Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 listopada 2023 roku w sprawie o sygn. akt IV P 53/23 Sąd Rejonowy w (...) po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2023 roku
w Ł. na rozprawie sprawy z powództwa J. G. przeciwko (...), o wynagrodzenie za pracę

1.  zasądził od pozwanego (...) na rzecz powoda J. G. kwoty:

a)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia zapłaty;

b)  1.643,87 PLN (jeden tysiąc sześćset czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt siedem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty;

c)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

d)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 maja 2022 roku do dnia zapłaty;

e)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

f)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 lipca 2022 roku do dnia zapłaty;

g)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty;

h)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 września 2022 roku do dnia zapłaty;

i)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 października 2022 roku do dnia zapłaty;

j)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 listopada 2022 roku do dnia zapłaty;

k)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty;

l)  1.727,16 PLN (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia siedem złotych szesnaście groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

m)  1.733,46 PLN (jeden tysiąc siedemset trzydzieści trzy złote czterdzieści sześć groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty;

2. oddalił powództwo w pozostałej części;

3. wyrokowi w punkcie 1. nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 20.938,84 PLN (dwadzieścia tysięcy dziewięćset trzydzieści osiem złotych osiemdziesiąt cztery grosze).

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powód, J. G., pełni służbę jako sędzia (...) ,w P..

Podstawą określenia wysokości ustalenia wysokości wynagrodzenia powoda 2022 roku była regulacja ustawy okołobudżetowej dotyczącej roku 2022.

Przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2020 roku wyniosło 5.024,48 zł. Przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł. Różnica przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r. wynosi 454,04 zł.

Różnica między wynagrodzeniem wypłaconym powodowi w roku 2022,
a wynagrodzeniem wyliczonym w oparciu o przeciętne wynagrodzenie za II kwartał roku 2021 wnosiło 1.726,96 PLN miesięcznie za wyjątkiem lutego 2022 roku kiedy z uwagi na niezdolność do pracy w dniach 21-25.02.2022r. różnica wyniosła 1.643,87 PLN.

Różnica między wypłaconym powodowi dodatkowym wynagrodzenie rocznym za rok 2022, a świadczeniem w wysokości należnej wyniosła 1.733,46 PLN.

W oparciu o powyższy stan faktyczny, Sąd Rejonowy uznał, że powództwo J. G. jest zasadne.

Sąd Rejonowy zauważył, iż, w przedmiotowej sprawie, powód J. G., wniósł
o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Sądu łącznej kwoty 22.487,62 PLN w związku
z zaniżeniem jej wynagrodzenia w okresie od stycznia 2022 roku do grudnia 2022 roku oraz zaniżenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od poszczególnych kwot wymienionych w pozwie.

Zdaniem Sądu Rejonowego, zasady ustalania wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego wynikają
z ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z treścią art. 91 § 1c powołanej ustawy podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego
w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem § 1d, który stanowi, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego
w dotychczasowej wysokości.

Stosownie do treści § 2 ww. przepisu wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. W związku z pełnioną funkcją sędziemu przysługuje dodatek funkcyjny (§ 6). Wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego (§ 7).

Pomimo, iż przepis art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych nie został uchylony, to w kolejnych latach 2021, 2022 i 2023 ustawodawca odszedł od zasady wynikającej z powyższej normy i równoległe ustalił wysokość wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych w oparciu o przepisy zawarte w ustawach okołobudżetowych za lata 2021, 2022 i 2023.

W roku 2021 roku, ustawodawca ustalił wysokość wynagrodzenia sędziego, w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021. Przepis ten stanowi, że w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych , stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r.
w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. wyniosło 4.839,24 zł. Natomiast z komunikatu
z dnia 11 sierpnia 2020 roku wynika, iż przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł.

Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r.,
a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosi 185,24 zł.

W art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. zgodnie z którym w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W ustępie 2 ww. normy ustawy okołobudżetowej wskazano, iż powyższą podstawę do wyliczenia wynagrodzenia zwiększa się o kwotę 26 złotych.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł, co daje łączną kwotę 5.050,48 zł.

Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł . Różnica przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r. wynosi 454,04 zł.

W roku 2023 ustawodawca w art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 wskazał, iż podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziów jest kwota 5.444,42 zł.

Prezes GUS w komunikacje z dnia 9 sierpnia 2022 roku ogłosił, iż przeciętne wynagrodzenie za II kwartał roku 2022 wyniosła 6.156,25 zł. Różnica między przeciętnym wynagrodzeniem w II kwartale roku 2022, a przyjętą przez ustawodawcę kwotą bazową wyniosła 711,83 zł.

Z powyższego, w ocenie Sądu I instancji wynika, iż w obrocie prawnym zaistniały dwa równoległe systemy ustalania wysokości wynagrodzenia sędziów.

Zdaniem SR należy wskazać, iż wyrokiem z dnia 8 listopada 2023 roku w sprawie
K 1/23 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r.
o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok ten dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023 jednakże biorąc pod uwagę, iż Trybunał powołał się na zawarte w wyroku TK z 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12 zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów,
a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych”, zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2022.

Pozwany Sąd podniósł, iż z uwagi na powszechnie obowiązujący charakter norm ustaw okołobudżetowych był on związany tą regulacją.

W ocenie Sądu Rejonowego, powód wskazał, iż w jego ocenie odejście od zasady ustalania wysokości wynagrodzenia sędziego wynikającej z art. art. 91 § 1c ustawy Prawo
o ustroju sądów powszechnych i regulacja wynagrodzenia przez ustawy epizodyczne jakimi są ustawy okołobudżetowe jest sprzeczna z normami Konstytucji.

Sąd Rejonowy zauważył, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdził, że sąd powszechny może samodzielnie stwierdzić sprzeczność przepisu ustawy z Konstytucją
i odmówić jego zastosowania w konkretnej sprawie (por. postanowienie z dnia 26 maja 1998 r., III SW 1/98, OSNAPUS 1998, nr 17, poz. 528; wyrok z dnia 26 września 2000 r., sygn. akt: III CKN 1089/00, LEX nr 44288; wyrok z dnia 19 kwietnia 2000 r., sygn. akt: II CKN 272/00, LEX nr 530757; wyrok z dnia 7 kwietnia 1998 r., sygn. akt: I PKN 90/98, OSNP 2000/1/6).

Sędziowie są związani wyłącznie Konstytucją i ustawami, a wobec tego mogą odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu także, gdy zdarzenie miało miejsce w dacie jego obowiązywania (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2009 r., sygn. akt: I OSK 52/09, LEX nr 571042).

Biorąc powyższe pod uwagę, zdanie Sądu I instancji, należało dokonać oceny czy sposób regulacji wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych przyjęty przez ustawodawcę, poprzez ustalanie ich wysokości w ustawach okołobudżetowych spełnia wymogi wynikające
z Konstytucji.

W ocenie Sądu Rejonowego, powołane wyżej przepisy ustaw okołobudżetowych wprowadzają zmiany zasady kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021, 2022 i 2023 r., określonych w art. 91 § 1 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Norma ta reguluje mnożnikowy system wynagrodzeń sędziów. W tym systemie parametrami potrzebnymi do określenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego są określone kwoty bazowe, a także ich wielokrotności, czyli mnożniki wskazane w sędziowskich pragmatykach służbowych. Taki system zawiera w sobie samoczynny mechanizm wzrostu wynagrodzeń w postaci kwoty bazowej, odnoszonej do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887).

Sąd Rejonowy zauważył, również, iż jednocześnie wprowadzono zasadę, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedniego, przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego
w dotychczasowej wysokości (por. art. 91 § 1 d ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych).

Pierwsza zmiana tego sytemu została przeprowadzona ustawą z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej. Na podstawie jej przepisów w 2012 r. unormowano podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, którą było przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r., a nie przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, czyli 2011 r.

Ocena zgodności z Konstytucją tej zmiany dokonana została w wyroku Trybunału Konstytucyjny z dnia 12 grudnia 2012 r. Orzekając o zgodności z Konstytucją tych przepisów Trybunał Konstytucyjny uznał, że jednorazowe, incydentalne niepodwyższenie wynagrodzeń sędziów nie jest równoznaczne z ich obniżeniem w drodze regulacji normatywnej, a ponadto stwierdził, że zagrożenie drastycznym pogorszeniem stanu finansów publicznych (ocenianym przez pryzmat przekroczenia lI progu ostrożnościowego), pozwalało ustawodawcy w sposób incydentalny „zamrozić" wynagrodzenia sędziów.

Trybunał Konstytucyjny zawarł jednakże w treści uzasadnienia wyroku wzorzec oceny zgodności z konstytucją ewentualnego kolejnego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich. Wzorzec ten został wykorzystany przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 1/23, co wskazuje na aktualność przyjętej wówczas argumentacji.

W pierwszej kolejności – zdaniem SR należy wskazać na wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę lojalności państwa wobec obywateli, która wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć
w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny” (wyrok TK z 7 lutego 2001 r., sygn. K 27 /00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 29). Opierają się one zatem na pewności prawa, czyli takim zespole cech przysługujących prawu, które gwarantuje jednostce bezpieczeństwo prawne, umożliwiając jej decydować o swoim postępowaniu na podstawie pełnej znajomości przesłanek działania organów państwa,
a zarazem znajomości konsekwencji prawnych, jakie postępowanie to może za sobą pociągnąć (wyroki TK: z 14 czerwca 2000 r., sygn. P 3/00, OTK ZU nr 5/00, poz. 138, z 28 lutego 2012 r., sygn. K 5/11, OTK ZU nr 2/ (...), poz. 16).

Sąd I instancji należy zaważyć, że zmiany wprowadzone ustawami okołobudżetowymi w 2021r., 2022r. i 2023 r. mają charakter doraźny i arbitralny i pozostają w sprzeczności
z założeniami, które legły u podstaw decyzji o wprowadzeniu nowego mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziów w 2009 r.

W ocenie Sądu Rejonowego, zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa w znacznej mierze pokrywa się treścią z zasadą przewidywalności prawa, wypracowaną na tle Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Zasada ta wskazuje, z jednej strony, na pokrewieństwo z zasadą dotrzymywania umów (przez państwo, jego organy i jednostki organizacyjne), która jest oparciem całego prawa prywatnego z jego autonomią osoby, z drugiej zaś, w ustrojach demokratycznych, stanowi wykładnik roli państwa i oparcie dla wszystkich stosunków między nim a obywatelami.

Sąd Rejonowy wskazał, że z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, iż zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nie oznacza, by adresaci norm mogli oczekiwać, że prawne unormowanie ich praw lub obowiązków nie ulegną kiedykolwiek zmianie, ani tego że ustawodawca nie wprowadzi zmian dla nich niekorzystnych, czyli takich, które zniosą lub ograniczą przyznane wcześniej prawa podmiotowe. Granicą jednak jest, by wprowadzane modyfikacje nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (por. wyrok Kp 2/08, oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31 /10, 28 lutego 2012 r., K 5/11, 13 czerwca 2013 r., K 17 /11).

W cenie SR, rozwinięciem powyższego stanowiska są poglądy doktryny prawa wskazujące, iż: „Dopasowywanie regulacji ustawowej dotyczącej zasad wynagradzania sędziów do niepewnych założeń budżetu narusza zarówno istotę prawa utożsamianego z aktem normatywnym o generalnym i abstrakcyjnym zastosowaniu, jak i cechy prawa chronione orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w postaci zasady pewności prawa, zaufania obywateli do państwa i prawa, proporcjonalności jego użycia itd. (A. B., Błędne założenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12.12.2012 r. (K 1/12) w sprawie „zamrożenia” wynagrodzeń sędziów, ,,Krajowa Rada Sądownictwa (...), s. 11 ).

Zobiektywizowany mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich, który zaczął funkcjonować w 2009 r., był wynikiem porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta RP. W 2009 r. uznano, że taka regulacja zasad wynagradzania, postulowana przez sędziów, nie będzie stanowić nadmiernego obciążeniu dla budżetu państwa, bowiem przy jej kształtowaniu uwzględniono skutki jej funkcjonowania pod kątem konieczności zachowania równowagi budżetowej oraz stabilności finansów publicznych

Odejście od tych zasad musi być, zatem, potraktowane jako odstąpienie od porozumienia w zakresie stosowania zobiektywizowanego i stabilnego mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich, opartego na ustawowo określonych zobiektywizowanych czynnikach, wynikających ze wskaźników ekonomicznych, a nie uzależnionych od arbitralnej decyzji władzy wykonawczej. Należy podkreślić, że stabilny i zobiektywizowany system, odnoszący się do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedzającego został zastąpiony mechanizmem kwotowym, polegającym na wyznaczeniu jej poziomu na podstawie arbitralnej propozycji Rady Ministrów i zapadłego w jej następstwie rozstrzygnięcia legislacyjnego ustawodawcy.

O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012, uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi działaniami kreującymi oszczędności, to uzasadnienia zawarte w rządowych projektach zmian przepisów służących realizacji ustawy budżetowej nie zawierają precyzyjnych kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów. Uzasadnienie to odnosiło się w założeniach budżetu państwa na rok 2021 do sytuacji gospodarczej kraju spowodowanej epidemią (...)19 bez jakiegokolwiek odniesienia do warunków budżetowych. Podobnie było w założeniach budżetu państwa na rok 2022 i 2023 gdzie wskazywano także na toczący się konflikt w Ukrainie.

Jednocześnie przedstawiciele władzy wykonawczej, w tym Prezes Rady Ministrów, Minister Finansów wielokrotnie publicznie zapewniali o bardzo dobrym stanie finansów państwa, dobrej realizacji budżetu. Tożsame były wypowiedzi Prezesa Narodowego Banku Polskiego dotyczące realizacji gospodarki finansowej i budżetowej rządu.

Zdaniem Sądu Rejonowego, , należy wskazać na ogłaszane przez przedstawicieli Ministerstwa Finansów w szeregu publikacjach prasowych szacunki zmian podatkowych tzw. Polskiego Ładu wskazujące, iż Skarb Państwa zrezygnował z podatku dochodowego w kwotach rzędu 17 mld złotych, 27 mld złotych, czy nawet 46 mld złotych zależnie od dat publikacji. Obciążenia podatkowe sędziów wzrosły zaś, ich wynagrodzenia w ostatnim progu podatkowym zostały objęte zwiększoną sumą danin publicznoprawnych (podatek dochodowy i składka zdrowotna) i wynoszą obecnie 41 %.

W ocenie Sądu Rejonowego, o dobrej sytuacji finansowej państwa świadczy fakt, że od 2021 roku kontynuowana jest płatność tzw. 13 emerytury w oparciu o ustawę z dnia 9 stycznia 2020r.o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U.2022.2575 t.j.), a także 14 emerytury na podstawie ustawy z dnia 21 stycznia 2021 r. o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U.2022.2235 t.j.)

Także z obiektywnych danych zawartych w dokumencie: ,,Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r.” - ( (...) Sejmowy (...)), wynika, że zgodnie z w/w dokumentem „dochody budżetu państwa wyniosły 504,8 mld zł i były o 2% wyższe niż 2021 r. oraz o 2, 6% wyższe od prognozy zawartej w ustawie budżetowej na rok 2022.

Wydatki budżetu państwa wyniosły 517,4 mld zł. Były one o 0,7% niższe od wydatków wykonanych w 2021 r. oraz o 0,9% niższe od limitu ustalonego w ustawie budżetowej na rok 2022. Deficyt budżetu państwa wyniósł 12,6 mld zł. Ze względu na wykonanie prognozy dochodów w wyższej kwocie niż zaplanowano w ustawie budżetowej oraz wykonanie planu wydatków w kwocie niższej od ustalonego limitu deficyt ten był o ponad połowę niższy od deficytu zapisanego w ustawie budżetowej na rok 2022, wynoszącego 29,9 mld zł. Był także niższy - o ponad 50% - od deficytu z roku 2021.", ,, gospodarka Polski osiągnęła wysokie tempo wzrostu, które wyniosło 5, 1 %. Było ono o 1, 6 punktu procentowego wyższe od tempa wzrostu gospodarczego w całej Unii Europejskiej oraz w strefie euro". We wskazanym dokumencie stwierdzono ponadto, że: ,, łącznie na lata 2021-2022 zaplanowano przekazanie różnym podmiotom, z pominięciem budżetu państwa, środków w formie skarbowych papierów wartościowych w wysokości 59,5 mld zł. "

Z powyższych informacji wynika zatem, że państwo dysponowało zatem środkami pozwalającymi na realizację chronionego konstytucyjnie mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w 2022 r.

Powyższe – zdaniem Sądu I instancji wskazuje, że zmiana mechanizmu ustalania wynagrodzeń sędziów nie ma charakteru wyjątkowego, incydentalnego, a stała się regułą. (...) wynagrodzenia sędziów nie towarzyszy „zamrożenie” wynagrodzenia przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz jednostek samorządu terytorialnego. Przeciwnie, podwyżki wynagrodzenia tych grup znacznie przewyższają podwyżki płac w innych segmentach. Wynika to jednoznacznie z regulacji zawartych w ustawie z dnia 17 wrzenia 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych ustaw (Dz.U.2021.1834), która weszła w życie od
1 listopada 2021 roku, a także przepisów wykonawczych wydanych w oparciu o powyższą ustawę.

W kontekście powyższych rozważań, Sąd Rejonowy podzielił argumentację powoda, że ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi nagłe wycofanie się państwa z obietnic złożonych sędziom (co do ustalania ich wynagrodzeń na podstawie obiektywnych kryteriów zawartych w art. 91 § 1c Prawo o ustroju sądów powszechnych), co oznacza nieusprawiedliwione naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Z zasady demokratycznego państwa prawnego wynika także zasada ochrony prawa słusznie nabytych. Ww. zasada wyklucza arbitralne znoszenie lub ograniczanie praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym
w obrocie prawnym. Zasada ochrony praw słusznie nabytych zapewnia ochronę publicznych
i prywatnych praw podmiotowych.

Konstytucja dopuszcza ograniczenie lub znoszenie praw nabytych pod warunkiem, że takie działanie jest konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji mają pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych (por. m. in. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 25.06.2002 roku,
K 45/01, OTK-A 2002 Nr 4, poz. 46, z dnia 16.06.2003 roku, K 52/02, OTK-A 2003, Nr 6, poz. 54).

Prawo do wynagrodzenia w podwyższonej wysokości - stanowiącego pochodną przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale lat 2021 i 2022 powód nabył już z chwilą publikacji komunikatu Prezesa GUS z tym jednak zastrzeżeniem, że realizacja tego prawa możliwa była dopiero od 1 stycznia 2022 r. i kolejno 1 stycznia 2023 roku. Odebranie ww. prawa będące konsekwencją zamrożenia wynagrodzenia sędziowskiego narusza zasadę ochrony praw nabytych.

W ocenie Sądu Rejonowego nie zaistniały bowiem żadne przesłanki uzasadniające zastosowanie odstępstwa od zasady ochrony praw słusznie nabytych (por. wcześniejsze rozważania odnoszące się do treści wyroku TK z dnia 12.12.2012 r.).

Konstytucja w art. 178 ust. 2 przewiduje, że sędziom zapewnia się warunki pracy
i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

Powołane wyżej przepisy Konstytucji wyznaczają pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów ( por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189).

Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż normy te zapewniają konstytucyjną ochronę szczególną wynagrodzeń sędziowskich, ograniczając dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Dodatkowo należy wskazać, że sędziowie są jedyną grupą zawodową której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia „odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków”. Gwarancja nie dotyczy wynagrodzenia sędziego jako pracownika, lecz stanowi element ustroju sądownictwa jako istotna materialna gwarancja niezawisłości sędziego. Unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego w art. 178 ust. 1 Konstytucji RP zasadę niezawisłości sędziów. W świetle tej normy konstytucyjnej sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli
i podlegają tylko konstytucji oraz ustawom. Ujawnienie rzeczywistej treści przepisu art. 178 ust. 2 Konstytucji RP wymaga jego powiązania z zasadą niezawisłości sędziów i niezależności sądów, a nie abstrakcyjną pozycją ustrojową sądów (por. A. Wróbel, Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, Przegląd Sejmowy z 2001 r. Nr 6).

W ocenie SR, materialna niezależność sędziego, w tym odpowiedni poziom jego wynagrodzenia stanowi istotną gwarancją niezawisłości sędziego. Obowiązująca Konstytucja szczególnie podkreśla status sędziów, expressis verbis mówiąc o ,,godności ich urzędu”
w związku z zagadnieniem ich statusu materialnego. „Uwzględnienie szerszego kontekstu normatywnego pozwala dostrzec, że regulacja statusu sędziego ma istotne znacznie nie tylko
z punktu widzenia ustrojowego, lecz pełni przede wszystkim ważną funkcję gwarancyjną - odpowiednie ukształtowanie przez ustrojodawcę pozycji prawnej sędziego umożliwia bowiem realizację zasady niezawisłości sędziowskiej, a przez to zapewnia jednostce sądową ochronę jej praw. Założenie to leży u źródeł zróżnicowanego stopnia szczegółowości materii zawartej w rozdziale VIII Konstytucji. Trzeba zauważyć, że o ile niektóre normy tam zawarte pozostawiają stosunkowo szeroką swobodę ustawodawcy, o tyle pewne uregulowania charakteryzuje daleko posunięta precyzja, co niewątpliwie zawęża pole działania parlamentu. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w przypadku określenia statusu sędziego. Konstytucja, kształtując tenże status, wyraża szereg zasad, ukierunkowanych przede wszystkim na realizację zasady niezawisłości sędziowskiej. Należy wśród nich wymienić: zasadę stabilizacji stanowiska sędziowskiego wyrażającą się przez powoływanie sędziów na stałe (art. 179), nieusuwalność sędziego z wyjątkiem konstytucyjnie wskazanych sytuacji nadzwyczajnych (art. 180 ust. 1-4), nieprzenoszalność sędziego (art. 180 ust. 2 i 5); immunitet i nietykalność sędziego (art. 181 ); nakaz zapewnienia sędziemu odpowiednich warunków pracy i wynagrodzenia (art. 178 ust. 2), instytucję stanu spoczynku (art. 180 ust. 3-4); nakaz zachowania apolityczności (art. 178 ust. 3); udział Krajowej Rady Sądownictwa w podejmowaniu najważniejszych decyzji personalnych dotyczących sędziego (art. 179 i art. 186) - (L. Garlicki, uwagi do art. 178, (w:) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2005). Innymi słowy, szereg stosunkowo szczegółowych gwarancji, zabezpieczających na płaszczyźnie konstytucyjnej różne aspekty statusu zawodowego sędziów, uzasadnia potrzeba zapewnienia zasady niezawisłości sędziowskiej.

Zdaniem Sądu I instancji, zapewnienie sędziom odpowiedniego wynagrodzenia
w kontekście art. 45 ust. 1 Konstytucji uznawane jest za gwarancję interesu publicznego, wyrażającego się w zapewnieniu każdemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. „Konstytucyjne prawo do sądu (wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a także z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności) obejmuje nie tylko prawo do uruchomienia postępowania sądowego, odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej oraz uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia, ale także prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy. Interes publiczny, jakim jest podtrzymywanie zaufania do instytucji wymiaru sprawiedliwości, obliguje zatem prawodawcę do zagwarantowania maksymalnie obiektywnego obrazu osób zaufania publicznego, które realizują funkcję orzeczniczą w imieniu państwa. W tym aspekcie za niezbędną gwarancję realizacji niezależności, bezstronności
i niezawisłości sądów należy uznać odpowiedni status materialny sędziego”. (por. J. Sobczak, Przepisy płacowe sędziów sądów powszechnych a wzorce konstytucyjne, PiP 2008/11 /84-97).

W ocenie Sądu Rejonowego, kluczowe znaczenie przy ocenie wynagrodzenia godnego urzędu sędziego ma sposób ustalania jego wysokości oraz jego wysokość. Sposób ustalania wysokości wynagrodzenia musi znajdować oparcie w obiektywnych, wymiernych czynnikach i działać z mocy samej ustawy – niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotne znaczenie należy przypisać także samej wysokości wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego.

Sąd Rejonowy wskazał również, iż spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r.,
w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się we wszystkich ustawach kształtujących status sędziów. Wynagrodzenie sędziów wynikające z art. 91 § 1c ustawy
o ustroju sądów powszechnych jest oparte na ustawowo określonych, zobiektywizowanych czynnikach, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy wykonawczej i ustawodawczej, lecz wynikających ze wskaźników ekonomicznych.

Sąd Rejonowy zwrócił przy tym uwagę, iż system wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest zatem na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej. Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. (...) ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na pracę orzeczniczą. Powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie.

Trybunał Konstytucyjny, uznając w 2012 r. w sprawie o sygn. K 1/12 zakwestionowaną regulację - polegającą na jednorocznym „zamrożeniu” wynagrodzeń sędziów w 2012 r. - za zgodną z Konstytucją, stwierdził, że uznanie konstytucyjności tego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art.178 Konstytucji. Podkreśla przy tym, że art. 178 ust. 2
w związku z art. 1 Konstytucji wyznacza w kwestii wynagrodzeń sędziowskich granice, których ustawodawca przekroczyć nie może.

Ustawodawca, statuując w art. 178 ust. 2 Konstytucji RP – w bezpośrednim sąsiedztwie postanowień wyrażających zasadę niezawisłości sędziowskiej – obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, uznał, że te odpowiednie warunki i wynagrodzenie są konieczne do prawidłowego wypełniania ich funkcji – wymierzania sprawiedliwości (orzekania). Ich celem nie jest ochrona indywidualnych interesów osób sprawujących urząd sędziego, lecz zapewnienie prawidłowego działania władzy sądowniczej, które jest koniecznym warunkiem urzeczywistniania rządów prawa. Wprawdzie z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Wyrok, jak podkreślił sam Trybunał Konstytucyjny, nie może być rozumiany jako akceptacja praktyki „zamrażania” wynagrodzeń sędziowskich, która oznacza spadek ich realnej wartości i przez to pogorszenie sytuacji materialnej sędziów.

SR zwrócił uwagę, iż w ostatnich trzech latach podejmowane były decyzje w zakresie ograniczenia wzrostu wynagrodzeń w części jednostek i podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych, dotyczące także wynagrodzeń sędziów. Były one podyktowane potrzebami wynikającymi z istniejących uwarunkowań ekonomicznych oraz politycznych. Ich realizacja nie była spowodowana trudną sytuacją budżetową, w której i tak wynagrodzenia sędziowskie powinny być bardziej chronione przed niekorzystnymi zmianami niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej, a założeniami przyjętej polityki repriortetyzacji wydatków publicznych, skutkującą wzrostem wydatków w sferach uznanych za istotne przez władzę wykonawczą.

Zdaniem Sądu Rejonowego, potwierdzeniem powyższego jest stwierdzenie niezgodności z Konstytucją regulacji zawartej w ustawie około budżetowej na rok 2023 przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie k 1/23.

Należy wskazać, iż przyjęta jako kwota bazowa – wysokość przeciętnego wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedzającego uwzględnia czynniki wpływające na jej wysokość zarówno ekonomiczne jak i polityczne. Na wzrost wynagrodzenia wpływa zarówno aktualna sytuacja ekonomiczna w Polsce jak i jej perspektywy na przyszłość związane z polityką wewnętrzną, polityką zagraniczną, sytuacją geopolityczną i stanem gospodarki zarówno światowej jak i europejskiej. Skutkuje to, iż na stopień wzrostu wynagrodzeń miała wpływ zarówno pandemia (...) , wojna na Ukrainie jaki i kryzys energetyczny.

W demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich - sądownicza - była przez pozostałe władze osłabiana, chociażby w sferze materialnego poziomu życia, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia władzy sądowniczej od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. (...) wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Ocena tego rodzaju regulacji musi się odbywać w konkretnym przypadku, z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-gospodarczych i całego kontekstu normatywnego, a jej wynik powinien być efektem ważenia wartości konstytucyjnych. Należy bowiem podkreślić, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być – nawet
w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem „dyscyplinującym”, jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej.

SR dostrzegł również, iż podobne założenia legły u podstaw wydania przez Trybunał Sprawiedliwości UE wyroku z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie C-64/16 (sprawa (...)). W orzeczeniu tym (...) nie dopatrzył się naruszenia art. 2 w zw. z art. 19 ust. 1 akapit 2 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 47 Karty Praw Podstawowych, albowiem obniżki wynagrodzenia nie dotyczyły tylko sędziów sprawujących urząd, lecz także wielu osób sprawujących funkcje publiczne (funkcjonariusze władzy wykonawczej, a także ustawodawczej), a ponadto związane były z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii Europejskiej. Przepisy te przewidywały ograniczone obniżenie wysokości wynagrodzenia w różnych proporcjach, zależnie od poziomu tego wynagrodzenia. Miały charakter czasowy i objęły okres od 1 października 2014 r. do 1 października 2016 r. (...) jednoznacznie stwierdził, że obok nieusuwalności członków danego organu (zob. w szczególności wyrok z dnia 19 września 2006 r. W., C-506/04, EU:C:2006:587, pkt 51) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań stanowi nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej.

Sąd Rejonowy zauważył, też, iż Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, stwierdził, że: „wymiar sprawiedliwości będzie funkcjonować prawidłowo, gdy warunki pracy sędziów oraz ich wynagrodzenia będą adekwatne do godności urzędu sędziego i zakresu jego obowiązków”. Skoro jednak wydatki , związane z pracą organów władzy sądowniczej, z istoty swojej są związane z budżetem państwa, to do demokratycznie legitymowanego ustawodawcy należy określenie, jakie składniki i stawki wynagrodzenia będą odpowiednie do godności urzędu i zakresu obowiązków sędziów, a jednocześnie nie będą naruszały innych wartości konstytucyjnych, w szczególności nie będą godziły w równowagę budżetową państwa.

Sąd Rejonowy zauważył też, iż najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako automatycznie, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Trybunał Konstytucyjny zauważył, że nie sposób sprowadzać problemu wynagrodzeń sędziowskich do samej tylko relacji „praca-wynagrodzenie”, gdyż kwestia ta wiąże się „z postrzeganiem tego zawodu w perspektywie jego godności i niezawisłości”, a co za tym idzie – „właściwe[ ... ] warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności tego urzędu oraz zakresowi obowiązków sędziów muszą być ujmowane jako instytucja ustrojowa służąca dobru państwa”.

Zdaniem Sądu I instancji, ukształtowany epizodycznie przepisami ustaw okołobudżetowych system kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021, 2022
i 2023 r. narusza art. 178 ust. 2 Konstytucji, ponieważ wprowadza kwotowy (ustalany uznaniowo) sposób określania wynagrodzeń sędziowskich.

W 2023 r., jako trzecim z kolei roku budżetowym, ma miejsce zamrożenie wynagrodzeń sędziów przepisami ustaw okołobudżetowych. Takie działania stały się elementem systematycznej praktyki realizowanej w latach 2021-2023.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że nawet „znaczące pogorszenie się sytuacji finansów publicznych” nie może usprawiedliwiać proporcjonalnego obniżenia wynagrodzeń sędziów, wyjątkowo silnie chronionych w Konstytucji, a jedynym wyjątkiem mogłaby być konieczność ich modyfikacji z powodu uruchomienia procedur naprawczych
w wypadku przekroczenia przez dług publiczny 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto (por. wyrok TK z 4 października 2000 r., P 8/00, wyrok TK z 18 lutego 2004 r., K 12/03 oraz wyrok TK z 12 grudnia 2012 r., K 1/12).

W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku wynika, iż wprawdzie z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter
i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów.

Te nieprzekraczalne granice – „warunki brzegowe” wynikające z kolejnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego to:

❖ Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy.

❖ Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

❖ Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

❖ W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

❖ Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Przepisy ustaw okołobudżetowych dotyczących lat 2021 - 2023 r. naruszają, co najmniej trzy z powołanych wyżej „warunków brzegowych", dopuszczając uznaniowość kształtowania wynagrodzeń sędziów i brak silniejszej ochrony ich wysokości na tle wynagrodzeń funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej.

Mając na względzie powyższe, zdaniem SR, należy uznać, że przepisy ww. ustaw okołobudżetowych naruszają szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich i przez to są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu pozwu powód podnosił również, że „zamrożenie” wynagrodzenia naruszało zasadę równego traktowania, co skutkowało jego dyskryminacją w życiu gospodarczym.

Zasadę tę statuuje przepis art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym
z jakiejkolwiek przyczyny (ust. 2).

Zdaniem Sądu Rejonowego, z brzmienia ww. przepisu, wynika zakaz nieuzasadnionego, różnego kształtowania sytuacji podobnych podmiotów prawa, w procesie stanowienia oraz stosowania prawa. Dyskryminacja oznacza zatem nie nadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych.

Zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze (stanowiący konsekwencję zasady równego traktowania) obejmuje zarówno zakaz wprowadzania unormowań, pogarszających sytuację określonej grupy podmiotów (dyskryminacja sensu stricto), jak i unormowań polepszających sytuację określonej grupy podmiotów (uprzywilejowanie) kosztem innych grup (por. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 15 lipca 2010 r., K 63/07, OTK-A 2010/6/60; z dnia 24 października 1989 r., K 6/89, OTK 1989/1/7).

Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej (M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016).

Tymczasem ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac wyłącznie sędziów. Zamrożenie natomiast powinno dotyczyć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej, bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z ww. władz. Zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, przy jednoczesnym znacznym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (bez jakiegokolwiek uzasadnienia powyższego rozwiązania) godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

Zamrożenie wynagrodzeń sędziów na mocy norm ustawy okołobudżetowej – zdaniem SR uchybia także zagwarantowanemu na gruncie art. 13 zd. 1 Kodeksu Pracy prawu do godziwego wynagrodzenia.

W ocenie Sądu Rejonowego, nie można uznać za godziwe wynagrodzenia, które nie pozostaje w adekwatnej relacji ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rynku, spadku siły nabywczej pieniądza i realnego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej.

Zdaniem SR ustalanie wysokości wynagrodzenia powoda na podstawie art. 8 ust 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 uchybia licznym przepisom Konstytucji RP, wymienionym we wcześniejszych rozważaniach,
w szczególności art. 2 (zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada ochrony praw słusznie nabytych), art. 178 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 32 (nierówne traktowanie sędziów skutkujące ich dyskryminacją w życiu gospodarczym).

Powyższe – w ocenie SR skutkuje uznaniem, iż niedopuszczalnym jest kształtowanie wynagrodzenia powoda w oparciu o normy bezpośrednio sprzeczne z podstawowymi zasadami Konstytucji w miejsce zasad wynikających ze zgodnej z Konstytucją normy art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

W związku z powyższym Sąd I instancji uznał, iż wynagrodzenie powoda w 2022 roku powinno zostać ustalone w oparciu o dotychczasowe zasady, tj. na podstawie art. 91 § 1c ustawy o ustroju sądów powszechnych, z pominięciem art. 8 ust. 1 ustaw okołobudżetowej na 2022 r. (wskutek jego niekonstytucyjności).

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy uznał, iż wypłacone powodowi było zaniżone, co skutkuje skutecznym prawem żądania jego wyrównania.

Sąd Rejonowy uwzględnił również, iż w toku postępowania powód uznał za prawidłowe kwoty wskazane przez pozwanego, dlatego też te kwoty stanowiły podstawę ustalenia wysokości należnych powodowi kwot.

Dlatego też Sąd I instancji uwzględnił roszczenie powoda zasądzając bezsporne kwoty zawarte w zestawieniu pozwanego.

W zakresie w jakim powód domagał się w pozwie kwot wyższych, niż wynikające
z przedmiotowego zestawienia roszczenie powoda należy – zdaniem Sądu Rejonowego uznać za niezasadne. Tak samo za niezasadne należało uznać roszczenie o odsetki ustawowe od kwoty 1.733,46 PLN tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022 od dnia 25 lutego 2023 roku. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracowników sfery budżetowej pracodawcy ma obowiązek wypłacenia świadczenia nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie czyli do 31 marca danego roku. Do dnia 31 marca 2023 roku świadczenie za rok 2022 winno być wypłacone w pełnej wysokości, a więc pozwany pozostaje w opóźnieniu od dnia 1 kwietnia 2023 roku w przypadku braku wypłaty świadczenia w całości lub w części.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Rejonowy oddalił powództwo w części dotyczącej różnic w kwotach między wskazanymi w pozwie, a zgodnie wskazanymi w toku postępowania oraz w części dotyczącej błędnej daty wymagalności odsetek ustawowych z tytułu wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

O rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając go w całości. Skarżonemu rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie:

1. przepisów prawa procesowego, mających istotny wpływ na wynik postępowania
w postaci: art. 328 w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwot wskazanych w pozwie z pominięciem dowodu z przedłożonego przez pełnomocnika pozwanego zestawienia zawierającego prawidłowe wyliczenia należnego powodowi wynagrodzenia; nadto – art. 328 k.p.c. w zakresie, w jakim uzasadnienie jest sprzeczne
z sentencją wyroku.

2. przepisów prawa materialnego w postaci:

a) art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 poz. 2445 ze zm.) – dalej ustawa budżetowa poprzez jego niezastosowanie,

b) art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 217 z późn. zm.) – dalej u.s.p. poprzez jego niewłaściwą wykładnię
i w konsekwencji przyjęcie, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego
w danym roku stanowi zawsze przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego.

W oparciu po w/w zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
w zaskarżonym zakresie poprzez oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

W ocenie (...), Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia przeprowadził wywód wskazujący na motywy, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie. Wydał przy tym trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu Sądu I instancji, obejmująca dokonaną przez ten Sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego, nie budzi zastrzeżeń (...).

W związku z powyższym, wobec pełnej aprobaty dla motywów prawnych, którymi kierował się Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Przechodząc do zarzutów podniesionych w apelacji, w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy rozważył zarzuty prawa procesowego, ponieważ ocena zasadności naruszenia prawa materialnego może być dokonana dopiero po stwierdzeniu, że ustalenia stanowiące podstawę faktyczną zaskarżonego orzeczenia zostały dokonane zgodnie z przepisami prawa procesowego. Nie jest bowiem możliwe prawidłowe zastosowanie prawa materialnego bez zgodnego z prawem procesowym ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z 7 maja 2002 r., I CKN 105/00, LEX nr 55169; I PK 164/05, M.P.Pr. 2006, nr 10, poz. 541, z 26 lipca 2007 r., V CSK 240/07, LEX nr 515708).

Zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia przepisu art. 328 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. jest całkowicie niezrozumiały, bowiem Sąd I instancji zasądził wynagrodzenie należne powodowi właśnie w oparciu o przedłożone przez pełnomocnika pozwanego zestawienia zawierającego prawidłowe wyliczenia należnego powodowi wynagrodzenia, uznając za niezasadne roszczenie co do kwot wyższych, niż wynikające z przedmiotowego zestawienia. Powyższą okoliczność Sąd Rejonowy wskazał w uzasadnieniu.

Twierdzenie, że Sąd meriti naruszył przepis art. 328 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwot wskazanych w pozwie z pominięciem dowodu
z przedłożonego przez pełnomocnika pozwanego zestawienia zawierającego prawidłowe wyliczenia należnego powodowi wynagrodzenia, stanowi de facto zarzut naruszenia prawa materialnego.

Co więcej, konstruowanie zarzutów związanych z wadliwością uzasadnienia nie jest bowiem właściwą płaszczyzną do podważania ustaleń faktycznych i ocen prawnych, które legły
u podstaw rozstrzygnięcia, zaś sam zarzut naruszenia art. 328 k.p.c. może być uzasadniony tylko wówczas, gdy kwestionowane uzasadnienie wyroku nie zawiera wszystkich elementów określonych w tym przepisie, a braki w tym zakresie są tak istotne, że zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli apelacyjnej co do przyczyn faktycznych i prawnych, które legły u jego podstaw.

(tak: np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26 października 2022 r., III AUa 263/21, LEX: 3436384)

Zaś co do zarzutów dotyczących prawa materialnego, to za niezasadny należy uznać zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 poprzez jego niezastosowanie, a także art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez jego niezasadne zastosowanie jest całkowicie chybiony. W przedmiotowej sprawie – wbrew twierdzeniom strony apelującej – nie powinny mieć zastosowania przepisy art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022.

W tym miejscu należy przypomnieć, że naruszenie prawa materialnego może polegać na błędnej jego wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu. Błędna wykładnia prawa polega na błędnym zrozumieniu treści lub znaczenia normy prawnej. Z kolei naruszenie prawa przez niewłaściwe jego zastosowanie – to, jak słusznie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 1999 r., III CKN 206/98 (OSNC 1999, Nr 10, poz. 183), kwestia prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, sprawa właściwego skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą odnośnej normy prawnej i poddanie tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnej ze wskazanych postaci naruszenia prawa materialnego.

W niniejszej sprawie spór sprowadza się do tego, na podstawie jakich przepisów prawa powszechnie obowiązującego powinno zostać ustalone wynagrodzenie zasadnicze powoda.

Zgodnie z art. 91 § 1c u.s.p. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d.

Stosownie do § 1d w/w przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego – przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.

W związku z powyższym należy zauważyć, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że powód z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2021 r. uzyskał ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2022 r. wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty.

W tym miejscu podnieść należy, iż Sąd Okręgowy (podobnie z resztą jak Sąd I instancji) nie kwestionuje ogólnie obowiązujących reguł kolizyjnych, zgodnie z którymi lex posteriori derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali. W konsekwencji tego uznaje, iż
w istocie skoro ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy okołobudżetowe są równorzędnymi w hierarchii aktami prawa powszechnie obowiązującego, to faktycznie ustawy okołobudżetowe o epizodycznym charakterze mogą wpływać na treść tej pierwszej ustawy
o charakterze ogólnym i ustanawiać trwałe bądź czasowe wyjątki od jej postanowień. Niemniej jednak, co pomija już skarżący, nie z uwagi na te okoliczności wysokość wynagrodzenia zasadniczego sędziów w roku 2022 r. ukształtowana właśnie przepisami tzw. ustawy okołobudżetowej na 2022 r. na gruncie rozpoznawanego przypadku została zakwestionowana. Powyższe wynikało z odmowy zastosowania przepisu art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, z uwagi na jego niekonstytucyjność.

W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację Sądu I instancji wskazującą na możliwość zastosowania takiego rozwiązania. Podkreślić należy, iż
w orzecznictwie kwestia nakazu bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy,
w znaczeniu prawa do pominięcia niekonstytucyjnej ustawy, znalazła liczne potwierdzenie.

W wyroku z 21 sierpnia 2001 roku (III RN 189/2000, OSNAPiUS 2002/6, poz. 130) Sąd Najwyższy stwierdził, iż Sąd dokonuje oceny zgodności przepisu ustawy z Konstytucją w ramach ustalenia, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego. Sąd jest obowiązany do takiej oceny, bowiem uchylenie się od niej może prowadzić do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie przepisu niekonstytucyjnego, a zatem niezgodnie z prawem obowiązującym. Sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Odmowa zastosowania przez Sąd przepisu ustawy nie może opierać się na przypuszczeniach co do jego niekonstytucyjności, lecz musi być rezultatem starannej i przemyślanej wykładni, prowadzącej do wniosku, że przepis ten w ustalonym przez Sąd znaczeniu, jest niezgodny z określonym i wyraźnie wskazanym przepisem Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy stwierdził wprost, iż sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją.

Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny, w dwóch orzeczeniach, najpierw, w wyroku z dnia 6 stycznia 2000 roku, sygn. akt II SA/Gd 355/98, w którym stwierdził, że „niezawisłość sędziów oraz ustanowione w art. 8 ust. 2 Konstytucji uprawnienie wydawania orzeczeń wprost w oparciu o Konstytucję daje niezawisłemu sądowi w konkretnej sprawie uprawnienie do odstąpienia od stosowania przepisu ustawy, który uznaje za sprzeczny z Konstytucją. W ten sposób niezawisły sąd spełnia rolę równoważącą w stosunku do równej mu władzy ustawodawczej”, a następnie w wyroku z dnia 24 października 2000 roku, (V SA 613/00, Glosa 2001, nr 4, poz. 31), zgodnie z którym „kognicja Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2) także możliwość niezastosowania in concreto przepisu ustawy. W takim wypadku istnieje powinność zastosowania bezpośrednio normy konstytucyjnej na wypadek konfliktu między treścią normy konstytucyjnej i ustawowej. Decyduje o tym zasada zobowiązująca sąd do podległości normie hierarchicznie wyższej”.

Z kolei w wyroku z 4 lipca 2012 r. (III PK 87/11, LEX: 1619703) Sąd Najwyższy wskazał, iż: obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji), przy czym sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust.
1 Konstytucji). Działając w tym zakresie działają oni na podstawie i w granicach prawa, czego wymaga art. 7 Konstytucji. Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. Konstytucja jest bowiem najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej,
a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art.
8 Konstytucji). Nie ma przepisów Konstytucji, które wyłączałyby jej bezpośrednie stosowanie przez sądy. Sąd stosuje Konstytucję w jednostkowej sprawie i może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji). Orzeka on o przepisie prawnym w zakresie jego zgodności
z aktem wyższego rzędu, a nie o stosunkach społecznych, które ten przepis reguluje.

Kompetencję orzekania o niekonstytucyjności oznaczonego przepisu ustawy, ma wyłącznie Trybunał Konstytucyjny i tylko on może rozważać usunięcie z systemu prawnego przepisów sprzecznych z ustawą zasadniczą (art. 188 pkt 1 Konstytucji RP), jednakże orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 pkt 1 ustawy zasadniczej), co niewątpliwie należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie rozstrzyganej przez sąd. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego
i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności, jak też niezgodności z ustawą zasadniczą, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem „stosowanie” należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, LEX: 2389585, uchwałę Sądu Najwyższego z 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 nr 2, poz. 34 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98, OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 6; z 20 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 130; z 8 stycznia 2009 r., I CSK 482/08, LEX: 491552; z 8 października 2015 r., III KRS 34/12, OSNP 2016 nr 11, poz. 103 oraz z 17 marca 2016 r., III KRS (...), LEX: 2288953 i powołane w nich orzecznictwo).

Ocena konstytucyjności prawa sprawowana przez sądy w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji służy nie tylko zapewnieniu zgodności orzeczeń z Konstytucją,
a w konsekwencji zapewnieniu wydania orzeczenia słusznego, sprawiedliwego i realizującego konstytucyjną aksjologię i wartości, ale także przyspieszeniu postępowania. Pozwala ponadto na badanie konstytucyjności prawa w różnorodnych sprawach, odmiennych okolicznościach faktycznych, co znacznie poszerza zakres oceny konstytucyjności. Trybunał Konstytucyjny bada bowiem zgodność z Konstytucją w sposób abstrakcyjny i w zakresie wniosku, co istotnie zawęża pole działania tego organu. Kontrola rozproszona stwarza także możliwość interpretacji Konstytucji oraz ustaw z uwzględnieniem szerokiego spektrum wiedzy specjalistycznej sądów w poszczególnych działach prawa, a tym samym poszerza perspektywę rozumienia Konstytucji (M. Gutowski, P. Kardas: Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017, § 3. Znaczenie Konstytucji dla procesu sądowego stosowania prawa; por. też M. Haczkowska: Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji w działalności orzeczniczej sądów, Przegląd Sejmowy 2005 nr 1; R. Balicki: Bezpośrednie stosowanie konstytucji, Krajowa Rada Sądownictwa 2016 nr 4, s. 13; M. Gutowski, P. Kardas: Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania Konstytucji, Palestra 2016 nr 4, s. 5; E. Maniewska: Pojęcie argumentacji konstytucyjnej i jej ewolucja w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym, Studia i Analizy Sądu Najwyższego - Materiały Naukowe, Tom IV, Warszawa 2017, s. 59; W. Sanetra: Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Sąd Naj-wyższy, Przegląd Sądowy 2017 nr 2, s. 5; P. Tuleja: Wpływ przesłanki funkcjonalnej na sposób rozpoznania pytania prawnego przez Trybunał Konstytucyjny, Przegląd Sądowy 2017 nr 6, s. 7; A. Bodnar: Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Warszawa 2018, Rozdział VII, pkt 9. Zagrożenia dla niezależności sądownictwa a stosowanie Konwencji przez sądy; P. Mikuli: Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze 2018 nr 2, s. 635; J. Podkowik: Sądy wobec niekonstytucyjnych aktów normatywnych u progu trzeciej dekady obowiązywania Konstytucji RP, Przegląd Sądowy 2018 nr 5, s. 5; J. Roszkiewicz: Incydentalna kontrola legalności aktów organów władzy publicznej w procesach dotyczących ochrony dóbr osobistych, Monitor Prawniczy 2019 nr 11, s. 591; P. Polak: Związanie sądu wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego wydanym w nieprawidłowo umocowanym składzie (refleksje na tle wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt V SA/Wa 459/18, LEX: 2530153), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2020 nr 3, s. 63; P. Radziewicz: Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, Państwo i Prawo 2020 nr 10, s. 3; P. Jabłońska: Konstytucyjne podstawy rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa, Przegląd Sądowy 2020 nr 11-12, s. 21).

Zdaniem (...) w stanie faktycznym sprawy – co słusznie stwierdził Sąd Rejonowy – pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejścia przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej.

W systemie konstytucyjnym opartym na zasadzie podziału władz, ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej, jak
i materialnej jej treści. Sądy na mocy art. 177 Konstytucji, sprawujące wymiar sprawiedliwości, mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art. 2, art. 7 i art. 10 Konstytucji.

Ustawa prawo o ustroju sądów powszechnych w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego sędziego, jako istotnego organu ochrony prawnej państwa. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń sędziów ma charakter gwarancyjny ich statusu, a tym samym ochrony formuły ich niezależności.

Natomiast celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu
o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania sędziów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie.

Należy mieć na względzie, że warunkiem uznania zmiany legislacyjnej, skutkującej naruszeniem praw słusznie nabytych za służącą realizacji wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej jest to, aby ta zmiana faktycznie i realnie służyła ochronie takiej wartości konstytucyjnej jak równowaga budżetowa.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które – jak słusznie wskazał Sąd I instancji – nie tylko nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że przepisy art. 8 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 służył ochronie konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

W ocenie (...), wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 8 w/w ustawy okołobudżetowej praw podmiotowych powoda słusznie nabytych, albowiem w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowany jest pogląd, że ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw dobrze nabytych (tak: wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. K 43/12, OTK-A 2014, nr 5, poz. 50). Nadto nie uzasadnia naruszenia praw podmiotowych powoda służących utrzymaniu
i ugruntowaniu zasady niezależności sędziów jako elementu w organach ochrony państwa. Wynagrodzenie to nie jest bowiem tylko zapłatą za wykonaną pracę, ale ma służyć innym celom takim jak utrzymanie niezależności sędziego, co z kolei jest gwarancją zapewnienia należytej ochrony prawnej obywatelom państwa.

W tym miejscu wskazać należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” – szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych także w latach 2021-2022, będących również przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Odnosząc się zatem do zarzutu niezastosowania przez Sąd I instancji przypisów ustaw okołobudżetowych, wskazać należy, że Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Zasadnie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – m.in. płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie (...) fakty te, w korelacji do zamrożenia uposażeń sędziów, nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021-2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 178 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Podkreślenia wymaga, że Konstytucja w art. 178 ust. 2 gwarantuje sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wzorzec ten ustanawia szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a w konsekwencji ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania (zob. wyrok TK
z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Zapewnienie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków sędziów stanowi materialną gwarancję zasady niezawisłości (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację w tym zakresie, uznając brak potrzeby ponownego cytowania stanowiska Sądu Rejonowego.

Reasumując, podkreślenia wymaga, że przepisy okołobudżetowe, stanowiące podstawę wypłacanych powodowi uposażeń nie tylko w 2023 r., ale także w 2022 r. są sprzeczne z art. 178 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem (...) wprowadzanie tak istotnych zmian powinno nastąpić tylko i wyłącznie w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej, nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty jednorazowe regulacje okołobudżetowe. Tymczasem ustawodawca nie dokonał jednoczesnych zmian w ustawie ustrojowej, w tym formalnie nie zawiesił i nie uchylił żadnego z zawartych w niej przepisów. Warto również zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny, w powołanym powyżej wyroku z dnia 8 listopada 2023 r., zajął tożsamy pogląd.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną .