Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 maja 2024 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi

1.  zasądził od (...) na rzecz D. W. następujące kwoty:

a)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za styczeń 2021 r.;

b)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 marca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za luty 2021 r.;

c)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za marzec 2021 r.;

d)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 maja 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za kwiecień 2021 r.;

e)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za maj 2021;

f)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za czerwiec 2021 r.;

g)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 sierpnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za lipiec 2021 r.;

h)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za sierpień 2021 r.;

i)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 października 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za wrzesień 2021 r.;

j)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 listopada 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za październik 2021 r.;

k)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za listopad 2021 r.;

l)  561,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za grudzień 2021 r.;

2.  zasądził od (...) na rzecz D. W. następujące kwoty:

a)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za styczeń 2022 r.;

b)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 marca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za luty 2022 r.;

c)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za marzec 2022 r.;

d)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 maja 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za kwiecień 2022 r.;

e)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za maj 2022 r.;

f)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za czerwiec 2022 r.;

g)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za lipiec 2022 r.;

h)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za sierpień 2022 r.;

i)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 października 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za wrzesień 2022 r.;

j)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 listopada 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za październik 2022 r.;

k)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za listopad 2022 r.;

l)  1.376,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania wynagrodzenia za grudzień 2022 r.;

3.  zasądził od (...) na rzecz D. W. kwotę 568,26 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej za rok 2021;

4.  zasądził od (...) na rzecz D. W. kwotę 1.393,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2023 r. do dnia zapłaty tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej za rok 2022;

5.  zasądził od (...) na rzecz D. W. kwotę 1.350 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

6.  nadał wyrokowi w punkcie 1, punkcie 2, punkcie 3 i punkcie 4 rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 22.923,31 zł.

Pozwany (...) złożył apelację od powyższego orzeczenia, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 91 § lc ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.2023.217 t.j. z dnia 2023.02.02 w brzmieniu obowiązującym w 2022 roku, zwaną dalej u.s.p.) przez jego niezasadne zastosowanie w sytuacji, gdy zastosowanie w sprawie winny mieć przepisy art. 8 i 9 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U.2021.2445 z dnia 2021.12.28, zwaną dalej ustawą okołobudżetową) zgodnie z prymatem zasady lex speciali derogat legi generali, co w konsekwencji spowodowało wydanie zaskarżonego wyroku,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego i przyjęcie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, że w niniejszej sprawie zastosowanie miały przepisy u.s.p., a nie przepisy ustawy okołobudżetowej, co w konsekwencji spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych i wydanie zaskarżonego wyroku.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, alternatywnie – o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasadzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu powódka podniosła, że mimo iż pozwany apelacją zaskarżył przedmiotowy wyrok w całości, to jednak zarzut apelacyjny naruszenia prawa materialnego dotyczy wyłącznie należności za 2022 rok, podczas, gdy rzeczony wyrok obejmuje także należności za 2021 rok. Nadto powódka wskazała, że wbrew ww. zarzutowi apelacji sąd meriti nie zdecydował się na zastosowanie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w miejsce ustawy okołobudżetowej z uwagi na zasadę lex posteriori derogat legi priori, ani też z uwagi na zasadę lex specialis derogat legi generali, lecz na skutek stwierdzenia przez sąd a quo niekonstytucyjności przepisów ustaw okołobudżetowych dotyczących wynagrodzenia sędziów, w efekcie czego sąd meriti z tej przyczyny odmówił ich zastosowania, zaś apelacja w ogóle nie odnosi się do kwestii niekonstytucyjności przepisów okołobudżetowych. Uzasadniając bezzasadność zarzutu naruszenia przepisu prawa procesowego powódka podkreśliła, że stan faktyczny był bezsporny, akcentując, że pozwany nie wskazał na czym miałoby polegać rzekome przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, jednocześnie dodając, że apelant błędnie upatruje błędu w ustaleniach faktycznych w zastosowaniu przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w miejsce ustaw okołobudżetowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., uznając, że rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest dopuszczalne, żadna ze stron na etapie postępowania apelacyjnego nie złożyła wniosku o przeprowadzenie rozprawy, nie cofnięto pozwu ani apelacji, a w sprawie nie zachodziła także nieważność postępowania.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, jak również ocenę prawną roszczeń powódki dokonaną przez ten Sąd, uznając, że zawarte w apelacji zarzuty stanowią jedynie nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustalenia Sądu I instancji i jako takie nie zasługują na uwzględnienie.

Wstępnie wobec argumentacji strony powodowej zawartej w odpowiedzi na apelację, należy wskazać, że Sąd II instancji dostrzega, iż pozwany wskazał w petitum apelacji, że zaskarżył w całości wyrok sądu pierwszej instancji – ten zaś dotyczy nie tylko roszczenia powódki o wyrównanie wynagrodzenia od stycznia do grudnia 2022 roku oraz roszczenia o wyrównanie jej dodatkowego rocznego wynagrodzenia za 2022 rok, co do których apelant sformułował zarzuty, podnosząc, że w sprawie winny mieć zastosowanie przepisy art. 8 i 9 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. 2021 r., poz. 2445 ze zm., dalej ustawa okołobudżetowa na 2022 rok), ale również wyrok ów zawiera rozstrzygnięcia o roszczeniach powódki dotyczących wyrównania jej wynagrodzenia od stycznia do grudnia 2021 rok oraz wyrównania dodatkowego rocznego wynagrodzenia za 2021 rok, co do których pozwany nie sformułował zarzutów, ani nie też nie odniósł się w uzasadnieniu apelacji do tych rozstrzygnięć. W tym kontekście Sąd Odwoławczy dostrzega także, że w apelacji zaskarżającej wyrok sądu pierwszej instancji w całości nie zostały również sformułowane zarzuty co do rozstrzygnięcia o częściowym zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego w pierwszej instancji na rzecz powódki, przy czym nie sposób nie zauważyć, że pisemne uzasadnienie Sądu Rejonowego nie odpowiada w tej części wyrokowi tego sądu, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Mając na uwadze powyższe Sąd II instancji zważył zatem, że zgodnie z art. 368 § 1 k.p.c. apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać: oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części (pkt 1), zwięzłe przedstawienie zarzutów (pkt 2), uzasadnienie zarzutów (pkt 3), powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później (pkt 4) oraz wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia (pkt 5).

Przypomnieć należy, że granice apelacji są określone przede wszystkim zakresem (granicami) zaskarżenia. Związanie sądu odwoławczego w aspekcie przedmiotowym oznacza niedopuszczalność takiego rozpoznania apelacji, która dotyczyłaby niezaskarżonej części orzeczenia. Innymi słowy, to skarżący swoją wolą, zgodnie z zasadą dyspozycyjności przez oznaczenie wyroku, od którego wnosi apelację i wskazanie, czy zaskarża go w całości, czy w części, autonomicznie i suwerennie określa granice żądanej ochrony. W związku z granicami apelacji nie należy zatem tracić z pola widzenia jej elementu konstrukcyjnego w postaci wskazania, czy oznaczony wyrok sądu pierwszej instancji jest zaskarżony w całości, czy w części (art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c.). To wskazanie określa i kształtuje omawiane granice, ma więc znaczenie zasadnicze, gdyż kognicja sądu drugiej instancji obejmuje jedynie tę część wyroku sądu pierwszej instancji, która została wskazana w apelacji jako zaskarżona. Pozostała część wyroku sądu pierwszej instancji, która nie została wskazana w apelacji jako zaskarżona, staje się prawomocna, a w konsekwencji nie może zostać objęta kontrolą sądu odwoławczego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 sierpnia 2018 r., III PZ 2/18, Legalis nr 1839788).

Z treści art. 368 § 1 k.p.c. wynika, że środek zaskarżenia ma być tak sformułowany, aby nie budził wątpliwości co do jego istotnych elementów, mających wpływ na orzeczenie sądu drugiej instancji. Temu właśnie służą wymagania apelacji objęte art. 368 § 1 pkt 1 i 5 k.p.c., które odnieść należy do art. 378 k.p.c., zgodnie z którym sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia. Należy mieć na uwadze, że punkt 5 powołanego artykułu pozostaje w ścisłym związku z jego punktem 1. Jeśli strona skarży wyrok w całości i domaga się jego zmiany lub uchylenia, to znany jest zarówno zakres jego zaskarżenia, jak i zakres żądanej zmiany lub uchylenia, który nie wymaga uzupełnienia. Skoro bowiem strona skarżąca wskazała, że zaskarża wyrok w całości i wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, to wskazanie to jednoznacznie określa zakres zaskarżenia w taki sposób, że dotyczy on wszystkich roszczeń objętych rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 8 marca 2018 r., II PZ 2/18, Legalis nr 1839788).

Wadliwość polegająca na odmiennym zakresie zaskarżenia w porównaniu z zarzutami apelacji i ich uzasadnieniem nie stanowi natomiast - jak zdaje się sugerować powódka w odpowiedzi na apelację - błędu formalnego w postaci braku apelacji w zakresie rozstrzygnięcia o jej roszczeniach dotyczących wyrównania wynagrodzenia za 2021 rok i wyrównania dodatkowego rocznego wynagrodzenia za 2021 rok (por. postanowienie SN z 11.09.2019 r., IV CZ 54/19, Legalis nr 2264794).

Apelacja pozwanego zgodnie z jego wolą wyrażoną w petitum apelacji została skierowana wobec całego wyroku, a żądanie apelanta wnoszącego o zmianę tego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, alternatywnie uchylenie tego wyroku, nie pozostawia w ocenie Sądu II instancji żadnych wątpliwości, że apelacja jest skierowana wobec wszystkich rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym orzeczeniu i w takim też zakresie podlega ona rozpoznaniu merytorycznemu przez Sąd Okręgowy.

Uwzględniając powyższe rozważania i przechodząc do badania zasadności poszczególnych zarzutów apelacyjnych w pierwszej kolejności Sąd II instancji zważył, że zarzucane sądowi meriti naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. jest całkowicie niezrozumiałe, bowiem stan faktyczny n/n sprawy nie jest sporny i nie wymagał postępowania dowodowego. Trudno zatem wysnuć, jakie to dowody – zdaniem skarżącego – zostały wadliwie ocenione. Twierdzenie strony skarżącej, że Sąd meriti naruszył przepis art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego i przyjęcie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, że w przedmiotowej sprawie zastosowanie miały przepisy ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a nie przepisy ustawy okołobudżetowej na 2022 rok, stanowi de facto zarzut naruszenia prawa materialnego, wobec czego nie mógł on odnieść zamierzonego skutku.

Nie jest także zasadny zarzut apelacji o błędnym zastosowaniu przez Sąd I instancji przepisu art. 91 § l c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. Z 2023 r., poz. 217; dalej – u.s.p.).

W niniejszej sprawie spór sprowadza się do tego, na podstawie jakich przepisów prawa powszechnie obowiązującego powinno zostać ustalone wynagrodzenie zasadnicze powódki w 2021 r. i w 2022 r. - mianowicie powódka powołuje się na przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U.2023.217 z dnia 2023.02.02 w brzmieniu obowiązującym w 2022 roku, zwaną dalej u.s.p.), a z kolei strona pozwana w złożonej przez siebie apelacji powołuje się (wyłącznie) na przepisy art. 8 i 9 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U.2021.2445 ze zm., dalej ustawa okołobudżetowa na 2022 r.), przy czym – jak wyżej wyjaśniono - pozwany zaskarżając wyrok sądu I instancji w całości w ten sposób jednoznacznie wskazał, że nie zgadza się także z analogicznym stanowiskiem powódki co do przepisów ustalających jej wynagrodzenie za 2021 rok (pozwany konsekwentne żąda zarówno w odpowiedzi na pozew - k. 44-47, jak i w apelacji – k. 78-81, oddalenia powództwa w całości).

Przypomnieć należy, że zasady ustalania wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych zostały uregulowane w art. 91–91 a w zw. z art. 100 § 2 ww. ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, zaś wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne stanowiska sędziowskie, różnicuje jedynie staż pracy lub pełnione funkcje (art. 91 § 1 USP).

Przepis art. 91 § 1c cyt. ustawy statuuje zasadę, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53), z zastrzeżeniem § ld.

Stosownie do § ld cytowanego przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § lc, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.

Przepis art. 91 § 2 u.s.p. stanowi, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w §lc. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. Sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 100 § 2).

Przy tym - co bezsporne - wynagrodzenie powódki w 2021 roku zostało określone na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r., poz. 2400 z późn. zm)., zgodnie z którym „w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c u.s.p stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Według komunikatu Prezesa GUS z dnia 9 sierpnia 2019 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 roku wyniosło ono 4 839,24 zł. Nie jest też sporne, że wynagrodzenie powódki w 2022 roku zostało określone na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 r., poz. 2445 z późn. zm)., zgodnie z którym „w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c u.s.p stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku wynosiło 5 024,48 złotych, zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z dnia 11 sierpnia 2020 roku. Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 roku ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 roku wynosiło 5 024,52 zł, przy czym zgodnie z ustępem 2 ww. przepisu podstawa została zwiększona o kwotę 26 złotych i w efekcie wynosiła łącznie 5050,48 złotych. W konsekwencji sąd meriti prawidłowo przyjął, że podstawa wymiaru wynagrodzenia powódki pozostawała w 2021 roku o 185,24 złotych, a w 2022 roku o 454,04 złotych niższa od podstaw ustalonych na podstawie regulacji z art. 91 § 1c u.s.p.

Apelujący uzasadnia w złożonej przez siebie apelacji zasadność zastosowania przepisu art. 8 ust.1 ustawy okołobudżetowej na 2022 rok podnosząc, że normy regulacji ustawowej o charakterze ogólnym, bez terminu obowiązywania czyli normy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, nie mają zastosowania w okresie obowiązywania ustaw okołobudżetowych, których normy regulują tę samą materię i są normami późniejszymi wobec norm wynikających z powołanej ustawy. Wobec tego - zdaniem skarżącego - Sąd I instancji nie powinien odmówić zastosowania przepisów ustaw okołobudżetowych.

W tym miejscu podnieść należy, iż Sąd Okręgowy (podobnie z resztą jak Sąd I instancji) nie kwestionuje ogólnie obowiązujących reguł kolizyjnych, zgodnie z którymi lex posteriori derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali. W konsekwencji tego Sąd II instancji uznaje, że w istocie skoro ustawa - Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy okołobudżetowe są równorzędnymi w hierarchii aktami prawa powszechnie obowiązującego, to faktycznie ustawy okołobudżetowe o epizodycznym charakterze mogą wpływać na treść tej pierwszej ustawy o charakterze ogólnym i ustanawiać trwałe bądź czasowe wyjątki od jej postanowień. Niemniej jednak, co pomija już skarżący, nie z uwagi na te okoliczność wysokość wynagrodzenia zasadniczego sędziów w 2021 r. i w 2022 r. ukształtowana właśnie przepisami tzw. ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r. na gruncie rozpoznawanego przypadku została zakwestionowana. Powyższe wynikało z odmowy zastosowania przez sąd meriti przepisów art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz art. 8 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 - z uwagi na ich niekonstytucyjność. Sąd nie jest bowiem pozbawiony prawa do oceny, czy „nowe” regulacje pozostają w zgodności z normami rangi konstytucyjnej.

W ocenie Sądu Okręgowego, skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016 roku, III KRS (...), Lex nr 2288955).

W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację Sądu I instancji wskazującą na możliwość zastosowania takiego rozwiązania.

Podkreślić należy, iż w orzecznictwie kwestia nakazu bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy w znaczeniu prawa do pominięcia niekonstytucyjnej ustawy znalazła liczne potwierdzenie. W wyroku z 21 sierpień 2001 roku (III RN (...)) Sąd Najwyższy stwierdził, iż Sąd dokonuje oceny zgodności przepisu ustawy z Konstytucją w ramach ustalenia, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego. Sąd jest obowiązany do takiej oceny, bowiem uchylenie się od niej może prowadzić do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie przepisu niekonstytucyjnego, a zatem niezgodnie z prawem obowiązującym. Sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Odmowa zastosowania przez Sąd przepisu ustawy nie może opierać się na przypuszczeniach co do jego niekonstytucyjności, lecz musi być rezultatem starannej i przemyślanej wykładni, prowadzącej do wniosku, że przepis ten w ustalonym przez Sąd znaczeniu, jest niezgodny z określonym i wyraźnie wskazanym przepisem Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy stwierdził wprost, iż sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją.

Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w dwóch orzeczeniach, najpierw w wyroku z dnia 6 stycznia 2000 roku, sygn. akt II SA/Gd 355/98, w którym stwierdził, że „niezawisłość sędziów oraz ustanowione w art. 8 ust. 2 Konstytucji uprawnienie wydawania orzeczeń wprost w oparciu o Konstytucję daje niezawisłemu sądowi w konkretnej sprawie uprawnienie do odstąpienia od stosowania przepisu ustawy, który uznaje za sprzeczny z Konstytucją. W ten sposób niezawisły sąd spełnia rolę równoważącą w stosunku do równej mu władzy ustawodawczej”, a następnie w wyroku z dnia 24 października 2000 roku, sygn. akt V SA 613/00, zgodnie z którym „kognicja Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2) także możliwość niezastosowania in concreto przepisu ustawy. W takim wypadku istnieje powinność zastosowania bezpośrednio normy konstytucyjnej na wypadek konfliktu między treścią normy konstytucyjnej i ustawowej. Decyduje o tym zasada zobowiązująca sąd do podległości normie hierarchicznie wyższej”.

Z kolei w wyroku z 4 lipca 2012 r. (III PK 87/11) Sąd Najwyższy wskazał, iż: obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji), przy czym sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji); działając w tym zakresie działają oni na podstawie i w granicach prawa, czego wymaga art. 7 Konstytucji; sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. Konstytucja jest bowiem najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji). Nie ma przepisów Konstytucji, które wyłączałyby jej bezpośrednie stosowanie przez sądy. Sąd stosuje Konstytucję w jednostkowej sprawie i może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji). Orzeka on o przepisie prawnym w zakresie jego zgodności z aktem wyższego rzędu, a nie o stosunkach społecznych, które ten przepis reguluje.

Kompetencję orzekania o niekonstytucyjności oznaczonego przepisu ustawy ma wyłącznie Trybunał Konstytucyjny i tylko on może rozważać usunięcie z systemu prawnego przepisów sprzecznych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji RP), jednakże orzeka - nie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 pkt 1 ustawy zasadniczej), co niewątpliwie należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie rozstrzyganej przez sąd. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności, jak też niezgodności z ustawą zasadniczą, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem "stosowanie" należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 nr 2, poz. 34 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98, OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 6; z dnia 20 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 130; z dnia 8 stycznia 2009 r., I CSK 482/08, LEX nr 491552; z dnia 8 października 2015 r., III KRS 34/12, OSNP 2016 nr 11, poz. 103 oraz z dnia 17 marca 2016 r., III KRS (...), LEX nr 2288953 i powołane w nich orzecznictwo).

Ocena konstytucyjności prawa sprawowana przez sądy w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji służy nie tylko zapewnieniu zgodności orzeczeń z Konstytucją, a w konsekwencji zapewnieniu wydania orzeczenia słusznego, sprawiedliwego i realizującego konstytucyjną aksjologię i wartości, ale także przyspieszeniu postępowania. Pozwala ponadto na badanie konstytucyjności prawa w różnorodnych sprawach, odmiennych okolicznościach faktycznych, co znacznie poszerza zakres oceny konstytucyjności. Trybunał Konstytucyjny bada bowiem zgodność z Konstytucją w sposób abstrakcyjny i w zakresie wniosku, co istotnie zawęża pole działania tego organu. Kontrola rozproszona stwarza także możliwość interpretacji Konstytucji oraz ustaw z uwzględnieniem szerokiego spektrum wiedzy specjalistycznej sądów w poszczególnych działach prawa, a tym samym poszerza perspektywę rozumienia Konstytucji (M. Gutowski, P. Kardas: Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017, § 3. Znaczenie Konstytucji dla procesu sądowego stosowania prawa; por. też M. Haczkowska: Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji w działalności orzeczniczej sądów, Przegląd Sejmowy 2005 nr 1; R. Balicki: Bezpośrednie stosowanie konstytucji, Krajowa Rada Sądownictwa 2016 nr 4, s. 13; M. Gutowski, P. Kardas: Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania Konstytucji, Palestra 2016 nr 4, s. 5; E. Maniewska: Pojęcie argumentacji konstytucyjnej i jej ewolucja w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym, Studia i Analizy Sądu Najwyższego - Materiały Naukowe, Tom IV, Warszawa 2017, s. 59; W. Sanetra: Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Sąd Naj-wyższy, Przegląd Sądowy 2017 nr 2, s. 5; P. Tuleja: Wpływ przesłanki funkcjonalnej na sposób rozpoznania pytania prawnego przez Trybunał Konstytucyjny, Przegląd Sądowy 2017 nr 6, s. 7; A. Bodnar: Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Warszawa 2018, Rozdział VII, pkt 9. Zagrożenia dla niezależności sądownictwa a stosowanie Konwencji przez sądy; P. Mikuli: Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze 2018 nr 2, s. 635; J. Podkowik: Sądy wobec niekonstytucyjnych aktów normatywnych u progu trzeciej dekady obowiązywania Konstytucji RP, Przegląd Sądowy 2018 nr 5, s. 5; J. Roszkiewicz: Incydentalna kontrola legalności aktów organów władzy publicznej w procesach dotyczących ochrony dóbr osobistych, Monitor Prawniczy 2019 nr 11, s. 591; P. Polak: Związanie sądu wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego wydanym w nieprawidłowo umocowanym składzie (refleksje na tle wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt V SA/Wa 459/18), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2020 nr 3, s. 63; P. Radziewicz: Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, Państwo i Prawo 2020 nr 10, s. 3; P. Jabłońska: Konstytucyjne podstawy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa, Przegląd Sądowy 2020 nr 11-12, s. 21).

Zdaniem Sądu Okręgowego w stanie faktycznym sprawy - co słusznie stwierdził Sąd Rejonowy - pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejścia przez ustawodawcę celów ustawy zasadniczej.

W systemie konstytucyjnym opartym na zasadzie podziału władz ustawa staje się prawem, pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej jak i materialnej jej treści. Sądy na mocy art. 177 Konstytucji sprawujące wymiar sprawiedliwości mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art. 2, art. 7 i art. 10 Konstytucji.

Ustawa o ustroju sadów powszechnych w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego sędziego jako istotnego organu ochrony prawnej państwa - władzy sądowniczej jego niezależności i niezawisłości. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń sędziego ma charakter gwarancyjny jego statusu.

Natomiast celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania sędziów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy o ustroju sądów powszechnych, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które nie tylko, że nie powodowały oszczędności budżetowych, ale skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że przepisy art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, służyły ochronie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

Sąd Okręgowy uważa za trafne stanowisko Sądu I instancji, że wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 oraz poprzez art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022, nabytych praw podmiotowych powódki służących utrzymaniu i ugruntowaniu zasady niezależności sędziów.

Sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia „odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków”. Przepis art. 178 ust. 2 ustawy zasadniczej wyznacza, chociaż w sposób mało precyzyjny, pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189).

Powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, a dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantuje, że wynagrodzenie wzrośnie w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Celem tego mechanizmu jest nie tylko odniesienie wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika, ale i uniezależnienie procesu ich ustalania od ingerencji władzy wykonawczej i ustawodawczej. Wynagrodzenie to nie jest więc tylko zapłatą za wykonaną pracę ale ma służyć innym celom takim jak utrzymanie niezależności, niezawisłości sędziego co z kolei jest gwarancją zapewnienia należytej ochrony prawnej obywatelom państwa.

Wskazać w tym miejscu należy na powoływany już przez Sąd I instancji wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art.195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” - szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w 2021 roku i w 2022 roku, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu Okręgowego przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Słusznie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – osób zajmujących państwowe stanowiska kierownicze, osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, diet radnych, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego fakty te w korelacji do zamrożenia uposażeń sędziów nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021 – 2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 2 Konstytucji i podlega ocenie na mocy art. 8 Konstytucji. (...) wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne np. ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczna praktyką (wyrok TK z 12.12.2012 K1/12 ). Tak zaś w kontekście okoliczności sprawy było w przedmiotowym wypadku.

Podnoszona zaś w apelacji argumentacja wskazująca, że „zamrożenie uposażenia” nie jest jego „obniżeniem” w ścisłym tego słowa znaczeniu w kontekście dostrzeganego przez samą stronę skarżącą faktu spadku możliwości nabywczych sędziów jest całkowitym nieporozumieniem. Jest to bowiem nadal niewątpliwie zmiana niekorzystna, której nie można pogodzić z zasadni art 178 i 2 Konstytucji. Adresaci norm prawnych mają zaś prawo oczekiwać, że regulacje prawne nie będą zmieniane na ich niekorzyść w sposób arbitralny.

Według Sądu II instancji w n/n sprawie Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że ani art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021, ani art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 - nie służyły ochronie wartości konstytucyjnej jaką jest równowaga budżetowa. W dacie uchwalenia tych przepisów ustawodawca miał możliwość ochrony wartości równowagi budżetowej bez naruszania praw powódki słusznie nabytych w oparciu o art. 91 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Sąd a quo przeprowadził wnikliwą i wyczerpującą analizę w tym zakresie, którą Sąd II instancji traktuje jako własne stanowisko w sprawie i odstępuje od jej ponownego przytaczania w całości, czyniąc ją integralną częścią własnego uzasadnienia.

Reasumując, podkreślenia wymaga, że przepisy okołobudżetowe, stanowiące podstawę wypłacanych powódce wynagrodzeń w 2021 r. i w 2022 r. co przekłada się na jej wynagrodzenie roczne za 2021 r. i za 2022 r., są sprzeczne z art. 178 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem Sądu Okręgowego wprowadzanie tak istotnych zmian powinno nastąpić tylko i wyłącznie w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej, nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty jednorazowe regulacje okołobudżetowe. Warto również zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyżej wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. zajął tożsamy pogląd.

Efektem tych wszystkich rozważań jest stwierdzenie, że Sąd Rejonowy prawidłowo zasądził niekwestionowane przez stronę pozwaną co do wysokości należności objęte pozwem, które stanowiły wyrównanie wypłaconego w zaniżonej wysokości wynagrodzenia za pracę za 2021 i 2022 r., jak również wyrównanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za te lata, którego wysokość zależna jest od wysokości wypłacanego wynagrodzenia zasadniczego. Tym samym apelacja w omówionym wyżej zakresie okazała się całkowicie bezzasadna.

Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest stwierdzenie, że powódka wygrała niniejszą sprawę w pierwszej instancji w całości.

Wobec zaskarżenia przez pozwanego wyroku Sądu Rejonowego w całości, Sąd II instancji zważył, że sąd meriti wadliwie uzasadnił rozstrzygnięcie o częściowym obciążeniu pozwanego kosztami zastępstwa procesowego powódki z punktu 5 wyroku, albowiem wbrew argumentacji sądu a quo – po pierwsze, sąd ten nie oddalił wniosków powódki i pozwanego o zasądzenie kosztów procesu i nie ma takich rozstrzygnięć w punktach 6 i 7 badanego wyroku (punkt 6 wyroku zawiera rozstrzygnięcie o rygorze natychmiastowej wykonalności, a punktu 7 zaskarżone orzeczenie w ogóle nie zawiera); po drugie, wbrew twierdzeniom sądu meriti zarówno powódka, jak i pozwany byli przed Sądem Rejonowym reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników; po trzecie, powódka wygrała sprawę w całości, a nie jak podał sąd meriti niemal w całości (w żadnej części sąd meriti nie oddalił powództwa – brak takiego rozstrzygnięcia, ani też sąd ten nie umorzył postępowania w jakimkolwiek zakresie); po czwarte, wbrew stwierdzeniu Sądu Rejonowego w jego uzasadnieniu, w niniejszej sprawie postępowanie w pierwszej instancji nie zostało umorzone w żadnej części.

Jednocześnie jednak, pomimo wyszczególnionych wyżej nieprawidłowości w uzasadnieniu wyroku Sądu a quo, według Sądu Odwoławczego samo rozstrzygnięcie w przedmiocie częściowego obciążenia strony pozwanej kosztami zastępstwa procesowego powódki na zasadzie słuszności jest prawidłowe i odpowiada regulacji art. 102 k.p.c. Przepis ten pozwala bowiem sądowi zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, jeżeli przemawiają za takim rozstrzygnięciem szczególne okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia „wypadki szczególnie uzasadnione”, pozostawiając ją dyskrecjonalnemu uznaniu sądu. Jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego ocena sądu w tym zakresie jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym, opartym na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości oraz analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy ( por. postanowienie z dnia 2 czerwca 2010 r., I PZ 2/10, OSNP 2011, nr 23–24, poz. 297; postanowienie z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 98 z glosą M. Rzewuskiego, Glosa 2013, nr 1, s. 77 i postanowienie z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, LEX nr 1170214).

Wśród okoliczności uwzględnianych przy ocenie przesłanek zastosowania omawianego przepisu w orzecznictwie i doktrynie wymienia się zarówno te związane z samym przebiegiem postępowania, charakterem dochodzonego roszczenia, jak również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być przy tym oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 listopada 2015 r., III AUa 212/15, LEX nr 1968159; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554).

Za przyjętym przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięciem w przedmiocie kosztów procesu w pierwszej instancji w oparciu o normę z art. 102 k.p.c. przemawiają zdaniem Sądu II instancji okoliczności dwojakiego rodzaju – charakter dochodzonych roszczeń i przebieg postępowania. Istotne jest, że poddany pod osąd spór nie dotyczy wyłącznie indywidualnego roszczenia powódki, ale ma znacznie szerszy kontekst – a to wobec wielości analogicznych spraw opartych o zbliżoną podstawę prawną i identyczne podstawy faktyczne. Sprawy te dotyczą wykładni przepisów obowiązującego prawa, dokonywanej przy wykorzystaniu mechanizmu rozproszonej kontroli konstytucyjności norm prawnych i bez wątpienia mają one charakter precedensowy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w tego rodzaju przypadkach, zwłaszcza gdy dotyczą zawiłych regulacji płacowych, wymagających dokonywania skomplikowanych zabiegów interpretacyjnych, znajduje uzasadnienie zastosowanie art. 102 k.p.c. ( por. rozstrzygnięcie o kosztach w wyroku z dnia 29 sierpnia 1973 r., sygn. I PR 188/73 oraz postanowienie z dnia 15 kwietnia 2010 r., sygn. I PZ 5/10).

Zarówno bowiem w interesie grupy pracowników, których wspólnie dotyczy określona regulacja prawna, jak i w interesie pracodawcy, który ją na co dzień stosuje, leży definitywne ustalenie jej wykładni wiążącej dla każdej ze stron stosunków pracy. Jednocześnie Sąd II instancji zważył, że za trafnością przyjętego przez sąd meriti rozstrzygnięcia o częściowym obciążeniu pozwanego kosztami zastępstwa procesowego powódki przemawia niewielka aktywność procesowa strony powodowej, która ograniczyła się jedynie do sporządzenia pozwu (k. 4-8) i repliki na odpowiedź na pozew (k. 56). W judykaturze przyjmuje się, że za szczególnie uzasadniony wypadek, w którym strona przegrywająca sprawę w instancji, może być obciążona kosztami tylko częściowo (art. 102 k.p.c.), można uznać sytuację, gdy wysokość wykazanych kosztów zastępstwa procesowego mieści się w granicach wyznaczonych przez przepisy prawa, ale nie odpowiada stopniowi zawiłości sprawy, a zwłaszcza nakładowi pracy pełnomocnika (tak m.in.: wyrok SN z 21.05.1999 r., I PKN 59/99, OSNP 2000, nr 15, poz. 580; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 1.03.2023 r., I ACa 488/22, LEX nr 3560274.). Zdaniem Sądu opisana aktywność procesowa pełnomocnika powódki nie była koherentna z wysokością stawki wynagrodzenia radcy prawnego (2700 zł) wynikającej z § 2 pkt 5 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935).

Rozpoznawana sprawa nie była typową sprawą z zakresu prawa pracy, dla której prawodawca przewidział taką stawkę wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Owa atypowość przejawiała się zwłaszcza w odmiennym poziomie potrzebnego nakładu pracy pełnomocnika i nie była to różnica pomijalna, ale wyraźna. Niewielki nakład pracy pełnomocnika powódki podyktowany był zarówno charakterem sprawy, skupiającej się na zagadnieniach prawnych, a nie faktycznych, ale także postawą strony pozwanej, która nie eskalowała sporu, a ograniczyła się do zajęcia stanowiska merytorycznego, nie kwestionując przy tym żądania co do wysokości. Świadczy to o działaniu strony pozwanej na rzecz rzetelnego rozstrzygnięcia sporu, a nie o pozamerytorycznym kontestowaniu zasadności powództwa. Postawy strony pozwanej, wnoszącej o oddalenie powództwa, nie można oceniać jako nieracjonalnej. Pozwany pracodawca podlega regułom dyscypliny finansów publicznych i nie może dziwić fakt, że sam nie podjął autonomicznej decyzji o niestosowaniu określonych – powszechnie obowiązujących w spornym okresie – przepisów prawa.

Reasumując - Sąd II instancji uznał, że sąd a quo bezbłędnie ocenił, że w realiach rozpoznawanej sprawy, niesprawiedliwe byłoby obciążenie strony pozwanej kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 2700 zł, mimo iż w pisemnym uzasadnieniu swojego wyroku wadliwie uzasadnił to rozstrzygnięcie. Zarówno charakter dochodzonych roszczeń, nakład pracy pełnomocnika powódki, jak i okoliczności związane z postawą strony pozwanej w toku procesu, przemawiały za nieobciążaniem jej kosztami procesu w pełnej wysokości.

Jednocześnie Sąd Odwoławczy uznał, że analizowane rozstrzygnięcie uwzględnia we właściwy sposób interes strony wygrywającej, która zdecydowała się na wsparcie profesjonalnego pełnomocnika dla obrony swych praw i z tego tytułu musiała ponieść określone wydatki.

W rezultacie Sąd II instancji ocenił jako zgodne z zasadami słuszności obciążenie w punkcie 5 badanego wyroku strony pozwanej połową kosztów zastępstwa procesowego, tj. kwotą 1350 zł. Rozstrzygnięcie sądu meriti o odsetkach ustawowych od ww. kwoty jest zgodne z art. 98 §1 ¹ k.p.c.

Końcowo, jedynie gwoli ścisłości, wskazać należy, że Sąd I instancji wobec uwzględnienia w całości w punktach od 1 do 4 zaskarżonego wyroku wszystkich dochodzonych pozwem roszczeń powódki, prawidłowo także w punkcie 6 tego wyroku orzekł z urzędu o rygorze natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy apelację pozwanego oddalił, jako w całości bezzasadną, o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 98 k.p.c. ocenił za właściwe obciążenie w punkcie 2 sentencji wyroku strony pozwanej kosztami zastępstwa procesowego za II instancję zgodnie z §2 pkt 5 w zw. z §9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935).

Składanie apelacji w sprawach oczywiście, zdaniem Sądu, prawidłowo rozstrzygniętych powoduje, że brak jest już podstaw do zastosowania art.102 k.p.c. i obniżenia kosztów zastępstwa procesowego czy też odstąpienia od ich zasądzenia.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania zasady słuszności w przedmiocie kosztów w postępowaniu drugoinstancyjnym, bowiem strona pozwana pomimo jednoznacznego stanowiska w tego typu sprawach zdecydowała się jednak wywieść apelację. Sam charakter roszczenia i przekonanie strony o zasadności roszczenia nie jest wystarczający do odstąpienia od obciążenia strony kosztami procesu, jeżeli bowiem ta znając treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku podjęła decyzję o wniesieniu apelacji i kontynuowaniu procesu, to w konsekwencji przyjęła na siebie ryzyko wynikające z ewentualnego przegrania sprawy na tym etapie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 14 listopada 2019 r., I ACa 1283/18).

Ponadto w realiach niniejszej sprawy sytuacja pozwanego - (...) będącego statio fisci Skarbu Państwa bez wątpienia pozwala na poniesienie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu drugoinstancyjnym w pełnej wysokości stawki minimalnej, tj. 1350 zł. Zgodnie z art. 98 §1 ¹ k.p.c. zasądzono ww. kwotę tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego postanowienia do dnia zapłaty.

A.P.

SSO Paulina Kuźma