Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11.12.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. ponownie ustalił dla E. W. kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1984 r. do 31.12.1993 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 61,13%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 61,13% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną ww. ustawie (61,13%. x 1 220,89 zł = 746,33 zł). Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 9 lat, 9 miesięcy, 10 dni, tj. 117 miesięcy okresów składkowych, 8 miesięcy, 24 dni okresów nieskładkowych oraz okresy sprawowania opieki nad dzieckiem (dziećmi) 3 lata, 12 dni, tj. łączny okres nieskładkowy w ilości 3 lat, 9 miesięcy, 6 dni, tj. 45 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny do - osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 53,23%. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto: wiek w dniu 31.12.1998r. - po zaokrągleniu do pełnych lat - wynoszący 35 lat, a także łączny staż ubezpieczeniowy – po zaokrągleniu w górę do pełnych lat - wynoszący 14 lat. Średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat - wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz.173). Kapitał początkowy został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 53,23% (współczynnik proporcjonalny) = 155,97 zł,

(117 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 746,33 zł = 94,63 zł,

(36 miesięcy nieskładkowych x 1,3%)) : 12 x 746,33 zł = 29,11 zł,

(8 miesięcy nieskładkowych x 0,7%)) : 12 x 746,33 zł = 3,51 zł,

razem 283,22 zł

283,22 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 59 192,98 zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 59 192,98 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresu od 1.08.1993 r. do 31.08.1993 r., gdyż w tym okresie ubezpieczona przebywała na urlopie bezpłatnym, a nadto nie uwzględnił następujących dochodów z roku/w kwocie: 1993 r. - 11.500.100,00 zł, 1994 r. - 23.333.400,00 zł ponieważ w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (...) podpis w zastępstwie drugiej upoważnionej osoby jest nieczytelny, 1993 r. 1 545 400,00 zł ponieważ od ekwiwalentu za urlop nie było obowiązku odprowadzania składki na ubezpieczenia społeczne.

(decyzja w aktach ZUS k. 62)

Odwołanie od ww. decyzji złożyła wnioskodawczyni, wnosząc o jej zmianę poprzez uwzględnienie przy wyliczeniu jej kapitału początkowego za 1993 r. kwoty 11 500 100,00 zł i za 1994 r. kwoty 23 333 400,00 zł, podnosząc, że posiada świadectwo zatrudnienia za ten okres, a nieczytelny podpis w zastępstwie nie jest jej winą.

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS (...) Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko, jak w zaskarżonej decyzji, a dodatkowo podał, że za okres nieudokumentowanego wynagrodzenia od 1.09.1993 r. do 17.10.1994 r. (sierpień 1993 r. urlop bezpłatny, od 18.10.1994 r. urlop wychowawczy) przyjął najniższe wynagrodzenie obowiązujące w jednostkach gospodarki uspołecznionej zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej.

(odpowiedź na odwołanie k. 4)

Na ostatnim terminie rozprawy z 20.08.2024 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie, oświadczając, że chce by do wyliczenia jej kapitału początkowego zostały uwzględnione zarobki z lat 1993 i 1994, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, oświadczając, że w dokumentach Rp-7 z 15.05.2003 r. i z 11.06.2006 r. podano identyczne zarobki wnioskodawczyni w 1993 r., natomiast w 1994 r. jej zarobki są różne, ale nie ma to znaczenia, ponieważ rok 1994 pozostaje bez wpływu na wyliczenie kapitału początkowego, gdyż najkorzystniejsze lata do jego wyliczenia to lata 1984-1993.

(e-prot. z 20.08.2024 r.: 00:01:19, 00:02:23, 00:06:07, 00;06:40)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni - E. W. urodziła się (...)

(niesporne, kopia dowodu osobistego k. 23)

Wnioskodawczyni była zatrudniona w Firmie (...) w Ł. w okresie od 1.06.1993 r. do 17.10.1995 r. jako szwaczka w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie ze świadectwem pracy z 11.06.2006 r. wnioskodawczyni w ww. okresie zatrudnienia w Firmie (...) w Ł. korzystała z urlopu bezpłatnego od 1.08.1993 r. do 31.08.1993 r., wykorzystała urlop wychowawczy od 18.10.1994 r. do 17.10.1995 r.

(świadectwo pracy j. 17 akt kapitałowych, zaświadczenie k. 22, kopia legitymacji ubezpieczeniowej k. 23-24)

Zgodnie z oryginałem zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 15.05.2003 r., wystawionym przez główną księgową i pracodawcę w okresie od 1.06.1993 r. do 17.10.1995 r., ubezpieczona była zatrudniona jako szwaczka w Firmie (...) w Ł. i uzyskała następujące kwoty wynagrodzeń:

1993 r. 11 500 100 zł

1994 r. 21 666 700 zł

1995 r. przebywała na urlopie wychowawczym.

(zaświadczenie z 15.05.2003 r. k. 22)

Zgodnie z zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 11.09.2006 r. podpisanym w przez główną księgową i nieczytelnie w zastępstwie przez drugą upoważnioną osobę - specjalistę do spraw kadrowo - płacowych, w okresie od 1.06.1993 r. do 17.10.1995 r. ubezpieczona była zatrudniona jako szwaczka w Firmie (...) w Ł., przy czym wskazano, że ww. zaświadczenie wystawione 15.05.2003 r. zostało anulowane, a nadto podano, że ww. okresie zatrudnienia wnioskodawczyni uzyskała następujące kwoty wynagrodzeń:

1993 r. 11 500 100 zł

1994 r. 23 333 400 zł

1995 r. – nie uzyskała.

(zaświadczenie z 11.06.2003 r. k. 31 akt ZUS)

Zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem kapitału początkowego wnioskodawczyni przy uwzględnieniu za okres od 1.06.1993 r. do 17.10.1995 r. zatrudnienia w ww. zakładzie pracy i przyjęciu w 1993 r. wynagrodzeń wnioskodawczyni ustalonych w taki sam sposób w zaświadczeniu z 15.05.2003 r., jak i zaświadczeniu z 11.09.2006 r. tj. w kwocie 11 500 100 zł, hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru składek wyliczony z najkorzystniejszych dla wnioskodawczyni 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1.01. (...). do 31.12.1993 r. wyniósł 61,38% a hipotetyczny kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 59 301,66 zł. Na przedmiotowe hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego nie mają wpływu zarobki odwołującej z 1994 r., ponieważ dla wnioskodawczyni najkorzystniejsze jest wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru składek z 10-lecia obejmującego kolejne lata 1984-1993 – do którego nie wchodzą jej zarobki z 1994 r.

(hipotetyczne wyliczenie ZUS z załącznikami k. 13-18, 28-31)

Powyższe ustalenia Sąd oparł o powołane dokumenty, których nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł z urzędu powodów by to czynić. Podstawą ustaleń są też hipotetyczne wyliczenia ZUS-u, których pod względem rachunkowym nie kwestionowała wnioskodawczyni i nie budzą one też żadnych zastrzeżeń Sądu co do ich matematycznej poprawności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie, skutkując zmianą zaskarżonej decyzji.

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w (...) kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 tego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r., podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające: 1) datę urodzenia; 2) okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość; 3) stan zdrowia, a także wywiad zawodowy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu - w przypadku gdy prawo do świadczenia jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy; 4) wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń; 5) okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, tak stanowią. W ust. 2 w/w paragrafu postanowiono, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4, nie są wymagane, jeżeli konto ubezpieczonego zawiera dane pozwalające na ustalenie prawa i wysokości świadczenia. Z kolei w ust. 3 tego przepisu przewidziano, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2, 4 i 5, nie są wymagane, jeżeli zostały złożone w organie rentowym dla celów ustalenia kapitału początkowego albo prawa lub wysokości świadczeń na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów.

Zgodnie z § 21 ust. 1 w/w rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja z § 21 ust. 1 w/w rozporządzenia, stanowiąca odpowiednik obowiązującego do 23.11.2011 r. § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49), wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego ( tak m.in. wyrok SN z 25.07.1997 r., (...) UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, wyroki: SA w Warszawie z 4.03.1997 r., III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, SA w Rzeszowie z 27.06.1995 r., III AUa 177/95, OSA 1996/10/32).

Do ustalania podstawy wymiaru świadczeń przyjmuje się zarobki objęte obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Oznacza to zatem, że przyjmuje się te składniki wynagrodzenia, które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących w danym okresie, podlegały składce na to ubezpieczenie.

W n/n sprawie wnioskodawczyni żądała uwzględnienia do obliczenia jej kapitału początkowego kwot jej wynagrodzeń z 1993 r. i z 1994 r., kiedy była zatrudniona w Firmie (...) z/s w Ł.. Organ rentowy zakwestionował jej zarobki z tych lat wynikające z zaświadczenia o zarobkach i wynagrodzeniu wystawionym w dniu 11.09.2006 r. z uwagi na nieczytelny podpis w zastępstwie drugiej upoważnionej osoby, natomiast pierwotnego zaświadczenia z dnia 15.05.2003 r. ZUS nie uwzględnił, ponieważ zostało ono anulowane w ww. zaświadczeniu z 11.09.2006 r. Należy podkreślić, że obydwa zaświadczenia niewątpliwie zostały wydane przez pracodawcę. W pierwszym zaświadczeniu pracodawca popełnił błąd w określaniu wysokości wynagrodzeń za rok 1994, natomiast nie wzbudza ono żadnych zastrzeżeń co do osób podpisanych i wystawiających ten dokument. W przypadku drugiego zaświadczenia pracodawca dokonał jedynie korekty wynagrodzenia za rok 1994, która to korekta w żaden sposób nie wpływa na rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie. Nie można również, w ocenie tutejszego Sądu, uznać tego zaświadczenia za nieprawidłowe z uwagi na nieczytelny podpis drugiej osoby. Takie stanowisko przerzucałoby na wnioskodawczynię odpowiedzialność za, według ZUS, błąd pracodawcy. Bezspornym natomiast jest, że kwoty wskazane za rok 1993 są w obydwu zaświadczeniach tożsame. Niewątpliwie również podpis jednej z osób na zaświadczeniu z 2006 roku jest czytelny. Tym samym Sąd uznał, że zaświadczenie wydane skarżącej z 11.09.2006 r. winno stanowić podstawę do obliczenia jej kapitału początkowego.

Wobec powyższego Sąd zważył, że niezależnie od tego, na którym z ww. zaświadczeń się oprzeć, to w obu zostały podane identyczne zarobki odwołującej w 1993 r. w wysokości 11 500 100 zł. Natomiast kwestia faktycznych zarobków skarżącej w 1994 r. ww. firmie nie ma znaczenia dla wyliczenia kapitału początkowego dla ubezpieczonej, gdyż najkorzystniejszym 10-leciem dla wnioskodawczyni, branym pod uwagę do wyliczenia wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego są kolejne lata kalendarzowe od 1.01.1984 r. do 31.12.1993 r., a zatem rok 1994 r. nie wchodzi do tego 10-lecia. Przy przyjęciu zatem zarobków wnioskodawczyni za 1993 r. w Firmie (...) z/s w Ł. zgodnie z oboma ww. zaświadczeniami z 15.05.2003 r. i z 11.09.2006 r. w wysokości 11 500 100 zł, hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru składek wyliczony z najkorzystniejszych dla wnioskodawczyni 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1.01. (...). do 31.12.1993 r. wyniósł 61,38% i okazał się on korzystniejszy dla odwołującej niż wyliczony w zaskarżonej decyzji, w której został wyliczony został na 61,13%, a hipotetyczny kapitał początkowy ustalony dla ubezpieczonej na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 59 301,66 zł i również okazał się korzystniejszy dla wnioskodawczyni niż przyjęty w zaskarżonej decyzji, w której wartość tego kapitału została wyliczona na 59 192,98 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 [14] par. 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.