Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 listopada 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 31 października 2022 roku, odmówił U. K. przyznania emerytury z rekompensatą. ZUS odmówił ustalenia ubezpieczonej emerytury z uwzględnieniem rekompensaty, ponieważ nie udowodniła 15 – letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

/decyzja - plik II akt ZUS/

W dniu 6 grudnia 2022 r. U. K. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, kwestionując brak przyznania prawa do rekompensaty. Skarżąca wskazała, że stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywała pracę w warunkach szczególnych na stanowisku obuwnika - szwacza w okresie od 1 stycznia 1986 r. do 30 czerwca 1989 r. oraz w okresie od 12 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1993 r. w zakładzie (...) oraz od 1 marca 1993 r. do 31 stycznia 2006 r. w Zakładzie P. P.H.U (...) Z. S.. Wnioskodawczyni podkreśliła, że powierzone jej obowiązki pracownicze sprowadzały się do czyszczenia, polerowania, nabłyszczania, szycia, montowania, klejenia i wykańczania wyrobów przemysłu skórzanego.

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację tożsamą co w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.4-5/

Na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku wnioskodawczyni poparła złożone odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

/końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 10 maja 2023 roku e-protokół (...):01:55 – 00:03:06 – płyta CD – k. 59/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni U. K. urodziła się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 31 października 2023 roku wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą.

/wniosek – k. 1-6 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego/

Decyzją z dnia 22 listopada 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 31 października 2022 roku przyznał U. K. emeryturę od dnia 31 października 2022 roku i podjął jej wypłatę od 1 listopada 2022 roku, tj. od następnego dnia po ustaniu zatrudnienia.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 170833,19 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 637495,81 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 238,90 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 4908,83 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),19 + (...),81) / 238,90 = (...),553 zł.

Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 300,45 z.

Łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 3684,00 zł.

/decyzja - plik II akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 22 listopada 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 31 października 2022 roku, odmówił U. K. przyznania emerytury z rekompensatą. ZUS odmówił ustalenia ubezpieczonej emerytury z uwzględnieniem rekompensaty, ponieważ nie udowodniła 15 – letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

/decyzja - plik II akt ZUS/

W okresach: od 1 stycznia 1986 r. do 30 czerwca 1989 r. oraz w okresie od
12 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1993 r. U. K. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika szwacza w Zakładach (...) w Ł..

/dokumentacja osobowa wnioskodawczyni k.31-50/

Podczas zatrudnienia w ww. zakładzie pracy wnioskodawczyni zajmowała się szyciem elementów ( m.in. filcu) służących do produkcji obuwia m.in. gumofilców , czy też adidasów, a następnie wszywaniem przygotowanych elementów do gumowych podeszw – spodów. Poza ww. obowiązkami, wnioskodawczyni nie wykonywała innych prac.

/zeznania świadków: W. B. min. 00:24:40 – 00:34:06, J. S. min.00:38:54– 00:45:15 oraz wnioskodawczyni min.00:45:31– 00:48:34 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:06 – 00:18:48 rozprawy z dnia 10 maja 2023 r.,płyta CD k.59/

W okresie od 1 marca 1993 r. do 31 stycznia 2006 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika szwacza w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Handlowo – Usługowym (...) w K..

/świadectwo pracy - plik II akt ZUS/

Podczas zatrudnienia w ww. zakładzie pracy wnioskodawczyni zajmowała się produkcją obuwia skórzanego, a jej obowiązki sprowadzały się do szycia obuwia skórzanego, nakładania kleju na elementy, do podklejania, czy też wykańczania – szlifowania wytworzonego wyrobu skórzanego.

/zeznania świadków: W. B. min. 00:24:40 – 00:34:06, B. S. min.00:34:06– 00:38:54, J. S. min.00:38:54– 00:45:15 oraz wnioskodawczyni min.00:45:31– 00:48:34 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:06 – 00:18:48 rozprawy z dnia 10 maja 2023 r.,płyta CD k.59/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów, w tym przede wszystkim dokumentacji osobowej ze spornego okresu zatrudnienia, jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawczyni oraz świadków. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne. Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej jak i świadków, co do charakteru jej pracy w spornych okresach, nie znajdując żadnych podstaw by kwestionować ich szczerość i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy. Zeznania wnioskodawczyni oraz świadków znajdują potwierdzenie w dokumentach znajdujących się w aktach osobowych ze spornych okresów, tworząc logiczną całość i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych ( tj. Dz. U. z 2022 r. , poz.1340) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołująca nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. j. Dz. U. z 2022 r. , poz. 504) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawczyni domagała się ustalenia, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w warunkach szczególnych na stanowisku obuwnika - szwacza w okresie od 1 stycznia 1986 r. do 30 czerwca 1989 r. oraz w okresie od 12 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1993 r. w zakładzie (...) oraz od 1 marca 1993 r. do 31 stycznia 2006 r. w Zakładzie P. P.H.U (...) Z. S. i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne /tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

Stąd też, bez znaczenia pozostawała okoliczność, iż wnioskodawczyni za sporne okresy nie przedłożyła świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię w spornych okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że w okresach: od 1 stycznia 1986 r. do 30 czerwca 1989 r. oraz w okresie od 12 stycznia 1990 r. do 28 lutego 1993 r. U. K. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika szwacza w Zakładach (...) w Ł.. Podczas zatrudnienia w ww. zakładzie pracy wnioskodawczyni zajmowała się szyciem elementów
(m.in. filcu) służących do produkcji obuwia m.in. gumofilców, czy też adidasów, a następnie wszywaniem przygotowanych elementów do gumowych podeszw – spodów. Poza ww. obowiązkami, wnioskodawczyni nie wykonywała innych prac.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego materiału dowodowego daje podstawę do stwierdzenia, iż wnioskodawczyni, będąc zatrudnioną na stanowisku obuwnika szwacza w ww. zakładzie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace związane z produkcją i przetwórstwem wyrobów gumowych (tj. prace wymienione w wykazie A, dział IV, punkt 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku), a do takich z całą pewnością zaliczany jest rodzaj obuwia , w którego produkcji brała udział wnioskodawczyni. Nie ulega również wątpliwości, że stanowisko szwacza zostało wymienione w wykazie A, dziale IV, punkt 21, podpunkt 28 zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku (Dz. Urz. Min. Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 4 , poz.7). Wykaz ten stanowi - jako, że ma charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający ogólne pojęcia istniejące w rozporządzeniu Rady Ministrów - swego rodzaju wskazówkę, dowód, że takie a nie inne czynności były przez pracownika istotnie wykonywane w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2008 roku, I UK 192/07, Lex nr 447272).

W odniesieniu zaś do okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Handlowo – Usługowym (...) w K. przypadającego w okresie od 1 marca 1993 r. do 31 stycznia 2006 r. wnioskodawczyni zajmowała się produkcją obuwia skórzanego, a jej obowiązki sprowadzały się do szycia obuwia skórzanego, nakładania kleju na elementy, do podklejania, czy też wykańczania – szlifowania wytworzonego wyrobu skórzanego.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego materiału dowodowego daje podstawę do stwierdzenia, iż wnioskodawczyni, będąc zatrudnioną na stanowisku obuwnika szwacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego tj. prace wymienione w wykazie A, dział VII, punkt 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku. Co również istotne , tego rodzaju prace , wykonywane na stanowisku obuwnika zostały wymienione w wykazie A, dziale VII, punkt 14, podpunkt 1 i 2 zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku (Dz. Urz. Min. Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 4 , poz.7).

Podsumowując, stwierdzić należy, że po uwzględnieniu powyższych okresów zatrudnienia wnioskodawczyni spełnia wymóg co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującej prawo do przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu prawa do rekompensaty w związku z pracą w warunkach szczególnych.