Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.11.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku J. G. z dnia 06.06.2023 r. odmówił mu prawa do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy podniósł, iż w celu udokumentowania okresów zatrudnienia w Zakładzie (...) (...) ubezpieczony przedłożył oświadczenie o braku dokumentów i zeznania świadków oraz dokument potwierdzający rozwiązanie umowy o pracę, w którym to jednak brak jest informacji dot. konkretnego pracodawcy, okresu zatrudnienie, na jaką umowę ubezpieczony był zatrudniony i w jakim wymiarze.

W toku postępowania z archiwami będącymi w posiadaniu dokumentów kadrowo-osobowych pracowników Zakładów (...) (...), ZUS ustalił że w zasobach archiwalnych powyższych Zakładów, brak jest akt osobowych, płacowych, list płac, honorariów oraz zleceń na nazwisko ubezpieczonego.

Wobec powyższego, brak jest zdaniem organu rentowego podstaw do doliczenia ubezpieczonemu okresów zatrudnienia w Zakładzie (...) (...).

(decyzja – k. 200 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawca J. G. złożył od niej odwołanie.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał dodatkowo, że po uprawomocnieniu się decyzji z dnia 31.07.2015 r. nie zostały przedłożone nowe dowody, ani nie ujawniono okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym przeliczenia emerytury.

(odpowiedź na odwołanie – k. 9-10)

Na rozprawie w dniu 27.05.2024 r. wnioskodawca sprecyzował, że wnosi o ponowne ustalenie wysokości przysługującego mu świadczenia przy uwzględnieniu okresu jego zatrudnienia w Zakładzie (...) (następnie Zakładzie (...) w W.) od 1969 do połowy 1982 r. Ubezpieczony wniósł również o ustalenie, że wynagrodzenie za pracę otrzymywał od 1975 r.

(oświadczenie wnioskodawcy złożone na rozprawie w dniu 27.05.2024 r. e-protokół (...):01:14-00:16:25 – płyta CD – k. 25)

Na rozprawie w dniu 25.11.2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 25.11.2024 r. e-protokół (...):14:34-00:14:45 – płyta CD – k. 102)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 30.07.2015 r. ZUS z urzędu ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy i określił jego wartość na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 45 727,11 zł. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 39,72 % z lat 1963-1972.

(decyzja – k. 23 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 31.07.2015 r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę od
24.06.2015 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 132740,62 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 212,10 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 625,84 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

(...),62/212,10 = 625,84 zł.

ZUS wskazał, że emerytura przyznana od 24-06-2015 w kwocie 625,84 zł jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 880,45 zł. Emerytury nie podwyższa się, gdyż ubezpieczony nie udowodnił łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat.

Od 01 -09-2015 obliczona emerytura brutto wynosiła 625,84 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 551,51 zł.

(decyzja – k. 26 -27 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżoną decyzją z dnia 13.11.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku J. G. z dnia 06.06.2023 r. odmówił mu prawa do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym przeliczenia emerytury.

(decyzja – k. 200 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Początkowo wnioskodawca współpracował z (...) w Ł. na zasadach amatorskich. Był to teatr studencki. Razem z wnioskodawcą pracowali: T. B. oraz J. W..

(dokumentacja zdjęciowa – k. 48-85, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 25.11.2024 r. e-protokół (...):08:06 – 00:14:34 – płyta CD – k. 102 w związku z rozprawą z dnia 27.05.2024 r. e-protokół (...):01:14 – 00:16:25 – płyta CD – k. 25, zeznania świadka T. B. na rozprawie w dniu 18.09.2024 r. e-protokół (...):12:09-00:18:26 – płyta CD – k. 45, zeznania świadka J. W. na rozprawie w dniu 18.09.2024 r. e-protokół (...):34:16-00:42:25 – płyta CD – k. 45)

Wnioskodawca zatrudniony był od 1.01.1979 r. w Zakładzie (...) na stanowisku aktora (...) w Ł.. Wynagrodzenie zasadnicze wnioskodawcy ustalono wg 11 kat. zaszeregowania w wysokości 3400,00 zł miesięcznie.

Po likwidacji Zakładu Studia (...) ubezpieczony został z dniem 1.04.1980 r. zatrudniony w Zakładzie (...) w W. (Zjednoczone Przedsiębiorstwo (...) w W.) na dotychczasowych warunkach pracy. Cały czas pracę aktora ubezpieczony wykonywał w (...) w Ł..

(dokumentacja zdjęciowa – k. 48-85, angaż, umowa o pracę – k. 37 załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 25.11.2024 r. e-protokół (...):08:06 – 00:14:34 – płyta CD – k. 102 w związku z rozprawą z dnia 27.05.2024 r. e-protokół (...):01:14 – 00:16:25 – płyta CD – k. 25, zeznania świadka T. B. na rozprawie w dniu 18.09.2024 r. e-protokół (...):18:26 – 00:34:16– płyta CD – k. 45, zeznania świadka J. W. na rozprawie w dniu 18.09.2024 r. e-protokół (...):34:16-00:46:34– płyta CD – k. 45)

Z dniem 31.05.1982 r. doszło do rozwiązania umowy o pracę łączącej ubezpieczonego z Zakładem (...) w W. na mocy porozumienia stron.

(pismo w kopercie – k. 40)

Świadek T. B. zatrudniony był w (...) w Ł. od 1.01.1977 r. do 31.08.1989 r. Był aktorem, zajmował się także drukami i wydawnictwami w teatrze. Otrzymał świadectwa pracy z tego okresu zatrudnienia.

(zeznania świadka T. B. na rozprawie w dniu 18.09.2024 r. e-protokół (...):18:26 – 00:34:16– płyta CD – k. 45 )

Świadek J. W. w okresie od 1.01.1977 r. do 1987 r. pracował jako aktor w (...) w Ł.. Otrzymał świadectwa pracy z tego okresu zatrudnienia.

(zeznania świadka J. W. na rozprawie w dniu 18.09.2024 r. e-protokół (...):34:16-00:46:34– płyta CD – k. 45 )

Wykonując zobowiązanie Sądu organ rentowy dokonał w dniu 4.10.2024 roku hipotetycznego przeliczenia świadczenia wnioskodawcy.

Do hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego, a tym samym emerytury, uwzględniono okres zatrudnienia ubezpieczonego od 01.01.1979 r. do 31.05.1982 r. ( (...), Zakład (...)) oraz przyjęto wynagrodzenie na podstawie angażu - 3 400,00 zł miesięcznie, które w latach wynosiło:

- 1979 - 40 800 zł,

- 1980 - 40 800 zł,

- 1981 - 40 800 zł,

- 1982- 17 000 zł,

Po przeliczeniu wartości kapitału początkowego hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 39,72 % wyliczony z 10 lat (1963-1972).

Kapitał początkowy na dzień 01.01.1999r. wyniósł 55 915,86 zł.

Kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wyniósł 162 317,39 zł. Hipotetyczna emerytura od 24.06.2015 r. wyniosła brutto -765,29 zł, od 01.06.2023r. - 1.082,25 zł, a po waloryzacji od 01.03.2024r. - 1.213,42 zł.

(pismo - hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego z załącznikami- k. 88-95)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych wnioskodawcy. Przesłuchanie wnioskodawcy w charakterze strony oraz świadków okazało się być wiarygodnym środkiem dowodowym jedynie w takim zakresie, w jakim treść ich zeznań znalazła potwierdzenie w zachowanej dokumentacji osobowej skarżącego dot. spornego okresu zatrudnienia. Jednocześnie Sąd oparł się w szczególności na zachowanych dokumentach ze spornego okresu zatrudnienia w postaci umowy o pracę, angażu, pisma zalegającego w kopercie– k. 40. Powołane przez Sąd dowody z dokumentów, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, były wiarygodne, ponieważ korespondowały ze sobą, a nadto strony nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Złożone w tym zakresie dokumenty, a wskazujące na okoliczności faktyczne, o jakich w nich mowa, w ocenie sądu ostatecznie pozwoliły podważyć ustalenia organu rentowego, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd przyjął za wiarygodne hipotetyczne wyliczenie dokonane przez ZUS w piśmie z dnia 4.10.2024 roku dotyczące wysokości kapitału początkowego i wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury, które jest zgodne z zachowaną oryginalną dokumentacją osobową wnioskodawcy okresu zatrudnienia w (...), następnie Zakładzie (...) oraz odpowiada treści przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17.12.1998 r. Sama poprawność rachunkowa hipotetycznych obliczeń ZUS nie została ostatecznie skutecznie zakwestionowana przez odwołującego, a i Sąd nie znalazł z urzędu żadnych przyczyn by je podważyć. Podkreślić przy tym należy, że wnioskodawca nie wykazał do końca niniejszego postępowania, że pracował w w/w miejscu w charakterze pracownika począwszy od 1969 r., ani że wynagrodzenie za pracę na stanowisku aktora (...) w Ł. otrzymywał od 1975 r., mimo że to na nim jako stronie twierdzącej spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje jedynie na częściowe uwzględnienie skutkując zmianą zaskarżonej decyzji, a w pozostałym zakresie podlega oddaleniu.

Kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2024.0.1631), ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych (art. 174 ust. 2).

W myśl ust. 3 ww. przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem przed dniem 1 stycznia 1999 roku. Natomiast ust. 7 art. 174 stanowi, że do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 w/w przepisu stanowi zaś, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku według określonego w ustawie wzoru. Wartość współczynnika, obliczonego na podstawie ust. 8, w zależności od płci, wieku ubezpieczonego oraz stażu ubezpieczeniowego w dniu 31 grudnia 1998 r., przedstawiona jest w tabeli, stanowiącej załącznik do ustawy (ust. 13).

Zgodnie z art. 175 ust 4 w/w ustawy, ponowne ustalenie kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114.

Stosownie do treści art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:

1) po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Możliwość wzruszenia decyzji rentowych polega przede wszystkim na niwelowaniu tzw. wad materialnoprawnych, czyli uchybień organu rentowego w zakresie rozstrzygania o faktach warunkujących nabycie prawa do emerytur i rent albo zaniedbań samych ubezpieczonych wywołanych nieporadnością w dokumentowaniu prawa do świadczeń lub niedostateczną znajomością warunków, od których spełnienia zależy przyznanie uprawnień ubezpieczeniowych.

Niezbędnym warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest powołanie nowych dowodów lub wskazanie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji rentowej, które mogą mieć wpływ na istnienie tego prawa. Prawo do świadczenia należy ustalić ponownie (na wniosek zainteresowanego albo z urzędu), jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody albo ujawnione okoliczności wskazujące na błędność decyzji. Zwrot „nowy dowód” obejmuje zarówno przypadki ujawnienia dowodów istniejących przed wydaniem decyzji, jak i sytuacje zgłoszenia dowodów uzyskanych po wydaniu decyzji, pod warunkiem że wynikają z nich fakty powstałe przed tym momentem. Zwrot „ujawnione okoliczności” oznacza zarówno okoliczności faktyczne, jak i okoliczności sprawy, czyli nie tylko fakty, których ustalenie warunkuje wydanie decyzji, lecz także wszelkie zachowania uczestników postępowania w sprawie ustalania prawa. Należy więc przyjąć, że „ujawnione okoliczności” to określane w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie uprawnień ubezpieczeniowych oraz uchybienia normom prawa materialnego lub/i procesowego wpływające na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego (Jankowska Karina, Jędrasik-Jankowska Inetta, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (w:) Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, komentarz do art.114).

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, że wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt (...) CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Wskazać należy, że zgodnie z § 21 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku obowiązuje od 23 listopada 2011 roku i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 roku, nr 10, poz. 49, ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. (...) tak zgodnie z § 20 punkt 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Osoba ubiegającą się o emeryturę lub rentę musi więc wykazać wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli była pracownikiem - wysokość wynagrodzenia. Za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się kwotę wynagrodzenia udowodnioną przez zainteresowanego, która nie musi odpowiadać wysokości faktycznie uzyskanego wynagrodzenia.

Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie cytowanego powyżej Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z §20 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano, iż w postępowaniu sądowym nie obowiązuje ograniczenie co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określanych w § 20 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, Lex nr 32696). W sprawach emerytalno – rentowych wyliczenie wysokości świadczenia może nastąpić jedynie na podstawie zarobków faktycznie otrzymanych i to tych, od których istniał obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne, co wynika jednoznacznie z treści art.15 ww. Ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego ubezpieczonego lub innych pracowników. Nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczonego, bowiem uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 roku, (...) UK 36/07, Lex nr 390123). Co za tym idzie, zasada obliczania świadczeń w oparciu o rzeczywiste zarobki nie może zostać zastąpiona domniemaniem wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym. Zgodnie zaś ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 stycznia 1998 roku (II UKN 440/97, Lex nr 34199), zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, że dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony.

Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku sygn. akt II UKN 186/97, Lex 32696; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 roku sygn. (...) UK 115/06, Lex 303869). Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń ubezpieczonego. Twierdzenia te muszą być udowodnione.

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela ww. stanowiska podobnie jak stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 3 września 2013 roku, III AUa 303/13 (Lex nr 1366097), że Sąd nie może ustalać wysokości zarobków na podstawie przypuszczeń i uśrednień. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być bowiem uwzględnione tylko wynagrodzenie faktyczne uzyskane przez zainteresowanego w danym okresie. Jego wysokość musi być niewątpliwa i bezwarunkowa. Podkreślić bowiem należy, iż stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały wyznaczone pomiędzy pracodawcą a jego konkretnym pracownikiem.

Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób nie budzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego, jak też dowodach niejasnych. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony. /tak trafnie wyrok SA w Łodzi z dnia 19.10.2016, III AUa 2185/15LEX nr 2152862/.

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje niepewność czy nie zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy, a następnie kwoty świadczenia emerytalnego.

W niniejszym postępowaniu istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy zaskarżoną decyzją zasadnie ZUS odmówił wnioskodawcy doliczenia do stażu pracy okresów zatrudnienia w (...), Zakładzie (...) w W. – (...) w Ł..

Dlatego, w niniejszej sprawie Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia, co dało podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle zarzutów ubezpieczonego.

Informacje zawarte w dostępnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy pozwoliły ustalić w sposób pewny, że wnioskodawca zatrudniony był w Zakładzie (...) (następnie z dniem 1.04.1980 r. w Zakładzie (...) w W.) na stanowisku aktora (...) w Ł. jedynie w okresie od 1.01.1979 r. do 31.05.1982 r. Jednocześnie brak jest jakichkolwiek konkretnych dowodów na to, że taka umowa łączyła w/w strony we wcześniejszym okresie, czyli począwszy od 1969 r., tym bardziej, że zarówno wnioskodawca, jak i powołani świadkowie zgodnie wskazywali, że początkowo wnioskodawca współpracował z (...) w Ł. wyłącznie na zasadach amatorskich. Był to teatr studencki, nie zaś zawodowy. To że powołani w sprawie świadkowie byli pracownikami (...) w Ł., jak wskazywali od 1.01.1977 r., nie znaczy automatycznie że sam ubezpieczony również nim był począwszy od tej daty, przy braku jakichkolwiek innych dostępnych dowodów z dokumentów dotyczących wnioskodawcy, a potwierdzających te kwestie. Na rozprawie w dniu 27.05.2024 r. wnioskodawca wniósł również o ustalenie, że w związku ze spornym zatrudnieniem, wynagrodzenie za pracę otrzymywał od 1975 r. Niemniej jednak, informacje zawarte w dostępnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy pozwoliły sądowi ustalić w sposób pewny wysokość wynagrodzenia zasadniczego wnioskodawcy jedynie w latach: 1979-1982 - na podstawie dostępnego angażu. W tym względzie sąd wziął pod uwagę zeznania wnioskodawcy, który jednak poza lakonicznym stwierdzeniem że otrzymywał wynagrodzenie, zeznał że nie pamięta wysokości swoich zarobków w poszczególnych, pozostałych latach kwestionowanego przez ZUS okresu tj. od 1975 r. do 1978 r., nie potrafił też jednoznacznie potwierdzić czy na ten czas zawierał jakąkolwiek umowę o pracę. Nadto nie zachowała się oryginalna dokumentacja płacowa, która pozwoliłaby odtworzyć jego rzeczywiste zarobki z tego okresu. Wobec tego nie można obecnie ustalić, czy i jakie w rzeczywistości wynagrodzenie za pracę wnioskodawca otrzymywał w przedmiotowym teatrze w w/w okresie. W ocenie Sądu Okręgowego ustalenie wysokości zarobków wnioskodawcy, przy pomocy zeznań świadków, byłoby możliwe, o ile świadkowie precyzyjnie i spójnie określiliby, po pierwsze - wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy, a po drugie – okres, w jakim wysokość danego wynagrodzenia była wypłacana. Analiza zeznań świadków nie pozwala zdaniem sądu ustalić precyzyjnie wysokości wynagrodzenia, jakie otrzymywał wnioskodawca w spornym okresie tj. od 1975 r. do 1978 r. Zeznający w sprawie świadek T. B. wskazywał, że pracował wspólnie z wnioskodawcą w (...) w Ł.. Wskazywał też, że według posiadanej przez niego wiedzy wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie za pracę od 1975 r. Natomiast świadek J. W. wskazał, że był zatrudniony razem z wnioskodawcą. Wedle relacji tego świadka wnioskodawca otrzymywał każdego miesiąca wynagrodzenie za pracę. Przy czym jak dalej podnosił, nie znał szczegółów dotyczących zatrudnienia ubezpieczonego i wysokości osiąganych przez niego w tamtym czasie zarobków.

Na tej jednak podstawie, w ocenie Sądu, nie jest możliwe odtworzenie konkretnej wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez wnioskodawcę w latach 1975-1978, bowiem zeznający w sprawie świadkowie nie określili precyzyjnie, jak rzeczywiście kształtowała się wysokość zarobków odwołującego w tym spornym okresie. Takiego ustalenia nie można dokonać tylko w oparciu o twierdzenia, iż wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie za pracę od 1975 r., zwłaszcza przy uwzględnieniu istotnych rozbieżności w zeznaniach poszczególnych świadków. Świadek J. W. jak zeznał nie znał szczegółów dotyczących zatrudnienia ubezpieczonego i wysokości osiąganych przez niego w tamtym czasie zarobków. Powyższe skłania do oceny, iż dowody z zeznań tych świadków nie mogą, stanowić wystarczająco pewnego źródła dla rekonstrukcji faktów o warunkach płacy wnioskodawcy. Konkludując zdaniem Sądu ogólne i fragmentaryczne zeznania wnioskodawcy i powołanych świadków nie pozwalały ustalić w sposób jednoznaczny i miarodajny wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy, za wyjątkiem lat od 1979-1982 na podstawie dostępnego angażu. Stąd też brak było podstaw do uwzględnienia ich treści we wskazywanym zakresie przy formułowaniu ustaleń faktycznych w sprawie.

W istocie właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., (...) UK 36/07, Legalis nr 181419).

Niemniej jednak dysponując dokumentacją źródłową, która pozwala na dostateczne zidentyfikowanie pracownika, jego zarobków i wyliczeniami na niej opartymi, Sąd nie może ich zignorować.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Organ rentowy w kontekście wniesionego odwołania dokonał stosownego hipotetycznego wyliczenia wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury wnioskodawcy. Do hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego, a tym samym emerytury, uwzględniono okres zatrudnienia ubezpieczonego od 01.01.1979 r. do 31.05.1982 r. ( (...), Zakład (...)) oraz przyjęto wynagrodzenie na podstawie angażu - 3 400,00 zł miesięcznie, które w latach wynosiło:

- 1979 - 40 800 zł,

- 1980 - 40 800 zł,

- 1981 - 40 800 zł,

- 1982- 17 000 zł,

Wnioskodawca poprawności tych wyliczeń z uwzględnieniem zgłoszonego żądania ostatecznie skutecznie nie zakwestionował. W konsekwencji Sąd uznał je za miarodajne dla rozstrzygnięcia.

Przy takich zasadach kapitał początkowy w nowej wysokości na dzień 01.01.1999 r. wyniósł 55 915,86 zł. Jest on niewątpliwie korzystniejszy od dotychczasowego w wysokości 45 727,11 zł.

Kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wyniósł 162 317,39 zł. Hipotetyczna emerytura od 24.06.2015 r. wyniosła brutto -765,29 zł, od 01.06.2023 r. - 1.082,25 zł, a po waloryzacji od 01.03.2024 r. - 1.213,42 zł.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzje i orzekł jak w pkt. 1 sentencji, a w pozostałym zakresie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako niezasadne, o czym orzekł jak w pkt. 2 sentencji wyroku.