Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27.12.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że P. P. jako pracownik u płatnika składek Zakład (...) B. B. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 11.09.2020 -10.12.2020 r. i od 07.06.2021 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału wnioskodawca nie wykonywał pracy na podstawie umowy o pracę w spornych okresach a został zgłoszony do ubezpieczeń jedynie w celu uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń i skorzystania z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą.

/ decyzja k. 254-245/akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony P. P. domagając się jej zmiany i ustalenia, iż jako osoba zatrudniona u B. B. na podstawie umowy o pracę, w okresie od 11.09.2020 r. -10.12.2020 r. i od 07.06.2021 r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W uzasadnieniu stanowiska skarżący podniósł, iż faktycznie w spornym okresie pracę na rzecz zainteresowanego wykonywał. Wskazał, iż w dniu 14.09.2020 r. doznał wypadku podczas wykonywania pracy, a jego późniejszy stan zdrowia uniemożliwiał mu dalsze wykonywanie pracy w związku z czym przeszedł na zwolnienie lekarskie. Skarżący podał iż następnie w związku ze wskazaną okolicznością oraz jego sytuacją osobistą i zdrowotną zaproponowano mu świadczenie pracy w biurze. Niemniej jednak nasilające się problemy zdrowotne i oczekiwania pracodawcy że będzie wykonywał podróże służbowe do Czech i Słowacji związane także z praca fizyczną spowodowały, że ponownie został zmuszony do skorzystania ze zwolnień. Odwołujący podniósł, iż powyższe okoliczności mogą potwierdzić dowody z dokumentów i zeznania świadków.

/ odwołanie k. 3-4/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 36-38/.

Pismem procesowym z dnia 6.04.2022 r. i z dnia 28.04.2022 ustanowiony w toku procesu pełnomocnik z urzędu wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów procesu w tym wynagrodzenia na rzecz pełnomocnika z urzędu 150% stawki minimalnej powiększonej o należny podatek VAT, ewentualnie o przyznanie wynagrodzenia od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu na analogicznych zasadach oświadczając, iż koszty te nie zostały pokryte ani w całości ani w części.

/ pismo k. 53 -54, pismo k. 75-76

Na rozprawie w dniu 28.09.2023 r. poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie oraz wniosek o zasądzenie kosztów, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów w stawce ryczałtowej.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:01:31- 00:02:50/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca P. P. ma wykształcenie średnie.

/ bezsporne/

Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 30.03.2021 r, stwierdzono, iż wnioskodawca jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym do 31.03.2023 r. Ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 12.03.2021 r.

/ orzeczenie k. 190 akt ZUS i k. 15 - 16 nadto w aktach osobowych koperta złożona przy piśmie k. 213 załączona do akt sprawy /

Płatnik B. B. prowadzi ZAKŁAD (...) od 15.6.2010 r. Wskazany zakład zajmuje się obróbką mechaniczną elementów metalowych, kuciem oraz montażem balustrad, bram, ogrodzeń oraz elementów wyposażenia kominków domowych (ozdoby i akcesoria).

/ bezsporne wypis z (...) k. 4 akt ZUS/

Płatnik zatrudniał w latach 2020-2021 od 13 do 17 pracowników w tym na stanowisku ślusarza około 10 pracowników, pracownika młodocianego oraz kierownika zakładu

/ zestawienie osób zatrudnionych nadesłane przy piśmie k. 213 koperta załączona do akt sprawy/

P. P. pracował u płatnika początkowo bez umowy od stycznia 2019 r. w charakterze ślusarza. Przyuczał się do wykonywania tych czynności. Płatnik obiecał mu przyjęcie na staż.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022r. 00:06:49- 01:13:27

Wnioskodawca w okresie od 8.03.2019 r. do 30.05.2019 r. obywał u płatnika staż na stanowisku ślusarz galanterii metalowej w ramach umowy zawartej z Urzędem Pracy w Ł.. Staż zaplanowany na okres 6 miesięcy został przerwany z winy wnioskodawcy z uwagi na konieczność odbycia kary pozbawienia wolności.

/ zaświadczenie koperta k. 206 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27 dokumentacja PUP dotycząca stażu k. 238 -253 zeznania świadka R. P. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:20:09 -00:34:03/

P. P. przebywał w Zakładzie Karnym we W. od 5.06.2019 r. do dnia 5.08.2020 r. W okresie odbywania kary pozbawienia wolności nie zgłaszał żadnych dolegliwości zdrowotnych, nie był leczony.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27, informacja z zakładu karnego k. 265/

Następnie Wnioskodawca i płatnik zawarli dwie umowy o pracę. Pierwsza umowa o pracę została podpisana 11.09.2020 r. na okres próbny od 11.09.2020 r. do 10.12.2020 r., rodzaj umówionej pracy: ślusarz, miejsce wykonywania pracy: 99-400, Ł. ul. (...), wymiar czasu pracy: pełny etat, wynagrodzenie zasadnicze: 2600,00 zł brutto, dzień rozpoczęcia pracy: 11.09.2020 r.

Druga umowa została podpisana 7.06.2021 r. na czas określony od 7.06.2021 r. do 30.06.2022 r., na inne stanowisko: pracownik biurowy, w tym samym wymiarze czasu pracy i w tym samym miejscu wykonywania pracy co w pierwszej umowie o pracę, z wynagrodzeniem zasadniczym: 2800,00 zł brutto, dzień rozpoczęcia pracy 7.06.2021 r.

/ umowy o pracę k. 214, 194 akt ZUS k. 19-21 nadto w aktach osobowych koperta złożona przy piśmie k. 213 załączona do akt sprawy, świadectwa pracy w aktach osobowych koperta złożona przy piśmie k. 213 /

W ramach zawartych umów wynagrodzenie było wypłacane wnioskodawcy do ręki.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27/

Płatnik zgłosił wnioskodawcę jako pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych tj. emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 11.09.2020 r. do 10.12.2020 r.- zgłoszenie nastąpiło 17.09.2020 r. i ponownie od 7.06.2021 r.

/ bezsporne zgłoszenia do ubezpieczeń w aktach osobowych koperta złożona przy piśmie k. 213 załączona do akt sprawy

Płatnik w związku z zawartymi umowami sporządził także następujące dokumenty kadrowo-płacowe dotyczące ubezpieczonego m.in.: orzeczenie lekarskie nr (...) z 11.09.2020 r. o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku ślusarz, orzeczenie lekarskie nr 26/01/2021 z 1.06.2021 r. o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku pracownik biurowy - praca przy komputerze, kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, kwestionariusz osobowy dla pracownika, kartę szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, oświadczenie dotyczące wypłaty wynagrodzenia za pracę w formie gotówki do rąk własnych z 11.09.2020 r. oraz karty pracy za miesiące od 10/2020 r. do 12/2020 r. i od 06/2021 r. do 10/2021 r. Ponadto 20.12.2021 r. płatnik przedłożył listy płac za miesiące od 09/2020 r. do 11/2020 r. oraz kartotekę wynagrodzeń od 06/2021 r. do 09/2021 r., paski wynagrodzeń, ewidencję czasu pracy listy obecności .

/ dokumentacja osobowa k. 165 -244 akt ZUS nadto w aktach osobowych koperta złożona przy piśmie k. 213 załączona do akt sprawy, listy płac k.232- 244 akt ZUS, potwierdzenia przelewu za 06-09/2020 k. 222, 226-230 akt ZUS, kartoteka wynagrodzeń k. 224, orzeczenie lekarskie k. 212 i k. 192 akt ZUS k. 17,204 skierowanie na badania lekarskie k. 18, 205 kwestionariusz osobowy dla pracownika k. 210 akt ZUS, karta szkolenia wstępnego k. 208 akt ZUS, kwestionariusz dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie k. 188 ewidencja czasu pracy k. 165-180 paski do listy płac k. 23-30 nadto w kopercie przy piśmie k. 213 załączona do akt sprawy, listy obecności w kopercie przy piśmie k. 213 załączona do akt sprawy /

Do obowiązków płatnika na stanowisku ślusarza należało przygotowywanie elementów ogrodzenia zajmował się szlifowaniem wyjeżdżał na montaże. Zajmował się śrutowaniem galanterii metalowej. Niejednokrotnie na polecenie pracodawcy zajmował się też malowaniem elementów metalowych. Na polecenie pracodawcy układał też kostkę. WW w tym okresie pracę świadczył w Ł. w siedzibie firmy przy ulicy (...) oraz na terenie miasta Ł. w godzinach 6-14 ,7-15.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27, zeznania świadka D. G. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:02:29 - 00:18:18 zeznania świadka K. R. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:18:18-00:32:48, zeznania świadka I. P. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:32:48-00:43:50, zeznania świadka P. O. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:06:30-00:20:09 zeznania świadka R. P. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:20:09 -00:34:03/

W dniu 14.09.2020 r. wnioskodawca doznał wypadku przy pracy. W czasie malowania beczki wnioskodawca pracował kucając, wówczas spadł na niego wiszący nad nim pręt o wadze ok 20 kg i uderzył go w bark. Wnioskodawca się przewrócił. Zgłosił zdarzenie pracodawcy. Na tą okoliczność dopiero w dniu 20.09.2021 r. spisany został protokół nr (...) r. ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Po zdarzeniu wnioskodawca był obolały. Kilka dni później zaczął odczuwać silny ból w biodrze, wskutek którego nie mógł chodzić i ostatecznie zgłosił się do lekarza rodzinnego, a potem do ortopedy.

/ wniosek ubezpieczonego o sporządzenie protokołu powypadkowego k. 34-36 akt ZUS, dokumentacja powypadkowa k.5- 32 akt ZUS zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27 zeznania świadka R. P. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:20:09 -00:34:03/

W okresie od dnia 22.09.2020 r. wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby - w związku z urazem kończyny dolnej, następnie zdiagnozowaną martwicą kości udowej. Zaświadczenia lekarskie zostały wystawione dla na okres od 22.09.2020 r. do 2.10.2020 r., następnie po przerwie trwającej 15 dni wystawione zostały kolejne zaświadczenia lekarskie na okres od 18.10.2020 r. do 27.05.2021 r. Okres od 3.10.2020 r do 17.10.2020 r. pracodawca uznał za okres nieobecności usprawiedliwionej bez prawa do wynagrodzenia.

/ bezsporne zestawienie zaświadczeń ubezpieczonego k. 88 akt ZUS, dokumentacja medyczna k. 5-14, k. 96-103, 106-110, 112-121, 124-127, 130-148, 151-179, 197-203/

W okresie zatrudnienia na stanowisku pracownika biurowego wnioskodawca pracę świadczył w Ł. w siedzibie firmy oraz na terenie miasta Ł. w godzinach 7-15 i 8-15. Wnioskodawca został zatrudniony mając już orzeczony stopień niepełnosprawności, z tytułu czego pracodawca mógł otrzymać dofinasowanie. Pracę w biurze płatnik zaoferował ubezpieczonemu gdyż obawiał się o skutki wypadku. Wnioskodawca przyjął ją bo nie miał środków na życie.

Do obowiązków wnioskodawcy należało: obsługa urządzeń biurowych komputera (sprzęt firmowy nie był przypisany do konkretnego pracownika) firmowej korespondencji mailowej, odbieranie połączeń telefonicznych, kontakt z klientami, przyjmowanie zamówień komunikacja z pracownikami produkcji, obsługa klienta, odbieranie korespondencji, wysyłanie korespondencji na poczcie, wydruki faktur oraz dostarczanie dokumentów do biura rachunkowego. Wnioskodawca nie był upoważniony do podpisywania dokumentów firmowych. Wnioskodawca wydawał sprzęt pracownikom przekazywał im dyspozycje pracodawcy czy nieobecnego w związku z całodziennymi pomiarami kierownika zakładu co do sposobu pracy. Wydawał artykuły do cięcia i szlifowania, tarcze, rękawice. Zbierał podpisy pod listami obecności. Zdarzało się, że wykonywał pomiary u klientów, pracował przy prasie. W ramach tych czynności podlegał pod właściciela zakładu. Wnioskodawca na polecenie pracodawcy wraz z kierownikiem zakładu P. G. odbył dwie dwudniowe podróże służbowe do Czech i na Słowacje. Raz spał w samochodzie, raz w zagwarantowanym przez pracodawcę hotelu. Otrzymał wówczas polecenie wykonywania prac fizycznych rozładunku towaru co w jego ocenie odbiło się niekorzystnie na jego zdrowiu i spowodowało konieczność korzystania z kolejnych zwolnień lekarskich. Pracodawca w ocenie wnioskodawcy nie rozliczył się z dodatkowych pieniędzy za delegacje -diet.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27, zeznania świadka P. G. protokół z rozprawy z 6.12.2022 r. 02:00:18-02:18:16 zeznania świadka D. G. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:02:29 - 00:18:18, zeznania świadka K. R. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:18:18-00:32:48, zeznania świadka I. P. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:32:48-00:43:50 zeznania świadka A. W. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:43:50-00:49:29, zeznania świadka P. O. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:06:30-00:20:09, zeznania świadka R. P. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:20:09 -00:34:03/

W okresie zawarcia drugiej z umów wnioskodawca był niezdolny do pracy w okresie 26.08.2021 do 3.01.2022 r. Potem korzystał ze świadczenia rehabilitacyjnego.

/ bezsporne zestawienie zaświadczeń ubezpieczonego k. 88 akt ZUS, dokumentacja medyczna k. 5-14, k. 96-103, 106-110, 112-121, 124-127, 130-148, 151-179, 197-203 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 28.09.2023 r. 00:37:38 -00:50:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 6.12.2022 r. 00:06:49- 01:13:27 /

Obie zawarte umowy o prace wygasły z upływem okresu na jaki zostały zwarte.

/ świadectwa pracy w aktach osobowych koperta złożona przy piśmie k. 213/

W okresie niezdolności do pracy wnioskodawcy jego obowiązki wykonywał pracodawca i kierownik zakładu (...). Nikt w jego miejsce nie został zatrudniony.

/zeznania świadka D. G. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:02:29 - 00:18:18 zeznania świadka K. R. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:18:18-00:32:48 zeznania świadka I. P. protokół z rozprawy z dnia 18.04.2023 r. 00:32:48-00:43:50/

Płatnik składek złożył za ubezpieczonego dokumenty rozliczeniowe za miesiące od 09/2020 r. do 12/2020 r. i od 06/2021 r. do 09/2021 r., w których wykazał pełny wymiar czasu pracy. Obliczył i rozliczył składki na ubezpieczenia społeczne od miesięcznych podstaw ich wymiaru w wysokości za 09/2020 r. - 787,88 zł, 10/2020 r. - 1213,33 zł, 11/2020 r. - 0,00 zł oraz za 12/2020 r. - 863,38 zł, a także za 06/2021 r. - 0,00 zł, 07/2021 r. - 2400,00 zł, 08/2021 r. - 5040,00 zł i za 09/2021 r. - 0,00 zł.

/ bezsporne/

Ponadto płatnik wykazał za ww. okres nieobecności w pracy usprawiedliwionej bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku od 22.09.2020 r. do 2.10.2020 r., wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby finansowane ze środków pracodawcy od 18.10.2020 r. do 19.11.2020 r. i od 26.08.2021 r. do 27.09.2021 r. oraz zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego od 20.11.2020 r. do 10.12.2020 r. i od 28.09.2021 r. do 30.11.2021 r.

Oddział wypłacił wnioskodawcy zasiłek chorobowy za okres od 20.11.2020 r. do 17.04.2021 r. i od 28.09.2021 r. do 16.12.2021 r.

/ zestawienie wypłaconych świadczeń przez ZUS k. 82-84 akt ZUS, zaświadczenie płatnika składek k.39- 80 akt ZUS

W dniu 23.09.2021 r. wpłynął do oddziału wniosek ubezpieczonego o wypłatę jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy jakiemu wnioskodawca uległ w dniu 14.09.2020 r.

/ wniosek o wypłatę jednorazowego odszkodowania k. 40 akt ZUS/

Z tytułu prowadzonej działalności płatnik osiągnął przychód w 2020 r. 1.046 908,55 zł przy łącznych wydatkach 840 026,89 zł w 2021 r. przychód 729 493,85 zł przy wydatkach 628 616,19 zł.

/podsumowanie księgi przychodów i rozchodów za okres od 01/2020 r. do 12/2021 r. k. 162 -164 akt ZUS oraz deklaracje dla podatku od towarów i usług (...)-7 od 09/2020 r. do 06/2021 r. k. 102 -160 akt ZUS /

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy w tym dokumentację medyczną, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy.

W tym miejscu wskazać należy iż płatnik nie stawił się na ostatni termin rozprawy i nie potwierdził swych informacyjnych wyjaśnień, wobec tego nie mają one waloru dowodowego. Niemniej jednak Sąd uznał iż zgromadzony w sprawie materiał był wystarczający dla wydania rozstrzygnięcia.

Sąd uznał, że zarówno zeznania wnioskodawcy jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornych okresach na podstawie zawartych umów faktycznie zajmował się wnioskodawca, jakie miał obowiązki. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia wnioskodawcy w obu przypadkach oraz tłumaczące przerwy w zatrudnieniu spowodowane chorobą.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 1230), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczonym a płatnikiem składek w okresie od 11.09.2020 do 10.12.2020 i od 07.06.2021 r. wskazując na ich jedynie pozorny charakter.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowane przez niego umowy o pracę miały charakter pozorny a strony zmierzały wyłącznie w celu nabycia prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy.

Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy również, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowy o pracę zawarte w okresie 11.09.2020 do 10.12.2020 i od 07.06.2021 r. między ubezpieczonym, a płatnikiem składek, są nieważne, bowiem zostały zawarte dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Ponownie podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano , że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny w obu kwestionowanych przypadkach nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący się w spornych okresach osobiście świadczył pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczony osobiście w sposób stały na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywał umówioną pracę pierwotnie ślusarza potem pracownika biurowego, za co otrzymywał wynagrodzenie.

Przy wykonywaniu obowiązków był bezpośrednio podporządkowany płatnikowi składek. Zeznania świadków jak i wnioskodawcy jednoznacznie wskazują, że ubezpieczony w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu i czasie, aż do chwili powstania niezdolności do pracy, wykonywał szereg czynności najpierw związanych z szlifierką elementów metalowych, montażem potem pracami biurowymi obsługą klienta, odbiorem i wysyłaniem korespondencji, obrotem dokumentacją wewnętrzną pracodawcy, fakturami dokumentami pracowniczymi takimi jak listy obecności, wydawał pracownikom sprzęt i narzędzia przekazywał dyspozycje pracodawcy czy kierownika nieobecnych w zakładzie pracy, dowoził dokumenty do biura rachunkowego.

Zostało też wykazane, co jest podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawczyni poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonego gdyż decydował o codziennym czasie pracy i wykonywanych na bieżąco czynnościach wydawał mu polecenia dotyczące pracy wyznaczał poszczególne zadania. W przypadku gdy pracował jako ślusarz świadkowie potwierdzili iż niejednokrotnie dodatkowo zlecał mu inne prace na malarni a nawet układanie kostki brukowej. W okresie pracy w biurze wnioskodawca był związany poleceniem pracodawcy odbycia podróży służbowych i wyładowania towaru choć nie do końca odpowiadało to jego predyspozycjom zdrowotnym. Zdarzało się też, że na polecenie pracodawcy pracował fizycznie przy prasie i wycinaniu elementów.

Płatnik oczekiwał od wnioskodawcy jako pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie wnioskodawcy było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności. Płatnik potrzebował ślusarzy dlatego z kolejnymi pracownikami zawierał umowy na staż z Urzędem Pracy w tym charakterze a potem umowy o pracę. Potem zlecił wnioskodawcy prace biurowe, które zarówno on jak i często nieobecny pracownik zakładu zaniedbywał. Jak zgodnie potwierdzili przesłuchani w procesie świadkowie wnioskodawca pracując w biurze porządkował dokumenty sporządzał listy, obecności przekazywał polecenia pracodawcy ,wydawał niezbędne materiały i sprzęt. Faktycznie więc podejmował czynności co do których został zatrudniony. Należy dodatkowo wskazać, iż pracodawca liczył że zatrudnienie wnioskodawcy wówczas inwalidy będzie dla niego dodatkowo korzystne z uwagi na możliwość otrzymania odpowiedniego dofinasowania na ten cel.

Podkreślić należy też, iż praca świadczona przez wnioskodawcę była wykonywana na ryzyko płatnika. To on ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z brakiem należytej obsady pracowniczej, zapewnieniem właściwego funkcjonowania zakładu, kosztami z tym związanymi. Płatnik poniósł konsekwencje związane z wypadkiem przy pracy wnioskodawcy i jego długotrwałą niezdolnością do pracy. Podnieść należy, iż zaoferowany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje by ubezpieczony przed wypadkiem miał jakiekolwiek kłopoty ze zdrowiem, że nie był zdolny do jej wykonywania. W szczególności żadne dolegliwości tego rodzaju nie były zgłaszane w okresie kiedy bezpośrednio po stażu u płatnika, przebywał w zakładzie karnym. Wręcz przeciwnie zgromadzona w sprawie dokumentacja medyczna wskazuje, iż wnioskodawca zaczął mieć kłopoty z biodrem - ujawniły się u niego objawy zamartwicy kości udowej, na którą cierpiał po tym jak pracując w kuckach przy malowaniu został uderzony przez spadający metalowy element w bark i upadł. Wnioskodawca praktycznie w tydzień po zdarzeniu nie mógł się poruszać i poszukiwał pomocy lekarskiej. Także w okresie gdy wnioskodawca pracował jako pracownik biurowy to tylko płatnika obciążały absencje wnioskodawcy. Strony nie działały tylko i wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego przez wnioskodawcę. Płatnik zatrudnił ubezpieczonego wiedząc iż ten jest inwalidą gdyż była taka potrzeba. Dodatkowo mimo to zlecał mu czynności związane z wykonywaniem pracy fizycznej -pracę przy prasie, podróże służbowe, w których wnioskodawca miał pracować przy wyładowywaniu towaru. Praca taka okazała się zbyt obciążająca dla wnioskodawcy. Nie sposób uznać i czynności te miały charakter pozorny skoro z uwagi na potrzebę finansową wnioskodawca godził się nawet na wykonywanie na rzecz pracodawcy czynności, które przerastały jego fizyczne możliwości.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Natomiast z uzyskaniem przez P. P. statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez niego uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z P. P. była w kwestionowanych okresach jednak realizowana. Na pracę wnioskodawcy w spornym okresie istniało zapotrzebowanie. WW. wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę, a płatnik pracę przyjmował. Jeszcze raz podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem wnioskodawcy nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego. Fakt, że P. P. w skutek choroby biodra stał się wkrótce niezdolny do jej wykonywania - sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak w świetle zgromadzonego w procesie materiału dowodowego, było w rozpatrywanej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 §1 -3 k.p.c., w zw. z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2019 r. poz. 68 t.j.). Wartość przyznanego wynagrodzenia zwiększono nadto mając na uwadze wniosek pełnomocnika o przyznanie wynagrodzenia w wysokości 150% stawki minimalnej oraz o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności (§ 4 ust.3).