Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2024 r. w sprawie o sygn. akt X P 900/23 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2024 roku w Łodzi na rozprawie sprawy z powództwa M. G. przeciwko (...) w Ł. o wyrównanie wynagrodzenia za pracę, dodatkowego wynagrodzenia rocznego i odprawy z tytułu przejścia w stan spoczynku:

I/ zasądził od pozwanej (...) w Ł. na rzecz powódki M. G. kwoty:

1.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 lutego 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za styczeń 2022 roku,

2.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 marca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za luty 2022 roku,

3.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za marzec 2022 roku,

4.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 maja 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za kwiecień 2022 roku,

5.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za maj 2022 roku,

6.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 lipca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za czerwiec 2022 roku,

7.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za lipiec 2022 roku,

8.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 września 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za sierpień 2022 roku,

9.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 października 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za wrzesień 2022 roku,

10.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 listopada 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za październik 2022 roku,

11.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za listopad 2022 roku,

12.  1 021,59 zł (jeden tysiąc dwadzieścia jeden złotych 59/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za grudzień 2022 roku,

13.  555,12 zł (pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 12/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 lutego 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za styczeń 2021 roku,

14.  555,12 zł (pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 12/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 marca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za luty 2021 roku,

15.  555,12 zł (pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 12/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za marzec 2021 roku,

16.  527,02 zł (pięćset dwadzieścia siedem złotych 2/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 04 maja 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za kwiecień 2021 roku,

17.  555,12 zł (pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 12/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za maj 2021 roku,

18.  555,12 zł (pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 12/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 lipca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za czerwiec 2021 roku,

19.  444,10 zł (czterysta czterdzieści cztery złote 10/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 02 sierpnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za lipiec 2021 roku,

20.  437,36 zł (czterysta trzydzieści siedem złotych 36/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 września 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za sierpień 2021 roku,

21.  444,10 zł (czterysta czterdzieści cztery złote 10/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 października 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za wrzesień 2021 roku,

22.  444,10 zł (czterysta czterdzieści cztery złote 10/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 02 listopada 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za październik 2021 roku,

23.  415,14 zł (czterysta piętnaście złotych 14/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za listopad 2021 roku,

24.  416,34 zł (czterysta szesnaście złotych 34/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 03 stycznia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za grudzień 2021 roku,

25.  268,08 zł (dwieście sześćdziesiąt osiem złote 08/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01 marca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021 rok,

26.  3330,72 zł (trzy tysiące trzysta trzydzieści złotych 72/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 02 listopada 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania jednorazowej odprawy pieniężnej z tytułu przejścia w stan spoczynku;

27.  1350,00 /jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt/ złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

II/ umorzył postępowanie w sprawie w zakresie roszczeń o:

a/ wyrównanie wynagrodzenia za pracę: za kwiecień 2021r powyżej kwoty 527,02 zł (pięćset dwadzieścia siedem złotych 2/100); za lipiec 2021r powyżej kwoty 444,30 zł (czterysta czterdzieści cztery złote 30/100); za sierpień 2021r powyżej kwoty 437,36 zł (czterysta trzydzieści siedem złotych 36/100); za wrzesień 2021r powyżej kwoty 444,59 zł (czterysta czterdzieści cztery złote 59/100); za października 2021r powyżej kwoty 444,54 zł (czterysta czterdzieści cztery złote 54/100); za listopad 2021r powyżej kwoty 415,14 zł (czterysta piętnaście złotych 14/100);

b/ wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021r powyżej kwoty 268,08 zł (dwieście sześćdziesiąt osiem złote 08/100)

III/ oddalił powództwo w pozostałej części;

IV/ nadał wyrokowi w punkcie I /pierwszym/ podpunkt 1/pierwszy/ do 26 /dwudziestego szóstego/ rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 15.151,44 /piętnaście tysięcy sto pięćdziesiąt jeden/ złotych /czterdzieści cztery/ grosze.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powódka była prokuratorem (...) Ł.

Powódka, dekretem z dnia 30 września 2021 roku numer (...)-9.118.22.2021, została przeniesiona w stan spoczynku z dniem (...)

Uposażenie powódki jako prokuratora w stanie spoczynku stanowi 75% wynagrodzenia na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Jego wysokość jest obliczana na podstawie wynagrodzenia w stawce piątej (2,50) i dodatku za wysługę lat w wymiarze 20%.

Decyzją z dnia 24 stycznia 2022 roku numer (...)-5.118.2. (...) (...) w Łodzi ustalił z dniem 1 stycznia 2022 roku uposażenie powódki – prokuratora w stanie spoczynku- w wysokości 11.363,58 zł brutto miesięcznie, tj. 75% wynagrodzenia (...), przyjmując, iż podstawą wyliczenia tego uposażenia jest wynagrodzenie, na które składają się: wynagrodzenie zasadnicze w stawce piątej, tj. 12.626,20 zł oraz 20% dodatek za wysługę lat w kwocie 2.525,24 zł.

Przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku, zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z dnia 11 sierpnia 2020 roku wyniosło 5.024,48 zł, a zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 20 sierpnia 2021 roku przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł.

Na podstawie regulacji przewidzianych w ustawach okołobudżetowych w 2021 roku kwota bazowa została określona w wysokości 4.839,24 zł – na poziomie przeciętnego wynagrodzenia z roku 2019, nie zaś – jak wynika z ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze –z roku 2020. Różnica między kwotą bazową należną a kwotą bazową zastosowaną wyniosła 1.021,59 zł.

Kwota bazowa w roku 2022 została określona w wysokości 5.050,48 zł - na poziomie przeciętnego wynagrodzenia z roku 2020, nie zaś – jak wynika z ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze –z roku 2021, plus kwota 26,00 zł. Różnica między kwotą bazową należną a kwotą bazową zastosowaną wyniosła zatem w 2022 roku 444,10 zł.

Jednomiesięczne wynagrodzenie za pracę powódki liczone według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy wynosiło 15.151,44 zł brutto miesięcznie.

Sąd Rejonowy podkreślił, że stan faktyczny nie był sporny między stronami. Spór koncentrował się na odmiennej ocenie prawnej ingerencji ustawodawcy w ustanowiony w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1360 z późn. zm.) mechanizm kształtowania wynagrodzeń prokuratorów za pomocą ustaw okołobudżetowych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji wskazał, że powództwo, ostatecznie skierowane przeciwko (...) Ł. /wobec zgodnych stanowisk stron co do zasadności wstąpienia tego podmiotu na miejsce pierwotnie błędnie pozwanej (...)/ podlegało uwzględnieniu w kształcie wynikającym z zapisów uzasadnianego wyroku. W zw. z powyższym, odpadła potrzeba merytorycznego orzekania w sprawie przeciwko (...) /za wyjątkiem wniosku o zwrot kosztów postępowania zw. z jej przejściowym udziałem w procesie/.

Powódka przyjęła za wyliczeniami pozwanej kwoty zaprezentowane w odpowiedzi na rozszerzenie powództwa i ograniczyła roszczenia za rok 2021r do kwot wskazanych przez byłego pracodawcę. Powyższe, znalazło odzwierciedlenie w treści orzeczenia.

W pierwszej kolejności rozpatrzenia wymagał według Sądu I instancji zarzut braku legitymacji procesowej biernej (...) w Łodzi.

Stosownie do treści art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r., poz. 1465) pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

O tym, który podmiot jest pracodawcą prokuratora, przesądzono w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W sporze o wynagrodzenie za pracę prokuratora rejonowego stroną pozwaną jest, zatrudniająca prokuratora, prokuratura rejonowa (art. 3 k.p.), która jest dla prokuratora tej prokuratury pracodawcą. To w prokuraturze rejonowej, jako zakładzie pracy w znaczeniu przedmiotowym, prokurator wykonuje swoje obowiązki pracownicze (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 8/3, OSNP 2004, nr 5, poz. 75; wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2021r., (...) 51/21 LEX nr 3207812; wyrok Sądu Najwyższego z 14 października 2004., I PK 543/03 LEX nr 829076). W tym ostatnim wyroku z 14 października 2004 roku, Sąd Najwyższy wskazał, że w utrwalonej judykaturze przyjmuje się, że pracodawcą prokuratora prokuratury rejonowej jest jednostka organizacja prokuratury, w której pełni on czynności służbowe, czyli prokuratura rejonowa będąca jego pracodawcą w rozumieniu art. 31 k.p., w imieniu którego czynności z zakresu stosunku pracy wykonuje prokurator okręgowy, tyle że nie ma on statusu pracodawcy (Sąd Najwyższy w uzasadnieniu dodatkowo powołuje uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 8/03, niepublikowana). Tak samo Sąd Najwyższy rozstrzygnął kwestię pracodawcy prokuratora w przypadku dochodzenia przez pracodawcę roszczeń przeciwko prokuratorowi jako pracownikowi (postanowienie Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2004r. II PZP 5/04, LEX nr 585792; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 8/3, OSNP 2004, nr 5, poz. 75)

Stosunek pracy prokuratora zostaje nawiązany na podstawie mianowania. Podwójny skutek mianowania w rozumieniu art. 76 k.p. (potocznie i błędnie nazywanego w stosunku do prokuratorów, tak jak i sędziów, powołaniem – art. 68 k.p.): organizacyjno-prawny oraz obligacyjny powoduje, że powierzenie określonego prawem stanowiska może nastąpić przez jeden podmiot (organ), natomiast po nawiązaniu stosunku pracy, tj. złożeniu wymaganego oświadczenia woli, pracodawcą mianowanego staje się inny podmiot – ten, na rzecz którego mianowany świadczy pracę. Urząd (jednostka organizacyjna), w której pracownik mianowany jest zatrudniony i w której świadczy pracę, jest pracodawcą jako samodzielny organ administracji publicznej, działający w imieniu własnym (te same uwagi będą zresztą dotyczyć pracowników, których stosunek pracy istnieje na podstawie powołania, w rozumieniu art. 68 k.p.; por. B. Bury, M. Nawrocki, Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa pracy, Seria Metodyki, Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury 2019).

W rezultacie w sporze o wynagrodzenie za pracę prokuratora rejonowego, pracodawcą jest prokuratura rejonowa, jako jednostka organizacyjna (art. 3 k.p.), niezależnie od wykonywania czynności służbowych wobec takiego prokuratora przez inny organ.

W myśl art. 3 ¹ § 1 k.p. za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. W tym zakresie prokurator rejonowy jako kierownik tego zakładu pracy, wykonuje przynajmniej niektóre kompetencje pracodawcy, np. co do organizacyjno-porządkowych aspektów procesu pracy. Podzielenie pozostałych kompetencji pracodawcy pomiędzy inne podmioty, usytuowane na wyższych szczeblach władzy służbowej, w tym prokuratora okręgowego, jest charakterystyczne dla stosunków pracy i znajduje swoje uzasadnienie z uwagi na specyficzną funkcje ustrojową i dostosowaną do tego strukturę organizacyjną. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 8/3, OSNP 2004, nr 5, poz. 75; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2017 r., II PK 352/16, LEX nr 3547941). Ponadto należy wskazać, że stosunek służbowy prokuratora ma złożony charakter, z uwagi na to, że zawiera zarówno elementy stosunku pracy, jak i elementy o charakterze publicznoprawnym.

Jednostka prokuratury w stosunkach służby jest dla prokuratora podmiotem dokonującym czynności w sprawach z zakresu prawa pracy (w tym dotyczące spraw z zakresu stosunku prawnego służby, a więc pozostawania w ogólnie rozumianym "zatrudnieniu"), stosownie do przepisu art. 31 § 1 Kodeksu pracy. W imieniu takiej jednostki czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje właściwy prokurator (rejonowy, okręgowy, regionalny, krajowy, generalny itp.), chyba że udzieli dalszego pełnomocnictwa w tym zakresie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2022 r., III PZ 6/22, LEX nr 3508856).

W konsekwencji oznaczona przez powódkę jako strona pozwana (...) nie posiadała legitymacji procesowej biernej w sprawie o wyrównanie wynagrodzenia. W toku sporu, strona powodowa dostrzegła błąd i zgodnie z argumentacją wskazanej pozwanej wniosła o dopozwanie byłego pracodawcy powódki (...), która na wniosek i za wzajemną zgodą strona, wstąpiła na miejsce prokuratury (...).

Przechodząc do merytorycznej oceny powództwa, Sąd Rejonowy podniósł, że argumentacja stanowisk stron zasadniczo nie odbiegała od wielokrotnie już prezentowanej w licznych procesach opartych na tożsamych podstawach faktyczno-prawnych. W tej sytuacji, aby nie powtarzać znanej powszechnie podstawy roszczeń o wyrównanie wynagrodzeń i zależnych od ich wysokości pochodnych składników wynagrodzenia i dodatkowych gratyfikacji, w uzasadnieniu poprzestano na powtórzeniu najistotniejszych twierdzeń i zarzutów stron oraz prezentowanej przez nie argumentacji prawnej.

Zgodnie z art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2023 r. poz. 1360 z późn. zm.) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461). Zgodnie zaś z § 2 powołanego artykułu jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w dotychczasowej wysokości. Taka sama regulacja została zawarta w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 217) ustalającego wynagrodzenie zasadnicze sędziego.

W świetle analogicznych przepisów ustawy kształtującej wynagrodzenia sędziowskie nie mniejsze znaczenie przypisać należy dyspozycji art. 124 § 1 zd. 2 ustawy Prawo o prokuraturze, która zrównuje w istocie wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych z wynagrodzeniem zasadniczym sędziów w takich samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych. Podnieść również należy, że wynagrodzenie to określa się w stawkach, z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wysokości wynagrodzenia prokuratora (art. 124 § 2 ustawy). O ile prokurator obejmujący stanowisko nabywa prawo do uposażenia w stawce pierwszej (art. 124 § 3 pkt 2), to ustalenie wynagrodzenia w stawce bezpośrednio wyższej ma miejsce po upływie kolejnych 5 lat pracy na danym stanowisku prokuratora (art. 124 § 5 ustawy).

Stosownie do art. 124 § 11 prawa o prokuraturze, prokurator nabywa prawo do dodatku za długoletnią pracę wynoszącego, począwszy od 6. roku pracy, 5% aktualnie pobieranego przez prokuratora wynagrodzenia zasadniczego. Wzrasta on po każdym kolejnym roku pracy o 1% tego wynagrodzenia, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Pozwana w 2021 i 2022 naliczyła i wypłaciła powódce uposażenie prokuratora w stanie spoczynku w oparciu o odmienne regulacje prawne. Mianowicie w 2021 roku uposażenie powódki zostało określone na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r., poz. 2400), zgodnie z którym „w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2019 r., poz. 740), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Z komunikatu Prezesa GUS z dnia 9 sierpnia 2019 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 roku wynika, że wyniosło ono 4.839,24 zł.

W roku 2022 uposażenie powódki zostało określone na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 z późn. zm., dalej zwanej ustawą okołobudżetową na 2022 rok), zgodnie z którym „w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Prawo o Prokuraturze (Dz.U z 2021 r. poz. 66, 1236 i 2052) stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Podstawa ta, stosownie do dyspozycji ust. 2 wskazanego przepisu, uległa zwiększeniu o kwotę 26 zł, wynosząc 5 050,48 zł (5 024,48 zł przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku + 26 zł).

W konsekwencji podstawa wymiaru uposażenia powódki pozostawała w 2021 roku o 185,24 zł, a w 2022 roku o 454,04 zł niższa od podstawy ustalonej w oparciu o przytoczoną wcześniej regulację z art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze.

Na kanwie niniejszej sprawy, z racji analogicznego ukształtowania wynagrodzeń za pracę prokuratorów i sędziów, istotnym jest według Sądu Rejonowego, odniesienie się do kwestii wynagrodzeń sędziowskich, których zasady kształtowania wielokrotnie były analizowane przez Trybunał Konstytucyjny. Skoro bowiem w myśl art. 124 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów sądów rejonowych, określone ukształtowanie wysokości wynagrodzeń tych drugich wywiera bezpośredni wpływ na wysokość świadczeń należnych tym pierwszym.

Sąd I instancji podkreślił, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12 (OTK-A 2012, nr 11, poz. 134), odnosząc się do problemu zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziów, zaakcentował, że sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa – istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako "automatycznie", bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego.

Zdaniem Trybunału, wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r., w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się w u.s.p., u.S.N., ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, z późn. zm.). (...) wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej.

Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. (...) ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na niego. Mechanizm ustalania wynagrodzeń sędziów został uregulowany w art. 91 § 1c u.s.p. i w art. 42 § 2 u.S.N. Kształtuje on wynagrodzenie sędziego jako iloczyn ustawowo określonego mnożnika (wynoszącego dla sędziów sądów powszechnych i sędziów sądów administracyjnych - zależnie od zajmowanego stanowiska - od 2,05 do 3,23) oraz mnożnej - podstawy wynagrodzenia zasadniczego w danym roku, którą stanowi wynagrodzenie w II kwartale, ogłaszane komunikatem Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Takie powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem (w miejsce wcześniejszego odniesienia do przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej) - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie (art. 91 § 1d u.s.p. oraz art. 42 § 3 u.S.N.). Mechanizm ten jest reakcją na dezyderat sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka z 23 lipca 2008 r. i elementem zmian systemowych prowadzących do wykonania art. 178 ust. 2 Konstytucji, a jego celem jest odniesienie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika i uniezależnienie tego procesu od ingerencji władz wykonawczej i ustawodawczej.

W tym miejscu Sąd I instancji dodał, że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia prokuratorów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez prokuratorów. Zgodnie bowiem z art. 103 § 1-3 ustawy Prawo o prokuraturze prokurator nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora. Prokurator nie może: 1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, 2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni, 3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, 4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego, 5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego (a więc analogicznie: prokuratora) jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy – niejako „automatycznie” bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na tę grupę zawodową.

W omawianym orzeczeniu sformułowano następujące „warunki brzegowe” wynagrodzenia stanowiące pewną granicę zakresu ich kształtowania przez ustawodawcę, po przekroczeniu której działania legislacyjne należy uznać za sprzeczne z Konstytucją:

1. Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy.

2. Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

3. Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

4. W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

5. Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny powinnością dwóch pierwszych władz (ustawodawczej i wykonawczej) wynikającą z art. 178 ust. 2 Konstytucji jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich. Mechanizm ten powinien być stabilny i - bez zaistnienia szczególnie ważnych, konstytucyjnie legitymowanych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania. Dalej Trybunał stwierdził, iż Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację - polegającą na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń sędziów - za zgodną z Konstytucją, stwierdza jednak, że uznanie konstytucyjności tego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Podkreśla przy tym, że art. 178 ust. 2 w związku z art. 1 Konstytucji wyznacza w kwestii wynagrodzeń sędziowskich granice, których ustawodawca przekroczyć nie może, a gdyby je przekroczył, Trybunał Konstytucyjny nie mógłby tego zaakceptować. Ustawodawca, statuując w art. 178 ust. 2 Konstytucji - w bezpośrednim sąsiedztwie postanowień wyrażających zasadę niezawisłości sędziowskiej - obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, uznał, że te odpowiednie warunki i wynagrodzenie są konieczne do prawidłowego wypełniania ich funkcji - wymierzania sprawiedliwości (orzekania). Ich celem nie jest ochrona indywidualnych interesów osób sprawujących urząd sędziego, lecz zapewnienie prawidłowego działania władzy sądowniczej, które jest koniecznym warunkiem urzeczywistniania rządów prawa. I chociaż z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Te granice, czy też "warunki brzegowe" wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków określa od wielu lat w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, który w obecnym składzie w pełni akceptuje tę linię orzeczniczą.

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny wyartykułował, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Tymczasem w ocenie Sądu Rejonowego działania ustawodawcy, w oparciu o które pozwana kształtowała wysokość wynagrodzenia powódki jako prokuratora prokuratury rejonowej w 2022 roku, nie miały charakteru wyjątkowego, nie znajdowały uzasadnienia w trudnej sytuacji budżetowej, a w okresie tym nie projektowano i nie wdrażano jakiegokolwiek programu oszczędnościowego.

W ocenie Sądu przepisy ustawy okołobudżetowej, w oparciu o które pozwana naliczyła i wypłaciła powódce wynagrodzenie za pracę w 2021r i 2022 roku w oczywisty sposób naruszają wymienione nieprzekraczalne „warunki brzegowe” sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny.

Po pierwsze, przyjęta przez ustawodawcę podstawa wymiaru ma charakter w pełni uznaniowy, albowiem nie opiera się na powiązaniu jej z przeciętnym wynagrodzeniem. Zastosowany przez ustawodawcę mechanizm stwarza jedynie pozór takiego powiązania, przyjmując za punkt wyjścia kwotę odpowiadającą wartości przeciętnego wynagrodzenia, ale nie w III kwartale roku poprzedzającego (co przewiduje u.s.p.), ale w dowolnie wybranym przez ustawodawcę innym roku – 2021. Co więcej, kwota ta podlega zwiększeniu o 26 zł, przy czym próżno szukać uzasadnienia dla przyjęcia właśnie takiej wartości modyfikującej wynagrodzenie przeciętne. Równie dobrze ustawodawca mógłby zatem przyjąć za punkt wyjścia wynagrodzenie przeciętne z 2020 roku i zwiększyć je o dowolną wartość albo przyjąć wynagrodzenie przeciętne z 2021 roku i zmniejszyć je o określoną kwotę. W każdym z przypadków uzyskałby pożądaną przez siebie wartość, iluzorycznie odwołując się do pojęcia wynagrodzenia przeciętnego. Zabiegi te nie zmieniają jednak faktu, że podstawa wymiaru 5 050,48 zł, w oparciu o którą pozwana ustaliła wynagrodzenie za pracę powódki w 2022 roku, ma charakter w pełni arbitralny, oparty na uznaniowości władzy ustawodawczej. Analogicznie należało odnieść się do kwoty będącej podstawą wymiaru spornych wynagrodzeń za rok 2021.

Po drugie, brak było finansowego uzasadnienia dla zredukowania waloryzacji wynagrodzenia sędziów w 2021 i 2022 roku.

Punkt 5 „warunków brzegowych” sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny ustanawia jedyny wyjątek od zakazu obniżenia w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów. Obniżenie wysokości wynagrodzenia sędziów może nastąpić jedynie w przypadku przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia.

Zgodnie z art. 216 ust. 5 Konstytucji nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa. Z woli ustrojodawcy konstytucyjny limit zadłużenia, czyli maksymalna dopuszczalna relacja długu publicznego do (...), wynosi zatem 60%.

Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej zostały określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1270, dalej: ustawa o finansach publicznych). Szczególne znaczenie ma jej art. 86 określający tzw. procedury ostrożnościowe, mające zastosowanie w razie osiągnięcia przez państwo określonego poziomu zadłużenia. W art. 86 omawianej ustawy został określony próg oszczędnościowy, którego celem jest niedopuszczenie do nadmiernego zadłużenia sektora finansów publicznych. Zgodnie z treścią art. 86 ust. 1 pkt 2 ustawy, w przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to:

a)  na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:

­ nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do produktu krajowego brutto przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. b, ogłoszonej zgodnie z art. 38,

­ nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej, w tym pracowników jednostek, o których mowa w art. 139 ust. 2,

­ waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy,

­ wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich,

­ nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w art. 139 ust. 2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej,

b) Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich,

c) Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a,

d) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związaną z realizacją zadań ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3,

e) Rada Ministrów dokonuje przeglądu obowiązujących przepisów w celu przedstawienia propozycji rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom dochodów budżetu państwa, w tym dotyczących stosowania stawek podatku od towarów i usług,

f) Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych otrzymuje dotację celową z budżetu państwa na realizację zadania, o którym mowa w art. 26a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240 i 852), w wysokości do 30% środków zaplanowanych na realizację tego zadania na dany rok,

g) organy administracji rządowej mogą zaciągać nowe zobowiązania na przygotowanie inwestycji, jeżeli mają zapewnione finansowanie z udziałem środków publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, na maksymalnym dopuszczalnym poziomie, określonym w przepisach lub procedurach dotyczących danego rodzaju inwestycji, nie mniejszym niż 50% całości kosztów, z tym że ograniczenia te nie dotyczą:

­ odbudowy lub przebudowy dróg krajowych w celu usunięcia zagrożenia naruszenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym,

­ inwestycji, o których mowa w art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 r. (Dz. U. poz. 835 i 993),

­ przygotowania, wdrożenia, budowy lub eksploatacji systemów elektronicznego poboru opłat, o których mowa w art. 13i ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 645 i 760),

­ zobowiązania z tytułu odszkodowań za nieruchomości przejęte w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 162).

Podnieść należy, że Sąd orzekający nie posiada pełnego wglądu w szczegółowe parametry oceny stanu polskich finansów publicznych, a zatem zasadnym było skorzystanie z oficjalnych wskaźników, które pozwolą posiłkowo ocenić zagrożenie dla równowagi budżetowej jako istotnej wartości konstytucyjnej.

Obwieszczeniem Ministra Finansów, funduszy i polityki regionalnej z dnia 24 maja 2021 roku w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych (M.P. z 2021 roku poz. 492) ogłoszono, że na koniec roku budżetowego 2020 roku relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 47,8%.

Z kolei zgodnie z obwieszczeniem Ministra Finansów, funduszy i polityki regionalnej z dnia 25 maja 2022 roku w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych (M.P. z 2022 roku poz. 553) na koniec roku budżetowego 2021 roku relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 43,8%.

Powyższe dane przemawiają za uznaniem, że stosunek (...) do P. nie przekroczył progu konstytucyjnego limitu zadłużenia ani nawet progu ostrożnościowego wynikającego z ustawy o finansach publicznych.

W tym miejscu Sąd Rejonowy przypomniał stan faktyczny, który legł u podstaw rozważań Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. K 1/12, w której Trybunał wskazał, że jednorazowe zamrożenie wynagrodzeń sędziów nie jest niezgodne z Konstytucją, jeśli byłoby spowodowane trudną sytuacją finansową państwa, zagrażającą równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Wówczas w ustawie o finansach publicznych obowiązywały dwa progi ostrożnościowe, których przekroczenie wymuszało uruchomienie przez władze państwa stosownych procedur. Za pierwszy próg ustawodawca uznał stan, w którym wartość relacji kwoty długu publicznego do (...) przekracza 50% (dalej: I próg ostrożnościowy), za drugi zaś - stan, gdy wartość tej relacji przekracza 55% (dalej: II próg ostrożnościowy). Wtedy relacja długu publicznego do (...) liczona według "metodyki krajowej" wyniosła w 2011 roku 53,5% (obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 ustawy o finansach publicznych, M.P. poz. 355), a liczony według "metodyki unijnej" - 56,4%.

Ówczesna sytuacja była zatem odmienna od tej, która legła u podstaw zamrożeniu wynagrodzeń sędziów w 2021 czy 2022 roku, albowiem relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego przekroczyła I próg ostrożnościowy i zbliżała się do II progu ostrożnościowego. W 2021 roku relacja ta wynosiła odpowiednio 43,8%, a zatem w żadnym wypadku nie zbliżała się do obecnie (od 2013 roku) jedynego progu ostrożnościowego wynoszącego 55%.

W uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2021 rok ustawodawca wskazał, że „w założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. W związku z obecną sytuacją gospodarczą kraju spowodowaną epidemią (...)19 nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na poziomie roku 2020, tj. na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r. (M.P. z 2019 r. poz. 742). Nie zmienią się dotychczasowe zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują „zamrożenie” systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja mieści się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem” wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań.”

Sąd Rejonowy wskazał, że nie neguje wystąpienia negatywnych konsekwencji dla budżetu państwa w 2021 roku /w niewielkim już zakresie w roku 2022/ spowodowanych wybuchem pandemii (...)19. Ta niewątpliwie nowa sytuacja wywołana ogłoszonym stanem pandemii i jej konsekwencjami społecznymi, gospodarczymi, ekonomicznymi stanowiła poważne obciążenie finansowe dla państwa, które starało się nie dopuścić do załamania (na skutek przerwania łańcuchów dostaw, okresowych lockdownów, masowych absencji pracowników itd.) gospodarki, w efekcie upadłości firm, gwałtownego wzrostu bezrobocia i innych wysoce negatywnych skutków (w sferze gospodarczej, ekonomicznej i społecznej) dla funkcjonowania tegoż organizmu państwowego. Temu służyły wprowadzane kolejne mechanizmy ochronne np. tzw. "tarcze", przewidujące zarówno łagodzenie ciężarów publicznoprawnych nałożonych na przedsiębiorców jak i ich bezpośrednie wsparcie finansowe, czy świadczenia dla pracowników, zleceniobiorców, którzy z powodu wprowadzanych pandemicznych ograniczeń pozostawali bez pracy lub których źródła utrzymania ulegały z tego powodu znacznemu ograniczeniu. Tym niemniej sama wyjątkowość okresu pandemii, który w Polsce rozpoczął się w marcu 2020 roku, nie uzasadniała „zamrożenia” wynagrodzenia prokuratorów ustawą okołobudżetową na 2021 rok, gdyż na koniec trudnego pierwszego roku pandemii relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wynosiła 47,8% i w żadnym razie nie zbliżała się nawet do progu ostrożnościowego wynikającego z ustawy o finansach publicznych, nie mówiąc nawet o wynikającym z art. 216 ust. 5 Konstytucji progu 60%. Natomiast, jak wskazano wyżej, „zamrożenie” wynagrodzeń sędziów i prokuratorów mogło nastąpić jedynie w przypadku przekroczenia limitu zadłużenia, co nie nastąpiło.

Dodatkowo, pomimo wskazanego w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2021 (...) systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021, taka sytuacja została zapoczątkowana w 2021 roku i dotyczyła także kolejnych lat.

Z kolei w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2022 rok ustawodawca wskazał, że „proponuje się, aby w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. (M.P. z 2020 r. poz. 711) zwiększonego o kwotę 26 zł, w następstwie czego podstawa ta wyniesie 5 050,48 zł. Nie zmienią się ogólne zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują bowiem „zamrożenie” waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów liczonej na poziomie podstawy z roku 2021. Przyjęcie podstawy ustalenia wynagrodzenia na poziomie roku 2020 będzie równoznaczne ze wzrostem wynagrodzeń w roku 2022 w stosunku do roku 2021 o 4,37%.”

Wprawdzie powyższe rozwiązanie zakłada teoretyczny wzrost wynagrodzenia prokuratorów w stosunku do poprzedniego roku, ale stanowi rozwiązanie całkowicie arbitralne (co zostało podkreślone we wcześniejszej części rozważań), które w żadnym zakresie nie zostało uzasadnione czy choćby umotywowane w kolejnym roku budżetowym.

Sąd Rejonowy wskazał także, że dokonane w ustawach okołobudżetowych na lata 2021-2022 „zamrożenie” wynagrodzeń prokuratorów nie wpisuje się w szeroko zakrojony program oszczędnościowy, mający na celu poprawę stanu finansów publicznych. Sąd I instancji w tym miejscu przywołał zmiany, które zostały wprowadzone w 2021 roku, a które polegały na znaczącym wzroście wynagrodzeń osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie. Na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394), które w samym środku pandemii przywołanej w uzasadnieniu projektu ustawy okołobudżetowej na 2021 rok jako argument na "zamrożenie" wynagrodzeń sędziowskich, z dniem 1 sierpnia 2021 roku znacznie podwyższyło wynagrodzenia: Marszałkowi i Wicemarszałkom Sejmu, Marszałkowi i Wicemarszałkom Senatu, Prezesowi i Wiceprezesom Rady Ministrów, Prezesowi i Wiceprezesom Najwyższej Izby Kontroli, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Prezydenta, sekretarzom stanu, podsekretarzom stanu, wszystkim ministrom, wszystkim wojewodom i wicewojewodom, wszystkim kierownikom i zastępcom kierowników urzędów centralnych, Szefowi Służby Cywilnej, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Obywatelskich, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Sejmu, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Senatu, Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Przewodniczącemu i wszystkim członkom Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej, Kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego, Prezesowi i Zastępcom Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Małych i Średnich (...), Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika (...), Prezesowi i Wiceprezesom Polskiej Akademii Nauk, wszystkim członkom Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15, Głównemu Inspektorowi Pracy i jego zastępcom, zastępcom Prokuratora Generalnego, Prezesowi, Pierwszemu Zastępcy Prezesa oraz Wiceprezesom Narodowego Banku Polskiego. Zapisy rozporządzenia w sposób istotny zwiększyły mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalania uposażenia osób nim objętych. Dla przykładu tylko wynagrodzenie zasadnicze Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu wzrosło z kwoty 8 874,43 zł (4,96 x 1 789,42) do kwoty 15 532,17 zł (8,68 x 1 789,42), tj. o około 40%, wynagrodzenie zasadnicze Prezesa Rady Ministrów czy Prezesa Narodowego Banku Polskiego wzrosło z kwoty 11 094,40 zł (6,2 x 1 789,42) do kwoty 15 532,17 zł (8,68 x 1 789,42), tj. o około 30%, wynagrodzenie zasadnicze podsekretarzy stanu wzrosło z kwoty 7 873,45 zł (4,4 x 1 789,42) do kwoty 12 597,52 zł (7,04 x 1 789,42), tj. o około 40% - i w podobnym stosunku wynagrodzenia zasadnicze wszystkich posłów i senatorów, których wynagrodzenie jest pochodną wynagrodzenia podsekretarza stanu (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 maja 1996 roku o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1799 ze zm.).

Podobne rozwiązania przewidywała ustawa z 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), która zmieniła m.in. ustawę z dnia 31 lipca 1981 roku o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1637) zwiększając ze skutkiem na dzień 1 listopada 2021 roku wartość uposażenia Prezydenta RP poprzez wzrost wynagrodzenia zasadniczego z siedmiokrotności do 9,8-krotności kwoty bazowej oraz wzrost dodatku funkcyjnego z trzykrotności do 4,2-krotności kwoty bazowej, tj. łącznie o około 30%. Przywołana ustawa z 17 września 2021 roku zmieniła również ustawę z 21 listopada 2021 roku o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282 ze zm.). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów z 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960) weszły w życie 1 listopada 2021 roku. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy. Ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Ustawa nowelizująca z 17 września 2021 roku dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4 294,61 zł zamiast dotychczasowych 2 684,13 zł (1,5-krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 roku.

Powyższe przykłady mają na celu zilustrowanie niekonsekwencji i braku korelacji między rozwiązaniem wprowadzonym ustawą okołobudżetową zarówno na rok 2021, jak i 2022 a uzasadnieniem takich rozwiązań.

Po trzecie, brak było pozafinansowego uzasadnienia dla odstąpienia od ustrojowego mechanizmu waloryzacji wynagrodzeń sędziów. Rok 2021r i 2022, których dotyczy pozew, był odpowiednio drugim i trzecim rokiem od momentu wybuchu pandemii (...)19. Zagrożenie z nią związane było w fazie stopniowego wygaszania (w 2022r zakończono zasadniczy etap programu szczepień, nie raportowano codziennych statystyk dotyczących zakażonych) i z pewnością nie stanowiło podstawy do wdrażania programów oszczędnościowych, których – poza wynagrodzeniami sędziów – próżno doszukiwać się wśród ustaw uchwalanych w II połowie 2021 roku. W okresie procesowania omawianych przepisów nieznane były też czynniki wynikające z wybuchu wojny na Ukrainie, co miało miejsce 24 lutego 2022 roku. Lektura uzasadnienia projektu ustawy okołobudżetowej na 2022 rok w zakresie dotyczącym określenia wynagrodzenia sędziów nie pozwala na zdekodowanie jakichkolwiek motywów, jakimi kierował się ustawodawca, zamrażając wynagrodzenia sędziów na kolejny rok. Dowodzi to pełnej uznaniowości tego rodzaju działań.

Reasumując, w przypadku analizowanej wyżej, arbitralnej i całkowicie uznaniowej ingerencji w zasady wynagradzania sędziów i prokuratorów doszło do przekroczenia części ze wskazanych wcześniej rozważaniach warunków brzegowych, które spełniane muszą być łącznie, aby można było usprawiedliwić incydentalne „zamrożenie” wynagrodzeń w/w podmiotów. W konsekwencji, wobec naruszenia przez wprowadzoną regulację art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, należało odmówić zastosowania art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021r i 2022 rok, stosując w to miejsce art. 123 § 1 Prawa o prokuraturze.

Obecnie w doktrynie i orzecznictwie nie ma żadnych wątpliwości, że sąd powszechny może odmówić zastosowania określonego przepisu, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją. W uchwale Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022 roku, sygn. akt III PZP 2/21 wskazano, że „orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP) nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie przez sąd orzekający. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 Nr 2, poz. 34 z glosą częściowo krytyczną B. Nity, Przegląd Sądowy Nr 5, poz. 153). W uchwale III ZP 12/01, Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotem orzekania sądu jest indywidualny stosunek społeczny, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji), zaś Trybunał, orzekając o zgodności ustaw z Konstytucją, wykonuje bardziej władzę ustawodawczą - ustawodawcy negatywnego - niż sądowniczą (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Praktyka odmawiania stosowania przez sądy przepisów ustaw, które oceniane są przez sądy jako niekonstytucyjne, wynika z przywoływanej zasady nadrzędności Konstytucji RP wyrażonej w jej art. 8 ust. 1 i nakazu bezpośredniego jej stosowania, wyrażonego w jej art. 8 ust. 2. W wyroku z dnia 7 kwietnia 1998 roku, I PKN 90/98 Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności jak też niezgodności z Konstytucją, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem "stosowanie" należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNP 2002 Nr 6, poz. 130, w którym opowiedziano się za możliwością dokonania przez sąd oceny zgodności przepisu z Konstytucją oraz stwierdzono, że sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego)."

W konsekwencji Sąd Rejonowy dokonał oceny konstytucyjności art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 i 2022 rok w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia stanu faktycznego w indywidualnej sprawie powódki. Sąd I instancji uznał powyższy przepis za niekonstytucyjny przyjmując, że uposażenie powódki powinno zostać wypłacone w oparciu o art. 123 § 1 ustawy Prawo o Prokuraturze.

Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami.

Mając na uwadze powyższe, zasadnym było według Sądu Rejonowego zasądzenie na rzecz powódki różnicy pomiędzy uposażeniem prokuratora w stanie spoczynku wypłaconym przez byłego pracodawcę a uposażeniem, które było należne przy uwzględnieniu podstawy wymiaru na poziomie 5.024,48 zł w 2021 roku oraz na poziomie 5.504,52 zł – w 2022 roku.

Rozstrzygnięcie objęło również wyrównanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021r. Pozwana nie kwestionowała zasadności roszczenia, a jedynie słuszność zasądzania jego wyrównania z uwagi na argumentację przedstawioną w odpowiedzi na pozew. Pozytywne dla powódki rozstrzygnięcie w w/w zakresie oparto na ustaleniach faktyczno-prawnych prezentowanych powyżej, a dotyczących wyrównania wynagrodzeń.

Analogicznie, orzeczono o roszczeniu o wyrównanie odprawy zw. z przejściem w stan spoczynku. Pozwana nie kwestionowała, że powódka nabyła prawo do odprawy, a skupiała się wyłącznie na braku podstaw do przyznawania wyrównania tego świadczenia zgodnie z wywodami powódki. Zgodnie z art. 100 § 2-4 prawa o ustroju sądów powszechnych, sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku. Uposażenie, o którym mowa w § 1 i 2, podwyższa się stosownie do zmian wysokości wynagrodzeń zasadniczych sędziów czynnych zawodowo. Sędziemu przechodzącemu w stan spoczynku przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

Do prokuratorów stosuje się odpowiednio przepisy /…/ art. 99-102 i art. 104 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej. Przewidziane w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa i Ministra Sprawiedliwości przysługują w stosunku do prokuratorów Prokuratorowi Generalnemu, a uprawnienia kolegiów i prezesów właściwych sądów - właściwym prokuratorom przełożonym. /art. 127 § 1 ustawy prawo o prokuraturze/.

W sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie do prokuratorów stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1917), a w sprawach nieuregulowanych także w przepisach tej ustawy - przepisy Kodeksu pracy /art. 130 w/w ustawy/.

Zasady nabywania prawa oraz ustalania wysokości i wypłacania dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej, określa ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej /art.1 ustawy/, stosowana w przypadku sędziów i prokuratorów w zakresie dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy./art.4 ust.1 ustawy/.

Powódka nabyła prawo do wyrównania obu w/w świadczeń zależnych od wysokości wynagrodzenia za pracę, które zasądzono w kwotach objętych wyrokiem.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. – zgodnie z żądaniem powódki, tj. od dnia następnego po dniu wymagalności danego roszczenia. Daty wymagalności dochodzonych roszczeń nie były przedmiotem sporu.

Po wyliczeniu kwot wyrównania wynagrodzeń zgodnie z żądaniem powódki i ich wskazaniu przez pozwaną Prokuraturę Rejonową, zgodnie z art. 355 kpc postępowanie w części umorzono, nie znajdując podstaw do odmowy zakończenia postępowania w taki sposób. Pełnomocnik powódki cofnęła bowiem pozew ponad kwoty wyliczone przez pozwaną /k: 154/ które znalazły się w wyroku w pkt.II. Strona pozwana nie zgłaszała też sprzeciwu wobec cofnięcia powództwa.

Wobec tego, ze strona cofnęła powództwo ponad kwoty wyliczone przez pozwaną za kwiecień 2021r oraz lipiec do listopada 2021r, które były wyższe niż żądanie powódki za wskazany okres, w wyroku orzeczono zgodnie z żądaniem prezentowanym w pisemnym rozszerzeniu powództwa /k: 96v/. Powódka nie podniosła kwot za w/w miesiące do wyliczonych przez pozwaną, a cofnięciem objęła nadwyżkę ponad kwoty wyliczone przez byłego pracodawcę. W zw. z powyższym, aby nie naruszać zakazu orzekania ponad żądanie, powództwo oddalono w pozostałej części /także w zakresie odsetek ustawowych od kwot objętych umorzeniem oraz stanowiących różnicę między kwotami zgłoszonymi w ramach rozszerzenia powództwa a wyliczonymi przez pozwaną/.

W punkcie I 27. wyroku Sąd I instancji rozstrzygnął o kosztach procesu, stosując zasadę słuszności wyrażoną w treści art. 102 k.p.c. Przepis ten pozwala sądowi zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, jeżeli przemawiają za takim rozstrzygnięciem szczególne okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia „wypadki szczególnie uzasadnione”, pozostawiając ją dyskrecjonalnemu uznaniu sądu. Jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego ocena sądu w tym zakresie jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym, opartym na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości oraz analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy (por. postanowienie z dnia 2 czerwca 2010 r., I PZ 2/10, OSNP 2011, nr 23–24, poz. 297; postanowienie z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 98 z glosą M. Rzewuskiego, Glosa 2013, nr 1, s. 77 i postanowienie z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, LEX nr 1170214).

Wśród okoliczności uwzględnianych przy ocenie przesłanek zastosowania omawianego przepisu w orzecznictwie i doktrynie wymienia się zarówno te związane z samym przebiegiem postępowania, charakterem dochodzonego roszczenia, jak również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być przy tym oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 listopada 2015 r., III AUa 212/15, LEX nr 1968159; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554).

Za rozstrzygnięciem w przedmiocie kosztów niniejszego procesu w oparciu o normę z art. 102 k.p.c. przemawiają okoliczności dwojakiego rodzaju – charakter dochodzonych roszczeń i przebieg postępowania.

Po pierwsze, poddany pod osąd spór nie dotyczy wyłącznie indywidualnego roszczenia powódki, ale ma znacznie szerszy kontekst. Do tutejszego Sądu w bieżącym roku wpłynęło wiele pozwów sędziów i prokuratorów opartych o zbliżoną podstawę prawną i identyczne podstawy faktyczne. Sprawy te dotyczą wykładni przepisów obowiązującego prawa, dokonywanej przy wykorzystaniu mechanizmu rozproszonej kontroli konstytucyjności norm prawnych. Bez wątpienia mają one charakter precedensowy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w tego rodzaju przypadkach, zwłaszcza gdy dotyczą zawiłych regulacji płacowych, wymagających dokonywania skomplikowanych zabiegów interpretacyjnych, znajduje uzasadnienie zastosowanie art. 102 k.p.c. (por. rozstrzygnięcie o kosztach w wyroku z dnia 29 sierpnia 1973 r., sygn. I PR 188/73 oraz postanowienie z dnia 15 kwietnia 2010 r., sygn. I PZ 5/10). Zarówno bowiem w interesie grupy pracowników, których wspólnie dotyczy określona regulacja prawna, jak i w interesie pracodawcy, który ją na co dzień stosuje, leży definitywne ustalenie jej wykładni wiążącej dla każdej ze stron stosunków pracy.

Po drugie, Sąd nie stracił z pola widzenia faktu, że aktywność procesowa strony powodowej ograniczyła się do sporządzenia pozwu, dwóch pism procesowych oraz zajęcia stanowiska na jednej rozprawie trwającej ok. 20 minut. W judykaturze przyjmuje się, że za szczególnie uzasadniony wypadek, w którym strona przegrywająca sprawę w instancji, może być obciążona kosztami tylko częściowo (art. 102 k.p.c.), można uznać sytuację, gdy wysokość wykazanych kosztów zastępstwa procesowego mieści się w granicach wyznaczonych przez przepisy prawa, ale nie odpowiada stopniowi zawiłości sprawy, a zwłaszcza nakładowi pracy pełnomocnika (tak m.in.: wyrok SN z 21.05.1999 r., I PKN 59/99, OSNP 2000, nr 15, poz. 580; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 1.03.2023 r., I ACa 488/22, LEX nr 3560274.). Zdaniem Sądu opisana znikoma aktywność procesowa pełnomocnika powódki nie była koherentna z wysokością stawki wynagrodzenia adwokata (2700 zł) wynikającej z § 2 pkt 5 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz. 1964). Rozpoznawana sprawa nie była typową sprawą z zakresu prawa pracy, dla której prawodawca przewidział taką stawkę wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Owa atypowość przejawiała się zwłaszcza w odmiennym poziomie potrzebnego nakładu pracy adwokata i nie była to różnica pomijalna, ale wyraźna.

Po trzecie, opisany wyżej niewielki nakład pracy pełnomocnika powódki podyktowany był zarówno charakterem sprawy, skupiającej się na zagadnieniach prawnych, a nie faktycznych, ale także postawą strony pozwanej, która nie eskalowała sporu, a ograniczyła się do zajęcia stanowiska merytorycznego, nie kwestionując wysokości dochodzonych roszczeń. Świadczy to o działaniu strony pozwanej na rzecz rzetelnego rozstrzygnięcia sporu, a nie o pozamerytorycznym kontestowaniu zasadności powództwa.

Postawy strony pozwanej, wnoszącej o oddalenie powództwa, nie można oceniać jako nieracjonalnej. Pozwany pracodawca podlega regułom dyscypliny finansów publicznych i nie może dziwić fakt, że sam nie podjął autonomicznej decyzji o niestosowaniu określonych – powszechnie obowiązujących w spornym okresie – przepisów prawa.

Reasumując, Sąd Rejonowy ocenił, że w realiach rozpoznawanej sprawy, niesprawiedliwe byłoby obciążenie strony pozwanej kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 2.700 zł. Zarówno charakter dochodzonych roszczeń, nakład pracy pełnomocnika powódki, jak i okoliczności związane z postawą strony pozwanej w toku procesu, przemawiały za nieobciążaniem jej kosztami procesu w pełnej wysokości. Jednocześnie Sąd czynił starania dla uwzględnienia interesu strony wygrywającej, która zdecydowała się na wsparcie profesjonalnego pełnomocnika dla obrony swych praw i z tego tytułu musiała ponieść określone wydatki. Wobec tego jako zgodne z zasadami słuszności Sąd ocenił obciążenie strony pozwanej połową kosztów zastępstwa procesowego, tj. kwotą 1 350 zł. Stosownie do dyspozycji art. 98 § 11 k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty – Punkt I 27. wyroku.

Sąd I instancji odstąpił również od obciążania powódki kosztami procesu, biorąc pod uwagę precedensowy charakter roszczenia oraz fakt, iż pozew był co do zasady uzasadniony, a przyczyną oddalenia powództwa w znikomym zakresie było wyłącznie wadliwe oznaczenie strony procesu, przez powódkę pierwotnie działającą bez profesjonalnego pełnomocnika. Kwestia legitymacji formalnej w sporze byłego prokuratora była przedmiotem wątpliwości w wielu sprawach sądowych, a organizacja (...) po istotnych zmianach nie uprościła jednoznacznej oceny.

Obciążanie powódki kosztami zastępstwa procesowego Prokuratury ustępującej ze sporu po krótkim udziale w procesie naruszałoby przyjęte zasady odpowiedzialności za wynik sporu, o czym szerzej wywiedziono już wcześniej.

Na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 15.151,44 zł tj. do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia za pracę powódki – punkt IV wyroku.

Od powyższego wyroku apelację wniosła pozwana (...) w Ł., zaskarżając powyższy wyrok w części - w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt: I i IV.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie:

1.  przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, w tym sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania oceny materiału dowodowego, co doprowadziło do uznania, że powódka zasadnie żądała zasądzenia wyrównania wynagrodzenia prokuratora w stanie spoczynku za okres od 1 stycznia 2021 roku do 31 grudnia 2022 roku (żądanie wynagrodzenia należne), podczas gdy uposażenie powódki zostało ustalone prawidłowo, na podstawie przepisów ustaw okołobudżetowych, które są ustawami epizodycznymi w stosunku do ustawy – Prawo o prokuraturze,

2.  przepisów prawa materialnego, mianowicie:

a)  art. 123 § 1 ustawy – Prawo o prokuraturze poprzez jego błędne zastosowanie
i ustalenie na podstawie tego przepisu uposażenia powódki, podczas gdy w sytuacji obowiązywania ustaw okołobudżetowych, tymczasowo regulujących wysokość wynagrodzenia zasadniczego prokuratorów, uposażenie powinno być ustalane na podstawie przepisów ustaw okołobudżetowych (ustawa z dnia 29 grudnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 i ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022),

b)  art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego poprzez jego zastosowanie oraz zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot i za okresy wskazane w pkt I ppkt. 1 do 27 wyroku z dnia 22 marca 2024 r.

Mając na uwadze powyższe strona pozwana wniosła więc o:

a)  uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., ewentualnie o zmianę wyroku i oddalenie powództwa,

b)  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego,
w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości według norm przepisanych za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty.

Jednocześnie, na wypadek, gdyby Sąd nie podzielił stanowiska pozwanej, pozwana wniosła o zastosowanie wobec niej art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami postępowania w całości.

W odpowiedzi na apelację powódka działając przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o oddalenie apelacji w całości jako w stopniu oczywistym bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od daty wydania orzeczenia w niniejszej sprawie do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

Co do meritum, to Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, jak również ocenę prawną dokonaną przez ten Sąd. Z kolei zarzuty apelacji stanowią jedynie nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustalenia Sądu I instancji i jako takie nie zasługują na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie spór sprowadza się do ustalenia, na podstawie jakich przepisów prawa powszechnie obowiązującego powinno zostać ustalone wynagrodzenie zasadnicze powódki jako prokuratora, mianowicie, powódka powołuje się na przepisy ustawy – Prawo o prokuraturze, z kolei, strona pozwana powołuje się na przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (dalej „ustawa okołobudżetowa na 2021 r.”) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 2021 o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (dalej „ustawa okołobudżetowa na 2022 r.”).

Zgodnie z art. 123 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 136) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461). Jeżeli przeciętne wynagrodzenie o którym mowa § 1, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w dotychczasowej wysokości.

W myśl art. 127 § 1 Prawa o prokuraturze cytowany art. 100 Prawa o ustroju sądów powszechnych stosuje się zaś odpowiednio do prokuratorów.

Przy tym, co bezsporne uposażenie powódki zostało określone kolejno na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r., poz. 2400 ze zm.) zgodnie z którym „w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2019 r., poz. 740 oraz z 2020 r., poz. 190 i 875), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Z komunikatu Prezesa GUS z dnia 9 sierpnia 2019 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 roku wynika, że wyniosło ono 4 839,24 zł. Następnie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.,), zgodnie z którym „w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Prawo o Prokuraturze (Dz.U z 2021 r. poz. 66, 1236 i 2052) stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Podstawa ta, stosownie do dyspozycji ust. 2 wskazanego przepisu, uległa zwiększeniu o kwotę 26 zł, wynosząc 5 050,48 zł (5 024,48 zł przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku + 26 zł).

Przy czym zasadność zastosowania tych przepisów apelujący uzasadnia podnosząc, iż normy regulacji ustawowej o charakterze ogólnym, bez terminu obowiązywania czyli normy ustawy - Prawo o prokuraturze, nie mają zastosowania w okresie obowiązywania ustaw okołobudżetowych, których normy regulują tę samą materię i są normami późniejszymi wobec norm wynikających z ustawy Prawo o prokuraturze. Wobec tego zdaniem skarżącego Sąd I instancji nie powinien odmówić zastosowania przepisów ustaw okołobudżetowych.

W tym miejscu podnieść należy, iż Sąd Okręgowy (podobnie zresztą jak Sąd I instancji) nie kwestionuje ogólnie obowiązujących reguł kolizyjnych, zgodnie z którymi lex posteriori derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali. W konsekwencji tego uznaje, iż w istocie skoro ustawa Prawo prokuraturze i ustawy okołobudżetowe są równorzędnymi w hierarchii aktami prawa powszechnie obowiązującego to faktycznie ustawy okołobudżetowe o epizodycznym charakterze mogą wpływać na treść tej pierwszej ustawy o charakterze ogólnym i ustanawiać trwałe bądź czasowe wyjątki od jej postanowień. Niemniej jednak co pomija już skarżący, nie z uwagi na te okoliczność wysokość wynagrodzenia zasadniczego prokuratorów w roku 2021 i 2022 r. ukształtowana właśnie przepisami tzw. ustaw okołobudżetowych na gruncie rozpoznawanego przypadku została zakwestionowana. Powyższe wynikało z odmowy zastosowania przepisu art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 oraz 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 z uwagi na ich niekonstytucyjność.

W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentacje Sądu I instancji wskazującą na możliwość zastosowania takiego rozwiązania. Podkreślić należy, iż w orzecznictwie kwestia nakazu bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy w znaczeniu prawa do pominięcia niekonstytucyjnej ustawy znalazła liczne potwierdzenie.

W wyroku z 21 sierpień 2001 roku (III RN (...)) Sąd Najwyższy stwierdził, iż Sąd dokonuje oceny zgodności przepisu ustawy z Konstytucją w ramach ustalenia, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego. Sąd jest obowiązany do takiej oceny, bowiem uchylenie się od niej może prowadzić do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie przepisu niekonstytucyjnego, a zatem niezgodnie z prawem obowiązującym. Sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Odmowa zastosowania przez Sąd przepisu ustawy nie może opierać się na przypuszczeniach co do jego niekonstytucyjności, lecz musi być rezultatem starannej i przemyślanej wykładni, prowadzącej do wniosku, że przepis ten w ustalonym przez Sąd znaczeniu, jest niezgodny z określonym i wyraźnie wskazanym przepisem Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy stwierdził wprost, iż sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją.

Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w dwóch orzeczeniach, najpierw w wyroku z dnia 6 stycznia 2000 roku, sygn. akt II SA/Gd 355/98, w którym stwierdził, że „niezawisłość sędziów oraz ustanowione w art. 8 ust. 2 Konstytucji uprawnienie wydawania orzeczeń wprost w oparciu o Konstytucję daje niezawisłemu sądowi w konkretnej sprawie uprawnienie do odstąpienia od stosowania przepisu ustawy, który uznaje za sprzeczny z Konstytucją. W ten sposób niezawisły sąd spełnia rolę równoważącą w stosunku do równej mu władzy ustawodawczej”, a następnie w wyroku z dnia 24 października 2000 roku, sygn. akt V SA 613/00, zgodnie z którym „kognicja Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2) także możliwość niezastosowania in concreto przepisu ustawy. W takim wypadku istnieje powinność zastosowania bezpośrednio normy konstytucyjnej na wypadek konfliktu między treścią normy konstytucyjnej i ustawowej. Decyduje o tym zasada zobowiązująca sąd do podległości normie hierarchicznie wyższej”.

Z kolei w wyroku z 4 lipca 2012 r. (III PK 87/11) Sąd Najwyższy wskazał, iż: Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji), przy czym sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji). Działając w tym zakresie działają oni na podstawie i w granicach prawa, czego wymaga art. 7 Konstytucji. Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. Konstytucja jest bowiem najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji). Nie ma przepisów Konstytucji, które wyłączałyby jej bezpośrednie stosowanie przez sądy. Sąd stosuje Konstytucję w jednostkowej sprawie i może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji). Orzeka on o przepisie prawnym w zakresie jego zgodności z aktem wyższego rzędu, a nie o stosunkach społecznych, które ten przepis reguluje.

Kompetencję orzekania o niekonstytucyjności oznaczonego przepisu ustawy ma wyłącznie Trybunał Konstytucyjny i tylko on może rozważać usunięcie z systemu prawnego przepisów sprzecznych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji RP), jednakże orzeka - nie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 pkt 1 ustawy zasadniczej), co niewątpliwie należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie rozstrzyganej przez sąd. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności, jak też niezgodności z ustawą zasadniczą, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem „stosowanie” należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98; z dnia 20 sierpnia 2001 r., III RN 189/00; z dnia 8 stycznia 2009 r., I CSK 482/08; z dnia 8 października 2015 r., III KRS (...) oraz z dnia 17 marca 2016 r., III KRS (...) i powołane w nich orzecznictwo).

Ocena konstytucyjności prawa sprawowana przez sądy w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji służy nie tylko zapewnieniu zgodności orzeczeń z Konstytucją, a w konsekwencji zapewnieniu wydania orzeczenia słusznego, sprawiedliwego i realizującego konstytucyjną aksjologię i wartości, ale także przyspieszeniu postępowania. Pozwala ponadto na badanie konstytucyjności prawa w różnorodnych sprawach, odmiennych okolicznościach faktycznych, co znacznie poszerza zakres oceny konstytucyjności. Trybunał Konstytucyjny bada bowiem zgodność z Konstytucją w sposób abstrakcyjny i w zakresie wniosku, co istotnie zawęża pole działania tego organu. Kontrola rozproszona stwarza także możliwość interpretacji Konstytucji oraz ustaw z uwzględnieniem szerokiego spektrum wiedzy specjalistycznej sądów w poszczególnych działach prawa, a tym samym poszerza perspektywę rozumienia Konstytucji (M. Gutowski, P. Kardas: Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017, § 3. Znaczenie Konstytucji dla procesu sądowego stosowania prawa; por. też M. Haczkowska: Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji w działalności orzeczniczej sądów, Przegląd Sejmowy 2005 nr 1; R. Balicki: Bezpośrednie stosowanie konstytucji, Krajowa Rada Sądownictwa 2016 nr 4, s. 13; M. Gutowski, P. Kardas: Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania Konstytucji, Palestra 2016 nr 4, s. 5; E. Maniewska: Pojęcie argumentacji konstytucyjnej i jej ewolucja w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym, Studia i Analizy Sądu Najwyższego - Materiały Naukowe, Tom IV, Warszawa 2017, s. 59; W. Sanetra: Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Sąd Najwyższy, Przegląd Sądowy 2017 nr 2, s. 5; P. Tuleja: Wpływ przesłanki funkcjonalnej na sposób rozpoznania pytania prawnego przez Trybunał Konstytucyjny, Przegląd Sądowy 2017 nr 6, s. 7; A. Bodnar: Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Warszawa 2018, Rozdział VII, pkt 9. Zagrożenia dla niezależności sądownictwa a stosowanie Konwencji przez sądy; P. Mikuli: Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze 2018 nr 2, s. 635; J. Podkowik: Sądy wobec niekonstytucyjnych aktów normatywnych u progu trzeciej dekady obowiązywania Konstytucji RP, Przegląd Sądowy 2018 nr 5, s. 5; J. Roszkiewicz: Incydentalna kontrola legalności aktów organów władzy publicznej w procesach dotyczących ochrony dóbr osobistych, Monitor Prawniczy 2019 nr 11, s. 591; P. Polak: Związanie sądu wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego wydanym w nieprawidłowo umocowanym składzie (refleksje na tle wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt V SA/Wa 459/18), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2020 nr 3, s. 63; P. Radziewicz: Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, Państwo i Prawo 2020 nr 10, s. 3; P. Jabłońska: Konstytucyjne podstawy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa, Przegląd Sądowy 2020 nr 11-12, s. 21).

Zdaniem Sądu Okręgowego w stanie faktycznym sprawy – co słusznie stwierdził Sąd Rejonowy – pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejście przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej.

W systemie konstytucyjnym opartym z na zasadzie podziału władz ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej jak i materialnej jej treści. Sądy na mocy art. 177 Konstytucji sprawujące wymiar sprawiedliwości mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art. 2, art. 7 i art. 10 Konstytucji.

Ustawa o prokuraturze w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego prokuratora jako istotnego organu ochrony prawnej państwa.

Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń prokuratora ma charakter gwarancyjny jego statusu a tym samym ochrony formuły jego niezależności.

Natomiast celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania prokuratorów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy o prokuraturze, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które nie tylko, że nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 oraz art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 służyły ochronie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

Sąd Okręgowy uważa za trafne stanowisko Sądu I instancji, że wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 oraz art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 praw podmiotowych powódki służących utrzymaniu i ugruntowaniu zasady niezależności prokuratorów jako elementu w organach ochrony państwa. Wynagrodzenie to nie jest bowiem tylko zapłatą za wykonaną pracę ale ma służyć innym celom takim jak utrzymanie niezależności prokuratura co z kolei jest gwarancją zapewnienia należytej ochrony prawnej obywatelom państwa.

Wskazać w tym miejscu należy na powoływany już przez Sąd I instancji wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” – szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2021 i 2022, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Zasadnie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – osób zajmujących państwowe stanowiska kierownicze, osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, diet radnych, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego fakty te w korelacji do zamrożenia uposażeń prokuratorów nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021 – 2023 od ustrojowego modelu wynagradzania prokuratorów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 2 Konstytucji i podlega ocenie na mocy art. 8 Konstytucji. (...) wynagrodzeń sędziowskich – a co za tym idzie i prokuratorskich – może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne np. ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczna praktyką (wyrok TK z 12 grudnia 2012 r., K1/12). Tak zaś w kontekście okoliczności sprawy było w przedmiotowym wypadku.

Powyższe czyni bezzasadnymi apelacyjne zarzuty naruszania art. 233 § 1 k.p.c. i korelujące z nimi zarzuty naruszenia art. 123 § 1 ustawy – Prawo o prokuraturze poprzez ustalenie na podstawie tego przepisu uposażenia powoda, podczas gdy w sytuacji obowiązywania ustaw okołobudżetowych, tymczasowo regulujących wysokość wynagrodzenia zasadniczego (w konsekwencji również uposażenia), wysokość uposażenia powinna być ustalana na podstawie przepisów ustawy okołobudżetowej

Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 oraz art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 nie służył ochronie wartości konstytucyjnej, jaką jest równowaga budżetowa. W dacie uchwalenia tych przepisów ustawodawca miał możliwość ochrony wartości równowagi budżetowej bez naruszania praw powódki słusznie nabytych w oparciu o art. 123 ww. ustawy Prawo o prokuraturze.

Jednocześnie, wbrew stanowisku skarżącego, Sąd I instancji zasądzając odsetki od poszczególnych kwot nie naruszył art. 481 § 1 k.c. Co prawda należy zgodzić się ze stroną pozwaną, iż opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia dla powódki nie wynikało z błędu po stronie pracodawcy. Pozwana, jako dysponent środków budżetowych, przekazanych na realizacje wynagrodzeń, dysponowała w tym zakresie kwotami odniesionymi do wartości ustalonych ustawą okołobudżetową, działał zatem wedle obowiązującego prawa. Ustalenie zaniżonej wartości uposażenia nie było skutkiem jakichkolwiek decyzji jednostki, do pełnienia urzędu w której powód został powołany. Pomimo tego żądanie zasądzenia odsetek było uzasadnione.

Regulacja art. 481 k.c. wprost wskazuje, że wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki stanowią opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego i należne są za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Prawo wierzyciela do żądania od dłużnika zapłaty odsetek za czas opóźnienia w wykonaniu świadczenia pieniężnego nie jest zatem uzależnione ani od wykazywania po stronie wierzyciela szkody wynikłej z opóźnienia, ani że doszło do niego wskutek zachowań zależnych od dłużnika, noszących znamiona winy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r., I ACa 2087/05). Powstanie tego prawa jest niezależne od tego, czy roszczenie o odsetki zostało podniesione, czy też nie, wynikają one bowiem z samego faktu opóźnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2005 r., I CK 110/05). Co więcej, dłużnik nie może się zwolnić z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie (wyrok Sądu Najwyższego z 22 maja 2003 r., II CKN 134/01; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 czerwca 2017 r., V ACa 292/17). Reżim odpowiedzialności dłużnika z tytułu naruszenia terminowości w wykonaniu świadczenia pieniężnego jest bardzo surowy, uznawany wręcz za przykład odpowiedzialności absolutnej (A. Janiak, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1999 r., III CKN 196/98, OSP 2000, z. 7-8, poz. 115; W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, s. 76). Jest to zatem naturalna konsekwencja opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Na marginesie zwrócić trzeba uwagę, że pozwany nie uznał powództwa przy pierwszej czynności, lecz konsekwentnie wnosił o jego oddalenie, czym przedłużał stan opóźnienia.

Z tych też względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy apelację pozwanej jako bezzasadną w całości oddalił (pkt 1 sentencji wyroku).

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 9 ust. l pkt 2 w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzania Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 ze zm.) O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (pkt 2 sentencji wyroku).

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania w przedmiocie kosztów na etapie postępowania apelacyjnego określonej w art.102 k.p.c. zasady słuszności, bowiem strona pozwana, pomimo jednoznacznego stanowiska w tego typu sprawach, zdecydowała się złożyć w niniejszej sprawie apelację oraz sama była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika i domagała się zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.