Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie z oskarżenia publicznego o sygn. IV K 552/14 E. N. została oskarżona o to, że w dniu 30 lipca 2013 roku w Ł., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła C. P. i J. P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 108 618,75 zł w ten sposób, iż spowodowała zawarcie przez w/w z (...) Bank (...) S.A. oraz (...) Bank S.A. umów kredytowych na kwoty odpowiednio 38 132,38 zł oraz 70 486,37 zł przez wprowadzenie pokrzywdzonych w błąd co do ilości i wysokości zaciągniętych zobowiązań, to jest o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.

W akcie oskarżenia prokurator umieścił wniosek, o którym mowa w art. 335 k.p.k., o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym następujących środków reakcji karnej: kary 10 miesięcy pozbawienia wolności z zastosowaniem warunkowego zawieszenia jej wykonania na okres próby 2 lat oraz zobowiązanie oskarżonej do naprawienia szkody w całości w kwocie 108 618,75 złotych na rzecz pokrzywdzonych w terminie 4 lat od uprawomocnienia się orzeczenia.

Na posiedzeniu w dniu 5 sierpnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi, po uwzględnieniu wniosku prokuratora, wydał w opisanej sprawie wyrok, mocą którego oskarżona E. N. została skazana za przypisane jej zarzucane przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawieszono na okres próby 2 lat oraz na podstawie art. 70 § 2 k.k. zobowiązano oskarżoną do naprawienia szkody w całości przez zapłatę solidarnie na rzecz pokrzywdzonych w kwocie 108 618,75 zł na rzecz pokrzywdzonych C. P. i J. P. w terminie 4 lat od uprawomocnienia się orzeczenia.

Nadto orzekł o zwolnieniu oskarżonej od zapłaty kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył prokurator w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonej i zarzucił obrazę przepisu prawa materialnego, to jest art. 72 § 2 k.k. w zw. z art. 74 § 1 k.k. przez określenie terminu, w którym oskarżona została zobowiązana do naprawienia wyrządzonej szkody na okres 4 lat od uprawomocnienia się orzeczenia, przy jednoczesnym warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności na okres 2 lat.

W konkluzji apelacji prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja prokuratora jest zasadna i to w oczywistym stopniu, niweczącym nie tylko orzeczenie w zakresie dotyczącym kary, tak oznaczonym przez literalnie wskazane w skardze odwoławczej granice zaskarżenia wyroku, ale cały wyrok skazujący wydany bez przeprowadzenia rozprawy w następstwie uwzględnienia przez sąd rejonowy wadliwego wniosku złożonego przez prokuratora w trybie art. 335 § 1 k.p.k., co implikowało konieczność uchylenia zakwestionowanego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, zgodnie z prawidłowo w tej mierze sformułowanym wnioskiem apelacji.

Zaskarżony wyrok zapadł z rażącą obrazą prawa procesowego – art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., a to na skutek uwzględnienia wniosku prokuratora zawierającego w ramach przyjętego consensusu dokonane z obrazą prawa materialnego tj. art. 72 § 2 k.k. w zw. z art. 74 § 1 k.k., uzgodnienie z oskarżoną obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem w czasie przekraczającym oznaczony w porozumieniu okres próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania wskazanego wymiaru kary pozbawienia wolności, a więc w sytuacji, gdy z tej przyczyny nie zostały spełnione wymagane przesłanki dla wydania wyroku przez uwzględnienie rzeczonego wniosku prokuratora w jego pierwotnej postaci.

Przypomnijmy na użytek dalszego krytycznego wywodu, że we wniosku opartym na porozumieniu z oskarżoną prokurator wskazał czas wykonania przez nią obowiązku naprawienia szkody na cztery lata od daty uprawomocnienia się wyroku, zaś okres próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania wskazanej kary 10 miesięcy pozbawienia wolności określił na 2 lata. W takim kształcie pierwotnie przyjętego uzgodnienia wniosek prokuratora został zaakceptowany i uwzględniony przez Sąd I instancji.

Podkreślenia wymaga, że istotą środków probacyjnych, nakładanych na sprawcę przestępstwa na podstawie dyspozycji art. 72 § 1 i § 2 k.k. jest to, iż mogą być one wykonywane, ale także egzekwowane, tylko i wyłącznie w okresie próby.

W opisanej wyżej sytuacji, gdyby do końca okresu próby, krótszego niż czas oznaczony dla wykonania przez oskarżoną obowiązku naprawienia szkody, oskarżona obowiązku tego nie zrealizowała, to sąd wykonawczy nie miałby możliwości zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności w oparciu o art. 75 § 2 k.k. Nie można zatem ustalić dłuższego terminu naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem niż okres próby (tak m.in. wprost w tezie do wyroku S.N. z dnia 10 grudnia 2008 roku sygn. II KK 106/08, publik. w Legalis nr 135717). Wykładnia a rubrica art. 72 k.k. nie pozostawia wątpliwości, że wynikająca z § 2 możliwość zobowiązania osoby oskarżonej do naprawienia szkody w całości lub też w części nierozerwalnie związana jest z instytucją probacyjną warunkowego zawieszenia wykonania kary.

W świetle tego, co wyżej zostało powiedziane, sąd orzekający w pierwszej instancji doszedł do błędnego przekonania, że umieszczony w akcie oskarżenia w trybie art. 335 k.p.k. wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżoną kary zasługuje na uwzględnienie w sytuacji, gdy objęte nim porozumienie w zakresie określającym czas wykonania nakładanego w oparciu o art. 72 § 2 k.k. obowiązku naprawienia szkody, przekraczający okres oznaczonej próby, obarczone było obrazą art. 72 § 2 k.k. w zw. z art. 74 § 1 k.k., a co za tym idzie, nie mogło się ono ostać w tej postaci.

Podlegający kontroli sądu orzekającego, a zawarty w art. 335 § 1 k.p.k. wymóg stwierdzenia, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, musi odnosić się wszelako nie tylko do zasadniczej kwestii samego sprawstwa osoby oskarżonej w zakresie zarzucanego jej czynu zabronionego, ale także do wszelkich okoliczności ważących na kształcie i rozmiarze odpowiedzialności karnej za ten czyn.

Bezspornie Sąd I instancji nie był uprawniony orzekać odmiennie, niż zostało to określone we wniosku prokuratora, skierowanym w trybie art. 335 § 1 k.p.k., ale uwzględniając wadliwie sformułowany wniosek dopuścił się obrazy przepisów procedury karnej tj. art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., co miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku skazującego.

W orzecznictwie i w literaturze dotyczącej tzw. uproszczonego wyrokowania, nie ma wątpliwości co do tego, iż sąd orzekający w trybie art. 335 k.p.k. i art. 343 k.p.k. jest związany treścią wniosku umieszczonego przez prokuratora w akcie oskarżenia. Stanowi on bowiem rezultat zawartego porozumienia między prokuratorem i osoba oskarżoną, wyrażającego wolę wydania przez sąd jedynie uzgodnionego rozstrzygnięcia, w tym w zakresie kar i środków karnych (tezy w: wyrok SN z dnia 2.08.2000 r. o sygn. WKN 16/2000, publik. w: OSNKW 2000/11/101 oraz wyrok SN z dnia 9.11.2005 r. o sygn. V KK 296/05, publik. w LEGALIS). Jeśli pierwotnie ukształtowany wniosek zawiera wadliwie określone postulaty uzgodnionych rozstrzygnięć i przez to nie poddaje się uwzględnieniu, to nie ma przeszkód, by wniosek taki był skorygowany w niezbędnym zakresie przez prokuratora na posiedzeniu przed sądem, za zgodą oskarżonego, jak i nie ma również przeszkód, aby sąd ten w toku posiedzenia przedstawił sugestię w przedmiocie tego, jakie warunki porozumienia (wniosku prokuratora) gotów jest zaakceptować (teza: wyrok SN z dnia 26.08.2003 r. o sygn. V KK 78/03, publik. w: Prok. i Prawo 2004/1/9). Potrzeba przeprowadzenia jakichkolwiek zmian we wniosku, niezależnie od kierunku zmian, na korzyść czy na niekorzyść osoby oskarżonej, wymaga jednak w każdym wypadku, co należy zaakcentować, dokonania modyfikacji wniosku z udziałem stron albo skierowania sprawy do rozpoznania na zasadach ogólnych (teza: wyrok SN z dnia 8 września 2009 r. sygn. IV KK 287/09, publik. (...)).

Tak więc Sąd I instancji dopuścił się obrazy normy art. 343 § 6 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k. mającej wpływ na treść wyroku, a polegającej na wydaniu go na posiedzeniu, choć z wykazanej wyżej przyczyny wniosek złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k. nie poddawał się uwzględnieniu bez dokonania modyfikacji za zgodą stron, a w wypadku jej braku, sprawa powinna podlegać rozpoznaniu na zasadach ogólnych (art. 343 § 7 k.p.k.).

Niezależnie od powyższego godzi się tudzież podnieść wątpliwości, jakie rodzą się na gruncie objętego postulowanym we wniosku rozstrzygnięciem nałożenia na oskarżoną w oparciu o art. 72 § 2 k.k. w zw. z art. 74 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody w całości, jeśli miałby on być wykonywany w czasie nie przekraczającym oznaczonego we wniosku okresu próby tylko 2 lat, bacząc na objętą wskazanym obowiązkiem naprawienia wartość wyrządzonej szkody, stanowiącą wszak znaczącą kwotę 108 618,75 złotych.

Zobowiązanie do naprawienia szkody z art. 72 § 2 k.k. trzeba bowiem traktować jako warunek probacyjny, a więc środek związany z poddaniem sprawcy próbie, który daje możliwość istotnego oddziaływania wychowawczego na skazanego w czasie całego okresu próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary. Zatem funkcja kompensacyjna, jakkolwiek nie pozbawiona istotnego znaczenia, nie jest jedyną, którą taki środek powinien spełniać. Równie bowiem istotne są przynależne mu funkcje: szczególno – prewencyjno (wychowawcza) i ogólno – prewencyjna. Przeto potrzeba realizacji tych wszystkich funkcji kształtujących w ogóle probacyjny cel obowiązków określonych w art. 72 k.k. powoduje, że ustawodawca przewidział w art. 74 § 1 k.k. obligatoryjne oznaczenie przez sąd czasu ich wykonania, przy czym kształtowanie tego czasu, nie przekraczającego okresu próby, w powiązaniu z określeniem treści obowiązku (tu miarkowania ustalonej szkody do zakresu poddanego naprawieniu) winno uwzględniać zasadę indywidualizacji stosowania środków penalnych, albowiem nie tylko postawa skazanego wobec nałożonych obowiązków probacyjnych, ale i obiektywna ich możliwość wykonania w oznaczonej postaci i czasie, stanowi ważkie kryteria mające znaczenie przy rozstrzyganiu w przedmiocie zarządzania wykonania kary.

Tak więc, w powtórnym postępowaniu należy oczekiwać, że Sąd I instancji podda rozważeniu również kwestię, czy postulowany we wniosku okres próby, przy zastosowaniu warunkowego zawieszenia wykonania kary, nie jest zbyt krótki dla obiektywnej możliwości wykonania przez oskarżoną obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości, czy też, jeśli postulowany okres 2 lat próby byłby uznany za wystarczający i adekwatny dla celów wiążących się z samą weryfikacją postawionej pozytywnej prognozy kryminologicznej, to czy nałożonego obowiązku nie należałoby ograniczyć do naprawienia części szkody, aby jego dolegliwość, przy baczeniu równocześnie na funkcję kompensacyjną, nie wykraczała poza realnie prognozowaną możliwość sprostania mu przez oskarżoną. Po wtóre zaś, ze względów pragmatycznych, służących efektywnej kontroli sądowej zachowania oskarżonej w okresie próby, także obejmującego wymóg wywiązania się z nałożonego nań obowiązku probacyjnego, celowym byłoby oznaczenie krótszego czasu ostatecznego wykonania tego obowiązku w stosunku do oznaczonego okresu próby.

Wzgląd na powyższe musiał skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W powtórnym postępowaniu Sąd ten będzie baczył na podniesione uwagi przez instancję odwoławczą w aspekcie prowadzącym do prawidłowego wyrokowania w rzeczonej sprawie.