Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. dokonał miesięcznego rozliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy A. J. w związku z przychodem osiągniętym w poszczególnych miesiącach 2022 r. tj. w okresie od 25 sierpnia 2022 roku do 31 grudnia 2022 roku i uznał, że wnioskodawczyni jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, w kwocie 1.868,75 zł.

Organ wskazał, że odwołująca osiągnęła w październiku 2022 roku przychód w kwocie 20.923,91 zł i w związku z tym kwota nienależnie pobranych świadczeń wynosi 1.868,75 zł.

(decyzja k.31 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona w dniu 30 sierpnia 2023 roku, wskazując, że decyzja ta jest błędna ponieważ w spornym okresie nie osiągnęła dochodu uzasadniającego zmniejszenie wysokości wypłacanej renty nadto zobowiązanie takie jest dla niej krzywdzące z uwagi na zły stan zdrowia, co potwierdza zaliczenie jej do grona osób niepełnosprawnych. Okoliczności te powodują zwiększenie kosztów utrzymania z szczególności o koszty rehabilitacji i czynności opiekuńczych. Odwołująca powołała się również na ochronę praw nabytych, która w jej ocenie uniemożliwia zmniejszenie prawa do renty.

(odwołanie k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu decyzji. Dodatkowo podkreślił, że dodatkowy przychód wiązał się z wypłaconym wnioskodawczyni ekwiwalentem za urlop. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należny ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy stanowi w rozumieniu przepisów przychód ze stosunku pracy i zgodnie tym obowiązkowo podlega oskładkowaniu. Nadto wnioskodawczyni we wniosku o rentę wskazał, iż nie zamierza osiągać wynagrodzeń mających wpływ na wypłacane świadczenie. Nie poinformowała też o fakcie takiej wypłaty. Tymczasem 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego na podstawie art. 104 ww ustawy w poszczególnych miesiącach wynosiło w okresie od IX – XI 2022 roku – 8.003,20 zł. Jednocześnie ZUS wskazał, iż odwołująca złożyła także wniosek o spłatę należności w ratach. Zaproponowano kwoty po 600,- zł miesięcznie.

(odpowiedź na odwołanie k.10)

Wobec ogłoszenia upadłości wnioskodawczyni postępowanie w sprawie zostało zawieszone a następnie podjęte z udziałem Syndyka (postanowienia k.31 i 53).

Pismem z dnia 20 grudnia 2024 roku Syndyk Masy Upadłości poparł w całości odwołanie ubezpieczonej Sy(pismo k.51).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 sierpnia 2022 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. We wniosku zaznaczyła, iż nie zamierza osiągać przychodów mających wpływ na wypłacane świadczenie (wniosek k.-3 akt ZUS).

Decyzją z dnia 4 listopada 2022 roku A. J. przyznane zostało prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego czyli od 25 sierpnia 2022 roku do 31 października 2024 roku. W punktach VI i VII pouczenia decyzja zawierała informacje dotyczące prawa do zawieszenia lub ograniczenia wysokości świadczenia w związku z osiąganiem przychodów (decyzja k.21 – 22 akt ZUS).

Odwołująca nie złożyła w organie rentowym informacji o przychodach uzyskanych z tytułu zatrudnienia w 20022 roku (okoliczność bezsporna).

Wnioskodawczyni zatrudniona była w Wojewódzkim (...) i. M. P. w Ł. od 6 stycznia 1992 roku do 15 listopada 2022 roku. W dniu 17 listopada 2022 roku wypłacono jej ekwiwalent za urlop wypoczynkowy w kwocie 20.923,91 zł (zaświadczenie k.40 akt ZUS).

W związku z zaskarżoną decyzją ubezpieczana złożyła wniosek o udzielenie ulgi w spłacie zadłużenia (wniosek k42-47 akt ZUS).

Organ rentowy zaproponował ulgę polegającą na spłacie zadłużenia w kwotach po 600,- zł miesięcznie, począwszy od października 2023 roku (pismo k.50 akt ZUS).

Postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2023 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydział Gospodarczy ds. Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych ogłosił upadłość A. J. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Postępowanie upadłościowe prowadzone jest w trybie art. 491 ¹ ust. 1 prawa upadłościowego, a syndykiem ustanowiono W. W. (postanowienie k.27).

Orzeczeniem Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z 18 marca 2022 roku wnioskodawczyni uznana została za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym od 27 listopada 2020 roku do 18 marca 2025 roku (orzeczenie k.29).

Organ rentowy nie zgłosił swoich roszczeń w postępowaniu upadłościowym. W postępowaniu toczącym się w oparciu o art. 491 ¹ ust. 1 prawa upadłościowego nie sporządza się listy wierzytelności i nie ma podstaw do ujęcia wierzytelności z urzędu (informacja Syndyka Masy Upadłości k.72).

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z art. 144 ust. ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 794 z późn. zm.) po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowo administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu.

2. Postępowania, o których mowa w ust. 1, syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym.

Z tych względów sąd podjął zawieszone postępowanie i prowadził z udziałem Syndyka Masy Upadłości.

Odwołanie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zaskarżona decyzja odpowiada prawu i znajduje podstawę w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią przepisu art. 104 powyższej ustawy:

1. Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. pkt 4 i 6 ustawy emerytalnej. Dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

2. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również do emerytów i rencistów osiągających przychód z tytułu działalności wykonywanej za granicą.

4. Przepisy ust. 1, 1a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

5. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej.

6. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

7. Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

8. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

9. Kwoty maksymalnych zmniejszeń, o których mowa w ust. 8, podlegają podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji.

10. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski":

1) w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego - kwoty przychodu, o których mowa w ust. 7 i 8, z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy;

2) w terminie do 14 roboczego dnia listopada - kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.

Zgodnie z komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie kwot przychodu odpowiadających 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2022 r. stosowanych przy zmniejszaniu albo zawieszaniu emerytur i rent (M. P. z 2022 r. poz. 804)] od dnia 1 września 2022 r. kwota przychodu odpowiadająca:

1) 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2022 r. wynosi 4309,40 zł;

2) 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2022 r. wynosi 8003,20 zł

Zwrot nienależnie pobranych świadczeń i rozumienie pojęcia „świadczenie nienależne” reguluje art. 138 ustawy emerytalnej. Stanowi on, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 powyższego przepisu uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Na mocy § 6 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz. 290 z późn. zm.) ustalenie, czy dochód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje po upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy i emeryta lub rencisty, o których mowa w § 5.

W myśl § 8 ust. 2 jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, organ rentowy ustala:

1) że dochód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:

a) zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej dochodu,

b) zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód przekroczył wyższą kwotę graniczną dochodu,

2) kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi, z uwzględnieniem § 9.

Na mocy art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 497 z późn. zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Zaś w myśl art. 4 ust. 9 cytowanej ustawy za przychód uważa się - przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania;

Na mocy art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163) za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni w 2022 roku osiągnęła przychód powodujący zawieszenie prawa do renty w miesiącu przekroczenia 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Przychód ten wiązał się z wypłatą w dniu 17 listopada 2022 roku ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Jak wynika z cytowanych przepisów świadczenie to podlega zaliczeniu do przychodów, których uzyskanie powoduje zawieszenie lub ograniczenie wysokości wypłacanego świadczenia rentowego.

Odwołująca nie poinformowała o powyższym organu rentowego mimo stosownego pouczenia zawartego w doręczonej decyzji.

Bez wpływu na prawidłowość decyzji pozostają argumenty dotyczące stanu zdrowia odwołującej czy też jej sytuacji majątkowej. Mogą one zostać uwzględnione jedynie w decyzjach dotyczących udzielenia ulgi w spłacie należności.

Przedmiotem orzekania sądu jest jednak decyzja ustająca fakt istnienia nienależnie pobranego świadczenia a ściślej przekroczenia kwoty granicznej powodującej zawieszenie prawa do renty.

Dodać jedynie można, iż z samej natury świadczenia – renta z tytułu niezdolności do pracy wypłacana jest osobom chorym – niezdolnym do pracy, a jednak przepisy przewidują możliwość jej zawieszenia czy ograniczenia w przypadku uzyskiwania innych przychodów.

W związku z powyższym w ocenie Sądu nadpłacona kwota jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu przepisów ustawy a wnioskodawczyni jest obowiązana do jej zwrotu. Została ona bowiem wypłacona mimo zaistnienia okoliczności powodujących zawieszenie prawa do świadczeń a wnioskodawczyni była pouczony o braku prawa do jej pobierania. Podkreślenia wymaga, iż pouczenie zawarte w decyzji rentowej są pouczeniami standardowo zamieszczanymi w tego typu decyzjach i zdecydowana większość osób pobierających świadczenia nie ma żadnych trudności w ich zrozumieniu.

Nie ulega wątpliwości, że na wnioskodawczyni ciążył obowiązek zapoznania się z decyzją i zawartymi w niej pouczeniami. Podnieść należy, iż zgodnie z treścią art. 127 ust. 1 ustawy emerytalnej emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4, i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego – o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Odwołująca z tego obowiązku – o którym została odpowiednio pouczona nie wywiązała się.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie podlegało oddaleniu.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił art. 98 § 1 k.p.c., na mocy którego Sąd zasądził od odwołującej się na rzecz organu rentowego (jako strony wygrywającej) zwrot kosztów zastępstwa prawnego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego Sąd określił na podstawie § 20 w zw. z § 2 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.).