Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 listopada 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej miesięczne podstawy wymiaru składek D. T. (1) wynoszą:

- na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe: za styczeń - październik 2024 r. - 4694,40 zł;

- na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy

za styczeń - październik 2024 r. – 4694,40 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy stwierdził, że D. T. (1) z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2024 r. nie spełnia wymogów uprawniających do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie z art. 18 c ust. 1-4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. w oparciu o dochód uzyskany z prowadzonej działalności w poprzednim roku kalendarzowym tzw. Mały (...), a także stwierdził, że w roku kalendarzowym 2024 obowiązuje ubezpieczonego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w zadeklarowanej kwocie, która nie może być jednak niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

(decyzja – k. 21-25 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji ZUS wniosła D. T. (1) podnosząc iż w spornym okresie powinny ja obowiązywać składki odpowiednie dla programu (...). Zdaniem odwołującej interpretacji przepisów dokonana przez ZUS w zakresie prawa korzystania z ulgi jest nieprawidłowa. Odwołująca podniosła, iż w żadnym przepisie prawnym nie była uwzględniona roczna przerwa na weryfikacje korzystania z ulgi. Podkreśliła iż według zasady , że niższe składki na ubezpieczenia społeczne można płacić maksymalnie przez 36 miesięcy w ciągu kolejnych 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej a 60 miesięcy minęło 2023 r. , stąd w (...) powinna mieć ponowna możliwość skorzystania z ulgi „Mały ZUS plus”. Skarżąca podniosła iż na analogicznym stanowisku stanął sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 27.06.2024 r.

(odwołanie k. 3)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył też, działający w imieniu D. R. (...) (...), wnosząc o jej uchylenie i wydanie nowej decyzji stwierdzającej, że dla ubezpieczonej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w okresie styczeń - październik 2024 r. powinna być ustalona na podstawie art. 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz stwierdzającej, że w tym okresie przedsiębiorca nie jest obowiązany do opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

Decyzji tej zarzucono:

1) naruszenie art. 18c ust. 1 - 4 ustawy systemowej w związku z art. 18c ust. 9 oraz art. 36 ust. 14a ustawy systemowej poprzez niezastosowanie, a także naruszenie art. 18 ust. 8 ustawy systemowej oraz art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 475) i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 296) w związku z art. 104 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu poprzez ich błędne zastosowanie polegające na wydaniu decyzji stwierdzającej, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy przedsiębiorcy w spornym okresie 2024 r. stanowi kwota nie niższa niż 60 % kwoty przeciętnego wynagrodzenia tj. kwota 4.694,40 zł, albowiem organ - pomimo iż przedsiębiorca spełnił kryterium przychodowe, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ustawy systemowej, a także przekazał wymagane dokumenty ubezpieczeniowe w ustawowym terminie - przyjął, iż dla obliczenia ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności uwzględnia się okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., co doprowadziło ZUS do błędnego wniosku, że przedsiębiorca zgłaszający się do korzystania z preferencji składkowej (dalej również jako: (...), „MZ+”) od 1 stycznia 2024 r. nie ma do niej prawa;

2) naruszenie art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przy weryfikacji przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z preferencji składkowej na podstawie w art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy Małego (...)) uwzględnia się okres 60 miesięcy przed pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do MZ+, czyli okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., podczas gdy przy ocenie wystąpienia przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy MZ+) uwzględnia się okres 60 miesięcy łącznie z pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do preferencji składkowej, czyli jeżeli przedsiębiorca dokonał zgłoszenia do MZ+ za okres od stycznia 2024 r., to przy ocenie, czy korzystał w ostatnich 60 miesiącach z 36 miesięcy MZ+ winno się brać pod uwagę, czy w miesiącu styczniu 2024 r. mamy do czynienia z ostatnim 60- tym miesiącem ograniczającym korzystanie z MZ+, czy też z pierwszym miesiącem po 60-miesieczym cyklu ograniczającym korzystanie z Małego (...).

(odwołanie – k. 3-13)

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2024 r. Sąd połączył sprawy z obu powyższych odwołań do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

(postanowienie – k. 60 w aktach o sygn. VIII U 162/25)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie nadto o zasądzenie w obu przypadkach kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 6-11, k. 53-58 w aktach o sygn. VIII U 162/25 załączonych do akt niniejszej sprawy)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. T. (1) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą tj. (...) D. B. Autorska od 01.04.2014 r.

(bezsporne)

Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczona zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2021 r. z kodem tytułu ubezpieczeń właściwym dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarcza, o której mowa w art. 18 c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. osoby, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 31 stycznia 2020 r. od przychodu tzw. "mały ZUS", a od 1 lutego 2020 r. od dochodu tzw. "mały ZUS plus" (0590).

(bezsporne)

Od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. ubezpieczona zgłosiła się jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której zgodnie z art. 18 ust. 8 cytowanej ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% kwoty minimalnego wynagrodzenia (tj. na zasadach ogólnych), z kodem tytułu do ubezpieczenia 0510.

(bezsporne)

Od 1.01.2024 r. ubezpieczona ponownie zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której zgodnie z art. 18c cytowanej ustawy o podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od przychodu tj w dniu 8 stycznia 2024 złożyła dokument wyrejestrowujący z kodu 0510 i ponownie zgłosiła się z kodem właściwym dla (...) 0590.

(bezsporne)

Pismem z 25 stycznia 2024 r. wnioskodawczyni poinformowała ZUS, że kontaktowała się z Centrum (...) i uzyskała informację o braku prawa do ulgi "mały (...) od 1 stycznia 2024r., i poprosiła o udzielenie informacji czy zgłoszenie z kodem 0590 jest w mocy. Wnioskodawczyni próbowała wyrejestrować się z kodu 0590 i zgłosić z kodem 0510, jednak nie mogła takiej zmiany dokonać.

(pismo k. 10 akt ZUS)

Pismem z 8 lutego 2024r. ZUS poinformował ww. o braku prawa do korzystania z ulgi od 1 stycznia 2024 r. oraz poinformował, że prawo do skorzystania z powyższej ulgi będzie przysługiwać, w przypadku ubezpieczonej, od 1 stycznia 2025r. W piśmie Zakład zawiadomił także o sporządzeniu korekty dokumentów zgłoszeniowych od 1 stycznia 2024r. i zgłoszeniu odwołującej do ubezpieczeń z kodem 0510.

(pismo k. 9 akt ZUS)

Wnioskodawczyni od stycznia 2024 r. do października 2024r. rozlicza w dokumentach rozliczeniowych składki na ubezpieczenie społeczne od pełnej podstawy wymiaru składki tj. od 4694,40 zł (zgodnie z treścią art. 18 ust. 8 i art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

(bezsporne)

W dniu 14 października 2024 r. R. (...) (...) wniósł o wszczęcie postępowania i wydanie decyzji stwierdzającej prawo ubezpieczonej do możliwości deklarowania w 2024 r. podstaw wymiaru składek w wysokości określonej w art. 18 c ust 1 – 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

(pismo – k. 4-7 akt ZUS)

W rozpoznaniu wskazanego wniosku wydano zaskarżoną decyzję.

(bezsporne)

Stan faktyczny w sprawie był bezsporny. Istotne okoliczności zostały ustalone na podstawie ww. dowodów z dokumentów, których strony nie kwestionowały. Spór w niniejszej sprawie dotyczy wyłącznie kwestii natury prawnej przy niekwestionowanym przez żadną ze stron postępowania stanie faktycznym wystarczającym do wydania rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy ubezpieczona może ponownie określić wysokość należnych składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od 1 stycznia 2024 r. na podstawie art. 18c ust. 1-4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350, dalej: ustawa systemowa).

Na wstępie należy wskazać, iż stosownie do treści art. 6 ust. 1 punkt 5 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 ustawy systemowej). Z kolei na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Natomiast zgodnie z treścią art. 104 ust. 1 ustawy 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 214), osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą opłacają obowiązkowo składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (…). Przepisy dotyczące składek na Fundusz Pracy stosuje się także do składek na Fundusz Solidarnościowy (art. 4 ustawy z 23 października 2018 roku o Funduszu Solidarnościowym - Dz.U z 2024 poz. 1848).

W myśl art. 18 ust. 8 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie zaś z art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r. - najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu.

Powyższa regulacja została wprowadzona ustawą z dnia 30 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz. U. poz. 1577). Tym samym od stycznia 2019 r. wprowadzona została możliwość skorzystania z preferencji składkowej tzw. Mały ZUS. Co istotne, został on zmodyfikowany ustawą z dnia 19 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 2550). Zmodyfikowany (...) wszedł w życie 1 lutego 2020 r. i powszechnie nazywany jest „Małym (...).

Stosownie do art. 18c ust. 1 ustawy systemowej – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lutego 2020 r. – podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Jednocześnie najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2). Podstawę wymiaru składek ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, obliczony zgodnie z ust. 4, przez współczynnik 0,5 (ust. 3).

Art. 18c ust. 4 ustawy systemowej określa wzór ustalania przeciętnego miesięcznego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie natomiast z art. 18c ust. 9 ustawy systemowej ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w: imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2 - składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym. W myśl art. 36 ust. 14a ustawy systemowej o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie: do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany; w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Ulga ta (Mały (...)), w zamierzeniu ustawodawcy, miała na celu rozwój aktywności przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą o niskich przychodach. Przedsiębiorca uzyskał możliwość obniżenia wysokości podstawy wymiaru składek określonych w art. 18 ust. 8 ustawy systemowej - uzasadnienie do projektu ustawy (...) sejmowy VIII. (...). Jednocześnie nie można jednak tracić z pola widzenia, iż skorzystanie z ulgi (...) spowoduje spadek przyszłych świadczeń pokrywanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z obniżenia podstawy wymiaru składek nie skorzysta ubezpieczony przedsiębiorca, jeżeli dotyczy go którakolwiek z okoliczności wskazanych w art. 18c ust. 11 ustawy systemowej:

1) w poprzednim roku kalendarzowym stosował przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i korzystał ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2024 r. poz. 361, 852, 1473, 1721 i 1911);

2) spełnia warunki określone w art. 18a;

3) w poprzednim roku kalendarzowym prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;

4) w poprzednim roku kalendarzowym także prowadził pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5;

5) wykonuje pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

6) ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Nadto należy wskazać, iż przedsiębiorca nie jest ograniczony do korzystania w danym roku z ulgi bez przerwy. Przerwa taka może wynikać z zawieszenia działalności gospodarczej (wówczas ten okres nie będzie liczony do ostatnich 60 miesięcy) jak i z podjęcia decyzji o rezygnacji z uprawnienia na podstawie art. 18c ust. 10 ustawy systemowej (okres ten nie będzie liczony do 36 miesięcy z art. 18c ust. 1 punkt 6, a będzie liczony do ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej). Także w kolejnych latach kalendarzowych przedsiębiorcy mogą dokonać obliczenia wysokości podstawy wymiaru według regulacji z art. 18 ust. 8 lub 18c ust. 1 ustawy systemowej. Wyżej opisane możliwości wyboru podstawy wymiaru składek pozwalają na przyjęcie, że nie ma sekwencji ustalania wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie ze schematem: 36 miesięcy opłacania składek preferencyjnych (na podstawie art. 18c ust. 1 ustawy systemowej) i 24 miesiące opłacania składek od podstawy wymiaru ustalonej na podstawie art. 18 ust. 8 w ciągu zamkniętego sześćdziesięciomiesięcznego okresu. Układ okresów ustalania podstawy wymiaru składek na podstawie art. 18c ust. 1 i art. 18 ust. 8 ustawy systemowej może być zatem różny.

W sprawie bezspornym jest, że ubezpieczona od 1 stycznia 2019 roku do 31 grudnia 2021 roku (przez 36 miesięcy) korzystała z (...) oraz, iż spełnia przesłankę określoną w art. 18c ust. 1 ustawy systemowej. W stosunku do ubezpieczonej nie zachodzą również okoliczności wykluczające skorzystanie z preferencji składkowej określone w art. 18c ust. 11 punkt 1-5. Ubezpieczona we właściwym terminie złożyła również dokumenty wyrejestrowujące z ubezpieczeń – z kodu ubezpieczenia 05 10 i zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych z kodem 05 90.

Spór w sprawie koncentrował się na wykładni art. 18c ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej, który przewiduje ograniczenie czasowe możliwości ustalania niższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie z art. 18c ust. 1 – 4 ustawy systemowej do 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Literalne brzmienie cytowanego przepisu prowadzi do wniosku, że stwierdzenie „okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” dotyczy okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym przedsiębiorca mógłby skorzystać z ulgi. Jeżeli spełnia pozostałe wymogi ustawowe do skorzystania z Małego (...) w styczniu danego roku, okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych należy ustalić od grudnia roku poprzedniego. Treść słowa „ostatni” jakie zostało użyte w art. 18c ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej, w ocenie Sądu nie oznacza okresu jako jednostki czasu, której początek oznaczony jest początkiem korzystania z ulgi. S. okres o jakim mowa w tym przepisie to miesiące kalendarzowe prowadzenia działalności gospodarczej, który może być podzielony okresami przerwy (np. zawieszeniem prowadzenia działalności), jedynie w danym roku kalendarzowym działalność ma być prowadzona przez 60 dni. Co więcej, zarówno zdanie pierwsze jak i drugie art. 18c ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej jednoznacznie odnosi się do faktów mających miejsce w przeszłości i oceny ich zaistnienia należy dokonywać z perspektywy czasu jakim przedsiębiorca występuje o skorzystanie z ulgi. Podobnie pozostałe przesłanki negatywne co do możliwości skorzystania z ulgi wskazane w art.18c ust. 11, także odnoszą się do oceny ich zaistnienia w czasie przeszłym, a punktem odniesienia jest czas kiedy przedsiębiorca występuje o ulgę.

Pojęcie „ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” zawarte zostało także w art. 18a ust. 1 ustawy systemowej, zgodnie z treścią którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Z kolei zgodnie z art. 18a ust. 2 punkt 1 ustawy systemowej przepisy ust. 1 nie mają zastosowania do osób, które prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność. W tym przypadku okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych liczony jest tak samo wstecz, licząc od miesiąca bezpośrednio poprzedzającego miesiąc wystąpienia określonej okoliczności przewidzianej dla tej ulgi. Do skorzystania z ulgi z art. 18c ust. 1 ustawy systemowej należy zastosować te same zasady (przy uwzględnieniu szczególnych uwarunkowań tej ulgi jakie określił ustawodawca). Skoro prawo do ulgi rozciąga się na rok kalendarzowy w którym sprawdzono spełnienie warunków jej udzielenia, a samo badanie może nastąpić tylko raz w roku, po złożeniu dokumentów o wysokości przychodów i dochodzie za ubiegły rok, to sformułowanie „w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” oznacza 60 miesięcy poprzedzających datę badania. Jeśli przedsiębiorca w pierwszym miesiącu danego roku kalendarzowego (w styczniu) ustala czy ma prawo do ulgi, to okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych należy liczyć wstecz od grudnia roku poprzedniego.

Podsumowując, treść normatywna art. 18c ust. 1 i art. 18c ust. 11 ustawy systemowej stanowi, że przedsiębiorca może skorzystać z ulgi o ile w przeszłości – w minionym roku kalendarzowym nie przekroczył granicznej kwoty dochodu i jednocześnie nie zaszła żadna z negatywnych przesłanek. Oceny tej dokonuje się z tej samej perspektywy – miesiąca złożenia wniosku o ulgę. Zatem jeżeli w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przedsiębiorca nie korzystał z ulgi przez 36 miesięcy kalendarzowych może ustalić wysokość podstawy wymiaru składek zgodnie z zasadami określonymi w art. 18 ust. 1-4 ustawy systemowej. Tożsame stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 30 grudnia 2024 roku, III AUa 563/24.

Ubezpieczona w styczniu 2024 roku zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych z kodem tytułu ubezpieczenia 0590. Okres 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej należy zatem ustalać do grudnia roku poprzedniego. Okres ten przypada od stycznia 2019 roku do grudnia 2023 roku. W tym okresie ubezpieczona korzystała z przez 36 miesięcy z ulgi Mały (...) (12 miesięcy w 2019 roku, 12 miesięcy w 2020 roku i 12 miesięcy w 2021 roku). Tym samym została spełniona negatywna przesłanka określona w art. 18c ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej. To z kolei oznacza, iż w styczniu 2024 roku ubezpieczona nie może ustalić wysokości podstawy wymiaru składek na podstawie art. 18c ustawy systemowej.

Kolejnej weryfikacji spełnienia przez ubezpieczoną przesłanek z art.18 ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej Zakład może dokonać w styczniu 2025 roku. Wówczas okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej będzie liczony od stycznia 2020 roku do grudnia 2024 roku i w tym okresie ubezpieczona wykorzysta 24 miesiące ulgi (w 2020 i 2021 roku) i o ile spełni pozostałe warunki ustawowe będzie mogła skorzystać z ustalenia podstawy wymiaru składek na podstawie art. 18c ust. 1 ustawy systemowej.

Sąd nie podziela stanowiska wyrażonego przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 27 czerwca 2024 roku, VI U 147/24. Sąd ten stosując wykładnię celowościową art. 18c ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej wyjaśnił iż „ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z tzw. „małego (...) w okresie każdych kolejnych okresów pięcioletnich. Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy systemowej (…). Wskazano w nim, iż zmiana liczby z 60 na 59 uzasadniona jest umożliwieniem realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego (...), po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej „karencji” o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej (...).”

Odnosząc się na powyższego poglądu przypomnieć należy, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego przepisy prawa ubezpieczeń społecznych powinny być interpretowane ściśle, co oznacza prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni (systemowej, celowościowej, historycznej), wyroki Sądu Najwyższego: z 9.11.1999 r. (II UKN 189/99), z 16.08.2005 r. ((...) UK 378/04), z 25.08.2008 r. (II UK 315/07). W ocenie sądu, dokonując literalnej wykładni art.18 ust. 11 punkt 6 ustawy systemowej nie ulega wątpliwości, iż skoro uprawnienie przedsiębiorcy do skorzystania z ulgi (Mały (...)) warunkuje niekorzystanie przez niego z tej ulgi przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, to w przypadku złożenia wniosku w styczniu 2024 roku okresem ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych w przypadku ubezpieczonej jest okres od stycznia 2019 roku do grudnia 2023 roku. Jest to bowiem ostatnie 60 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem dla którego dokonuje się oceny prawa do skorzystania z ulgi. Co więcej przepis art. 18c ust. 1 ustawy systemowej nie przyjmuje zasady cykliczności według wzoru: 36 miesięcy korzystania z ulgi i 24 miesiące ustalania podstawy wymiaru składek na zasadach ogólnych (bez ulg), nie stanowi o cyklu pięcioletnim otwieranym przez złożenie kolejnego wniosku o zastosowanie ulgi (...).

Nadto projekt ustawy ,na który wskazuje Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w cytowanym wyżej wyroku, nie stanowi podstawy prawnej do wydawania rozstrzygnięć przez sąd. Projekt ustawy stanowi propozycję poddaną procesowy legislacyjnemu i w żadnym wypadku nie należy utożsamiać projektu z aktem prawnym. Co więcej, gdyby wolą ustawodawcy było wprowadzenie postulowanych przez autora projektu zmian, to nadałby poszczególnym przepisom ustawy systemowej właśnie takie brzmienie.

W ocenie sądu niezasadnym jest powoływanie się na zasadę in dubio pro libertate (zasadę przyjaznej interpretacji przepisów), określoną w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236), zgodnie z treścią którego w przypadku, gdy przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy. Zasada ta nie oznacza, że ilekroć pojawiają się różne rozumienia normy prawnej, niezależnie od poprawności argumentacji, to zawsze należy stosować taką wykładnię prawa jaka okazuje się być na korzyść przedsiębiorcy. Zasada ta będzie mieć zastosowanie, dopiero wówczas, jeśli mimo dokonania poprawnej metodologicznie i logicznie wykładni przepisu pozostaje kilka wyników wykładni, które mogą być uznane za prawidłowe. Powinna być zatem stosowana dopiero na ostatnim etapie wykładni, pełniąc funkcję wskazówki kierunku interpretacji, a nie funkcję metody wykładni prawa, wyprzedzającej inne metody. W rozpoznawanej sprawie potrzeba posłużenia się dyrektywą wyrażoną w art. 11 ust. 1 Prawa przedsiębiorców nie wystąpiła.

Reasumując, w zaskarżonej decyzji Zakład prawidłowo ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy o Fundusz Solidarnościowy w oparciu o art. 18 ust. 8 ustawy systemowej. Tym samym odwołania jako niezasadne na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. należało oddalić.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art.102 k.p.c., zgodnie z treścią którego w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Kodeks postępowania cywilnego nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy sądowi (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 roku, II CZ 210/73). Stosowanie art. 102 k.p.c. opiera się na dyskrecjonalnej władzy sędziego i zasadniczo uwzględnia poczucie sprawiedliwości i zasady słuszności, nie wymaga wniosku strony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2013 roku, V CZ 89/12, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 roku, II CZ 185/12). Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu. Do wypadków szczególnie uzasadnionych w rozumieniu art. 102 k.p.c. można także zaliczyć sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu sądu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 września 1973 roku, (...) CZ 122/73). W niniejszej sprawie sąd miał na uwadze szczególną sytuację D. T. związaną z brakiem jednolitej wykładni i różnymi interpretacjami spornych zagadnień. Kierując sprawę na drogę postępowania sądowego skarżąca mogła pozostawać w przekonaniu o zasadności swojego stanowiska, co w ocenie Sądu uzasadnia odstąpienie od obciążenia ich kosztami procesu.

SSO Paweł Wojas