Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 grudnia 2023 r. Sąd Rejonowy w Kutnie, IV Wydział Pracy, w sprawie sygn. akt IV P 91/22, z powództwa M. P. przeciwko Urzędowi Gminy Ś. o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne i o zapłatę:

1. przywrócił M. P. do pracy w Urzędzie Gminy Ś. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy,

2. zasądził od Urzędu Gminy Ś. na rzecz M. P. kwotę 14.606,40 zł, tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, pod warunkiem podjęcia pracy w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku,

3. zasądził od Urzędu Gminy Ś. na rzecz M. P. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

4. zasądził od Urzędu Gminy Ś. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie kwotę 750 zł tytułem opłaty, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

M. P. zatrudniona była w Urzędzie Gminy Ś. od 1 stycznia 2019 r. na stanowisku podinspektora do spraw oświaty. Trzymiesięczne wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy wynosiło 14.606,40 zł brutto.

Powódka posiada wykształcenie średnie o profilu technik ekonomista o specjalności finanse i rachunkowość małych firm oraz wyższe na kierunku pedagogika ze specjalnością edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna.

Przed wypowiedzeniem do zakresu obowiązków powódki na stanowisku pracy należało:

1. Nadzór nad spełnianiem obowiązku szkolnego i nauki.

2. Sprawy z zakresu opieki nad dziećmi do lat 3.

3. Prowadzenie spraw związanych z organizacją pomocy materialnej dla uczniów

4. Organizowanie wypłat wynagrodzeń i innych należności dla osób zatrudnionych na podstawie umów cywilno – prawnych w Zespole Szkolno – Przedszkolnym.

5. Organizacja i obsługa funduszu świadczeń socjalnych Zespołu Szkolno – Przedszkolnego.

6. Prowadzenie obsługi płacowej Zespołu Szkolno – Przedszkolnego, przygotowywanie i rozliczanie wypłat wynagrodzeń nauczycieli i pozostałych pracowników jednostki obsługiwanej oraz prowadzenie dokumentacji płacowej.

7. Organizacja zaopatrzenia w olej opałowy w placówkach oświatowych

8. Organizacja dowożenia uczniów do placówek oświatowych.

9. Organizacja dowożenia uczniów niepełnosprawnych do szkół i ośrodków

10. Sporządzanie sprawozdań z zakresu działania swojego stanowiska.

11. Ustalanie i odprowadzanie opłat za korzystanie ze środowiska – współpraca w tym zakresie ze stanowiskiem ds. gospodarki wodą, ochrony środowiska i rolnictwa.

12. Prowadzenie pełnej archiwizacji zgromadzonej dokumentacji.

13. Sprawdzanie pod względem merytorycznym dowodów księgowych w zakresie prowadzonych spraw.

14. Udział w pracach komisji przetargowych.

15. Wykonywanie świadczeń na rzecz obrony kraju.

16. Redagowanie i dostarczanie aktualnych danych z zakresu działania swojego stanowiska do Biuletynu Informacji Publicznej.

17. Pełnienie zastępstwa na stanowisku ds. organizacyjnych oświaty.

Stanowisko powódki miało częściowo charakter księgowy – rozliczała ona płace nauczycieli, naliczała podatek dochodowy, zajmowała się stypendiami uczniów (dwa razy w roku), zbierała od rodziców faktury, wydawała decyzje rozliczając się w tym zakresie z kuratorium oraz w zakresie płac nauczycieli z Urzędem Gminy. Ponadto powódka prowadziła rejestr żłobków (obecnie jeden podmiot), co polega na wpisaniu do rejestru żłobka i aktualizacji ilości dzieci na dany rok szkolny, które to obowiązki zajmują 1 dzień w skali roku.

Czynnościami związanymi z księgowością w Urzędzie Gminy zajmowało się ponadto dwóch pracowników. E. L. zajmowała się płacami całego urzędu, całością wydatków urzędu, rozliczaniem pracowniczych planów kapitałowych i obsługą wszystkich przelewów gminy. Do zadań K. S. należały zadania związane z środkami trwałymi Gminy (w tym wprowadzenie ewidencji elektronicznej), księgowanie dochodu gminy, obsługa czynszu, najmu, dzierżawy.

W dniu 1 stycznia 2022 r. wszedł w życie ustawowy obowiązek rozliczania przez Gminy Ochotniczych Straży Pożarnych, przy czym pierwsze rozliczenie miało nastąpić w roku następnym (2023). W okresie kwiecień – maj 2022 r. Wójt Gminy wystąpiła z pomysłem, by zadania z tego zakresu przydzielone zostały powódce, jako osobie najmniej obciążonej obowiązkami. Skarbnik I. M. – L. pokazała powódce na czym miałoby polegać rozliczenie. Jednostek OSP na terenie gminy jest 10, z czego 7 zgłosiło chęć obsługi w gminie. Każda jednostka ma od 2 do 20 faktur do wprowadzenia, z których następnie sporządza się sprawozdanie finansowe, czyli bilans i rachunek zysków i strat. Następnie dane wprowadza się do sprawozdania udostępnianego przez Ministra Finansów. Sprawozdanie to podpisywane jest przez Prezesa OSP i Skarbnika, a pracownik wykonuje czynność fizyczną wysłania. Ponadto sporządza się CIT 8, który to dokument podpisuje podpisem kwalifikowanym pracownik sporządzający. Skarbnik Gminy udostępniła także powódce drogą elektroniczną wzory dokumentów.

We wrześniu 2022 r. powódka, na spotkaniu z Wójtem oraz Sekretarzem Gminy M. C. (1) potwierdziła, że spróbuje rozliczać OSP.

W dniu 14 października 2022 r. pracodawca przedstawił powódce nowy zakres obowiązków, w którym w pkt 11 dodane zostały obowiązki związane z „obsługą księgową jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych”.

Pismem z dnia 4 listopada 2022 r., złożonym pracodawcy, powódka oświadczyła, że nie przyjmuje zmiany zakresu obowiązków na stanowisku podinspektor ds. oświaty w punkcie 11, tj. obsługa księgowa jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych, na podstawie art. 237 ³ § 1 k.p., ponieważ nie posiada wiedzy, umiejętności i wymaganych kwalifikacji z zakresu księgowości.

Pismem z dnia 25 listopada 2022 r. pozwany złożył powódce oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynąć miał 28 lutego 2023 r. Jako przyczynę wskazano odmowę przyjęcia zmiany zakresu czynności punkcie 11, tj. obsługa księgowa jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych, a tym samym odmowę wykonywania obowiązków z niego wynikających.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane powyżej dowody w postaci dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron oraz zeznania stron i świadków. Sąd miał na uwadze, iż przedmiotem sporu między stronami było ustalenie czy dokonane wypowiedzenie miało charakter uzasadniony, a część zeznań dotykała tego tematu w sposób mniej bezpośredni. Niemniej jednak, dla oceny zasadności wypowiedzenia, istotny był zakres obowiązków powódki, który oprócz zrekonstruowania za pomocą ścisłej treści dokumentów, wymagał odwołania się do źródeł osobowych. I tak, w zakresie faktycznych obowiązków powódki Sąd oprócz dokumentu statuującego zakres obowiązków oparł się na zeznaniach świadków I. M. – L. oraz M. C.. Świadkowie Ci potwierdzili bowiem, iż stanowisko powódki mimo literalnego brzmienia nazwy podinspektora do spraw oświaty, miało charakter częściowo księgowy – powódka rozliczała bowiem płace nauczycieli, zajmowała się stypendiami uczniów i w tym też zakresie jej zadania podlegały pod Skarbnika mimo, że faktycznym przełożonym był Sekretarz Gminy. Sąd nie dał wiary powódce, w tym zakresie w jakim twierdziła ona, iż nie zapewniono jej odpowiednich szkoleń z zakresu rozliczania OSP. Sama powódka wskazała bowiem, iż została zapoznana z wzorami dokumentów przez Skarbnika, ponadto jak wynika z zeznań I. M. – L., to do zadań pracownika należało znalezienie odpowiedniego szkolenia i dokonanie zapisu. Przy czym dostęp do szkoleń był szeroki, a środki na ten cel były zapewniane na bieżąco, co potwierdziła Wójt S. B.. Podobnie twierdzenia powódki o braku odpowiedniego wykształcenia także nie znalazły potwierdzenia w zeznaniach pozostałych świadków - pracownicy zatrudnieni w księgowości, z wyjątkiem jednej osoby nie mają wykształcenia z zakresu księgowości, rachunkowości (zeznania I. M. – L.), natomiast powódka ukończyła technikum ekonomiczne. Nie znalazły potwierdzenia w zeznaniach pozostałych świadków twierdzenia powódki, iż nigdy nie wyraziła zgody na przyjęcie nowych obowiązków. Sąd miał na uwadze, iż relacje I. M. – L. i powódki w pewnym momencie uległy pogorszeniu, jednakże zarówno fakt tego, że powódka wprost nie odmówiła podjęcia nowych obowiązków, jak też tego, że Skarbnik zadeklarowała w obecności Wójt swoją pomoc, potwierdziły zarówno M. C., jak i wójt S. B.. Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dostępnych źródeł, z zastrzeżeniami wskazanymi powyżej.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 45 § 1 Kodeksu Pracy w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. To, że wypowiedzenie umowy o pracę jest zwykłym sposobem zakończenia stosunku pracy, a przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę nie musi w związku z tym mieć szczególnej wagi czy nadzwyczajnej doniosłości nie oznacza, że wypowiedzenie może zostać dokonane arbitralnie, dowolnie, być nieuzasadnione lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Artykuł 45 § 1 k.p. wyraźnie odróżnia wypowiedzenie następujące z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę od wypowiedzenia nieuzasadnionego. Wypowiedzenie umowy o pracę jako czynność prawna pracodawcy powinno być złożone na piśmie (art. 30 § 3 k.p.) oraz wskazywać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie (art. 30 § 4 k.p.). Te wymagania formalne muszą być spełnione w chwili składania oświadczenia woli o wypowiedzeniu. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 02 września 1998 r., I PKN 271/98 istotą unormowania przepisu art. 30 § 4 k.p. jest to, aby przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie została formalnie wskazana, a nie o to czy w rzeczywistości występowała i była wystarczająca dla uznania wypowiedzenia za uzasadnione.

Zdaniem Sądu pozwany zachował formalne wymagania niezbędne do uznania, że oświadczenie z dnia 25 listopada 2022 roku jest pod tym względem prawidłowe – powódka znała przyczynę wypowiedzenia (nawet jeśli nie zgadzała się z jej zasadnością), a oświadczenie zostało złożone na piśmie.

Tym samym w ocenie Sądu Rejonowego, koniecznym stała się ocena rzeczywistości i zasadności przyczyny wypowiedzenia wskazanej w pisemnym oświadczeniu pracodawcy, z którego wynika, że zwolnienie powódki miało związek z odmową przyjęcia zmiany zakresu czynności punkcie 11, tj. obsługa księgowa jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych, a tym samym odmową wykonywania obowiązków z niego wynikających.

Dla porządku Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 94 k.p. do obowiązków pracodawcy należy zaznajamianie pracowników z zakresem ich obowiązków i sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach, a także organizowanie pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy.

Oczywistym jest, że w trakcie trwania stosunku pracy, może dojść do zmiany czynności powierzonych pracownikowi. Istotna z punktu widzenia także niniejszej sprawy jest ocena, czy zmiana ta jest istotna czy też nieistotna. Nieistotna bowiem zmiana winna być zakwalifikowana jako mieszcząca się w zakresie uprawnień pracodawcy do zarządzania pracownikami i może być dokonywana w drodze polecenia służbowego wiążącego pracownika. Jednak zakres czynności pracownika jest zbiorczym poleceniem pracodawcy jedynie wówczas, gdy stanowi dozwoloną konkretyzację umówionego rodzaju pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2010 r., II PK 215/09). Jeżeli pracownik odmawia akceptacji nowego (zmienionego) zakresu czynności zgodnego z umową, a zakres zmiany jest nieistotny to odmowa ta może stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę.

Wypowiedzenie zmieniające odnosi się do istotnej zmiany warunków pracy, a nie do poszczególnych czynności wykonywanych w ramach dotychczasowych obowiązków (wyrok Sądu Najwyższego z 7.09.2005 r., II PK 292/04). W orzecznictwie natomiast ugruntowany jest pogląd, że zmiana przez zakład pracy zakresu czynności pracownika nie stanowi istotnej zmiany warunków pracy, wymagającej wypowiedzenia, jeżeli czynności, które ma wykonywać pracownik, nie wykraczają poza obowiązki związane z pełnioną przez niego funkcją (Wyrok Sądu Najwyższego z 7.11.1974 r., I PR 332/74).

Zachowania trybu wypowiedzenia zmieniającego (ewentualnie zgody pracownika) wymaga każda zmiana w zakresie istotnych elementów umowy o pracę. O istotności konkretnego elementu decyduje zarówno ustawa (elementy przedmiotowo istotne), jak również strony stosunku pracy (elementy podmiotowo istotne). Do przedmiotowo istotnych elementów umowy o pracę należy rodzaj umówionej pracy, miejsce jej wykonywania, wysokość wynagrodzenia za pracę czy wymiar czasu pracy. Natomiast strony stosunku pracy mogą uznać za istotne inne jeszcze warunki łączącej je umowy o pracę, co powinno wynikać z treści jej postanowień.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Rejonowy ocenił, że w przypadku powódki zmiana zakresu obowiązków z dnia 14 października 2022 r. zmodyfikowała w sposób istotny łączący ją z pracodawcy stosunek pracy w zakresie rodzaju powierzonej pracy (poprzez dodanie nowych zadań). Tym samym odmowa pracownika przyjęcia przez pracownika nowego zakresu obowiązku (bez zastosowania wypowiedzenia zmieniającego) nie mogła stanowić podstawy rozwiązania stosunku pracy.

Sąd Rejonowy miał na uwadze, iż pozwany Urząd Gminy jest małym podmiotem, tym samym, sposób zarządzania pracownikami musi uwzględniać tą specyfikę. Ponadto pracodawca kierując się własnym interesem, a także obowiązkiem odpowiedniego organizowania pracy, może w sposób przez siebie ustalony kształtować podział czynności między pracowników, biorąc pod uwagę ich indywidualne cechy i uzdolnienia. Nie oznacza to jednak, iż podział ten może zostać dokonany w sposób dowolny, bez powiązania z powierzonym umową o pracę stanowiskiem. Powierzone powódce nowe czynności nie znajdowały się w zakresie czynności typowych dla referatu oświaty. Sąd zauważył wprawdzie, iż czynności o charakterze księgowym, co do zasady także realizowane są przez inny dział, a mimo to były wykonywane przez powódkę. Jednakże w przypadku powódki miały ścisły związek z oświatą – dotyczyły one bowiem wynagrodzeń nauczycieli czy też stypendiów dla uczniów. Takiego powiązania brak jeśli chodzi o księgowość związaną z rozliczaniem OSP.

Zakres obowiązków powódki (w pierwotnym brzmieniu) w sposób szczegółowy określał czynności, do których wykonywania powódka została przydzielona, co należy oceniać pozytywnie. Pozwala to bowiem na konkretne wskazanie jakie są kompetencje pracownika i co należy do jego obowiązków. Analiza tego dokumentu pozwala na ustalenie, że „nowy” element nie mieścił się w czynnościach typowych dla stanowiska powódki. Pracownik nawiązując stosunek pracy na określonych warunkach musi mieć pewność co do tego, iż warunki te będą przestrzegane. Dotyczy to także zakresu powierzonych zadań. Zmiany w tym zakresie są dopuszczalne jedynie w granicach obowiązujących przepisów i wedle wskazanych w nich trybów (np. porozumienie, wypowiedzenie zmieniające).

W konkluzji Sąd I instancji stwierdził, że zmiana zakresu czynności z dnia 14 października 2022 r. modyfikowała stosunek pracy między powódką a pozwanym w sposób, który mógłby zostać uznany za istotny. Tym samym odmowa przyjęcia przez powódkę nowego zakresu obowiązków nie może stanowić uzasadnionej podstawy do rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy. W konsekwencji wypowiedzenie umowy należało uznać za nieuzasadnione.

Zgodnie z art. 45 § 1 k.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Rejonowy wskazał, że brak jakichkolwiek podstaw do uznania, że przywrócenie do pracy powódki byłoby niemożliwe lub niecelowe (art. 45 § 2 k.p.). Tym sam Sąd przywrócił powódkę do pracy w Urzędzie Gminy Ś. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Ponadto Sąd zasądził od Urzędu Gminy Ś. na rzecz M. P. kwotę 14.606,40 zł, tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, pod warunkiem podjęcia pracy w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku (art. 47 k.p.).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 1 p. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądzając na rzecz powódki kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 98 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Kutnie kwotę 750 zł tytułem opłaty, której powódka nie miała obowiązku uiścić, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego orzeczenia w całości wniósł pozwany reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie prawa procesowego wyrażonego w art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z dokumentów w postaci zakresów czynności powódki przez zmianą i po zmianie, co skutkowało dowolnym przyjęciem, że powódka zatrudniona była w referacie oświaty, podczas gdy dopiero po zmianie zakresu obowiązków pozwany powołał referaty, a stanowisko powódki przypisane zostało do Referatu Organizacji i (...), a ponadto dowolnym przyjęciem, że obowiązki powódki polegały wyłącznie na wykonywaniu zadań związanych ściśle z oświatą, w tym także z zakresu księgowości, w sytuacji gdy faktycznie powódce powierzono także inne czynności, nie związane bezpośrednio z oświatą, stąd dodanie nowego obowiązku w postaci obsługi księgowej Ochotniczych Straży Pożarnych nie stanowiło zmiany rodzaju wykonywanej pracy i nie wykraczało poza obowiązki związane z powierzonym powódce stanowiskiem, przy uwzględnieniu jej wykształcenia, doświadczenia i przygotowania zawodowego oraz skali złożoności zagadnienia;

2. naruszenie prawa materialnego wyrażonego w art. 45 § 1 Kp w związku z art. 42 § 1 i § 2 Kp poprzez błędne przyjęcie, że zmiana warunków pracy powódki polegająca na dodaniu nowego obowiązku w postaci obsługi księgowej Ochotniczych Straży Pożarnych stanowi istotną zmianę warunków pracy, która nie mogła zostać dokonana poleceniem służbowym, ale jedynie wypowiedzeniem zmieniającym, w sytuacji gdy zmiana ta nie była istotna, bowiem nie powodowała zmiany rodzaju pracy, na jaką powódka się umówiła, wiązała się z tym samym charakterem pracy i skalą jej złożoności, z wykształceniem powódki i jej doświadczeniem zawodowym, stanowiła margines jej działań pracowniczych, nie była absorbująca czasowo, ani merytorycznie, a powódka nadal w znaczącym zakresie i czasie pracy miała wykonywać dotychczasowe obowiązki; powyższe zaskutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd I instancji, że wypowiedzenie umowy o pracę było nieuzasadnione;

3. naruszenie prawa materialnego wyrażonego w art. 94 pkt 1 Kp poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy zmiana warunków pracy powódki polegająca na dodaniu do dotychczasowego zakresu czynności obowiązku obsługi księgowej Ochotniczych Straży Pożarnych mogła skutecznie zostać dokonana w drodze polecenia służbowego, nie stanowiła bowiem istotnej zmiany warunków pracy mając na względzie dotychczasowy zakres czynności powódki, charakter pracy i skalę jej złożoności, wykształcenie powódki i jej doświadczenie zawodowe oraz to, że nowy obowiązek stanowiłby margines jej działań pracowniczych, nie był absorbujący czasowo, ani merytorycznie, a powódka nadal w znaczącym zakresie i czasie pracy miała wykonywać dotychczasowe obowiązki;

Stawiając powyższe zarzuty skarżący wniósł o :

1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem I instancji według norm przepisanych,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwanej powódka, reprezentowana przez adwokata, wniosła o oddalenie apelacji w całości, nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji wydał trafne orzeczenie, znajdujące uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz treści obowiązujących przepisów prawa. Sąd Rejonowy poczynił poprawne ustalenia faktyczne i dokonał właściwej subsumcji prawnej. Podniesione w apelacji zarzuty dotyczące zarówno naruszenia prawa procesowego, jak i materialnego są całkowicie nietrafne.

Art. 233 § 1 kpc stanowi, iż Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów, według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego skuteczny zarzut przekroczenia granic swobody w ocenie dowodów może mieć miejsce tylko w okolicznościach szczególnych. Dzieje się tak w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego /por. wyrok SN z 6.11.2003 r. II CK 177/02 niepubl./. Dla skuteczności zarzutu naruszenia swobodnej oceny dowodów nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest bowiem wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać jakie kryteria oceny dowodów naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Ponadto jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to dokonana ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego można było wysnuć wnioski odmienne /post SN z 23.01.2001 r. IV CKN 970/00, niepubl. wyrok SN z 27.09.2002 r. II CKN 817/00/.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie, Sąd Rejonowy powyższych zasad nie naruszył. Wbrew twierdzeniom apelacji, podejmując szczegółowe rozważania dokonał, prawidłowych ustaleń faktycznych, a także ocenił materiał dowodowy w sposób wyczerpujący i spójny. Ma to swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia.

Nie sposób zgodzić się ze skarżącym, iż Sąd Rejonowy błędnie przyjął, co składało się na obowiązki powódki, jaki faktycznie był charakter jej pracy i w konsekwencji doszedł do nieuprawnionego przekonania, że zmiana warunków pracy powódki polegająca na dodaniu do dotychczasowego zakresu czynności obowiązku obsługi księgowej Ochotniczych Straży Pożarnych nie mogła skutecznie zostać dokonana w drodze polecenia służbowego, lecz winna odbyć się w drodze wypowiedzenia zmieniającego, podczas gdy zmiana ta nie była istotna, bowiem nie powodowała zmiany rodzaju pracy, na jaką powódka się umówiła, wiązała się z tym samym charakterem pracy i skalą jej złożoności, z wykształceniem powódki i jej doświadczeniem zawodowym, stanowiła margines jej działań pracowniczych, nie była absorbująca czasowo, ani merytorycznie, a powódka nadal w znaczącym zakresie i czasie pracy miała wykonywać dotychczasowe obowiązki.

Odnosząc się do powyższego w pierwszej kolejności zauważyć należy, iż ustalenia Sądu co do charakteru pracy wykonywanej przez powódkę, zakresu obowiązków przez nią podejmowanych, niezaprzeczalnie miały pokrycie w zgromadzonym materiale dowodowym i to nie tylko w postaci dokumentów lecz także w zeznaniach świadków.

Skarżący odwołując się do takich obowiązków powódki jak branie udziału w pracach komisji przetargowych i wykonywanie świadczeń na rzecz obrony kraju sugeruje, iż powyższe oznacza, że do zakresu kompetencji powódki należały szeroko rozumiane czynności księgowe, a zatem polecenie (...) nie wykraczało poza zakres tych obowiązków.

Podkreślenia wymaga, iż podnosząc wskazaną argumentację skarżący nie zauważa, po pierwsze, że Sąd Rejonowy wprost ustalił, iż do obowiązków powódki na stanowisku podinspektora do spraw oświaty wchodziły też czynności z oświatą niezwiązane (np. wykonywanie świadczeń na rzecz obrony kraju, udział w pracach komisji przetargowych), co wprost wynikało z wspomnianego pisemnego zakresu obowiązków. Nadto, iż ta w istocie wykonywała też czynności o charakterze księgowym dotyczące jednak sfery oświatowej, co nie uzasadnia arbitralnego uznania, iż w tych okolicznościach pracodawca mógł swobodnie powierzyć jej czynności nie mieszczące się w zakresie umówionej pracy, zmieniać przedmiot zawartej z nią umowy w tym zakresie w sposób istotny, choćby nie stanowiło to czynności absorbujących czasowo, ani merytorycznie.

Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Określona więź społeczna nabiera cech stosunku pracy przez swój przedmiot, na który składają się dwa podstawowe zobowiązania stron – jednej strony do wykonywania pracy określonej rodzajowo na rzecz drugiej strony i pod jej kierownictwem, i drugiej strony – do zatrudniania za wynagrodzeniem swojego kontrahenta. Tak określony przedmiot stosunku pracy wyznacza także jego charakter prawny.

Do przedmiotowo istotnych elementów umowy o pracę należy rodzaj umówionej pracy, miejsce jej wykonywania, wysokość wynagrodzenia za pracę czy wymiar czasu pracy - art. 29 k.p. Przez rodzaj pracy należy rozumieć zbiorcze określenie zespołu pokrewnych czynności, najczęściej przez wskazanie stanowiska lub zawodu. W ten sposób w ramach wyznaczonych określonym rodzajem pracy pracownik oddaje się do dyspozycji pracodawcy. Ten zaś dzięki temu uzyskuje prawo do konkretyzowania ogólnie ujętego przedmiotu zobowiązania pracowniczego, a instrumentem tej konkretyzacji są polecenia. Uzgodnienie przez strony rodzaju umowy jest warunkiem koniecznym do zawarcia umowy o pracę ( essentialia negotii). Nieskuteczne jest zobowiązanie, że pracownik będzie wykonywał wszystkie czynności polecone mu przez pracodawcę, wynikające z potrzeb zakładu pracy. Pracownik powinien wiedzieć, jaką pracę ma wykonywać, żeby móc realizować zobowiązanie umowne. Ma to szczególne znaczenie w stosunku pracy, w którym pracodawca ma prawo wydawać polecenia pracownikowi. Należy jednak podkreślić, że pracownik jest zobowiązany do wykonywania tylko takich poleceń, które nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę (art. 100 § 1 KP) oraz z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 KC w zw. z art. 300 KP). Zbyt wąskie określenie przedmiotu zobowiązania wyklucza podporządkowanie i pracowniczy charakter danego zatrudnienia. W wyr. z 22.12.1998 r. (I PKN 517/98, OSNAPiUS 2000, Nr 4, poz. 138) SN wyjaśnił, że: "Wykonywanie przez grupę osób konkretnych czynności (montaż kabli antenowych) na podstawie porozumienia zawartego przez zleceniodawcę wyłącznie z organizatorem tej grupy, bez określenia przez zlecającego pracę zakresu obowiązków każdego z członków zespołu oraz ich indywidualnego wynagrodzenia i bez dokładnego określenia miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania, nie ma cech właściwych dla stosunku pracy. Wykonywanie zleconych czynności pod nadzorem kierownika budowy nie przesądza o świadczeniu pracy w ramach podporządkowania pracowniczego".

Co do zasady, polecenia pracodawcy mogą dotyczyć wyłącznie pracy, do wykonywania której zobowiązał się pracownik. Ustawodawca przewiduje w tym zakresie jedynie 2 wyjątki, dając pracodawcy możliwość polecania pracownikowi wykonywania innej pracy niż umówiona. Przypadki takie wynikają np. z art. 81 § 3 KP (w okresie przestoju) i art. 42 § 4 KP (powierzenie innej pracy na trzy miesiące w ciągu roku kalendarzowego w przypadkach uzasadnionych potrzeb pracodawcy). W innym przypadku wymagane jest wypowiedzenie lub porozumienie zmieniające lub czasowe oddelegowanie do innej pracy. W konsekwencji zastosowania wypowiedzenia zmieniającego lub czasowego oddelegowania zmianie ulega treść umowy o pracę. Zasadnicza różnica polega na tym, że zmiana warunków pracy lub płacy, o której mowa w art. 42 § 1–3 KP, może doprowadzić do wypowiedzenia definitywnego umowy, jeśli pracownik nie przyjmie nowych warunków. W przypadku czasowego powierzenia innej pracy (art. 42 § 4 KP) pracodawca nie musi uzyskać zgody pracownika, a ten jest zobowiązany wykonać polecenie pracodawcy. Instytucja ta nie prowadzi do rozwiązania umowy o pracę.

Zatem zmiana warunków pracy i płacy w czasie trwania stosunku pracy, czyli odmienne ich ukształtowanie, następuje tylko i wyłącznie z wykorzystaniem instrumentów właściwych każdemu rodzajowi stosunku pracy. Z istoty umownego stosunku pracy wynika, że trwała zmiana jego treści może nastąpić tylko w wyniku wyraźnej lub dorozumianej woli obydwu stron umowy o pracę (np. na podstawie porozumienia zmieniającego albo zaakceptowanego przez pracownika wypowiedzenia zmieniającego).

Nawet w przypadku wykonywania na rzecz pracodawcy kilku rodzajów pracy podporządkowanej należy – zdaniem SN – domniemywać, że strony łączy jeden stosunek pracy (zob. wyr. z 14.2.2002 r., I PKN 876/00, MoPr 2004, Nr 5, s. 3). Nie ma przeszkód, by w ramach jednej umowy pracownik zobowiązywał się do wykonywania pracy więcej niż jednego rodzaju. Jednak należy zastrzec, że rodzajów prac w ramach jednej umowy nie może być zbyt wiele, gdyż w istocie mogłoby to prowadzić do wypaczenia parametru rodzaju pracy jako definiującego umowę o pracę (i w istocie zbliżania wówczas stosunku pracy do stosunku służby). Rodzaj pracy jest z reguły konkretyzowany przez zakres czynności.

W wyroku z 2.10.2008 r. (I PK 73/08, L.) SN stwierdził, że: "1. Rodzaj pracy może być określony w sposób bardziej lub mniej szczegółowy. Strony stosunku pracy, określając rodzaj pracy w sposób ogólny, pozostawiają pracodawcy – w ramach jego uprawnień kierowniczych – uszczegółowienie zakresu czynności pracownika. Zakres czynności pracownika stanowi konkretyzację umówionego rodzaju pracy, stanowi zbiorcze polecenie pracodawcy i nie wymaga zgody pracownika na jego zmianę. Natomiast, w razie poczynienia przez strony stosunku pracy szczegółowych ustaleń co do rodzaju pracy w treści umowy o pracę, ustalenia te stają się z woli stron istotnymi jej elementami, których zmiana wymaga zgody pracownika, a w razie jej braku – wypowiedzenia zmieniającego. Nieistotna zmiana warunków pracy lub płacy mieści się w zakresie uprawnień kierowniczych pracodawcy i jest dokonywana w drodze polecenia (służbowego), które wiąże pracownika. Istotna zmiana tych warunków natomiast – w razie braku zgody pracownika – wymaga wypowiedzenia zmieniającego. Jeżeli rodzaj pracy został w umowie o pracę określone w sposób ogólny, to utrzymanie się w granicach wyznaczonych takim określeniem oznacza, że nie mamy do czynienia ze zmianą warunków pracy, a jedynie z ich konkretyzacją, dokonywaną w ramach uprawnień kierowniczych pracodawcy, gdyż do istoty stosunku pracy należy jej świadczenie pod kierownictwem pracodawcy (pracy podporządkowanej)". Zmiana przez zakład pracy zakresu czynności pracownika nie stanowi istotnej zmiany warunków pracy, wymagającej wypowiedzenia, jeżeli czynności, które ma wykonywać pracownik, nie wykraczają poza obowiązki związane z pełnioną przez niego funkcją. /Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 listopada 1974 r. I PR 332/74/

Odmiennie oceniać należy jednak sytuacje kiedy rodzaj powierzanych pracownikowi czynności wykracza poza to, do czego on sam się zobowiązał w ramach świadczenia pracy, wykracza poza rodzaj umówionej pracy będącej elementem strukturalnym zawartej umowy - art. 29 kp a tak w ocenie Sądu II instancji było w rozpoznawanej sprawie.

Sąd zgadza się z oceną Sądu I instancji, iż dodanie powódce nowego obowiązku w postaci obsługi księgowej Ochotniczych Straży Pożarnych stanowiło istotną zmianę jej warunków pracy, która nie mogła zostać dokonana poleceniem służbowym, ale jedynie wypowiedzeniem zmieniającym. Nie można uznać, że zmiana ta nie była istotna. Rodzaj pracy powódki był ścisłe określony - miała wykonywać ona pacę podinspektora do spraw oświaty. Zakresem jej spraw miały być sprawy oświatowe, a jej obowiązki były uszczegółowiane w ramach zakresu czynności, który nawiązywał też do czynności księgowych i innych wspomnianych prac. Nie należy przy tym pomijać, iż zakresy czynności przechowywane są wraz z umową o pracę i mają charakter dodatkowego określenia wynikających z niej zadań pracownika. Wymienione w zakresie czynności zadania, do wykonywania których pracownik jest obowiązany, muszą mieścić się w rodzaju pracy wynikającym z umowy o pracę. Dla celów dowodowych istotne jest również, aby pracownik zaakceptował obowiązki zawarte w zakresie czynności, co wyraża się przez jego podpisanie. Pracownik, któremu powierza się dane stanowisko i stawia określone wymagania, powinien być bowiem oceniany z punktu widzenia wyznaczonych mu obowiązków i wymagań. Nie mogą natomiast stanowić kryterium oceny jego pracy oczekiwania pracodawcy, o których pracownik nie wie, zawierając umowę o pracę, i o których pracodawca nie informuje go w czasie trwania stosunku pracy (zob. wyr. SN z 10.11.1998 r., I PKN 428/98, OSNAPiUS 1999, Nr 24, poz. 791). Zakres zadań wynikających z zajmowania określonego w umowie o pracę stanowiska może być konkretyzowany nie tylko przez przedstawienie pracownikowi pisemnego zakresu czynności, ale również w drodze poleceń pracodawcy mieszczących się w granicach zakreślonych ustalonym w umowie rodzajem pracy – zajmowanym stanowiskiem (zob. wyr. SN z 26.2.2003 r., I PK 149/02, MoPr 2004, Nr 4, s. 7). Powierzenie jednak obowiązku, który wykracza poza rodzaj pracy doprecyzowany zakresem czynności nie może być uznane z uprawnione.

Powódka w ramach powierzonego jej rodzaju prac, doprecyzowanego zakresem obowiązków, miała zakreśloną sferę pracy, która składała się na jej zobowiązanie pracownicze. Pracodawca powierzając jej w ramach zmiany zakresu czynności obowiązki, które nie odpowiadały tej sferze, de facto dążył do przebudowy jej stosunku pracy - istotnej zmiany jej charakteru, nie zaś tylko jak twierdzi dalszego uszczegółowienia już powiężonych jej prac. Podkreślić należy, iż obsługa księgowa Ochotniczych Straży Pożarnych stanowiła novum już w samym zakresie działania gminy, zatem już z tego względu nie można uznać, że księgowanie OSP mieściło się w zakresie obowiązków związanych dotychczas z pełnioną przez powódkę funkcją. Powódka w istocie godziła się też na wykonywanie innych czynności, w tym księgowych, związanych z oświatą, wcześniej wskazanych w zakresie jej obowiązków, co potwierdziła własnym podpisem, jednakże te dodatkowe czynności tak jak np. wykonywanie świadczeń na rzecz obrony kraju, udział w pracach komisji przetargowych były przez nią akceptowane w ramach pracy umówionej i składały się na jej istotę. Powierzenie zaś jeszcze innych czynności, które rodzajowo nie wiązały się z charakterem stanowiska ustalonym rodzajem pracy, odbiegały od dotychczasowej funkcji, nie może być dowolnie traktowane jako uszczegóławianie obowiązków, gdyż omija rygor wynikający z art. 42 § 1 -3 kp, a nadto godzi w art. 11 kp, narzucając powódce świadczenie pracy w reżimie i sferze, na którą się nie godziła.

Nieistotne jest przy tym, iż pozwany oceniał, że powyższe czynności księgowe dla OSP mieściły się w zakresie umiejętności/ kompetencji powódki, nadto nie stanowiły obowiązków integralnych, które nadmiernie by ją obciążały.

W istocie w wyr. z 7.9.2005 r. (II PK 292/04, L.) SN stwierdził: „W związku z tym polecenie wykonywania przez pielęgniarkę pracy na innym niż dotychczas oddziale szpitala nie jest wypowiedzeniem zmieniającym warunki pracy. Powódka uważa to polecenie za niekorzystną zmianę warunków pracy dlatego, że nie ma predyspozycji i doświadczenia do wykonywania pracy na wskazanym przez pracodawcę oddziale. Przy takim rozumowaniu każde polecenie pracodawcy wykonania przez pracownika czynności mieszczących się w granicach rodzaju pracy określonego umową, byłoby traktowane jako wypowiedzenie warunków pracy, jeżeli pracownik uzna, że czynności te są dla niego za trudne. Przepis art. 42 KP odnosi się do istotnej zmiany warunków pracy, a nie do poszczególnych czynności wykonywanych w ramach dotychczasowych obowiązków”. Jednakże - czego nie należy pomijać - wykładnia ta nie może być zbyt daleko idąca i prowadzić do pogorszenia każdego warunku zatrudnienia, przy zastosowaniu zwykłego polecenia służbowego. Strony nie są w stanie przewidzieć w umowie o pracę wszystkich ważnych elementów, a instytucja wypowiedzenia zmieniającego służy zabezpieczeniu interesów pracownika. Nie każda zmiana warunków pracy mieści się w uprawnieniach dyrektywnych pracodawcy, nawet gdy nie zostały one wyraźnie przewidziane w umowie o pracę. Zdaniem T. D.: „Uprawnienia kierownicze zagwarantowane podmiotowi zatrudniającemu w ramach stosunku pracy nie mają jednak charakteru absolutnego, a ustawodawca konkretyzuje granice ich stosowania” (por. T. Duraj, Granice uprawnień kierowniczych pracodawcy w stosunku pracy, Zeszyty Prawnicze 2013, Nr 13/2, s. 105).

Na marginesie ponadto wskazać należy, iż trudno dojść do przekonania że powódka de facto miała wszystkie kompetencje i kwalifikacje do wykonywana czynności księgowych w ramach OSP, bo choć jest technikiem księgowości dalsze kształcenie podjęła w zupełnie innym kierunku. Nadto wykształcenie technika księgowości osiągnęła niemal 20 lat wcześniej nie zajmując się w późniejszym okresie stricte sprawami księgowymi, a zwłaszcza takimi, które wymagałyby jeszcze od niej dodatkowo podpisywania dokumentacji. Ponadto u pozwanego nigdy stricte nie zajmowała się czynnościami księgowymi, a w tym zakresie jedynie zajmowała się naliczaniem pensji pracownikom oświaty, zaś dalsze czynności księgowe w tej materii podejmowała do tego przeznaczona komórka.

W konsekwencji tych wszystkich okoliczności zarzuty naruszenia art. 45 § 1 w zw. z art. 42 § 1-2 kp i art. 94 pkt 1 kp również należy uznać za chybione. Jakkolwiek nie można wymagać od pracodawcy, aby przez wiele lat nie dokonywał żadnych zmian w zakresie warunków pracy i płacy swoich pracowników, mimo że występują uzasadniające to względy organizacyjne, ekonomiczne (zob. wyr. SA w Warszawie z 17.12.2012 r., III APa 22/12, L.), niedopuszczalnym jest jednak uznanie, że modyfikacji w tym zakresie może dokonywać w sposób dowolny.

Pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę powołując się na brak przyjęcia przez nią nowego zakresu obowiązków, jednakże modyfikując ten zakres chciał zmienić istotę pracy na jaką strony się umówiły. Wobec tego odmowy przyjęcia, zaakceptowania tak skonstruowanego zakresu obowiązków przez powódkę nie można uznać za nieuzasadnioną. Powódka miała prawo nie zgadzać się na wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy , która nie była między stronami umówiona. Z tych też względów dokonanie jej wypowiedzenie umowy o pracę w świetle treści art. 45 § 1 kp słusznie zostało zakwalifikowane przez Sąd I instancji za nieuzasadnione.

Zaskarżony wyrok w pełni odpowiada zatem prawu.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację strony pozwanej, jako bezzasadną.

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami za II instancję orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. a także § 10 ust. 1 pkt 1 oraz § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2023 r., poz.1964).

Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia wyroku zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

J.L.