoba fizyczna, spełniająca definicję ustawową konsumenta. Pogląd ten nie jest trafny. Po pierwsze, w obrocie gospodarczym występują na równych prawach zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne. W drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, nie wymaga się nawet posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych. Zawężanie ochrony prawnej w świetle Kw. wyłącznie do jednej z tych grup nie daje się pogodzić z zasadą równości wobec prawa. Po drugie, dokonywanie wykładni przepisu tylko w aspekcie systemowym i wywodzenie dobra chronionego tylko z rodzajowego przedmiotu ochrony, wskazanego w tytule rozdziału w kodeksie jest zabiegiem nieuprawnionym. Ustawy karne znają przecież przepisy o złożonym przedmiocie ochrony, przepisy umieszczone w rozdziałach, których przedmiot ochrony jest zgoła inny, a niżeli reszty przepisów z tego rozdziału. Przywołane już dotychczasowe orzeczenia sądów powszechnych wskazują, że przepis art. 138 kw, zyskał w orzecznictwie walor przepisu antydyskryminacyjnego i jak dotąd nie było to kwestionowane. Trafnie sąd rejonowy wskazuje na inne przepisy z tego samego rozdziału, które również nie chronią wprost interesów konsumenta. W analizowanej sprawie nie doszło zatem do twórczej wykładni rozszerzającej, a jedynie do interpretacji przepisu zgodnej z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa i odrzucającej skrajny formalizm, jakim byłoby zastosowanie wyłącznie wykładni systemowej.

Trzeci zarzut sprowadza się do tego, że przekonania religijne danej osoby, mogą być uzasadnioną przyczyną odmowy świadczenia w rozumieniu art. 138 kw. Z poglądem tym zgodzić się nie można. Na świecie funkcjonują tysiące wyznań, ideologii i światopoglądów. Pomijając te oczywiście zbrodnicze czy niakceptowalne i tak wachlarz możliwych systemów wartości jest niezwykle szeroki. W prawach stanowionych przez świecką władzę ustawodawczą nie jest dopuszczane wartościowanie tych wyznań i światopoglądów i przyznawanie prymatu jednych, kosztem drugich. Mało tego, nawet w ramach jednego wyznania zdarzają się krańcowo różne interpretacje. Wystarczy tu wspomnieć islam, pod sztandarami którego, w imię boga dokonuje się okrutnych zamachów. Historia wskazuje, że i w chrześcijaństwie zdarzały się takie interpretacje doktryny wiary, które prowadziły do wojen religijnych, wypraw krzyżowych, świętej inkwizycji i palenia ludzi na stosie, a w niedawnej historii żołnierze hitlerowscy mięli na klamrach pasów zawołanie „bóg jest z nami”. Oddanie prawa poszczególnym ludziom do kierowania się w przestrzeni publicznej czy też w obrocie gospodarczym swoim subiektywnym rozumieniem wyznawanej religii nie może być przez państwo akceptowane i usprawiedliwiane. Mogłoby to doprowadzić do niezwykle groźnych precedensów, a w skrajnych przypadkach do kompletnego chaosu. Trafnie zatem w literaturze wskazuje się, że „uzasadnione przyczyny”, w rozumieniu art. 138 kw, to przyczyny dotyczące z reguły przyczyn technicznych czy obiektywnych.

Ortodoksyjne rozumienie fragmentów Pisma Świętego winno prowadzić do przekonania, że drukowanie wizerunków bardzo skąpo odzianych kobiet może być zachętą do grzechu nieczystości. Jest niewątpliwe, że drukarnia (...) s.c. wizerunki takie wcześniej drukowała, nie powołując się na żadne ograniczenia wynikające z przekonań religijnych właścicieli, czy pracowników.

Warto dodać, że roll – up, który miał być wydrukowany w analizowanej sprawie nie zawiera w swej treści żadnych elementów obscenicznych czy drastycznych.

Zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego, mimo ich nieco odmiennego sformułowania w apelacji obrońcy de facto pokrywają się z apelacją prokuratora i zostały już omówione.

Przechodząc do oceny innych zarzutów, głównie o charakterze procesowym, sformułowanych w apelacji obrońcy, do których nie przyłączył się oskarżyciel publiczny, należy stwierdzić, że nie są one zasadne.

Zarzut dotyczący tego, że A. H. (1) nie miała należytego uprawnienia do działania w imieniu fundacji (...), nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Działała ona w ramach wolontariatu, na polecenie członka zarządu fundacji. Jej działania nie były kwestionowane przez mocodawcę i były zgodne z interesem fundacji. Umocowania A. H. nie kwestionował też nikt z drukarni. Zarzuty w tym zakresie powstały dopiero na etapie procesu, jako jeden z argumentów formalnych, mających osłabić przekonanie o trafności wyroku sądu I instancji.

Konsekwencją tego pierwszego zarzutu miałoby być błędne dopuszczenie fundacji (...) do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Zgodnie z art. 25 Kpw, pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie. Nie ma żadnych wątpliwości, że w analizowanej sprawie to nie A. H. i jej dobra prawne zostały naruszone, tylko fundacja, która zamówiła roll – up i spotkała się z odmową świadczenia. Nie jest przy tym istotne czy powstała tu jakakolwiek szkoda majątkowa i to, że w konsekwencji przedmiot umowy został wykonany przez inny podmiot.

Zarzuty dotyczące oceny zgromadzonego materiału dowodowego w aspekcie zmian w regulaminie drukarni i tego, czy w dacie zdarzenia on obowiązywał, czy nie, są niezasadne. Wspomniano już o tej kwestii w niniejszym uzasadnieniu. Rozważania sądu rejonowego na ten temat zasługują na pełną akceptację, bez konieczności ich powtarzania. Dodać jednak trzeba i to, że obwiniony A. J., odmawiając wykonania świadczenia nie powołał się na żaden zapis, ani nawet ogólnie na treść regulaminu, co z pewnością zrobiłby, gdyby taki regulamin obowiązywał. Z ogólnych zasad prawa cywilnego wynika, że taki regulamin byłby wiążący dla kontrahenta jeśli zostałby mu udostępniony w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią i zaakceptowany. W analizowanej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca.

Co do oceny stosunku cywilnoprawnego, sposobu zawarcia przedmiotowej umowy i tego, czy mieliśmy do czynienia z ofertą ze strony drukarni, wywody znajdują się już w pierwszej części uzasadnienia.

Jeśli chodzi o niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu religioznawstwa, to wniosek dowodowy w tym przedmiocie został oddalony także przez sąd odwoławczy i należy w pełni powielić poglądy zaprezentowane w postanowieniu na ten temat.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się także żadnych innych naruszeń prawa procesowego ani błędu w ustaleniach faktycznych w rozumowaniu sądu I instancji.

Lektura pisemnych motywów rozstrzygnięcia pozwala na stwierdzenie, iż Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi dokonał pełnej i rzetelnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Ocena ta, przeprowadzona zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, pozwoliła na poczynienie niebudzących wątpliwości ustaleń faktycznych, poddanych trafnej subsumcji pod zespół znamion typu czynu zabronionego przypisanego obwinionemu.

Uznane za udowodnione fakty znajdują należyte umocowanie we wskazanym u ich podstawy źródłowym materiale poznawczym w postaci wyjaśnień obwinionego, zeznań świadków i dokumentów. Sąd meriti dokonał prawidłowego wartościowania materiału dowodowego i okoliczności sprawy, a w konsekwencji wydał trafne rozstrzygnięcie. Po dokonaniu analizy akt sprawy w pełni jasnym i zrozumiałym jest dlaczego sąd rejonowy uznał za wiarygodne poszczególne dowody, a inne na to nie zasługiwały. Tym samym jasne pozostaje uznanie poszczególnych ustaleń faktycznych za udowodnione.

W rezultacie Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok i na podstawie art. 624§1 kpk, 636§2 kpk w zw z art. 633 zwolnił strony od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, kierując się zasadami słuszności. Żadna ze stron nie wygrała bowiem postępowania odwoławczego, a obwiniony ma na utrzymaniu inne osoby, a jego dochody nie są duże.

Mimo, że oskarżyciel posiłkowy nie złożył wniosku o pisemne uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego, należy z całą mocą stwierdzić, że trafne było rozstrzygnięcie sądu rejonowego o odstąpieniu od wymierzenia kary wobec obwinionego. Sprawa niniejsza nie wymagała bowiem wymierzenia kary. Miała ona walor wychowawczy. Dostateczną metodą oddziaływania na osobę obwinionego i ogół społeczeństwa było przesądzenie winy i sprawstwa i uświadomienie niedopuszczalności takich działań. Obwiniony jest przykładnym ojcem i pracownikiem. Cieszy się bardzo dobrą opinią i nigdy nie wchodził w konflikt z prawem. Cała ta sprawa już z pewnością skłoni go do pogłębionych refleksji. Nie ma potrzeby do sięgania po takie elementy jak grzywna nagana czy przeproszenie pokrzywdzonego. Wyrok każdego sądu powinien gasić konflikty społeczne, a nie je zaogniać, a takie ryzyko byłoby w wypadku wymierzenia kary.