Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8.11.2024 roku Sąd Rejonowy w Kutnie, IV Wydział Pracy w sprawie sygn. akt IV P 28/24 po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa S. M. przeciwko (...) o zapłatę w pkt 1 zasądził od (...) na rzecz S. M.:

a) kwotę 1.034,83 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 lutego 2021 r.,

b) kwotę 824,54 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 marca 2021 r.,

c) kwotę 512,18 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 maja 2021 r.,

d) kwotę 885,01 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 listopada 2022 r.,

e) kwotę 1.099,16 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 grudnia 2022 r.,

f) kwotę 1.079,69 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 stycznia 2023 r.,

g) kwotę 1.206,57 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 lutego 2023 r.,

h) kwotę 881,33 zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 1 kwietnia 2023 r.,

i) kwotę 1.350 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W pkt 2 oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w pkt 3 nadał wyrokowi w punkcie 1. rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 3.720 zł, w pkt IV zasądził od (...) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie:

a) kwotę 500 zł tytułem opłaty od pozwu, której powód nie miał obowiązku uiścić,

b) kwotę 1.222, zł tytułem zwrotu wydatków.

Przedmiotowe rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i zważył co następuje:

S. M. zatrudniony jest w (...) na podstawie umowy na czas nieokreślony na stanowisku konserwator – palacz.

Wynagrodzenie powoda w latach 2021 – 2023 kształtowało się następująco:

a) od 1 stycznia 2021 r. – 3.720 zł (płaca zasadnicza według grupy XI: 3.100 zł oraz dodatek stażowy 20%: 620 zł),

b) od 1 kwietnia 2022 r. – 4.080 zł (płaca zasadnicza według grupy XI: 3.400 zł oraz dodatek stażowy 20%: 680 zł),

c) od 1 stycznia 2023 r. – 4.560 zł (płaca zasadnicza według grupy XI: 3.800 zł oraz dodatek stażowy 20%: 760 zł),

d) od 1 lipca 2023 r. – 4.680 zł (płaca zasadnicza według grupy XI: 3.900 zł oraz dodatek stażowy 20%: 780 zł).

S. M. posiada orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym. W spornym okresie legitymował się zaświadczeniami wydanymi w trakcie okresowych badań lekarskich, stwierdzającymi możliwość: odstąpienia od skróconej normy czasu pracy, tj. 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo u osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności i pracy w godzinach nadliczbowych .

Ze względu na charakter pracy powoda i obowiązki związane z konserwacją urządzeń centralnego ogrzewania, które dostarczały energię cieplną do obiektów użyteczności publicznej oraz mieszkańców gminy, powód wykonywał swoją pracę także w niedziele i święta .

W każdym przypadku pracy w niedziele i święta powód otrzymywał na piśmie polecenie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, a następnie składał pisemne oświadczenie o pracy w godzinach nadliczbowych oraz oświadczenie o sposobie rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych. W oświadczeniu tym powód prosił o wypłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych .

W zamian za pracę we wskazane niedziele i święta nie udzielono powodowi dni wolnych. Po każdym miesiącu, w którym powód wykonywał pracę w dni wolne i święta, otrzymywał wynagrodzenie za te dni w wysokości 100% jako wynagrodzenie za godziny nadliczbowe .

Powód przepracował następującą ilość nadgodzin:

a) w styczniu 2021 r. – 55 h (1.01.2021 r. – 8 godzin, 3.01.2021 r. – 7 godzin, 6.01.2021 r. – 8 godzin, 10.01.2021 r. – 8 godzin, 17.01.2021 r. – 8 godzin, 24.01.2021 r. – 8 godzin, 31.01.2021 r. – 8 godzin),

b) w lutym 2021 r. – 45 h (7.02.2021 r. – 11 godzin, 14.02.2021 r. – 11 godzin, 21.02.2021 r. – 12 godzin, 28.02.2021 r. – 11 godzin),

c) w marcu 2021 r. – 31 h (7.03.2021 r. – 8 godzin, 14.03.2021 r. – 8 godzin, 21.03.2021 r. – 8 godzin, 28.03.2021 r. – 7 godzin),

d) w kwietniu 2021 r. – 27 h (4.04.2021 r. – 9 godzin, 5.04.2021 r. – 9 godzin, 11.04.2021 r. – 9 godzin),

e) w kwietniu 2022 r. – 10 h (17.04.2022 r. – 3 godziny, 18.04.2022 r. – 3 godziny, 24.04.2022 r. – 4 godziny),

f) w maju 2022 r. – 2 h (3.05.2022 r. – 2 godziny),

g) we wrześniu 2022 r. – 4 h (3.09.2022 r. – 4 godziny),

h) w październiku 2022 r. – 41 h (2.10.2022 r. – 6 godzin, 9.10.2022 r. – 7 godzin, 16.10.2022 r. – 9 godzin, 23.10.2022 r. – 10 godzin, 30.10.2022 r. – 9 godzin),

i) w listopadzie 2022 r. – 48,5 h (1.11.2022 r. – 4,5 godziny, 6.11.2022 r. – 10 godzin, 11.11.2022 r. – 4,5 godziny, 13.11.2022 r. – 9,5 godziny, 20.11.2022 r. – 10 godzin, 27.11.2022 r. – 10 godzin),

j) w grudniu 2022 r. – 50 h (4.12.2022 r. – 10 godzin, 11.12.2022 r. – 10 godzin, 18.12.2022 r. – 10 godzin, 25.12.2022 r. – 10 godzin, 26.12.2022 r. – 10 godzin),

k) w styczniu 2023 r. – 50 h (1.01.2023 r. – 5 godzin, 6.01.2023 r. – 5 godzin, 8.01.2023 r. – 10 godzin, 15.01.2023 r. – 10 godzin, 22.01.2023 r. – 10 godzin, 29.01.2023 r. – 10 godzin),

l) w marcu 2023 r. – 40 h (5.03.2023 r. – 10 godzin, 12.03.2023 r. – 10 godzin, 19.03.2023 r. – 10 godzin, 26.03.2023 r. – 10 godzin)

Pismem z dnia 30 listopada 2023 roku powód w związku z nieuregulowaniem przez pozwanego płatności wynikających z tytułu dodatku w wysokości 100% za każdą przepracowaną godzinę pracy w niedziele i święta, wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 8.771,78 zł należnej od 1 stycznia 2021 r. do 26 marca 2023 r. w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania .

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty z tytułu nadgodzin, (...) odmówił dokonania zapłaty. Powołał się przy tym na okoliczność, iż w samorządzie terytorialnym zatrudnienie w niedzielę i święta jest uzasadnione szczególnym charakterem pracy, w tym jej znaczeniem społecznym. Zdaniem pozwanego, opartym na przepisie art. 42 ustawy o pracownikach samorządowych, pracownikowi samorządowemu wykonującemu pracę w godzinach nadliczbowych na polecenie przełożonego przysługuje wynagrodzenie albo czas wolny. Obowiązujące pracowników samorządowych regulacje nie przewidują dodatków (50% i 100%) za godziny nadliczbowe. Brak jest także podstaw prawnych do stosowania kodeksowych zasad wynagradzania za nadgodziny, ponieważ posiłkowe stosowanie kodeksu pracy w zakresie statusu prawnego pracowników samorządowych możliwe jest jedynie w zakresie nieuregulowanym pragmatyką samorządową w sposób odpowiedni .

W wyniku skargi powoda, Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła kontrolę u pozwanego pracodawcy. W wyniku kontroli skierowano do pracodawcy wniosek o rekompensowanie pracownikom pracy w niedziele i święta w sposób zgodne z art. 151 (11) k.p., a także wnioski o naliczenie i wypłacenie powodowi w zamian za pracę wykonaną w niedziele i święta w okresie 3 lat wstecz, za które nie udzielono dni wolnych w terminie wskazanym w art. 151 (11) k.p. dodatku do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151 (1) § 1 pkt 1 k.p., za każdą godzinę pracy w niedziele i święto .

W protokole kontroli wytknięto także, że z naruszeniem przepisu art. 15112 k.p. powodowi wielokrotnie nie udzielono wolnej niedzieli raz na 4 tygodni, a w tym w okresie od 2 października 2022 r. do 29 stycznia 2023 r.

Różnica pomiędzy wynagrodzeniem za pracę wypłaconym powodowi przez stronę pozwaną za miesiące: styczeń 2021 r., luty 2021 r., kwiecień 2021 r., październik 2022 r., listopad 2022 r., grudzień 2022 r., styczeń 2023 r. oraz marzec 2023 r., a wynagrodzeniem należnym z uwagi na ilość wykonanej pracy przy założeniu, że powodowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych obliczone w sposób wynikający z przepisu art. 151 k.p. wynosi 7.523,30 zł.

Powyższych ustaleń faktycznych sąd I instancji dokonał na podstawie dowodów w postaci dokumentów przedłożonych do akt sprawy, które nie budziły wątpliwości i które nie były kwestionowane przez strony, a także opinii biegłego. Ponadto ustaleń sąd I instancji dokonał także na podstawie zeznań stron oraz świadka, które w odpowiedniej części stanowiły podstawę ustaleń faktycznych. Sąd Rejonowy wskazał, iż co do zasady stan faktyczny nie był sporny między stronami – żadna ze stron nie kwestionowała tego, że powód wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych na polecenie pracodawcy, nadto praca ta każdorazowo była potwierdzana odpowiednimi dokumentami. Zasadniczą kwestią istotną z punktu widzenia rozstrzygnięcia jak podniósł sąd I instancji była prawna ocena żądania powoda co do przysługiwania mu dodatku za pracę w nadgodzinach w niedziele i święta, co będzie przedmiotem dalszych rozważań prawnych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawę roszczeń powoda stanowił art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych oraz stosowane odpowiednio przepisy Kodeksu Pracy dotyczące wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta.

Zgodnie z przepisem art. 42 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, w której pracownik samorządowy jest zatrudniony, na polecenie przełożonego wykonuje on pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu (ust. 4).

Dla porządku wskazać należy, że ustawa o pracownikach samorządowych należy do tzw. pragmatyk pracowniczych, czyli ustaw szczególnych, które - w sposób odmienny od Kodeksu pracy - regulują stosunki pracy określonych grup pracowniczych, wyodrębnionych z reguły według kryterium rodzaju pracy, powiązanego niekiedy z kryterium charakteru podmiotu zatrudniającego (chodzi zazwyczaj o podmioty publiczne). W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy (art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych).

Sąd Rejonowy podniósł, że strony pozostawały w sporze co do tego, czy powodowi przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta, a szerzej ujmując – czy pracownik samorządowy ma prawo do dodatku za nadgodziny określonego w art. 1511 § 1. pkt 1b k.p. Przepis art. 42 Ustawy o pracownikach samorządowych bowiem nie przewiduje wypłaty dodatku do wynagrodzenia w wysokości 50 lub 100%, który przewidują przepisy Kodeksu Pracy.

Pozwany stał na stanowisku, iż regulacja art. 42 ustawy o pracownikach samorządowych ma charakter wyczerpujący i dlatego też nie ma potrzeby stosowania przepisów Kodeksu Pracy dot. dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Pozwany powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 stycznia 2014 r. (P 26/12, OTK-A 2014, nr 1, poz. 3), w którym to Trybunał orzekł, iż art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych w zakresie, w jakim dotyczy pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Społecznej [dalej: (...)], sporządzonej w T. dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, z 2010 r. Nr 76, poz. 491 oraz z 2011 r. Nr 168, poz. 1007). Już jednak w tym miejscu należy zauważyć jednak należy, że w/w wyrok ten zapadł w sprawie, która dotyczyła pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym, a więc zgoła innym, niż stanowisko powoda. Powód jest zatrudniony jako konserwator/palacz i jego praca nie różni się w istotny sposób od pracy osoby zatrudnionej na takim samym stanowisku np. w spółce prawa handlowego (choćby tzw. komunalna, tj. będąca własnością jednostki samorządu terytorialnego). Dlatego też Sąd uznał, że nie wszystkie argumenty podniesione w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 stycznia 2014 r. znajdą zastosowanie do sytuacji prawnej powoda, który choć był pracownikiem samorządowym, to jako konserwator – palacz, pełnił funkcje techniczne i pomocnicze.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zaprezentowanym w przywołanym orzeczeniu zaskarżona regulacja prawna w zakresie, w jakim dotyczy pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy mieści się w pojęciu "szczególnych przypadków", o których mowa w art. 4 ust. 2 (...). Pracownicy należący do tej grupy sami organizują swoją pracę i pracę podwładnych, nie są na bieżąco kontrolowani, toteż mogą część oficjalnego czasu pracy poświęcić na czynności niezwiązane ze stosunkiem pracy. Z reguły też ich wynagrodzenie za pracę jest relatywnie wysokie, co pozwala przyjąć, że przynajmniej w części rekompensuje ono także ewentualną pracę ponadwymiarową. Dlatego należy uznać, że art. 42 ust. 4 u.p.s. w zakresie, w jakim dotyczy pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, jest zgodny z art. 4 ust. 2 (...).

Zdaniem Sądu Rejonowego, przesłanki, które zdecydowały o uznaniu, że regulacja prawna w zakresie, w jakim dotyczy pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy mieści się w pojęciu "szczególnych przypadków", nie mają zastosowania do sytuacji powoda. Nie organizował on bowiem samodzielnie swojej pracy, był na bieżąco kontrolowany, każdorazowo zaś polecenie wykonania pracy w godzinach nadliczbowych wskazywało na konkretne zadania do wykonania. Następnie powód musiał wykazywać ilość przepracowanych godzin. Także zarobki powoda kształtowały się (w zakresie stawki zasadniczej) nieznacznie powyżej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Tym samym nie sposób uznać, by art. 42 ust 4 u.p.s. stanowił odpowiednią rekompensatę za pracę ponadwymiarową w przypadku powoda. W zakresie osób na kierowniczych stanowiskach rzeczywiście przepisy pragmatyki są korzystniejsze, gdyż nie pozbawiają pracownika wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach (tak jak czyni to art. 151 ⁴ § 1 k.p.). W sytuacji prawnej powoda, pozbawiają go jednak prawa do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, nie zapewniając mu innej rekompensaty poniesionej w ten sposób straty.

Sąd Rejonowy miał także na uwadze, że pracodawca naruszył przepisy o czasie pracy powoda – w okresie rozliczeniowym obejmującym grudzień 2022 r. powód przepracował łącznie 218 godzin. Ponadto nie korzystał co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy (pracował kolejno w niedziele: 2.10, 9.10,23.10,30.10, 6.11, 13.11, 20.11, 27.11, 4.12, 11.12, 18.12, 25.12.2022 r., 1.01, 8.01, 15.01, 22.01, 29.01.2023 r.). Tym samym nie można uznać, by wypłacone powodowi wynagrodzenie było adekwatne do ilości wykonywanej przez niego pracy (tak jak postuluje to art. 78 k.p.).

Sąd Rejonowy wskazał, że zarówno wyrok Trybunału Konstytucyjnego jak też zaprezentowane przez pozwanego w odpowiedzi na pozew tezy z piśmiennictwa, w głównej mierze pochodzą sprzed ok. 10 lat. Dynamiczny rozwój gospodarki w ostatnim dziesięcioleciu, w szczególności wzrost przedsiębiorczości prywatnej i fakt, że obecnie rynek pracy jest rynkiem bardziej pracownika niż pracodawcy, powoduje, iż obecnie praca w jednostkach samorządu nie jawi się jako szczególnie opłacalna, czy też wiążąca się z dodatkowymi benefitami pracowniczymi. W szczególności dotyczy to osób na niższych szczeblach służbowych, m.in. pracowników gospodarczych do których należy powód. Nie sposób więc uznać, by zatrudnienie w jednostce samorządu terytorialnego, a więc stosowanie do powoda ustawy o pracownikach samorządowych dawało mu korzyści, które odpowiadałyby utracie prawa do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu nadgodzin.

Zdaniem Sądu Rejonowego przepis art. 42 ust 4 ustawy o pracownikach samorządowych nie jest wyczerpujący, w tym sensie, że nie reguluje sytuacji, w której pracownik, który wybrał odbiór czasu wolnego za pracę w niedziele lub święto, nie miał możliwości wykorzystania go w określonym terminie. W takiej sytuacji uzasadnionym wydaje się, aby miał prawo do dodatku zgodnie z art. 15111 § 2 k.p., a skoro tak, to brak podstaw do odmowy zastosowania także art. 1511 § 1. pkt 1b k.p.

Przepis art. 42 ust. 4 u.p.s. nie określa bliżej wynagrodzenia należnego za godziny nadliczbowe. Prima facie może więc powstać wątpliwość, czy jest to wynagrodzenie w stawce podstawowej, tj. w takiej wysokości, jaka przysługuje za pracę w normalnym "rozkładowym" czasie pracy, czy też wynagrodzenie powiększone o dodatek (50 lub 100%) z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jakie przewiduje art. 1511 § 1 k.p. i choć Trybunał Konstytucyjny przyjął za podstawę swojej oceny pojęcie wynagrodzenia jako wynagrodzenie normalne, to z samej literalnej treści przepisu nie sposób wykluczyć, że chodzi o wynagrodzenie powiększone o wszystkie należne pracownikowi świadczenia.

Mając na uwadze niekompletność rozwiązań prawnych przewidzianych w przepisach ustawy o pracownikach samorządowych, a także poprzez pryzmat zasad słuszności i godziwego wynagrodzenia za wykonaną pracę Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda kwoty odpowiadające dodatkowi do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta. Ustalając jej wysokość, oparł się przy tym opinii biegłego, oddalając powództwo ponad kwoty z niej wynikające.

Na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy nadał wyrokowi w zakresie punktu 1a rygor natychmiastowej wykonalności co do kwoty 3.720 zł, a więc jednomiesięcznego wynagrodzenia powoda.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., uznając, iż pozwany wygrał tylko w niewielkiej części i obciążył go obowiązkiem zwrotu całości kosztów. Wysokość zasądzonej kwoty odpowiada stawce minimalnej zastępstwa adwokackiego, ustalonej stosownie do § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Rejonowy nakazał ściągnięcie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie kwot: 500 zł tytułem opłaty od pozwu, której nie miał obowiązku uiścić powód oraz 1.222,81 zł tytułem zwrotu wydatków (wynagrodzenie biegłego).

Apelację od powyższego wyroku w części tj. w zakresie pkt 1, 3 i 4 złożył pozwany reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wnosząc o jego uchylenie w zaskarżonej części i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego z I i II instancję.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1. zastosowanie w przedmiotowej sprawie art. 151 (1) kodeksu pracy i orzeczenie o roszczeniu powoda na tej podstawie pomimo wyczerpującego uregulowania regulacji pracy w godzinach nadliczbowych powoda w art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych.

2. błędne uznanie, iż art. 42 ust. 4 o pracownikach samorządowych nie jest wyczerpujący i nie zawiera kompletnych rozwiązań prawnych dla pracowników samorządowych zatrudnionych w godzinach nadliczbowych (w tym w niedzielę i święta) wbrew literalnej treści tej normy a także wbrew wskazaniom zawartym w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego.

3. błędne uznanie przez Sąd I instancji, iż w relacjach Kodeksu pracy i ustawy o pracownikach samorządowych (pragmatyki samorządowej) obowiązuje zasada korzyści (uprzywilejowania) pracownika .

4. błędną wykładnię wyroku Trybunał Konstytucyjnego z dnia 21 stycznia 2014 r. (P 26/12, OTK-A 2014, nr 1, poz. 3) polegającą na uznaniu, iż interpretacja zgodności z prawem art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych obejmowała jedynie pracowników zatrudnionych na stanowisku kierowniczym, gdyż jest ona sprzeczna ze stanowiskiem prezentowanym w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, które nie zawiera różnicowania pozycji prawnej pracowników kierowniczych i zatrudnionych na stanowiskach nie kierowniczych pod względem rekompensaty za nadgodziny,

5. pominięcie ustaleń Trybunału Konstytucyjnego zawartych w postanowieniu z dnia 28 kwietnia 2022 r. (P 26/12, (...), poz. 51) a odnoszących się do wszystkich pracowników samorządowych niezależnie od zajmowanego stanowiska, potwierdzających kompleksowość regulacji zawartej w art. 42 ust. 4 ustawy o pracowników samorządowych i wyłączeniu stosowania art. 151 (1) kodeksu pracy.

6. wadliwe ustalenie faktyczne, iż powód nie miał możliwości skorzystania z czasu wolnego jako rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych, gdyż zeznania stron potwierdzają możliwość wyboru obu form rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych oraz swobodny wybór powoda w tym zakresie, a także możliwość jego zastępstwa przez innych pracowników pozwanego ( e protokół z dnia 25 października 2024, zeznanie powoda 00:02:50, 00:13:35, zeznania pozwanego 00:28:25 ) .

7. wadliwe uznanie przez sąd, iż zastosowanie do powoda ustawy o pracownikach samorządowych z pominięciem prawa do dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych wg. kodeksu pracy nie dawało powodowi korzyści, które odpowiadałyby prawu do dodatku, z pominięciem podnoszonych przez Trybunał Konstytucyjny w w/w orzeczeniach dodatkowych elementów wynagrodzeń pracowników samorządowych : dodatku za wieloletnią pracę, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, premii, nagród, nagrody za wieloletnią pracę, trwałości stosunku pracy, prawa wyboru rekompensaty przez pracownika oraz pobierania przez powoda dodatku stażowego w wysokości 20 %, w okresie przez niego wskazanym.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie apelacji jako oczywiście bezzasadnej oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów apelacyjnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelację uznać należy za zasadną.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu, Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę, na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 374 k.p.c., zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

Spór w analizowanej sprawie koncentrował się na ustaleniu czy pracownikowi samorządowemu – powodowi zatrudnionemu w (...) na podstawie umowy o pracę na stanowisku konserwator – palacz wykonującemu prace w godzinach nadliczbowych, w niedziele i święta przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych – art. 151 ^{( 1)} § 1 k.p. czy też w jego przypadku zastosowanie znajduje regulacja zawarta w art. 42 ust 4 ustawy o pracownikach samorządowych. Pozwany zarzucał w apelacji brak podstaw do domagania się przez powoda zapłaty dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane zarzuty apelacyjne okazały się zasadne.

Należy podkreślić, że zasady rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych budzą wiele wątpliwości. W związku z tym, że ustawodawca w spornym przepisie art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych przewidział rekompensatę w postaci wynagrodzenia, nie stanowiąc wprost o dodatku do wynagrodzenia, jak ma to miejsce w przypadku przepisu art. 151 ¹ § 1 k.p., pojawiły się rozbieżne poglądy na temat możliwości przyznawania 50% lub 100% dodatku do wynagrodzenia.

Kwestia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta została uregulowana w art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U.2024.1135), dalej u.p.s., zwanej również pragmatyką samorządową. Przepis ten stanowi, że jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, w której pracownik samorządowy jest zatrudniony, na polecenie przełożonego wykonuje on pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta.

Sąd Rejonowy przyjął, że przepis art. 42 ust 4 u.p.s., nie jest wyczerpujący, nadto nie określa bliżej wynagrodzenia należnego za godziny nadliczbowe w związku z czym należy sięgnąć do kodeksu pracy, który w art. 151 ¹ § 1 stanowi, że za godziny nadliczbowe należy się pracownikowi normalne wynagrodzenie i dodatek w wysokości 50 lub 100 % w zależności od tego, kiedy nadgodziny były wykonywane. Wobec zatem powyższego oraz powołując się na niekompletność rozwiązań prawnych przewidzianych w przepisach ustawy o pracownikach samorządowych, a także poprzez pryzmat zasad słuszności i godziwego wynagrodzenia za wykonaną pracę Sąd I instancji zasądził na rzecz powoda kwoty odpowiadające dodatkowi do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta.

W ust. 4 w/w przepisu ustawodawca przewidział zasady rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną przez pracowników samorządowych. Sposób tej rekompensaty pozostawiono do wyboru pracownikowi. Może on zdecydować się albo na otrzymanie wynagrodzenia za czas pracy ponadnormatywnej, albo skorzystanie z prawa do czasu wolnego. Zgodność tego przepisu w zakresie w jakim dotyczy pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz z art. 4 ust. 2 Europejskiej karty społecznej sporządzonej w T. dnia 18 października 1961 r. potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia z dnia 21 stycznia 2014 r. (P 26/12).

Sąd Rejonowy podnosił, że wskazany wyrok TK nie może mieć zastosowania do sytuacji powoda, gdyż odczytując literalnie sentencję tegoż wyroku, dotyczy on jedynie pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, a powód jako zajmujący stanowisko konserwator – palacz nie należy do wskazanej kategorii pracowników. Zdaniem Sądu Okręgowego bezspornym jest, że wyrok z 21 stycznia 2014, sygn. P 26/12, został wydany w sprawie zainicjowanej pytaniem prawnym, w związku z czym Trybunał Konstytucyjny w sentencji wyroku odniósł się stosunkowo wąsko do zakreślonego przedmiotu kontroli. Innymi słowy, treść sentencji stanowiła odpowiedź na zadane TK pytanie prawne, a dopiero uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego zawierało rozumowanie prowadzące do rozwinięcia konkluzji wyrażonej w sentencji wyroku, a konkretnie analizy art. 42 ust 4 u.p.s. w kontekście wszystkich pracowników samorządowych, a nie tylko zarządzających.

W wyroku z dnia 21 stycznia 2014 r., TK nie podzielił stanowiska iż osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę w ramach kodeksu pracy oraz innych ustaw mają mieć adekwatnie regulowaną wysokość wynagrodzenia. Uściślając Trybunał Konstytucyjny dokonał weryfikacji przedmiotu kontroli zakreślonego petitum skargi konstytucyjnej, a konkretnie art. 42 ust. 4 u.p.s.

Ustawa o pracownikach samorządowych należy do tzw. pragmatyk pracowniczych, czyli ustaw szczególnych, które – w sposób odmienny od Kodeksu pracy – regulują stosunki pracy określonych grup pracowniczych, wyodrębnionych z reguły według kryterium rodzaju pracy, powiązanego niekiedy z kryterium charakteru podmiotu zatrudniającego (chodzi zazwyczaj o podmioty publiczne). Do podmiotów podlegających pragmatyce stosuje się przepisy Kodeksu pracy tylko w sprawach nieuregulowanych w pragmatyce. Wynika to zarówno z art. 5 k.p., jak i z odpowiednich odesłań do Kodeksu pracy zawartych w samych pragmatykach (np. w art. 43 u.p.s.).

Art. 42 ust. 4 u.p.s. reguluje – inaczej niż odpowiednie przepisy Kodeksu pracy – rekompensatę za pracę wykonaną przez pracownika samorządowego, na polecenie przełożonego, w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z tym przepisem, rekompensata ta polega – stosownie do wyboru pracownika – na zapłacie wynagrodzenia za tę pracę albo na udzieleniu czasu wolnego od pracy w tym samym wymiarze, co czas przepracowany w godzinach nadliczbowych.

W piśmiennictwie powszechnie przyjęty jest pogląd, że art. 42 u.p.s., wraz z jego ustępami 3 i 4, wyczerpująco reguluje przesłanki dopuszczalności pracy w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych (potrzeby jednostki samorządowej) i sposób jej rekompensowania, toteż nie ma podstaw do stosowania w tych sprawach przepisów Kodeksu pracy, w szczególności o dodatku za pracę w „nadgodzinach” (por. M. Rycak, A. Rycak, J. Stelina, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2013, s. 42; Ł. Prasołek, Czas pracy pracowników samorządowych od 1 stycznia 2009 r., „Monitor Prawa Pracy” nr 12/2009, s. 624-625; Ł. Pisarczyk, Nowa ustawa o pracownikach samorządowych, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” nr 3/2009, s. 24; S. Płażek, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz ze wzorami regulaminów, zarządzeń i uchwał, Warszawa 2009, s. 147; B. Bury, Praca w godzinach nadliczbowych jako obowiązek pracownika, Warszawa 2007, s. 302).

Przepis art. 42 ust. 4 u.p.s. nie określa bliżej wynagrodzenia należnego za godziny nadliczbowe. Prima facie może więc powstać wątpliwość, czy jest to wynagrodzenie „normalne”, tj. w takiej wysokości, jaka przysługuje za pracę w normalnym „rozkładowym” czasie pracy, czy też wynagrodzenie powiększone o dodatek (50 lub 100%) z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jakie przewiduje art. 151 ¹ § 1 k.p.

Wobec powyższego w w/w wyroku z dnia 21 stycznia 2014 r. Trybunał stwierdził , iż relacja między kodeksem pracy a pragmatykami pracowniczymi, zgodnie z art. 5 k.p., jest relacją ustawy ogólnej do ustawy szczególnej, co znaczy, że przepisy kodeksu pracy stosuje się do pracowników objętych przepisami szczególnymi tylko w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. W relacjach kodeksu pracy i ustaw szczególnych (pragmatyk) nie obowiązuje natomiast zasada korzyści (uprzywilejowania) pracownika, która – z mocy art. 9 § 2 i 3 k.p. – rządzi relacjami między Kodeksem pracy i innymi ustawami z zakresu prawa pracy a tzw. autonomicznymi źródłami prawa pracy (układami zbiorowymi pracy, innymi porozumieniami zbiorowymi, regulaminami i statutami) oraz w obrębie źródeł autonomicznych, a także – na mocy art. 18 § 1 i 2 k.p. – między postanowieniami umów o pracę i innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, a (wszystkimi) przepisami prawa pracy. Trybunał Konstytucyjny uznał w związku z tym, że pragmatyki mogą zawierać rozwiązania prawne mniej korzystne dla objętych nimi pracowników od regulacji kodeksowych. Trybunał przypomniał też, że „w sferze budżetowej obowiązuje kilka pragmatyk pracowniczych, regulujących stosunki pracy tzw. służb publicznych.

Zdaniem TK, porównanie treści art. 42 ust. 4 u.p.s. z odpowiednimi przepisami innych pragmatyk pracowniczych, obowiązujących w „służbie publicznej”, prowadzi do wniosku, że zaskarżona regulacja nie jest mniej korzystna dla pracowników samorządowych w porównaniu do pracowników podlegających pozostałym pragmatykom, lecz jest od nich korzystniejsza. A to właśnie te pragmatyki i ewentualnie inne ustawy szczególne, regulujące stosunki pracy pracowników służb publicznych, mogłyby stanowić właściwy punkt odniesienia dla porównania regulacji dotyczącej pracowników samorządowych.

TK wskazał, że nie jest natomiast właściwym obiektem porównania Kodeks pracy, ukierunkowany w swej osnowie na regulację stosunków pracy z podmiotami gospodarczymi. Należy przy tym zauważyć, że zaskarżony art. 42 ust. 4 u.p.s. nie jest jednoznacznie mniej korzystny dla pracowników samorządowych od art. 151 ¹ k.p., art. 151 ² i art. 151 ⁴ k.p. Art. 42 ust. 2 u.p.s. daje bowiem pracownikowi samorządowemu realny wybór co do sposobu rekompensaty wykonywanej przez niego pracy w godzinach nadliczbowych: wynagrodzenie bez dodatku albo czas wolny w takim samym wymiarze co liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Natomiast według art. 151 ¹ i art. 151 ² k.p., o sposobie rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych decyduje w istocie pracodawca – albo wypłaca pracownikowi wynagrodzenie z dodatkiem 50% bądź 100% (stosownie do art. 151 ¹ § 1 k.p.) albo udziela mu – na podstawie art. 151 ² k.p. – czasu wolnego w tym samym wymiarze (jeżeli udzielenie czasu wolnego następuje na pisemny wniosek pracownika) bądź w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (jeżeli udziela czasu wolnego z własnej inicjatywy). Obecnie w praktyce pracodawcy podlegający Kodeksowi pracy najczęściej rekompensują pracę w godzinach nadliczbowych czasem wolnym, mimo że większość pracowników preferuje dodatkowe wynagrodzenie.

Końcowo TK zaznaczył, że art. 42 ust. 4 u.p.s. nie wyłącza ani nie ogranicza prawa do rekompensaty za pracę wykonaną w godzinach nadliczbowych pracowników na kierowniczych stanowiskach, jak czyni to art. 151 ⁴ k.p.

Tak więc, TK dokonując analizy art. 42 ust. 4 u.p.s. nie miał wątpliwości, co próbował sugerować sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że chodzi o wynagrodzenie rozumiane jako wynagrodzenie bez dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.

Z unormowań pragmatyki samorządowej zatem wynika, że pracownikom samorządowym nie przysługuje prawo do odrębnego wynagrodzenia z tytułu wykonywania pracy poza normalnymi godzinami pracy, o którym mowa w art. 151 ¹ k.p. (dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych). Oznacza to, że jedynymi ekwiwalentami pracy „w godzinach nadliczbowych” pracownika samorządowego są wynagrodzenie bez dodatków albo czas wolny w tym samym wymiarze, przy czym pracownicy samorządowi mają możliwość wyboru pomiędzy tymi dwoma sposobami rekompensaty pracy nadliczbowej . De lege lata art. 42 ust. 4 u.p.s. przyznaje więc osobom zatrudnionym w samorządowych jednostkach organizacyjnych czas wolny w tym samym wymiarze albo normalne (zwykłe) wynagrodzenie, bez dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Dotyczy to nie tylko pracy w godzinach nadliczbowych w dni powszednie (również w dni wolne od pracy), ale także w porze nocnej oraz w niedziele i święta, co wynika wyraźnie z treści art. 42 ust. 2 u.p.s. Nie ma zatem podstaw prawnych do stosowania kodeksowych zasad wynagradzania za nadgodziny, ponieważ posiłkowe stosowanie kodeksu pracy w zakresie statusu prawnego pracowników samorządowych możliwe jest jedynie w zakresie nieuregulowanym pragmatyką samorządową w sposób odpowiedni (zob. H. Szewczyk, Rekompensata za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych przez pracowników samorządowych, LEX/el. 2014).

Brzmienie art. 42 ust. 4 u.p.s. wskazuje, że ustawodawca nie przewidział dla osób świadczących na rzecz pracodawców samorządowych pracę w godzinach nadliczbowych dodatkowego, ponad normalne, wynagrodzenia. Nie można w tym zakresie stosować przepisów Kodeksu pracy, gdyż ustawa o pracownikach samorządowych reguluje analizowaną kwestię w sposób wyczerpujący, nie może więc znaleźć zastosowania art. 43 u.p.s. (zob. K. W. Baran [w:] A. Dubowik, M. Lekston, Ł. Pisarczyk, S. Płażek, M. Tomaszewska, K. Walczak, M. Wujczyk, K. W. Baran, Pracownicy samorządowi. Wynagradzanie pracowników samorządowych. Komentarz, Warszawa 2023, art. 1).

Cytowany wyżej art. 42 ust. 4 u.p.s. stanowi więc lex specialis w stosunku do przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy i nie przewiduje dodatków ani 50%, ani 100% za pracę w godzinach nadliczbowych (zob. też A. R., M. R., J. S., J. S., Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, WK 2016).

Reasumując, należy uznać, że z treści art. 42 ust. 4 u.p.s. wynika, iż wybór wynagrodzenia albo czasu wolnego jest alternatywą rozłączną, tzn. pracownikowi samorządowemu przysługuje albo normalne wynagrodzenie, albo czas wolny w tym samym wymiarze, zgodnie z jego wyborem (zob. H. Szewczyk, Rekompensata za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych przez pracowników samorządowych, LEX/el. 2014).

W obowiązującym stanie prawnym nie ma zatem przesłanek do stosowania w odniesieniu do pracowników samorządowych zasad rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych określonych w kodeksie pracy, w szczególności w postaci dodatków do wynagrodzenia określonych w art. 151 ¹ k.p., które przysługują oprócz normalnego wynagrodzenia.

Prawidłowe stanowisko apelującego zakładające iż z pragmatyki samorządowej jasno wynika, że pracownikom samorządowym nie przysługuje prawo do odrębnego wynagrodzenia z tytułu wykonywania poza normalnymi godzinami pracy – art. 151 ¹ k.p. , w tym za pracę w godzinach nadliczbowych znajduje też potwierdzenie w innym orzeczeniu TK.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z dnia 28.04.2022 r. w sprawie o sygn. akt K 20/15, której przedmiotem było m.in. zbadanie zgodności art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych nieprzewidującego prawa pracownika samorządowego do zwiększonej stawki wynagrodzenia lub zwiększonego wymiaru czasu wolnego z tytułu pracy wykonywanej na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych z art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w T. dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.), co prawda ostatecznie umorzył postępowanie,

niemniej jednak w uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że w ocenie Trybunału, nie można skutecznie sformułować zarzutu pominięcia legislacyjnego względem zakwestionowanego art. 42 ust. 4 u.p.s. Przepis ten przewiduje, że pracownik samorządowy za pracę w nadgodzinach ma prawo - według własnego wyboru - do wynagrodzenia albo czasu wolnego w tym samym wymiarze. Trybunał zwrócił uwagę, że szczególny status pracowników samorządowych wynika z konieczności realizacji zadań publicznych w sposób zawodowy, rzetelny i bezstronny, w zamian za co otrzymują oni wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji. W skład wynagrodzenia, o którym mowa w zaskarżonym przepisie, wchodzi wynagrodzenie zasadnicze oraz wszystkie dodatki przysługujące pracownikowi i to jest podstawą do obliczenia wynagrodzenia za nadgodziny (innymi słowy podstawą obliczenia rekompensaty za nadgodziny nie jest uposażenie podstawowe, lecz obejmujące wszystkie składniki wynagrodzenia w danym miesiącu). Ponadto TK wskazał, że wynagrodzenie pracowników samorządowych określane jest przez pracodawcę w regulaminie, w którym mogą być przewidziane dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych. Alternatywną formą rekompensowania pracy w nadgodzinach, o której stanowi kwestionowany przepis, jest czas wolny, przy czym to pracownik ma prawo wybrać, która z form będzie dlań korzystniejsza. W tym świetle ustawodawca stworzył kompleksową regulację w zakresie rekompensowania pracy w nadgodzinach urzędników samorządowych.

Skoro, pragmatyki pracownicze są przepisami szczególnymi o randze ustawowej, regulującymi kwestie związane ze stosunkiem pracy wyłącznie do określonej grupy pracowników, a do nich niewątpliwie można zaliczyć pragmatyki pracownicze pracowników samorządowych, to jak najbardziej zasadnym wydaje się być stanowisko wyrażone przez TK w wyroku z dnia 21 stycznia 2014 r., że to nie kodeks pracy, a w istocie pragmatyki służbowe i ewentualnie inne ustawy szczególne, regulujące stosunki pracy pracowników służb publicznych winny stanowić właściwy punkt odniesienia dla porównania regulacji dotyczącej pracowników samorządowych.

Mając na względzie materiał dowodowy zebrany w tej sprawie należy wskazać, że powód wykonywał prace w godzinach nadliczbowych, ale liczba tych godzin we wskazanych miesiącach była różna, niekiedy nieznaczna biorąc pod uwagę, że np. w przypadku września 2022 r. były to 4 h. Nie była to zatem praca wykonywana na polecenie przełożonego co miesiąc. Między pracą wykonywaną w czasie ponadnormatywnym w miesiącu kwietniu 2021 r. i kwietniu 2022 r. minął aż rok. Co więcej sąd I instancji stwierdził, że skoro zarobki powoda kształtowały się (w zakresie stawki zasadniczej) nieznacznie powyżej minimalnego wynagrodzenia za pracę, to tym samym nie sposób uznać, by art. 42 ust 4 u.p.s. stanowił odpowiednią rekompensatę za pracę jego ponadwymiarową. Stwierdziwszy powyższe Sąd Rejonowy pominął jednak, że powód otrzymywał także dodatek stażowy w wysokości 20%, który co prawda nie rekompensował pracy w godzinach nadliczbowych, ale umożliwiał podwyższenie wynagrodzenia zasadniczego. Materiał dowodowy nie dawał także podstaw do przyjęcia, że powód nie miał możliwości wyboru drugiej opcji rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych.

Chociaż przepisy dotyczące rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych pracownikom samorządowym są mniej korzystne od przepisów Kodeksu pracy, to taki stan – zgodnie z wyżej przywołanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (P 26/12) – nie narusza przepisów Konstytucji RP. Trybunał wskazał, że pragmatyki pracownicze obowiązujące głównie w sektorze publicznym z reguły kompleksowo regulują stosunki pracy określonej kategorii pracowników, uwzględniając specyfikę ich pracy. Zazwyczaj stawiają większe wymagania selekcyjne kandydatom do tej pracy, przewidują większą dyspozycyjność pracowników, znaczne ograniczenia niektórych wolności oraz praw politycznych i gospodarczych, a także surowszą odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków (zwykle odpowiedzialność dyscyplinarną). Jednakże rekompensują te niedogodności innymi, korzystniejszymi niż powszechnie obowiązujące, regulacjami – przede wszystkim większą trwałością stosunku pracy, gwarancją wypłacalności pracodawcy w zakresie wynagrodzenia za pracę, a także wyższymi niektórymi świadczeniami i w wielu przypadkach szczególną ochroną prawnokarną funkcjonariuszy publicznych.

Podsumowując, odmienne od ogólnie obowiązujących zasady rekompensowania pracownikom samorządowym pracy w godzinach nadliczbowych można uznać za uzasadnione szczególnym charakterem pracy tej grupy pracowników./por. też w tym zakresie wyrok SO w Bielsku – Białej z dnia 25.04.2017 r, VI Pa 91/16, lex nr 2385477/

Mając na uwadze powyższe uznając apelację pozwanego za uzasadnioną Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1, 3 oraz 4 w ten sposób, że oddalił powództwo. Sąd nie obciążył powoda kosztami procesu za pierwszą instancję. Nie obciążył również powoda kosztami procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami w ogóle.

Należy przyjąć, że art. 102 k.p.c. może być stosowany w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Kodeks postępowania cywilnego nie definiuje pojęcia wypadków „szczególnie uzasadnionych”, wobec czego ich kwalifikacja należy do sądu orzekającego. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym posłużenie się przez ustawodawcę tym pojęciem powoduje, że sąd orzekający ma swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (postanowienie SN z 24.10.2013 r., IV CZ 61/13, LEX nr 1389013),a rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. jako mające charakter dyskrecjonalny, ogranicza kontrolę instancyjną w tym zakresie do sytuacji, gdy zastosowanie art. 102 k.p.c. nie zostało w ogóle uzasadnione, bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (postanowienie SN z 18.04.2013 r., III CZ 75/12, LEX nr 1353220).

Oparcie rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach, czyli m.in. art. 102 k.p.c., powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że zaistniała w sprawie sytuacja wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem - sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Sąd II instancji zgadza się z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20.01.2016 r. III AUz 90/15 (Legalis nr 1532921), że szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art.102 k.p.c. to także sytuacja wystąpienia w sprawie niejednoznacznych ocen prawnych, niemożliwych do przewidzenia przez stronę na etapie zaistnienia sporu, a będących konsekwencją złożoności zagadnienia prawnego objętego postępowaniem sądowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I ACa 496/15 z 29.10.2015 r., Legalis nr 1435257).

Charakter dochodzonego roszczenia oraz subiektywne przekonanie powoda o jego przysługiwaniu w kontekście uregulowań prawnych i ich interpretacji usprawiedliwia stosowanie zasady słuszności w zakresie orzekania o kosztach procesu w niniejszym postępowaniu .