Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 lutego 2024 roku w sprawie o sygn. akt IV P 67/23 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2024 roku
w P. na rozprawie sprawy z powództwa M. N. przeciwko (...) o wynagrodzenie:

I. zasądził od pozwanego (...) na rzecz powódki M. N. kwoty:

1)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia zapłaty;

2)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty;

3)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

4)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 maja 2022 roku do dnia zapłaty;

5)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

6)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2022 roku do dnia zapłaty;

7)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty;

8)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2022 roku do dnia zapłaty;

9)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 października 2022 roku do dnia zapłaty;

10)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 listopada 2022 roku do dnia zapłaty;

11)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty;

12)  1.443,84 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote i 84/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

II. w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

III. wyrokowi w punkcie I. nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 17.504,36 zł (siedemnaście tysięcy pięćset cztery złote i 36/100).

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powódka M. N. jest Sędzią (...).

Podstawą określenia wysokości ustalenia wysokości wynagrodzenia powódki w okresie od dnia 1 stycznia 2022 roku do dnia 31 grudnia 2022 roku była ustawa okołobudżetowa dotycząca 2022 roku.

We wskazanym okresie wynagrodzenie powódki wyliczono z uwzględnieniem VI stawki wynagrodzenia zasadniczego oraz mnożnika wynoszącego 2,65, a także dodatku za długoletnią pracę w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Za okres od dnia 1 stycznia 2022 roku do dnia 31 grudnia 2022 roku powódce wypłacono wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 13.383,77 zł oraz dodatek za długoletnią pracę
w wysokości 2.676,75 zł – łącznie 16.060,52 zł brutto.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego /dalej, zamiennie jako (...)/
z dnia 10 sierpnia 2021 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł.

W oparciu o wyliczenie przeprowadzone na podstawie art. 191 § 1c u.s.p. w związku
z powyższym komunikatem wynagrodzenie powódki powinno za wskazany okres kształtować się na poziomie 14.586,97 zł brutto /mnożnik 2,65x kwota bazowa, czyli 5.504,52 zł/, zaś dodatek za długoletnią powinien wynosić 2.917,36 zł.

W oparciu o powyższy stan faktyczny, w ocenie Sądu Rejonowego, powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającym zakresie.

Sąd Rejonowy po pierwsze zauważył, iż w przedmiotowej sprawie powódka M. N. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego Sądu kwoty 17.326,20 zł w związku z zaniżeniem jej wynagrodzenia w okresie od stycznia 2022 roku do grudnia 2022 r., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od poszczególnych kwot wymienionych w pozwie.

Sąd I instancji zauważył, iż podstawą sporu w niniejszej sprawie jest funkcjonowanie
w obrocie prawnym dwóch równoległych systemów ustalania wysokości wynagrodzenia sędziów.

Sąd Rejonowy wskazał, że zasady ustalania wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego wynikają z ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych /dalej: „prawo o ustroju sądów powszechnych”/.

W ocenie Sądu Rejonowego, zgodnie z treścią art. 91 § 1c powołanej ustawy podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461/, z zastrzeżeniem § 1d, który stanowi, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Stosownie do treści § 2 ww. przepisu wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Mnożnik ten wynosi od 2,05 /dla sędziego sądu rejonowego w pierwszej stawce/ do 3,23 /dla sędziego sądu apelacyjnego w dziesiątej stawce/. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów
w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. W związku z pełnioną funkcją sędziemu przysługuje dodatek funkcyjny /§ 6/. Wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego /§ 7/.

W ocenie Sądu I instancji, powołane przepisy w sposób kompleksowy, jednoznaczny
i nie budzący żadnych wątpliwości określają sposób ustalania wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych. Powołane przepisy nie zostały uchylone, ani zmienione. Pomimo tego, w kolejnych latach: 2021, 2022 i 2023, ustawodawca równoległe i w sprzeczności z powołanymi przepisami ustalił wysokość wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych w oparciu o przepisy zawarte w ustawach okołobudżetowych.

W art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. zgodnie z którym w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych /Dz. U. z 2020 r. poz. 2072/, stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W ustępie 2 ww. normy ustawy okołobudżetowej wskazano, iż powyższą podstawę do wyliczenia wynagrodzenia zwiększa się o kwotę 26 złotych.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł, co daje łączną kwotę 5.050,48 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, kwestią decydującą o wyniku postępowania w niniejszej sprawie jest zatem przesądzenie, czy ustawodawca w sposób zasadny, legalny i zgodny z zasadami konstytucyjnymi wprowadził równoległy system i sposób ustalania wysokości wynagrodzeń sądów powszechnych, odstępując tym samym od powołanych przepisów ustawy o ustroju sądów powszechnych.

W ocenie Sądu Rejonowego należy powołać się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego wydany w dniu 8 listopada 2023 roku, w sprawie K 1/23, którym Trybunał stwierdził, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 /Dz. U . poz. 2666, ze zm./ są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w pkt 2 wyroku orzekając, że art. 7 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 195 ust 2 Konstytucji. Oczywiście rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego dotyczy wynagrodzeń za 2023 rok, a zatem okresu i podstawy prawnej kształtowania wynagrodzeń innej niż w sprawie niniejszej – żądanie objęte pozwem dotyczy 2022 roku - jednak zdaniem Sądu Rejonowego podstawa ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów w kolejnych latach kalendarzowych – tak za rok 2021, za rok 2022, jak i za rok 2023 – jest tożsama, bowiem wynika z ustaw okołobudżetowych, wprowadzających identyczny – kwotowy i uznaniowy – mechanizm, a tym samym wyrok ten ma istotne znaczenie także dla oceny prawnej w sprawie niniejszej.

Sąd I instancji zwrócił także uwagę, że w uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego wskazano, że „wynagrodzenia sędziowskie powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość. Już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. W ustawie okołobudżetowej na 2021 r. wzięto za podstawę ustalenia wynagrodzenia przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedzającego rok poprzedni /czyli 2019 r. zamiast 2020 r./. W ustawie okołobudżetowej na 2022 r. również zastosowano ten mechanizm, jednak zwiększono ponadto tę podstawę o 26 zł. Z kolei w 2023 r. odstąpiono od jakiegokolwiek powiązania podstawy wynagrodzeń sędziowskich z wysokością przeciętnego wynagrodzenia. Podstawę tę określono w pełni w sposób kwotowy. Minister Finansów w swojej opinii tłumaczy takie rozwiązanie chęcią dostosowania tempa wzrostu wynagrodzeń sędziowskich do tempa wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Tożsame rozwiązanie zaprezentowano w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. - tym razem kwota będąca podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego została ustalona na 6114,08 zł. Projekt zakłada więc wzrost podstawy o 12,3%, co z kolei przewyższa przewidywany wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej przewidziany w projekcie ustawy budżetowej na 2024 r. /6,6% z wyłączeniem osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe/”. Dalej, wskazano, że „każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów u.u.s.p. /…/. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była „tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. /…/. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania, jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. W kontekście wynagradzania pracowników sfery budżetowej może być zrozumiała dyskrecjonalność ustawodawcy - musi przecież dostosować wysokość zarobków do sytuacji na rynku pracy oraz czynników gospodarczych. Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość. Jak zauważył Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12, celem art. 178 ust. 2 Konstytucji ma być „stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich". Powyższe rozważania powinny być rozpatrywane w związku z warunkiem sformułowanym w wyroku o sygn. K 1/12 wskazanym w pkt. 4 - w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być „bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami". Trybunał Konstytucyjny wskazał , że „zapewnienie mechanizmu wynagradzania sędziów w myśl art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji jest obecnie możliwe w zupełnym poszanowaniu zasady równowagi budżetowej, która również ma normatywne podłoże w Konstytucji. /…/ Zaskarżone przepisy ustawy okołobudżetowej na 2023 r. po raz kolejny „tymczasowo" modyfikują ustawowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. /…/. Podstawowa różnica pomiędzy przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie, a przedmiotem kontroli w sprawie o sygn. K 1/12 polega na ich granicach temporalnych. O ile regulacja rozpatrywana w sprawie o sygn. K 1/12 miała charakter incydentalny, o tyle przedmiot kontroli w niniejszej sprawie, ma charakter de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Z uwagi na szczególną formę ustawy okołobudżetowej, która, tak jak ustawa budżetowa, obowiązuje jedynie przez rok budżetowy, nie należy przedmiotu kontroli rozpatrywać bez kontekstu rozwiązań w tym zakresie przyjętych w latach poprzednich. Przepisy ustaw okołobudżetowych na lata 2021-2023 oraz rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. w istocie stanowią specyficzne pod kątem zakresów temporalnych nowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. Rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów T K , ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r. Oznacza to, że ustawodawca w tej materii kieruje się daleko posuniętą uznaniowością. Ta uznaniowość nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy.”

Powyższe rozważania są – zdaniem Sądu Rejonowego – aktualne także w odniesieniu do podstawy prawnej, ale też faktycznej kształtowania wynagrodzeń nie tylko za rok 2023, ale także za rok 2022. Należy zwrócić uwagę, że Trybunał Konstytucyjny odnosił się w swoim uzasadnieniu jurydycznym do ustaw okołobudżetowych obowiązujących kolejno w latach 2021, 2022 i 2023, zaś argumentacja prawna i brak uzasadnienia dla modyfikowania przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych normami ustawy okołobudżetowej dotyczy kolejno każdej z trzech tych ustaw.

W ocenie Sądu Rejonowego „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich w 2022 roku narusza zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa oraz ochrony praw słusznie nabytych, a także zasady równego traktowania, skutkujące dyskryminacją w życiu gospodarczym. Tym samym odejście od zasady ustalania wysokości wynagrodzenia sędziego wynikającej z art. art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych i regulacja wynagrodzenia przez ustawy epizodyczne, jakimi są ustawy okołobudżetowe jest sprzeczna z normami Konstytucji.

Przepisy ustaw okołobudżetowych zdaniem Sądu I instancji w sposób dowolny
i nieuprawniony wprowadzają zmiany zasady kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021, 2022 i 2023 r., określonych w art. 91 § 1 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Norma ta reguluje mnożnikowy system wynagrodzeń sędziów. W tym systemie parametrami potrzebnymi do określenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego są określone kwoty bazowe, a także ich wielokrotności, czyli mnożniki wskazane w sędziowskich pragmatykach służbowych. Taki system zawiera w sobie samoczynny mechanizm wzrostu wynagrodzeń w postaci kwoty bazowej, odnoszonej do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz. U. z 2016 r. poz. 887/.

Sąd Rejonowy zwrócił również uwagę, iż jednocześnie wprowadzono zasadę, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedniego, przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości /por. art. 91 § 1 d ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych/.

Pierwsza zmiana tego sytemu została przeprowadzona ustawą z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej. Na podstawie jej przepisów w 2012 r. unormowano podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, którą było przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r., a nie przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, czyli 2011 r.

Sąd Rejonowy zauważył, iż ocena zgodności z Konstytucją tej zmiany dokonana została w wyroku Trybunału Konstytucyjny z dnia 12 grudnia 2012 r. Orzekając o zgodności z Konstytucją tych przepisów Trybunał Konstytucyjny uznał, że jednorazowe, incydentalne niepodwyższenie wynagrodzeń sędziów nie jest równoznaczne z ich obniżeniem w drodze regulacji normatywnej, a ponadto stwierdził, że zagrożenie drastycznym pogorszeniem stanu finansów publicznych /ocenianym przez pryzmat przekroczenia progu ostrożnościowego/, pozwalało ustawodawcy w sposób incydentalny „zamrozić" wynagrodzenia sędziów. Trybunał Konstytucyjny zawarł jednakże w treści uzasadnienia wyroku wzorzec oceny zgodności z konstytucją ewentualnego kolejnego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich.

Sąd Rejonowy wskazał, że z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku wynika, iż wprawdzie z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Te nieprzekraczalne granice – „warunki brzegowe” wynikające z kolejnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego to:

1/ Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy.

2/ Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

3/ Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

4/ W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

5/ Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji /przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia/.

Sąd Rejonowy wskazał również, iż przepisy ustaw okołobudżetowych dotyczących lat 2021-2023 r. naruszają, co najmniej trzy z powołanych wyżej „warunków brzegowych", dopuszczając uznaniowość kształtowania wynagrodzeń sędziów i brak silniejszej ochrony ich wysokości na tle wynagrodzeń funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej.

W ocenie Sądu Rejonowego, zmiany wprowadzone ustawami okołobudżetowymi w 2021r., 2022 r. i 2023 r. mają charakter doraźny i arbitralny: o ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi działaniami kreującymi oszczędności, to uzasadnienia zawarte w rządowych projektach zmian przepisów służących realizacji ustawy budżetowej w latach 2021-2023 nie zawierają precyzyjnych kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów.

Sąd Rejonowy zaważył, iż jednocześnie przedstawiciele władzy wykonawczej, w tym Prezes Rady Ministrów, Minister Finansów wielokrotnie publicznie zapewniali o bardzo dobrym stanie finansów państwa, dobrej realizacji budżetu. Tożsame były wypowiedzi Prezesa Narodowego Banku Polskiego dotyczące realizacji gospodarki finansowej i budżetowej rządu.

Zdaniem Sądu Rejonowego wskazać również należy na ogłaszane przez przedstawicieli Ministerstwa Finansów w szeregu publikacjach prasowych szacunki zmian podatkowych tzw. Polskiego Ładu wskazujące, iż Skarb Państwa zrezygnował z podatku dochodowego w kwotach rzędu 17 mld złotych, 27 mld złotych, czy nawet 46 mld złotych zależnie od dat publikacji. Obciążenia podatkowe sędziów wzrosły zaś, ich wynagrodzenia w ostatnim progu podatkowym zostały objęte zwiększoną sumą danin publicznoprawnych /podatek dochodowy i składka zdrowotna/ i wynoszą obecnie 41 %.

Zdaniem Sądu Rejonowego o dobrej sytuacji finansowej państwa świadczy fakt, że od 2021 roku kontynuowana jest płatność tzw. 13 emerytury w oparciu o ustawę z dnia 9 stycznia 2020 r.

Także z obiektywnych danych zawartych w dokumencie: ,,Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r.” - / (...) Sejmowy (...), wynika, że zgodnie z w/w dokumentem „dochody budżetu państwa wyniosły 504,8 mld zł i były o 2% wyższe niż 2021 r. oraz o 2, 6% wyższe od prognozy zawartej w ustawie budżetowej na rok 2022. Wydatki budżetu państwa wyniosły 517,4 mld zł. Były one o 0,7% niższe od wydatków wykonanych w 2021 r. oraz o 0,9% niższe od limitu ustalonego w ustawie budżetowej na rok 2022. Deficyt budżetu państwa wyniósł 12,6 mld zł. Ze względu na wykonanie prognozy dochodów w wyższej kwocie niż zaplanowano w ustawie budżetowej oraz wykonanie planu wydatków w kwocie niższej od ustalonego limitu deficyt ten był o ponad połowę niższy od deficytu zapisanego w ustawie budżetowej na rok 2022, wynoszącego 29,9 mld zł. Był także niższy - o ponad 50% - od deficytu z roku 2021.", ,, gospodarka Polski osiągnęła wysokie tempo wzrostu, które wyniosło 5, 1 %. Było ono o 1, 6 punktu procentowego wyższe od tempa wzrostu gospodarczego w całej Unii Europejskiej oraz w strefie euro”. We wskazanym dokumencie stwierdzono ponadto, że: ,, łącznie na lata 2021-2022 zaplanowano przekazanie różnym podmiotom, z pominięciem budżetu państwa, środków w formie skarbowych papierów wartościowych w wysokości 59,5 mld zł.”

Zdaniem Sądu I instancji, z powyższych informacji wynika zatem, że państwo dysponowało zatem środkami pozwalającymi na realizację chronionego konstytucyjnie mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w 2022 r.

Powyższe – w ocenie Sądu Rejonowego wskazuje, że zmiana mechanizmu ustalania wynagrodzeń sędziów nie ma charakteru wyjątkowego, incydentalnego, a stała się regułą. (...) wynagrodzenia sędziów nie towarzyszy „zamrożenie” wynagrodzenia przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz jednostek samorządu terytorialnego. Przeciwnie, podwyżki wynagrodzenia tych grup znacznie przewyższają podwyżki płac w innych segmentach. Wynika to jednoznacznie z regulacji zawartych w ustawie z dnia 17 wrzenia 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych ustaw /Dz.U.2021.1834/, która weszła w życie od 1 listopada 2021 roku, a także przepisów wykonawczych wydanych w oparciu o powyższą ustawę.

W kontekście powyższych rozważań Sąd Rejonowy podzielił argumentację powódki, że ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi nagłe wycofanie się państwa z obietnic złożonych sędziom /co do ustalania ich wynagrodzeń na podstawie obiektywnych kryteriów zawartych w art. 91 § 1c Prawo o ustroju sądów powszechnych/, co oznacza nieusprawiedliwione naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Mając na względzie powyższe, w ocenie Sądu I instancji należy uznać, że przepisy ww. ustaw okołobudżetowych naruszają szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich i przez to są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji.

Zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze /stanowiący konsekwencję zasady równego traktowania/ obejmuje zarówno zakaz wprowadzania unormowań, pogarszających sytuację określonej grupy podmiotów /dyskryminacja sensu stricto/, jak i unormowań polepszających sytuację określonej grupy podmiotów /uprzywilejowanie/ kosztem innych grup /por. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 15 lipca 2010 r., K 63/07, OTK-A 2010/6/60; z dnia 24 października 1989 r., K 6/89, OTK 1989/1/7/.

Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej /M. S., L. B. /red./, Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016/.

Tymczasem – zdaniem Sądu Rejonowego ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac wyłącznie sędziów. Zamrożenie natomiast powinno dotyczyć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej, bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z w/w władz. Zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, przy jednoczesnym znacznym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej /bez jakiegokolwiek uzasadnienia powyższego rozwiązania/ godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

Zdaniem Sądu Rejonowego, ustalanie wysokości wynagrodzenia powódki na podstawie art. 8 ust 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 uchybia licznym przepisom Konstytucji RP, wymienionym we wcześniejszych rozważaniach, w szczególności art. 2 /zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada ochrony praw słusznie nabytych/, art. 178 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 32 /nierówne traktowanie sędziów skutkujące ich dyskryminacją w życiu gospodarczym/.

Powyższe – w ocenie Sądu Rejonowego skutkuje uznaniem, iż niedopuszczalnym jest kształtowanie wynagrodzenia powódki w oparciu o normy bezpośrednio sprzeczne z podstawowymi zasadami Konstytucji w miejsce zasad wynikających ze zgodnej z Konstytucją normy art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

W związku z powyższym Sąd I instancji uznał, iż wynagrodzenie powódki w 2022 roku powinno zostać ustalone w oparciu o dotychczasowe zasady, tj. na podstawie art. 91 § 1c ustawy o ustroju sądów powszechnych, z pominięciem art. 8 ust. 1 ustaw okołobudżetowej na 2022 r. i art. 8 ust. 1 ustaw okołobudżetowej na 2023 r. /wskutek ich niekonstytucyjności/.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy uznał, iż wypłacone powódce było zaniżone, co skutkuje skutecznym prawem żądania jego wyrównania.

Wobec braku sporu co do wysokości dochodzonych kwot, Sąd I instancji uwzględnił roszczenie powódki w kwotach wskazanych w treści pozwu, tj. za okres od stycznia 2022 roku do grudnia 2023 roku, jedynie w niewielkim zakresie oddalając powództwo – co do 1 grosza za każdy miesiąc, kierując się zestawieniem przedstawionym przez pozwanego jak na k. 73. Powyższe uzasadnia orzeczenie jak w pkt I i II wyroku.

O rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając go w części t.j. w zakresie punktu I.

Skarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono naruszenie przepisu prawa materialnego
w postaci:

1)  art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 217 z późn. zm.) poprzez jego niewłaściwą wykładnię
i w konsekwencji przyjęcie, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego danym roku stanowi zawsze przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego;

2)  art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. z 2021 r. poz. 2445)
w zw. z art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez dokonanie błędnej oceny i ustalenie, że podstawą wyliczenia wynagrodzenia powódki – w 2022 r. winno być przyjęte wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2021, mimo iż art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej 2022 – stanowiący lex specialis i lex posterium w stosunku do u.s.p. – stanowił, iż w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa
w art. 91 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1236), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zwiększone o 26 zł.

W oparciu o w/w zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
w zaskarżonym zakresie i oddalenie powództwa w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia przeprowadził wywód wskazujący na motywy, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie. Wydał przy tym trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu Sądu I instancji, obejmująca dokonaną przez ten Sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego, nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego.

W związku z powyższym, wobec pełnej aprobaty dla motywów prawnych, którymi kierował się Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Przechodząc do zarzutów podniesionych w apelacji, to za niezasadne należy uznać zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 91 § 1c w zw. z art. 100 § 2 i 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez jego niewłaściwą wykładnię i w konsekwencji przyjęcie, że podstawę ustalenia uposażenia sędziego w danym roku stanowi zawsze przeciętne wynagrodzenie w drugi kwartale roku poprzedniego, a także art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 poprzez ich niezastosowanie. W przedmiotowej sprawie – wbrew twierdzeniom strony apelującej – nie powinny mieć zastosowania przepisy art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022.

W tym miejscu należy przypomnieć, że naruszenie prawa materialnego może polegać na błędnej jego wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu. Błędna wykładnia prawa polega na błędnym zrozumieniu treści lub znaczenia normy prawnej. Z kolei naruszenie prawa przez niewłaściwe jego zastosowanie – to, jak słusznie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 1999 r., III CKN 206/98 (OSNC 1999, Nr 10, poz. 183), kwestia prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, sprawa właściwego skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą odnośnej normy prawnej i poddanie tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnej ze wskazanych postaci naruszenia prawa materialnego.

W niniejszej sprawie spór sprowadza się do tego, na podstawie jakich przepisów prawa powszechnie obowiązującego powinno zostać ustalone wynagrodzenie zasadnicze powódki.

Zgodnie z art. 91 § 1c u.s.p. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d.

Stosownie do § 1d w/w przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego – przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.

W związku z powyższym należy zauważyć, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że powódka z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2021 r. uzyskała ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2022 r. wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty za II kwartał 2021 r.

W tym miejscu podnieść należy, iż Sąd Okręgowy (podobnie z resztą jak Sąd I instancji) nie kwestionuje ogólnie obowiązujących reguł kolizyjnych, zgodnie z którymi lex posteriori derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali. W konsekwencji tego uznaje, iż
w istocie skoro ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy okołobudżetowe są równorzędnymi w hierarchii aktami prawa powszechnie obowiązującego, to faktycznie ustawy okołobudżetowe o epizodycznym charakterze mogą wpływać na treść tej pierwszej ustawy
o charakterze ogólnym i ustanawiać trwałe bądź czasowe wyjątki od jej postanowień. Niemniej jednak, co pomija już skarżący, nie z uwagi na te okoliczności wysokość wynagrodzenia zasadniczego sędziów w roku 2022 ukształtowana właśnie przepisami tzw. ustawy okołobudżetowej na 2022 r. na gruncie rozpoznawanego przypadku została zakwestionowana. Powyższe wynikało z odmowy zastosowania przepisu art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, z uwagi na jego niekonstytucyjność.

W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację Sądu I instancji wskazującą na możliwość zastosowania takiego rozwiązania. Podkreślić należy,
iż w orzecznictwie kwestia nakazu bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy,
w znaczeniu prawa do pominięcia niekonstytucyjnej ustawy, znalazła liczne potwierdzenie.

W wyroku z 21 sierpnia 2001 roku (III RN 189/2000, OSNAPiUS 2002/6, poz. 130) Sąd Najwyższy stwierdził, iż Sąd dokonuje oceny zgodności przepisu ustawy z Konstytucją w ramach ustalenia, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego. Sąd jest obowiązany do takiej oceny, bowiem uchylenie się od niej może prowadzić do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie przepisu niekonstytucyjnego, a zatem niezgodnie z prawem obowiązującym. Sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Odmowa zastosowania przez Sąd przepisu ustawy nie może opierać się na przypuszczeniach co do jego niekonstytucyjności, lecz musi być rezultatem starannej i przemyślanej wykładni, prowadzącej do wniosku, że przepis ten w ustalonym przez Sąd znaczeniu, jest niezgodny z określonym i wyraźnie wskazanym przepisem Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy stwierdził wprost, iż sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją.

Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w dwóch orzeczeniach, najpierw w wyroku z dnia 6 stycznia 2000 roku, sygn. akt II SA/Gd 355/98, w którym stwierdził, że „niezawisłość sędziów oraz ustanowione w art. 8 ust. 2 Konstytucji uprawnienie wydawania orzeczeń wprost w oparciu o Konstytucję daje niezawisłemu sądowi w konkretnej sprawie uprawnienie do odstąpienia od stosowania przepisu ustawy, który uznaje za sprzeczny z Konstytucją. W ten sposób niezawisły sąd spełnia rolę równoważącą w stosunku do równej mu władzy ustawodawczej”, a następnie w wyroku z dnia 24 października 2000 roku, (V SA 613/00, Glosa 2001, nr 4, poz. 31), zgodnie z którym „kognicja Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2) także możliwość niezastosowania in concreto przepisu ustawy. W takim wypadku istnieje powinność zastosowania bezpośrednio normy konstytucyjnej na wypadek konfliktu między treścią normy konstytucyjnej i ustawowej. Decyduje o tym zasada zobowiązująca sąd do podległości normie hierarchicznie wyższej”.

Z kolei w wyroku z 4 lipca 2012 r. (III PK 87/11, LEX: 1619703) Sąd Najwyższy wskazał, iż: obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji), przy czym sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust.
1 Konstytucji). Działając w tym zakresie działają oni na podstawie i w granicach prawa, czego wymaga art. 7 Konstytucji. Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. Konstytucja jest bowiem najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej,
a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej
(art. 8 Konstytucji). Nie ma przepisów Konstytucji, które wyłączałyby jej bezpośrednie stosowanie przez sądy. Sąd stosuje Konstytucję w jednostkowej sprawie i może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji). Orzeka on o przepisie prawnym w zakresie jego zgodności z aktem wyższego rzędu, a nie o stosunkach społecznych, które ten przepis reguluje.

Kompetencję orzekania o niekonstytucyjności oznaczonego przepisu ustawy ma wyłącznie Trybunał Konstytucyjny i tylko on może rozważać usunięcie z systemu prawnego przepisów sprzecznych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji RP), jednakże orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 pkt 1 ustawy zasadniczej), co niewątpliwie należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie rozstrzyganej przez sąd. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego
i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności, jak też niezgodności z ustawą zasadniczą, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem „stosowanie” należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, LEX: 2389585, uchwałę Sądu Najwyższego z 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 nr 2, poz. 34 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98, OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 6; z 20 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 130; z 8 stycznia 2009 r., I CSK 482/08, LEX: 491552; z 8 października 2015 r., III KRS 34/12, OSNP 2016 nr 11, poz. 103 oraz z 17 marca 2016 r., III KRS (...), LEX: 2288953 i powołane w nich orzecznictwo).

Ocena konstytucyjności prawa sprawowana przez sądy w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji służy nie tylko zapewnieniu zgodności orzeczeń z Konstytucją, a w konsekwencji zapewnieniu wydania orzeczenia słusznego, sprawiedliwego i realizującego konstytucyjną aksjologię i wartości, ale także przyspieszeniu postępowania. Pozwala ponadto na badanie konstytucyjności prawa w różnorodnych sprawach, odmiennych okolicznościach faktycznych, co znacznie poszerza zakres oceny konstytucyjności. Trybunał Konstytucyjny bada bowiem zgodność z Konstytucją w sposób abstrakcyjny i w zakresie wniosku, co istotnie zawęża pole działania tego organu. Kontrola rozproszona stwarza także możliwość interpretacji Konstytucji oraz ustaw z uwzględnieniem szerokiego spektrum wiedzy specjalistycznej sądów w poszczególnych działach prawa, a tym samym poszerza perspektywę rozumienia Konstytucji (M. Gutowski, P. Kardas: Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017, § 3. Znaczenie Konstytucji dla procesu sądowego stosowania prawa; por. też M. Haczkowska: Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji w działalności orzeczniczej sądów, Przegląd Sejmowy 2005 nr 1; R. Balicki: Bezpośrednie stosowanie konstytucji, Krajowa Rada Sądownictwa 2016 nr 4, s. 13; M. Gutowski, P. Kardas: Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania Konstytucji, Palestra 2016 nr 4, s. 5; E. Maniewska: Pojęcie argumentacji konstytucyjnej i jej ewolucja w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym, Studia i Analizy Sądu Najwyższego - Materiały Naukowe, Tom IV, Warszawa 2017, s. 59; W. Sanetra: Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Sąd Naj-wyższy, Przegląd Sądowy 2017 nr 2, s. 5; P. Tuleja: Wpływ przesłanki funkcjonalnej na sposób rozpoznania pytania prawnego przez Trybunał Konstytucyjny, Przegląd Sądowy 2017 nr 6, s. 7; A. Bodnar: Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Warszawa 2018, Rozdział VII, pkt 9. Zagrożenia dla niezależności sądownictwa a stosowanie Konwencji przez sądy; P. Mikuli: Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze 2018 nr 2, s. 635; J. Podkowik: Sądy wobec niekonstytucyjnych aktów normatywnych u progu trzeciej dekady obowiązywania Konstytucji RP, Przegląd Sądowy 2018 nr 5, s. 5; J. Roszkiewicz: Incydentalna kontrola legalności aktów organów władzy publicznej w procesach dotyczących ochrony dóbr osobistych, Monitor Prawniczy 2019 nr 11, s. 591; P. Polak: Związanie sądu wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego wydanym w nieprawidłowo umocowanym składzie (refleksje na tle wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt V SA/Wa 459/18, LEX: 2530153), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2020 nr 3, s. 63; P. Radziewicz: Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, Państwo i Prawo 2020 nr 10, s. 3; P. Jabłońska: Konstytucyjne podstawy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa, Przegląd Sądowy 2020 nr 11-12, s. 21).

Zdaniem Sądu Okręgowego w stanie faktycznym sprawy – co słusznie stwierdził Sąd Rejonowy – pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejścia przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej.

W systemie konstytucyjnym opartym na zasadzie podziału władz, ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej, jak
i materialnej jej treści. Sądy na mocy art. 177 Konstytucji, sprawujące wymiar sprawiedliwości, mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art. 2, art. 7 i art. 10 Konstytucji.

Ustawa prawo o ustroju sądów powszechnych w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego sędziego, jako istotnego organu ochrony prawnej państwa. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń sędziów ma charakter gwarancyjny ich statusu, a tym samym ochrony formuły ich niezależności.

Natomiast celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu
o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania sędziów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie.

Należy mieć na względzie, że warunkiem uznania zmiany legislacyjnej skutkującej naruszeniem praw słusznie nabytych za służącą realizacji wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej jest to, aby ta zmiana faktycznie i realnie służyła ochronie takiej wartości konstytucyjnej jak równowaga budżetowa.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które – jak słusznie wskazał Sąd I instancji – nie tylko nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że przepis art. 8 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 służył ochronie konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

W ocenie Sądu Okręgowego wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 8 w/w ustawy okołobudżetowej praw podmiotowych powódki słusznie nabytych, albowiem w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowany jest pogląd, że ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw dobrze nabytych (tak: wyrok Trybunału Konstytucyjnego K 43/12, OTK-A 2014, nr 5, poz. 50). Nadto nie uzasadnia naruszenia praw podmiotowych powódki służących utrzymaniu
i ugruntowaniu zasady niezależności sędziów jako elementu w organach ochrony państwa. Wynagrodzenie to nie jest bowiem tylko zapłatą za wykonaną pracę, ale ma służyć innym celom takim jak utrzymanie niezależności sędziego, co z kolei jest gwarancją zapewnienia należytej ochrony prawnej obywatelom państwa.

W tym miejscu wskazać należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art. 7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” – szczegółowo przywołanych przez Sąd meritii w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych także w roku 2022 r., będącym przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Odnosząc się zatem do zarzutu niezastosowania przez Sąd I instancji przypisów ustaw okołobudżetowych, wskazać należy, że Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Zasadnie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – m.in. osób zajmujących państwowe stanowiska kierownicze, osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, diet radnych, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego fakty te, w korelacji do zamrożenia uposażeń sędziów, nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021-2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 178 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Podkreślenia wymaga, że Konstytucja w art. 178 ust. 2 gwarantuje sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wzorzec ten ustanawia szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a w konsekwencji ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania (zob. wyrok TK
z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Zapewnienie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków sędziów stanowi materialną gwarancję zasady niezawisłości (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Reasumując, podkreślenia wymaga, że przepisy okołobudżetowe, stanowiące podstawę wypłacanych powódce uposażeń nie tylko w 2023 r., ale także w roku 2022 są sprzeczne z art. 178 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem Sądu Okręgowego wprowadzanie tak istotnych zmian powinno nastąpić tylko i wyłącznie w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej, nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty jednorazowe regulacje okołobudżetowe. Tymczasem ustawodawca nie dokonał jednoczesnych zmian w ustawie ustrojowej, w tym formalnie nie zawiesił i nie uchylił żadnego z zawartych w niej przepisów. Warto również zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny, w powołanym powyżej wyroku z dnia 8 listopada 2023 r., zajął tożsamy pogląd.

Jak już zostało powyżej wskazane, w ocenie Sądu Okręgowego, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego i poczynione w sprawie ustalenia faktyczne są – wbrew twierdzeniom apelującego – prawidłowe. Tym bardziej, że okoliczności faktyczne nie były sporne pomiędzy stronami. Zarzuty strony apelującej sprowadzają się, w zasadzie, jedynie do polemiki ze stanowiskiem Sądu Rejonowego i interpretacją stanu prawnego, a nie dowodów i jako takie, nie mogą się ostać.

Reasumując, żaden z zarzutów apelacji nie okazał się uzasadniony.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.