Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

M. S. został obwiniony o to, że w Ł. w dniu 12 stycznia 2017 r. sprzedał N. M. (1) mienie w postaci telefonu komórkowego m-ki S. (...) nr (...) o wartości 500 zł pochodzącego z przestępstwa kradzieży z włamaniem do samochodu osobowego dokonanego w dniu 11 stycznia 2017 r. na szkodę M. G., tj. o czyn z art. 122 § 1 k.w.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2018 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt XVII W 2395/17, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

1.  uznał obwinionego M. S. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu wyczerpującego dyspozycję art. 122 § 1 k.w. i za to, na podstawie art. 122 § 1 k.w. wymierzył mu karę 1 miesiąca ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, dozorowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 40 godzin,

2.  zasądził od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 130 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła obrońca obwinionego M. S., zaskarżając wyrok w całości na korzyść obwinionego.

Skarżąca zarzuciła wyrokowi:

I. Naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

art. 122 § 1 k.w. - poprzez przypisanie obwinionemu w punkcie 1 wyroku wykroczenia wypełniającego dyspozycję wskazanego przepisu przy braku zawarcia w jego opisie znamienia pozwalającego na uznaniu tego zachowania za czyn zabroniony, tj. określenia, iż obwiniony wiedział, że mienie, o którym mowa we wskazanym punkcie wyroku, pochodzi z kradzieży lub przywłaszczenia, co w konsekwencji wobec dekompletacji znamion strony podmiotowej czynu nie pozwalało na uznanie takiego zachowania za wykroczenie określone w art. 122 § 1 k.w.

Z ostrożności procesowej zaś, zaskarżonemu wyrokowi, zarzuciła:

I.  Naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

- art. 82 § 2 pkt 1 kpow - poprzez przyjęcie w zaskarżonym wyroku skazującym, iż obwiniony dopuścił się czynu mającego wyczerpywać dyspozycję art. 122 § 1 k.w. przy jednoczesnym braku ujęcia w opisie przypisanego zachowania, iż miał on wiedzę, że sprzedawane przezeń mienie pochodzi z kradzieży lub przywłaszczenia, a jedynie wskazanie, że pochodziło ono z kradzieży z włamaniem, która to okoliczność jest irrelewantna dla możliwości przypisania M. S. wykroczenia wypełniającego dyspozycję wskazanego wyżej przepisu;

- art. 82 § 3 kpow - poprzez brak zaliczenia na poczet wymierzonej obwinionemu kary ograniczenia wolności okresu jego zatrzymania w dniu 26.01.2017 roku;

- art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 kpow, art. 34 kpow - poprzez niepełną i dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynienie ustaleń faktycznych jedynie w oparciu o zeznania świadków w osobach N. M. (1) (złożone na etapie postępowania przygotowawczego) i P. L., a nadto odmówienie wiary wyjaśnieniom obwinionego, który konsekwentnie wskazywał, iż to nie on dostarczył N. M. telefon komórkowy utracony przez pokrzywdzoną oraz zeznaniom N. M. (1) złożonym na rozprawie przed Sądem ze wskazaniem, że miały one na celu uwolnienie od zarzutu osoby znajomej, z którą łączyły świadka bliskie układy towarzyskie, przy jednoczesnym założeniu, że istniały one również w chwili składania przez N. M. zeznań w Komisariacie Policji, a nadto pominięcie dowodu w postaci dokumentacji fotograficznej pochodzącej z telefonu, o którym mowa, na których to fotografiach widoczne są wizerunki N. M. i K. M., brak jest natomiast wizerunku obwinionego;

II. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia i mający wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, że obwiniony M. S. dopuścił się czynu wyczerpującego dyspozycję art. 122 § 1 k.w., podczas gdy już opis zachowania przypisanego mu w pkt 1 zaskarżonego wyroku w żaden sposób nie pozwala na przyjęcie takiej tezy.

W konsekwencji obrońca obwinionego, na podstawie art. 427 § 1 i art. 437 § 2 k.p.k., wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie i uniewinnienie oskarżonego M. S. od dokonania czynu zarzucanego mu we wniosku o ukaranie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez obrońcę obwinionego M. S. okazała się zasadna w takim stopniu, że skutkować musiała zmianą zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie obwinionego od dokonania zarzucanego mu czynu. W szczególności należy podkreślić, iż w sprawie jako słuszny należało uznać zarzut skarżącej, że przypisany obwinionemu czyn w zaskarżonym wyroku w swoim opisie nie zawierał wszystkich znamion ustawowych ujętych w przypisanej normie art. 122 § 1 k.w., a to determinuje rozstrzygnięcie jakie winno zapaść przed Sądem odwoławczym, bez potrzeby odnoszenia się do innych zarzutów postawionych alternatywnie w apelacji obrońcy obwinionego.

W ramach dokonanych rozważań, od razu w pierwszej kolejności, należy wskazać na konieczne elementy jakie musi zawierać opis czynu, aby można było uznać, że stanowi on czyn zabroniony ujęty w art. 122 § 1 k.w. Wykroczenie polegające na paserstwie opisanym w art. 122 § 1 k.w., zgodnie z dyspozycją tej normy, musi wskazywać na następujące konieczne elementy:

1.  pochodzenie mienia będącego przedmiotem czynu z kradzieży lub przywłaszczenia,

2.  nabycie takiego mienia przez sprawcę lub pomoc do jego zbycia, albo też, przy działaniu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przyjęcie mienia lub pomoc do jego ukrycia,

3.  wiedza i świadomość po stronie sprawcy źródła pochodzenia mienia, co wyraża się wprost w ustawowym zwrocie „wiedząc o tym, że pochodzi ono z kradzieży lub przywłaszczenia” (tak wprost dyspozycja art. 122 § 1 k.w.),

4.  wartość mienia będącego przedmiotem czynu na datę orzekania, która nie przekracza wysokości 1/4 minimalnego wynagrodzenia.

Odnosząc wskazane wymogi ustawowe dotyczące koniecznych do wykazania, a przez to ujęcia w opisie przypisanego czynu, minimalnych elementów czynu zabronionego polegającego na paserstwie z art. 122 § 1 k.w., do faktycznie przypisanego obwinionemu czynu w zaskarżonym wyroku, należy podkreślić, iż ów opis przypisanego M. S. czynu nie zawiera pełnego komponentu znamion ujętych w powołanej normie prawnej. Sąd Rejonowy przypisując M. S. sprawstwo i winę w zakresie czynu kwalifikowanego z art. 122 § 1 k.w. oparł się w całości na opisie tego czynu zawartym w akcie oskarżenia, nie dokonując w nim żadnych modyfikacji. Analiza zaś treści tak opisanego i przypisanego czynu daje podstawę do uznania, że zarówno wprost, jak i w dorozumiany sposób, wynikają z niego następujące elementy:

a.  czas i miejsce jego popełnienia – 12.01.2017 roku w Ł.,

b.  przedmiot czynu – telefon komórkowy marki S. (...),

c.  wartość mienia, które nie przekracza ¼ wysokości minimalnego wynagrodzenia, tak na datę czynu, jak i orzekania – 500 złotych,

d.  faktyczne zachowanie obwinionego – sprzedaż telefonu N. M. (1), które – co prawda – nie odpowiada wprost znamionom ujętym w dyspozycji art. 122 § 1 k.w., ale niewątpliwie dokonanie sprzedaży mienia stanowi jego zbycie, a przez to daje pełne podstawy do uznania, że w świetle wskazanej normy prawnej zachowanie obwinionego wprost stanowić mogło „pomoc do zbycia”, które to pojęcie niewątpliwie mieściłoby się w zachowaniu polegającym na sprzedaży mienia,

e.  pochodzenie mienia będącego przedmiotem czynu z kradzieży – dokładne określenie czasu i miejsca kradzieży z włamaniem na dzień 11 stycznia 2017 roku do samochodu osobowego dokonanego na szkodę M. G..

Wszystkie podniesione wyżej elementy zostały prawidłowo ujęte i określone pozwalając w ich ramach na zdefiniowanie czynu przypisanego obwinionemu. Czyn przypisany obwinionemu w zaskarżonym wyroku nie zawiera jednak zasadniczego i koniecznego do wykazania elementu dotyczącego strony podmiotowej, a mianowicie wiedzy M. S., że przedmiotowy telefon komórkowy pochodzi z czynu zabronionego w postaci kradzieży (lub przywłaszczenia). Jak zaś wskazano już wyżej, w dyspozycji art. 122 § 1 k.w., literalnie wprost tenże wymóg jest określony poprzez zwrot „wiedząc o tym, że pochodzi ono z kradzieży lub przywłaszczenia”. Opis przypisanego M. S. czynu nie zawiera zaś żadnych elementów, które wprost określałyby ową świadomość i wiedzę, co do źródła pochodzenia mienia będącego przedmiotem przypisanego czynu. W owym opisie nie ma też sformułowań, które dawałyby podstawę do przyjęcia, iż tego typu wiedza (świadomość) istniała po stronie obwinionego w czasie, gdy sprzedawał ów telefon komórkowy N. M. (1). Oczywistym jest bowiem, iż opis przypisanego czynu nie musi zawierać przepisanych zwrotów ustawowych ujętych w danej normie prawnej. W pełni możliwym i dopuszczalnym jest dokonanie opisu przypisanego czynu zwrotami i słowami bliskoznacznymi lub równoważnymi z konkretnymi określeniami ustawowymi, w taki sposób, aby jednoznacznie z tego opisu wynikało wyczerpanie w pełni znamion przypisanego czynu. W pełni możliwym i prawidłowym jest ujęcie w opisie czynu zwrotów, które nie budzą wątpliwości w zakresie znaczenia danych słów oraz istoty, która zawiera się w tych określeniach. W niniejszej sprawie, co było podnoszone, mamy do czynienia z tego typu sytuacją, gdyż przyjęty przez Sąd Rejonowy zwrot „sprzedał” z całą pewnością pozwala na uznanie, że w jego zakresie i granicach mieści się określenie ustawowe „pomagał do zbycia”. Podobnie zwrot ten dawałby pełną podstawę do przyjęcia, że tego typu zachowanie zostało podjęte w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nawet bez ujęcia wprost w opisie czynu tego właśnie celu działania, gdyż z samej istoty czynności polegającej na sprzedaży cel ten wprost wynika.

Rzecz jednak w tym, że czyn przypisany obwinionemu nie zawiera jakichkolwiek zwrotów lub określeń, które wprost lub pośrednio, w drodze wnioskowania, odnosiłyby się do strony podmiotowej czynu przypisanego M. S.. To, że ów telefon komórkowy pochodził z konkretnie określonej kradzieży, ma – co prawda – obiektywny charakter, ale nie zawiera w sobie koniecznego elementu polegającego na wykazaniu wiedzy (świadomości) obwinionego, co do źródła pochodzenia mienia. W opisie przypisanego czynu brak jest bowiem ujęcia okoliczności, które dotyczyłyby osoby sprawcy kradzieży z włamaniem dokonanej na szkodę M. G.. Podobnie brak jest jakichkolwiek ustaleń w zakresie czasu, miejsca i okoliczności wejścia w posiadanie przedmiotowego telefonu przez obwinionego. Tych ustaleń brak jest zresztą również w treści uzasadnienia wyroku, a zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie w tych aspektach jakichkolwiek ustaleń faktycznych. Skoro tych okoliczności nie sposób ustalić, jak również nie są one ujęte w opisie przypisanego obwinionemu czynu, to w tym stanie rzeczy nie da się wywnioskować, aby obwiniony miał wiedzę (świadomość) źródła pochodzenia przedmiotowego telefonu komórkowego z konkretnej kradzieży z włamaniem, czy też ogólnie z tego typu czynu zabronionego. Sąd Rejonowy przypisując M. S. ów czyn nie zawarł bowiem w jego opisie żadnych zwrotów, które dawałyby podstawę do uznania, że obwiniony miał wiedzę w zakresie przestępczego pochodzenia tego mienia. Brak jest również określeń, które poprzez negację pozwalałyby na wykluczenie istnienia po stronie obwinionego przekonania o legalności pochodzenia przedmiotowego telefonu komórkowego.

Przyjęte w opisie czynu okoliczności związane z samym faktem sprzedaży przez obwinionego N. M. (1), w określonym miejscu i czasie, telefonu komórkowego, również nie dają podstaw do ustalenia istnienia po stronie M. S. wiedzy w zakresie pochodzenia tego telefonu z czynu zabronionego (czy też z konkretnie opisanej i określonej kradzieży z włamaniem). Oprócz bowiem samego określenia, iż obwiniony sprzedał przedmiotowy telefon komórkowy o określonej wartości, nie ma ujętych w opisie czynu żadnych okoliczności (elementów), które dawałyby podstawę do ustalenia istnienia po jego stronie świadomości w zakresie pochodzenia tego mienia z czynu zabronionego.

Podnoszone wyżej okoliczności oraz rozważania Sądu pozwalają na konstatację, iż opis przypisanego M. S. czynu z art. 122 § 1 k.w. w zaskarżonym wyroku, nie zawiera ustalenia i jakiegokolwiek ujęcia zasadniczego znamienia wynikającego z dyspozycji powołanej normy prawnej, a mianowicie wiedzy (świadomości) obwinionego, że ów telefon komórkowy pochodził z kradzieży (szerzej czynu zabronionego). Brak zaś ujęcia w opisie czynu przypisanego M. S. w zaskarżonym wyroku wskazanego znamienia wymienionego wprost w dyspozycji art. 122 § 1 k.w. uniemożliwia ukaranie obwinionego za tak przypisany czyn (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 kwietnia 2017 roku, V KK 372/17; z dnia 24 listopada 2014 roku, II KK 141/14; z dnia 29 maja 2012 roku, III KK 87/12; z dnia 22 marca 2012 roku, IV KK 375/11; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 roku, III KK 148/09). Przedmiotowego braku zawartego w wyroku Sądu Rejonowego nie sposób uzupełnić (naprawić) w treści uzasadnienia wyroku. Uzasadnienie wyroku nie stanowi bowiem integralnego fragmentu jego całości, gdyż jest odrębnym dokumentem o charakterze sprawozdawczym (motywacyjnym), który ewentualnie jest sporządzany na etapie późniejszym w stosunku do wyroku (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2003 roku, IV KK 116/03, OSNwSK 2003, Nr 1, poz. 1220). W tym stanie rzeczy w uzasadnieniu wyroku istnieje jedynie możliwość rozwinięcia, omówienia lub wyjaśnienia okoliczności wskazujących na wypełnienie przez obwinionego znamion przypisanego czynu, ale oczywiście pod warunkiem, że elementy te w ogóle zostały ujęte w treści wyroku (w opisie przypisanego czynu). Uzasadnienie wyroku nie może natomiast służyć uzupełnieniu wyroku o ustalenie i wykazanie elementów, które w ogóle nie zostały zawarte w treści samego wyroku, a były konieczne dla przyjęcia wypełnienia całości znamion przypisanego czynu. Taka też sytuacja, jak zostało to określone wyżej, zaistniała w przedmiotowej sprawie. Stanowiło to dodatkowo również obrazę art. 413 § 1 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 82 § 1 k.p.w. oraz art. 82 § 2 pkt 1 k.p.w.

Wskazane powyżej uchybienia, tj. brak zawarcia w opisie przypisanego obwinionemu czynu w zaskarżonym wyroku wszystkich znamion czynu wynikających z przyjętej kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu z art. 122 § 1 k.w., spowodowały konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia obwinionego od dokonania zarzucanego czynu. Przedmiotowy wyrok został bowiem zaskarżony jedynie na korzyść M. S., co wyklucza – z uwagi na zasadę reformationis in peius – czynienie ewentualnych ustaleń faktycznych lub uzupełnień wyroku na niekorzyść obwinionego.

Powyższy wniosek motywowany jest brakiem możliwości dokonania przez Sąd odwoławczy stosownej korekty orzeczenia w zakresie ustaleń faktycznych i przyjętego opisu czynu zabronionego. Mając na uwadze, iż apelację od przedmiotowego rozstrzygnięcia złożył jedynie obrońca obwinionego na korzyść M. S., poczynienie jakichkolwiek ustaleń na niekorzyść obwinionego stałoby w oczywistej i rażącej sprzeczności z treścią art. 434 § 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w., statuującego zakaz pogarszania sytuacji obwinionego. Nie ulega wątpliwości, iż zakaz reformationis in peius obejmuje także ustalenia faktyczne lub uzupełnienie opisu czynu o brakujące elementy, a zatem Sąd odwoławczy w przypadku braku środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść obwinionego, nie może dokonać zmiany wyroku przez wprowadzenie do niego nowych, niekorzystnych dla obwinionego ustaleń, choćby nawet materiał dowodowy w sposób oczywisty pozwalał na ich dokonanie, a ich pominięcie było wynikiem rażącego błędu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 22.6.2006 r., IV KK 108/06, OSNwSK 2006, Nr 1, poz. 1266). Zakaz określony w art. 434 § 1 k.p.k. nakłada na sąd odwoławczy obowiązek powstrzymywania się od dokonywania posunięć - w tym również w sferze ustaleń faktycznych - powodujących, a nawet mogących powodować negatywne skutki w sytuacji prawnej obwinionego (oskarżonego).

Zaznaczyć wypada, że warunkiem przypisania przez sąd a d quem innego czynu, aniżeli przyjął sąd a quo, nie jest zawsze zaskarżenie jego wyroku na niekorzyść oskarżonego. Innymi słowy sąd odwoławczy, mimo braku apelacji na niekorzyść oskarżonego, może skazać go za inny czyn, jeżeli mieści się w granicach oskarżenia, a orzeczenie nie będzie surowsze od wydanego przez sąd I instancji (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2017 r., IV KK 345/16, Legalis nr 1580487). Tego rodzaju zmiana kwalifikacji prawnej czynu przypisanego obwinionemu mogłaby zatem mieć miejsce, bowiem zgodnie z brzmieniem art. 455 k.p.k., nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, przy czym poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść obwinionego (oskarżonego) może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. Teoretycznie rozważając to zagadnienie należy przyjąć, że zmiana kwalifikacji prawnej z przypisanego obwinionemu czynu z art. 122 § 1 k.w. na czyn z art. 122 § 2 k.w. nie stanowiłaby orzeczenia na jego niekorzyść, gdyż za popełnienie wykroczenia z art. 122 § 2 k.w. ustawodawca przewidział łagodniejszą odpowiedzialność karną. W praktyce jednak owa zmiana byłaby faktycznie niekorzystna dla obwinionego, gdyż prowadziłaby ewentualnie do jego ukarania, przy złożeniu apelacji jedynie na korzyść M. S.. Niezależnie jednak od tych uwag, dokonanie owej zmiany (poprawki), nie jest możliwe, gdyż tego rodzaju zmiana wymagałaby – w realiach sprawy – dodatkowo dokonania przez Sąd odmiennych od Sądu meriti ustaleń faktycznych co do strony podmiotowej czynu (wykroczenia), czyli zmodyfikowania opisu czynu zarzuconego obwinionemu we wniosku o ukaranie, w konsekwencji przypisanego w niezmienionej formie w wyroku Sądu I instancji, co stanowiłoby już niedopuszczalną ingerencję w treść orzeczenia na niekorzyść obwinionego.

Wobec powyższego stwierdzić trzeba, że dokonanie odmiennych ustaleń faktycznych, a przez to zmiany opisu zarzuconego i przypisanego czynu oraz jego kwalifikacji prawnej na art. 122 § 2 k.w., w rozpatrywanej sytuacji faktycznej i procesowej, ewidentnie naruszałoby gwarancje procesowe związane z kierunkiem wniesionego środka odwoławczego, bowiem umożliwiałoby przypisanie obwinionemu popełnienia wykroczenia w takiej postaci. Działaniem na niekorzyść obwinionego byłoby również poczynienie ustaleń faktycznych pozwalających na prawidłowe opisanie znamion czynu zabronionego z art. 122 § 1 k.w., których nie dokonał Sąd Rejonowy. W świetle zatem przedstawionych powyżej powodów, wobec niezaskarżenia wyroku Sądu I instancji na niekorzyść obwinionego, Sąd odwoławczy na skutek związania zakazem reformationis in peius, opisanym w art. 434 § 1 k.p.k, nie może ani dokonać nowych, niekorzystnych dla obwinionego ustaleń faktycznych, by następnie zmienić jego kwalifikację prawną. Niecelowe byłoby również uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, bowiem zgodnie z art. 443 k.p.k. również Sąd Rejonowy związany byłby tzw. względnym zakazem reformationis in peius. W takiej sytuacji, zachodzi konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia obwinionego od popełnienia zarzucanego mu czynu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 26.5.2004 r. V KK 4/04, OSNKW 2004, Nr 6, poz. 66 oraz z 20.7.2005 r., I KZP 20/05, OSNKW 2005, Nr 9, poz. 76).

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 436 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.w. Sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania. Biorąc zatem pod uwagę, że opisane powyżej uchybienia Sądu Rejonowego obligowały Sąd do zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie obwinionego od dokonania zarzucanego mu czynu, bezprzedmiotowe stało się odnoszenie przez Sąd do innych podniesionych przez skarżącą w apelacji zarzutów.

W konsekwencji Sąd odwoławczy, na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w., przy dodatkowym pokreśleniu naruszeniu również normy art. 438 pkt 2 k.p.k., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił obwinionego M. S. od dokonania zarzucanego mu czynu.

Na podstawie art. 118 § 2 k.p.w. kosztami postępowania w sprawie obciążono Skarb Państwa.