Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

G. O. został oskarżony o to, że w okresie czasu od 15 października 2014 r. do dnia 5 listopada 2014 r. w miejscowości S. (...) woj. (...) przywłaszczył samochód osobowy marki S. (...) nr rej. (...) wartości 4.000 złotych, czym działał na szkodę P. B., tj. o czyn z art. 284 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2016 roku Sąd Rejonowy w Łowiczu uznał oskarżonego G. O. za winnego popełnienia zarzuconego mu czynu, wyczerpującego dyspozycję art. 284 § 1 k.k., z tym, że przyjął, iż wartość pojazdu wynosiła 8.000 złotych i za to na podstawie art. 284 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat. Sąd Rejonowy zasądził także od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 70 zł tytułem wydatków oraz 180 zł tytułem opłaty.

Wyrok Sądu Rejonowego został w całości zaskarżony apelacją przez obrońcę oskarżonego, który zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu:

1.  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 i 2 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie całokształtu okoliczności sprawy, nieuzasadnione pominięcie przez Sąd Rejonowy dowodów wskazujących na brak zamiaru przywłaszczenia oraz dowodów z dokumentów postępowania egzekucyjnego wskazujących na fakt, iż przeniesienie własności nastąpiło po upływie okresu objętego zarzutem aktu oskarżenia;

2.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

⚫.

⚫

art. 284 § 1 k.k. poprzez niezasadne przypisanie sprawstwa oskarżonemu, podczas gdy w świetle materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, iż działał z zamiarem przywłaszczenia, jak również, że jego działania w okresie objętym zarzutem odnosiły się do przedmiotu nie stanowiącego jego własności;

⚫

art. 874 k.p.c. poprzez jego pominięcie, podczas gdy przepis ten stanowi, iż nabywca staje się właścicielem po uprawomocnieniu się przybicia;

3.  mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, polegający na niezasadnym przyjęciu, iż miało miejsce przeniesienie własności po udzieleniu przybicia, podczas gdy nastąpiło to po uprawomocnieniu się przybicia, tj. po rozpoznaniu środków odwoławczych w postępowaniu egzekucyjnym.

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, względnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja obrońcy oskarżonego G. O. zasługuje na uwzględnienie.

G. O. został oskarżony w niniejszej sprawie o przestępstwo przywłaszczenia określone w art. 284 § 1 k.k. Przestępstwo to ma charakter kierunkowy, sprawca musi bowiem działać w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej, a zatem włączenia jej na stałe do swojego majątku. Ustalenia poczynione w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalają na przyjęcie, iż oskarżonemu faktycznie towarzyszył taki bezpośredni zamiar, co jednocześnie wyklucza przypisanie mu odpowiedzialności karnej za zarzucone mu przestępstwo.

Sąd pierwszej instancji na k. 3 pisemnego uzasadnienia wyroku wskazał, iż oskarżony nie kwestionował tego, że nie wydał P. B. samochodu marki S. po licytacji stwierdzając jednak, iż oskarżony dokonał własnej interpretacji regulacji prawnych w zakresie egzekucji z ruchomości i jego pozycji jako dłużnika stając na stanowisku, że skoro składa środki zaskarżenia, to nie ma obowiązku wydania pojazdu aż do prawomocnego zakończenia postępowania w tym zakresie. Zdaniem Sądu Rejonowego oskarżony tym samym całkowicie zignorował obowiązujące przepisy prawa i uprawnienia nabywcy rzeczy. Oceniając dowody w niniejszej sprawie Sąd ten podkreślił, iż różnice w relacjach oskarżonego i oskarżyciela posiłkowego nie dotyczą faktów, tylko ich oceny i interpretacji prawa. Czyniąc powyższe wywody Sąd pierwszej instancji stracił z pola widzenia istotną okoliczność polegającą na tym, że skoro działanie oskarżonego było wynikiem błędnej interpretacji przepisów prawa dotyczących jego uprawnień jako dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym, to tym samym nie można przypisać mu działania z zamiarem przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej. Innymi słowy, skoro oskarżony interpretował przepisy w ten sposób, że do czasu rozpatrzenia złożonych przez siebie skarg miał prawo rozporządzać pojazdem sprzedanym na licytacji w dniu 13 października 2014 roku, to nie sposób przyjąć, iż dopuścił się umyślnego przestępstwa poprzez odmowę wydania tego pojazdu jego nabywcy.

Kluczowa w niniejszej sprawie była zatem ocena tego, czy oskarżony rzeczywiście był przekonany o tym, iż miał prawo skorzystać ze środków odwoławczych w postaci skarg na czynności komornika i że do momentu ich rozpoznania przez Sąd nie doszło do przejścia własności licytowanych ruchomości na nowego nabywcę, czy też twierdzenia takie należy postrzegać wyłącznie jako linię obrony oskarżonego.

W ocenie Sądu odwoławczego analiza okoliczności niniejszej sprawy wskazuje, iż stanowisko oskarżonego w tym zakresie należy uznać za wiarygodne. W związku z przywołanymi wyżej fragmentami uzasadnienia zaskarżonego wyroku wydaje się, że Sąd pierwszej instancji doszedł do tych samych wniosków przyjmując jednak, iż pogląd oskarżonego nie był uzasadniony, a nadto nie uznając tej okoliczności za relewantną z punktu widzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego.

Z wyjaśnień oskarżonego wynika, że stał on na stanowisku, iż do czasu rozpatrzenia wniesionych przez niego skarg miał prawo do używania samochodu i ciągnika siodłowego. Zgodnie z treścią przepisu art. 870 § 1 k.p.c. dłużnik może zaskarżyć udzielenie przybicia w razie naruszenia przepisów o publicznym charakterze licytacji, o najniższej cenie nabycia i o wyłączeniu od udziału w przetargu, przy czym skarga taka powinna być zgłoszona do protokołu licytacji. Natomiast w świetle art. 874 k.p.c. nabywca po uprawomocnieniu się przybicia i zapłaceniu całej ceny staje się właścicielem nabytych ruchomości, natomiast gdy sąd odmówi przybicia, wypłacona cena nabycia ulega zwrotowi. Powołany wyżej art. 870 k.p.c. zmienia zasady zaskarżenia czynności komornika polegającej na udzieleniu przybicia w stosunku do ogólnych zasad określonych w art. 767 k.p.c., ograniczając krąg osób legitymowanych do wniesienia skargi, jej podstawy oraz termin na jej wniesienie. Skarga taka powinna być co do zasady złożona ustnie do protokołu licytacji, jednakże dopuszcza się wniesienie jej w formie pisemnej jako załącznika do tegoż protokołu.

Oskarżony skargę na czynność Komornika polegającą na sprzedaży ruchomości w sprawie Km 1286/13 i Km 1388/11 wniósł do Sądu w dniu 20 października 2014 roku (data stempla na kopercie), powołując się m.in. na rażąco niską, w jego ocenie, cenę sprzedaży samochodu S. (...) (sprawa o sygn. akt I Co 917/14). Wniesienie skargi w terminie tygodniowym od daty czynności komornika może wskazywać, iż oskarżony przypuszczał, że niezależnie od skargi określonej w art. 870 § 1 k.p.c. przysługuje mu skarga na udzielenie przybicia na zasadach przewidzianych w art. 767 k.p.c. Jednocześnie uznawał, że do czasu rozpatrzenia złożonej przez niego skargi, przybicie nie będzie prawomocne, a w związku z tym zgodnie z art. 874 k.p.c. a contrario zachowa własność licytowanych ruchomości. W niniejszej sprawie nie ma potrzeby definitywnego rozstrzygania, czy skarga oskarżonego mogła zostać uznana za załącznik do protokołu licytacji. Wystarczające jest bowiem ustalenie, iż na gruncie obowiązujących przepisów oskarżony mógł uznać, iż przysługuje mu uprawnienie do zaskarżenia czynności komornika skutkujące wstrzymaniem przejścia prawa własności na nowego nabywcę. W przekonaniu tym mogło utwierdzić go orzeczenie Sądu Rejonowego w Łowiczu z dnia 12 czerwca 2015 roku, wydane w następstwie rozpoznania skargi. Sąd ten bowiem oddalił wniesioną skargę, a zatem rozpoznał ją merytorycznie, przy czym orzeczenie w tym przedmiocie nie zawiera uzasadnienia z uwagi na jego niezaskarżalność. Jednakże uznanie przez Sąd, iż skarga została wniesiona po terminie zgodnie z art. 767 ³ k.p.c. winno skutkować jej odrzuceniem, a nie oddaleniem.

Rozstrzyganie zasadności stanowiska oskarżonego na płaszczyźnie prawa cywilnego nie jest konieczne dla wydania orzeczenia w prowadzonej przeciwko niemu sprawie karnej. Samo bowiem stwierdzenie, iż oskarżony miał świadomość działania w ramach przyznanych mu przez prawo uprawnień, przewidzianych jako środki ochrony dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym, sprawia, iż nie można przypisać mu przestępstwa przywłaszczenia, które ma charakter umyślny. Interpretacja prawa dokonana przez oskarżonego nie była całkowicie nieuzasadniona, a zyskała dodatkowe wsparcie w postaci decyzji Sądu, który nie odrzucił jego skargi. Uznanie nawet, iż oskarżony złożył spóźnioną skargę na przybicie, co winno skutkować przyjęciem prawomocności tej czynności z dniem jej dokonania, nie zmienia tego, iż subiektywnie czuł się osobą uprawnioną do władania samochodem do czasu rozpatrzenia przez Sąd złożonych przez niego skarg. Nie obejmował zatem świadomością, iż pojazd marki S. (...) stanowił cudzą rzecz ruchomą i nie miał zamiaru jej przywłaszczenia. Powyższą tezę potwierdza także późniejsze zachowanie oskarżonego, który zwrócił pojazd P. B. w stosunkowo krótkim czasie po rozpatrzeniu przez Sąd Okręgowy jego zażaleń w sprawach wywołanych wniesieniem skarg na czynności komornika. Jednocześnie należy wskazać, iż zasady doświadczenia życiowego wskazują, że oskarżony nie wnosiłby szeregu skarg na czynności komornika, ponosząc koszty związane z opłatami od nich, w sytuacji, gdyby nie był przekonany o ich zasadności.

W tym miejscy należy przytoczyć zasługujący na pełną aprobatę pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie o sygn. akt V KK 406/07, zgodnie z którym „ Przeświadczenie sprawcy, że ma on prawo dysponować będącym w jego posiadaniu mieniem, wyłącza wymaganą dla występku z art. 284 k.k. umyślność, a w rezultacie czyn taki oceniany być może wyłącznie w aspekcie prawa cywilnego. Innymi słowy, jeżeli posiadacz rzeczy czuje się jej właścicielem, to dokonując jakiegokolwiek rozporządzenia taką rzeczą – nie może być świadom realizacji znamienia czasownikowego „przywłaszcza”, a tym samym nie wypełnia swoim zachowaniem znamion strony podmiotowej przestępstwa stypizowanego w art. 284 k.k. ”. Zatem raz jeszcze podkreślić należy, że analiza zachowania oskarżonego na płaszczyźnie prawa cywilnego i ustalenie momentu przejścia własności pojazdu marki S. (...) na P. B. nie mają decydującego znaczenia dla ustalenia prawnokarnych konsekwencji zachowania oskarżonego, gdyż znaczenie takie należy przypisać świadomości sprawcy w momencie czynu.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 5 in fine) sąd pierwszej instancji stwierdził, iż oskarżony „ powinien niezwłocznie po powrocie wydać pojazd nowemu właścicielowi pamiętając, że zaskarżenie niektórych czynności komornika (ale nie samego przybicia) nie zwalniało go z tego obowiązku”. Ustalenie, że na oskarżonym ciążyła taka powinność nie oznacza jednak jeszcze, iż rzeczywiście miał on świadomość skutków prawnych niezłożenia skargi do protokołu przybicia. Sąd Rejonowy zaniechał dokonania szczegółowych ustaleń co do realizacji przez oskarżonego znamion strony podmiotowej zarzuconego mu przestępstwa, poprzestając na rozważaniach co do tego, jaki modelowo powinien być stan świadomości sprawcy. Tymczasem okoliczności czynu oskarżonego każą wątpić w to, czy rzeczywiście zdawał on sobie sprawę z tego, że do czasu rozpatrzenia składanych przez niego skarg nie ma on prawa władania pojazdem jak właściciel. Umyślny charakter przestępstwa przywłaszczenia sprawia, że konieczne dla jego bytu jest ustalenie, że w tej sprawie sprawca miał świadomość, iż rzecz, którą zamierza włączyć na stałe do swojego majątku stanowi własność innej osoby, a nie, że prawidłowo rozumując taką wiedzę powinien posiadać.

Mając zatem na uwadze, iż w niniejszej sprawie zgromadzony materiał dowodowy nie pozwalał na ustalenie, jakoby oskarżonemu towarzyszył zamiar przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej, doszło do zdekompletowania znamion strony podmiotowej zarzucanego mu przestępstwa. Skarżący miał zatem rację, wskazując, że sąd pierwszej instancji dopuścił się obrazy przepisów postępowania, skutkujących nieprawidłową oceną, iż oskarżony działał z zamiarem przywłaszczenia pojazdu. W tej sytuacji Sąd odwoławczy na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż uniewinnił oskarżonego.

W związku z uniewinnieniem oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu Sąd Okręgowy orzekł kosztach procesu na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k., przejmując je na rzecz Skarbu Państwa.