Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 1 marca 2022 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w P. dokonał waloryzacji od dnia 1 marca 2022 r. emerytury z FUS i okresowej emerytury przysługującej G. L.. Wysokość zwaloryzowanej emerytury ustalono przez pomnożenie kwoty świadczenia przysługującego w dniu 28 lutego 2022 r. tj. 1903,59 zł przez wskaźnik waloryzacji 107,00%. Wysokość zwaloryzowanej okresowej emerytury kapitałowej ustalono przez pomnożenie kwoty świadczenia przysługującego w dniu 28 lutego 2022 r., tj. 41,10 zł przez wskaźnik waloryzacji 107,00%.

Po waloryzacji od 1 marca 2022 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne wyniosła 187,27 zł. Od 1 marca 2022 r. wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 1657,38 zł. Organ rentowy wskazał również, iż w przypadku zmiany wysokości potrąceń ulegnie zmianie kwota świadczenia do wypłaty. (decyzja k. 4)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 24 czerwca 2022 r. złożyła G. L. nie zgadzając się w wysokością emerytury określonej ww. decyzją m.in. z tym, że organ rentowy dokonuje potrąceń z jej emerytury. (odwołanie k. 2-3)

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wskazał, że świadczenie odwołującej przed
1 stycznia 2022 r. łącznie wynosiło 1944,69 zł brutto. Po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy w kwocie 136,00 zł, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 175,02 zł oraz potrącenia z tytułu prowadzonej egzekucji ze świadczenia przez komornika sądowego w kwocie 236,17 zł, wysokość emerytury netto wynosi 1397,50 zł. Z uwagi na zmianę przepisów podatkowych od 1 stycznia 2022 r., w związku z wprowadzeniem tzw. (...) świadczenie od 1 stycznia 2022 r. łącznie wyniosło 1.944,69 zł brutto. Po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy w kwocie 0,00 zł, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 175,02 zł oraz potrącenia z tytułu prowadzonej egzekucji świadczenia przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejowym we W. M. B. w sprawie KM 281/20, w wysokości 236,17 zł, wysokość emerytury netto wyniosła 1533,50 zł.

Organ wskazał także, iż mimo wielokrotnie kierowanych pisma G. L.
o zaprzestanie dokonywania potrąceń z jej świadczenia na rzecz komornika sądowego, ze świadczenia emerytalnego przysługującego ww. potrącane były zajęcia komornicze. Kwestia prowadzonej egzekucji oraz konieczności dokonywania potrąceń pismami z 29 czerwca 2021 r., 4 października 2021 r., 16 listopada 2021 r., czy też 16 grudnia 2021 r. i 27 stycznia 2022 r., gdzie podano, iż po doręczeniu wezwania przez komornika sądowego do dokonywania potrąceń, organ rentowy zobowiązany jest do ich dokonywania, w przeciwnym razie naraża się na ukaranie grzywną przez komornika. Organ podniósł również, iż świadczenie odwołującej od 1 marca 2022 r. w związku z dokonaną waloryzacją wynosi łącznie (emerytura oraz okresowa emerytura kapitałowa) 2.080,82 zł brutto. Po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy
w kwocie 0,00 zł, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 187,27 zł, wysokość emerytury netto wyniosła 1.657,28 zł. Jednakże z ww. świadczenia potrącana jest kwota wysokości 236,17 zł, gdyż aktualnie organ rentowy potrącenia w toku egzekucji ze świadczenia odwołującej dokonuje w oparciu o tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym przez (...) w P. z 21 sierpnia 2018 r. sygn. akt VII Nc 403/18/b zaopatrzony w klauzulę wykonalności z 24 sierpnia 2020 r. (odpowiedź na odwołanie k. 8-9)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

G. L. urodziła się (...) (bezsporne)

W dniu 18 listopada 2016 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę. (wniosek k. 1-5 akt emerytalnych ZUS)

Decyzją z 23 listopada 2016 r. ZUS (...) Oddział w P. przeliczył G. L. kapitał początkowy i ustalił jego wartość na dzień 1 stycznia 1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego zakład przyjął:

podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1026,77 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1978 r. do 31 grudnia 1987 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 84,10%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 84,10% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową.

Organ przyjął 21 lat, 8 miesięcy i 24 dni tj. 260 miesięcy okresów składkowych i 1 rok, 5 miesięcy i 21 dni tj. 17 miesięcy okresów składkowych.

Za współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego organ rentowy przyjął 83,11%.

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 113472,37 zł (decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego k. 22-22v. akt kapitałowych ZUS)

Decyzją z 2 grudnia 2016 r. (...) ZUS (...) Odział w P. po rozpoznaniu wniosku z 18 listopada 2016 r. przyznał G. L. emeryturę od 21 listopada 2016 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób
w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła: 17353,15 zł;

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła: 391238,21 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wyniosło: 250,60 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wyniosła: 1630,45 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: ( (...),15 + (...),21) /250,60 = 1630,45 zł. (decyzja z 2 grudnia 2016 r. (...) k. 42-44v. akt emerytalnych ZUS)

Decyzją z 2 grudnia 2016 r. (...) ZUS (...) Odział w P. po rozpoznaniu wniosku z 18 listopada 2016 r. ustalił G. L. okresową emeryturę kapitałową od 21 listopada 2016 r. tj. od dnia nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wartość okresowej emerytury kapitałowej stanowił iloraz kwot środków,
z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na subkoncie, ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano okresową emeryturę kapitałową, tj. 8821,29 zł i średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego – czyli w przypadku wnioskodawczyni – 250,60 miesięcy. Od 21 listopada 2016 r. okresowa emerytura kapitałowa wynosiła 35,20 zł. W decyzji wskazano jednocześnie, że prawo do emerytury kapitałowej wygaśnie z dniem 20 listopada 2022 r., tj. z dniem poprzedzającym wiek, o którym mowa
w art. 7 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych, chyba że prawo do tej emerytury wygaśnie wcześniej. (decyzja z 2 grudnia 2016 r. (...) k. 45-46 akt emerytalnych ZUS)

Skierowanym do ZUS (...) Oddział w P. zawiadomieniem z 12 stycznia 2021 r. (...) we (...) M. B. poinformował organ rentowy, że w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela Miasta P. przeciwko G. L. prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. Wydział VII Cywilny z dnia 21 sierpnia 2018 r., VII Nc 403/18/, zaopatrzony w klauzulę wykonalności z 24 sierpnia 2020 r. na mocy przepisu art. 896 § 1 k.p.c. oraz art. 139-141 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dokonuje zajęcia wierzytelności dłużnika z tytułu wszelkich świadczeń wypłacanych przez organ rentowy do wysokości następujących należności:

- należności głównej: 6 453,19 zł;

- odsetek do 12 stycznia 2021 r.: 1 260,48 zł – w przypadku zwłoki również dalsze odsetki od dnia 13 stycznia 2021 r. wraz z należna od nich opłatą egzkucyjną w wysokości 1,09 zł dziennie;

- kosztów procesu: 1262,50 zł;

- kosztów zastępstwa w egzekucji: 900,00 zł;

- kosztów klauzuli: 120,00 zł;

- opłaty egzekucyjnej: 909,70 zł;

- wydatków gotówkowych: 156,95 zł

oraz koszty egzekucyjne, które miały zostać ustalone w toku dalszego postępowania.

Komornik wskazał przy tym, że zajmuje emeryturę wraz ze wszystkimi wzrostami, zwiększeniami dodatkami oraz innymi świadczeniami wypłacanymi wraz z emeryturą lub rentą na podstawie odrębnych przepisów, z wyłączeniem świadczeń rodzinnych oraz dodatku dla sierot zupełnych, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku weterana poszkodowanego. Na zaspokojenie powyższych należności, z zastrzeżeniem art. 141 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dokonuje się potrąceń do wysokości 25% świadczenia.

Stosownie do treści art. 896 § 2 k.p.c. komornik wezwał organ rentowy, by ten nie wypłacał dłużnikowi do wyżej podanych należności i aż do pełnego ich pokrycia poza częścią wolną od zajęcia żadnych świadczeń pieniężnych wynikających z zajętej wierzytelności oraz przekazywał świadczenia pieniężne na rachunek bankowy komornika. (zawiadomienie
o zajęciu wierzytelności k. 208-208v. akt emerytalnych ZUS)

Pismem z 28 stycznia 2021 r., ZUS (...) Oddział w P. zawiadomił ubezpieczoną, że w związku z nadesłanym ww. zajęciem, wysokość świadczenia od 10 lutego 2021 r. wynosi miesięcznie 1865,59 zł. Potrącenie ze świadczenia wprowadzone zostało począwszy od należności za luty 2021 r. Potrącenie ze świadczenia miało być dokonywane zgodnie z art. 139 i art. 140, z zastrzeżeniem art. 141, ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. (zawiadomienie k. 210)

Pismem z 25 października 2021 r. (...) we (...) M. B. poinformował organ rentowy, iż zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. Wydział II Cywilny z dnia 18 października 2021 r. w sprawie II Co 1142/21, kwota potrącenia z zajętego świadczenia emerytalno-rentowego
w okresie zawieszonego postępowania egzekucyjnego została ograniczana o kwotę 250,00 zł, którą należy przekazywać dłużnikowi. Z miesięcznych potrąceń w kwocie 486,17 zł do komornika należy przekazać kwotę 23,17 zł, a kwotę 250,00 zł wypłacić dłużnikowi. (pismo k. 368 akt emerytalnych ZUS)

Pismem organu rentowego z 28 października 2021 r. ubezpieczona została zawiadomiona, że od listopada organ rentowy będzie realizował zajęcie wierzytelności
w kwocie 236,17 zł. (zawiadomienie k. 370)

Pismem organu rentowego z 27 stycznia 2022 r. wnioskodawczyni została zawiadomiona, że wysokość świadczenia od 1 stycznia 2022 r. została obliczona
z uwzględnieniem nowych przepisów podatkowych.

Wysokość emerytury za grudzień kształtowała się następująco:

- 1944,69 zł wysokość brutto;

- 136,00 zł zaliczka na podatek;

- 175,02 zł składka na ubezpieczenie zdrowotne;

- 236,17 zł potrącenia z tytułu egzekucji sądowej;

- 1397,50 zł wysokość netto (do wypłaty).

Wysokość emerytury obliczona zgodnie z nowymi przepisami podatkowymi (...), tj. bez zaliczki na podatek, kształtuje się następująco:

- 1944,69 zł wysokość brutto;

- 0,00 zł zaliczka na podatek;

- 175,02 zł składka na ubezpieczenie zdrowotne;

- 236,17 zł potrącenia z tytułu egzekucji sądowej;

- 1533,50 zł wysokość netto (do wypłaty).

Organ rentowy wskazał, że wysokość świadczenia do wypłaty od stycznia 2022r. jest o 136 zł (zaliczka na podatek) wyższa od świadczenia grudniowego. (pismo k. 392 akt emerytalnych ZUS)

W ocenie biegłego z zakresu zatrudnienia i płac, datę przejścia na emeryturę ZUS określił prawidłowo na 21 listopada 2016 r. wymagany wiek przejścia na emeryturę dla kobiet urodzonych w październiku 1955 r. wynosił zgodnie z przepisami cytowanej wyżej ustawy pełne 61 lat.

Żądanie wnioskodawczyni przeliczenia emerytury na dzień ukończenia 60 lat nie znajduje żadnego oparcia w obowiązujących przepisach. Taka sytuacja dająca prawo do pierwszej emerytury z chwilą osiągnięcia wieku 60 lat została wprowadzona dopiero
w październiku 2017 roku nowymi przepisami (ustawą z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Przebieg zatrudnienia wnioskodawczyni od początku zatrudnienia do 31 grudnia 1998 r. został ustalony przez organ prawidłowo i wynosi on 21 lat, 8 miesięcy i 24 dni okresów składkowych oraz 1 rok, 5 miesięcy i 21 dni okresów nieskładkowych. Zatem wynosi on 260 pełnych miesięcy składkowych i 17 pełnych miesięcy nieskładkowych.

Z zestawienia zarobków wnioskodawczyni należy przyjąć korzystniejszy wskaźnik policzony z 20 wybranych lat lub 10 kolejnych. Z zestawienia zarobków wnioskodawczyni należy przyjąć korzystniejszy wskaźnik policzony z 20 wybranych lat lub 10 kolejnych. Wskaźnik najkorzystniejszy dla wnioskodawczyni, to wskaźnik z 10 lat okresu od 1978 r. do 1987 r. – taki ja przyjęty przez ZUS. Wartość wskaźnika wyniosła 84,09% - wartość tego wskaźnika przyjęta przez ZUS po zaokrągleniu (84,10%) jest zatem prawidłowa.

Współczynnik proporcjonalny wieku i stażu ubezpieczeniowego wnioskodawczyni wyniósł: 83,11% i taki też został przyjęty przez ZUS.

Kapitał początkowy powinien być ustalony na kwotę 113468,19 zł. Według ZUS kapitał początkowy jest wyższy i jego wysokość wynosi 113472,37 zł.

Kapitał początkowy zwaloryzowany na dzień 21 listopada 2016 r. powinien wynosić 391223,76 zł. ZUS przyjął wartość korzystniejszą dla ubezpieczonej wynoszącą 391238,21 zł.

Średnie dalsze trwanie życia zostało przez ZUS prawidłowo ustalone na 250,6 miesiąca w oparciu o Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 marca 2016 r.
w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia i mężczyzn.

Do wyliczenia emerytury G. L. na dzień 21 listopada 2016 r. należało przyjąć kwotę zaewidencjonowanych składek w wysokości 17353,15 zł, kapitał zwaloryzowany
w wysokości 391 233,76 zł oraz dalsze trwanie życia wynoszące 250,60 miesiąca. Wysokość emerytury powinna być zatem ustalona na kwotę 1630,39 zł. Tymczasem ZUS przyjął kwotę zaewidencjonowanych składek w wysokości 17353,15 zł, kapitał zwaloryzowany
w wysokości 391 238,21 zł, oraz dalsze trwanie życia wynoszące 250,60 miesiąca. Wysokość emerytury ustalona została przez ZUS na kwotę 1630,39 zł – a więc korzystniej. Obliczenia ZUS są zatem poprawne. (opinia biegłego z zakresu: ekonomiki przedsiębiorstw, zatrudnienia i płac mgr. A. G. k. 166-174)

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych aktach organu rentowego. Dokumenty te Sąd uznał za wiarygodne. Z uwagi na kwestionowanie przez ubezpieczoną wysokości wyliczonej emerytury, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu zatrudnienia i płac A. G.. W ocenie Sądu, opinia ta jest jasna i wiarygodna. Biegły w sposób rzetelny
i jednoznaczny wykazał, że organ rentowy w sposób prawidłowy wyliczył wysokość emerytury przysługującej wnioskodawczyni.

Sąd miał przy tym na uwadze, że wnioskodawczyni nie zgadzała się z opinią biegłego
i jej wolą było dopuszczenie dowodu z innego biegłego. W ocenie Sądu jednak, potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla niej tezy. Opinie biegłych, podobnie jak reszta materiału dowodowego, podlegają ocenie sądów rozpoznających sprawę, zgodnie z zasadą swobodnego uznania sędziowskiego. Sądy mają zatem prawo ocenić, czy zebrane w toku sprawy opinie biegłych wystarczająco wyjaśniają wymagające wiadomości specjalnych kwestie istotne przy rozstrzyganiu sprawy, czy też konieczne jest zasięgnięcie opinii innych biegłych. Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu
z opinii dalszych biegłych, gdy zachodzi taka potrzeba, w szczególności, gdy przeprowadzona już opinia zawiera istotne luki, jest nieprzekonująca, niekompletna, pomija lub wadliwie przedstawia istotne okoliczności, jest niejasna, nienależycie uzasadniona czy nieweryfikowalna. (tak np: postanowienie Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2024 r., I (...) 30/24, LEX nr 3792555)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Jak stanowi art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 poz. 1631 ze zmianami, dalej ustawa emerytalna), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Natomiast zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych
w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2 ww. ustawy).

Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3 ww. ustawy).

W art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej wskazano, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Stosownie do art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Na podstawie ust. 7 analizowanego przepisu, do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej, przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Tymczasem w ocenie ubezpieczonej, organ rentowy winien wyliczyć wnioskodawczyni w sposób korzystniejszy niż uczynił to w decyzji z 2 grudnia 2016 r. a także z 1 marca 2022 r., jak również zaniechać potrąceń z jej emerytury należności w związku z prowadzoną wobec niej przez (...) we (...) M. B. egzekucją komorniczą.

Sąd Okręgowy, opierając się na opinii biegłego z zakresu z zakresu zatrudnienia i płac, organ prawidłowo ustalił wysokość tak kapitału początkowego wnioskodawczyni ustalanego na dzień 1 stycznia 1999 r., jak i wysokość emerytury ustalonej decyzją z dnia 2 grudnia 2016 roku, a następnie waloryzowanej w oparciu o kolejne wskaźniki waloryzacji.

Co zaś do podnoszonej przez ubezpieczoną kwestii dokonywania przez organ rentowy potrąceń związanych z prowadzoną przeciwko niej egzekucją komorniczą – co skutkuje pomniejszeniem kwoty wypłacanej jej emerytury, to należy zwrócić uwagę, że jak stanowi art. 139 ust. 1 pkt 3-5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie – po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych – podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141 m.in. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych.

Organ rentowy dokonywał spornych potrąceń w związku ze skierowanym do ZUS
(...) w P. przez (...) we (...) M. B. zawiadomieniem z 12 stycznia 2021 r., w którym poinformował organ rentowy, że zajmuje emeryturę ubezpieczonej wraz ze wszystkimi wzrostami, zwiększeniami dodatkami oraz innymi świadczeniami wypłacanymi wraz z emeryturą lub rentą na podstawie odrębnych przepisów, z wyłączeniem świadczeń rodzinnych oraz dodatku dla sierot zupełnych, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku weterana poszkodowanego. Na zaspokojenie powyższych należności, z zastrzeżeniem art. 141 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dokonuje się potrąceń do wysokości 25% świadczenia. Komornik wskazał przy tym, że zajęcie ma miejsce w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela Miasta P. przeciwko G. L. prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. Wydział VII Cywilny
z dnia 21 sierpnia 2018 r., VII Nc 403/18/, zaopatrzony w klauzulę wykonalności z 24 sierpnia 2020 r. na mocy przepisu art. 896 § 1 k.p.c.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że jak wskazuje się w orzecznictwie, organ rentowy nie ma prawa oceniać zgodności z prawem egzekucji prowadzonej przez komornika. Nie należy do postępowania wywołanego wniesieniem odwołania od zaskarżonej decyzji organu rentowego, ustalanie prawidłowości i zasadności roszczeń egzekwowanych ze świadczenia ubezpieczonego. W gestii organu rentowego, nie leży podejmowanie jakichkolwiek decyzji w przedmiocie prowadzenia bądź zaniechania egzekucji należności wynikającej z tytułu wykonawczego, z tej przyczyny, że organ rentowy nie jest organem egzekucyjnym w zakresie należności zasądzonych prawomocnym wyrokiem sądu czy nakazem zapłaty. Takim organem, stosownie do dyspozycji art. 758 k.p.c., jest komornik sądowy, organ rentowy występuje w charakterze podmiotu upoważnionego i zobowiązanego do wstrzymania dłużnikowi tej części świadczenia pieniężnego, która podlega potrąceniu i przekazaniu na rzecz wierzyciela widniejącego w tytule wykonawczym. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego
w W. z 18 września 2007 r., III AUa 810/07, LEX nr 1645861, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 14 marca 2013 r., III AUa 86/13, LEX nr 1298965)

Organ rentowy zatem prawidłowo dokonywał potrąceń zgodnie ze wskazanym powyżej zawiadomieniem komornika, jak również z wezwaniem zawartym w piśmie tego komornika
z dnia 25 października 2021 r. Postępowanie przed organem rentowym nie może być bowiem traktowane jak „kolejna instancja” w postępowaniu cywilnym dotyczącym należności egzekwowanej przez komornika z emerytury. Skoro ubezpieczona uważa, że należność będąca przedmiotem egzekucji jest nienależna, to mogła kwestionować ją w procesie przed sądem cywilnym, np. poprzez złożenie odpowiednim terminie sprzeciwu od nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym (czego wnioskodawczyni skutecznie nie zrobiła skoro tytułem wykonawczym jest prawomocny nakaz zapłaty). Niedopuszczalne jest zaś kwestionowanie tytułu egzekucyjnego w odwołaniu od decyzji organu ZUS, co usiłuje zrobić wnioskodawczyni.

W konsekwencji, wobec braku przesłanek do uwzględnienia odwołania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

Na mocy rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 2. sentencji wyroku, Sąd przyznał
i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokata B. L. kwotę 442,80 zł (360 zł wraz z podatkiem od towarów i usług) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej – w oparciu o § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2024 r. poz. 763 ze zm.).

Z kolei w punkcie 3. Sąd nie obciążył ubezpieczonej kosztami postępowania w sprawie, mając przede wszystkim na uwadze jej sytuację materialną. W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazał również, że „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (tak np: postanowienie Sądu Najwyższego z 16 lutego 1981 r. sygn. IV Pz 11/81, LEX nr 8307, postanowienie Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2013 r. V CZ 132/12, LEX nr 1341732).

/Jacek Chrostek/