Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 27.11.2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z 16.11.2018 r. odmówił Z. P. prawa do wypłaty odsetek oraz wypłaty wyrównania od 22.11.2010 r. Uzasadniając swoją decyzję organ rentowy przywoławszy treść art. 118 ust. 1-1a, 4 i 5 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, podał, że Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z 18.09.2018 r. zobowiązał ZUS do wypłaty emerytury za okres od 1.10.2017 r. i nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego, która zobowiązywałaby Zakład do wypłaty odsetek, akcentując, że decyzją z 13.11.2018 r. zrealizowano wyrok Sądu i naliczono wyrównanie za okres wskazany w wyroku, które zostało przekazane na adres wnioskodawcy. ZUS podkreślił, że decyzja z 13.11.2018 r. została wydana w ustawowym terminie, a także wypłata wyrównania nastąpiła z zachowaniem wskazanych terminów, zatem brak podstaw do wypłaty odsetek oraz podjęcia wypłaty wyrównania za okres od 22.11.2010 r. / decyzja k. 245 akt ZUS/.

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawca złożył od niej odwołanie, wnosząc o jej zmianę poprzez nakazanie organowi rentowemu wypłaty zaległej emerytury wraz z odsetkami zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego z 18.09.2018 r., argumentując, że pominięto lata 1974 do 1979, gdzie ubezpieczony miał najkorzystniejsze wynagrodzenia. /odwołanie k. 3/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, na poparcie którego podniósł, że sporną decyzją z 13.11.2018 r. wykonani wyrok Sądu Okręgowego i naliczono wyrównanie za okres wskazany w tym wyroku, akcentując że rzeczone orzeczenie wpłynęło do ZUS w dn. 8.11.2018 r., wywodząc z powyższego, że skarżona decyzja została wydana w ustawowym terminie, wobec czego brak podstaw do wypłaty odsetek oraz podjęcia wypłaty wyrównania za okres od 22.11.2010 r. / odpowiedź na odwołanie k. 6-7/.

Na rozprawie w dn. 8.05.2019 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w nn. sprawie – wnioskodawca poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie /e-prot. z 8.05.2019 r.: 00:01:33, 00:01:41, 00:04:35, 00:09:21/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Z. P. urodził się w dniu (...). /okoliczność bezsporna/

W dniu 18 listopada 2010 roku wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę. /wniosek k. 1 – 5 akt ZUS/

Decyzją z 10 grudnia 2010 roku (znak E (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił zaliczkowo prawo wnioskodawcy do emerytury od dnia 22 listopada 2010 r. na podstawie art. 27 oraz art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o Emeryturach i Rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. /decyzja z 10 grudnia 2010 roku k. 78 -80 akt ZUS/

Decyzją ostateczną z 16 grudnia 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił prawo wnioskodawcy do emerytury od 22 listopada 2010 r. na podstawie art. 27 oraz art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. tj. z lat 1967 - 1973, 1980 - 1982, 1984 - 1992, 1995. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 50,87%. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową wyniosła 1.381,99 zł. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił 28 lat i 6 miesięcy tj. 342 miesiące okresów składkowych. Wysokość emerytury wyniosła 1.164,04 zł. Przy dokonywaniu powyższych ustaleń organ rentowy przyjął za okresy 01.03.1966 r. - 28.09.1968 r., 17.10.1968 r. - 30.08.1969 r. i 09.09.1969 r. - 31.12.1979 r. minimalne wynagrodzenia w związku z nieudokumentowaniem przez wnioskodawcę zarobków i powyższych okresów. /decyzja z 16 grudnia 2010 roku k. 101 -104 wraz załącznikami k. 91-100 akt ZUS/.

W dniu 30 października 2017 roku wnioskodawca złożył wniosek o przeliczenie kapitału początkowego i ponowne ustalenie emerytury. /wniosek z 30 października 2017 roku k. 193 akt ZUS /.

Decyzją z 14 listopada 2017 roku (znak: 10-E- (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i Rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zmianami), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 października 2017 roku, odmówił wnioskodawcy Z. P. prawa do przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż wnioskodawca w dniu 30.10.2017r złożył wniosek o przeliczenie kapitału początkowego. Zgodnie z art. 173 ww. ustawy kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem 01.01.1999 r. opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Zgodnie z art. 174 ust. 2a ww. ustawy przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów o których mowa w art. 7 pkt 5 stosuje się art. 53 ust. 1 pkt 2 tj. oblicza się przyjmując po 1,3% podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów. Wobec tego przepis ten ma zastosowanie wyłącznie przy ustalaniu wysokości świadczenia obliczanego z uwzględnieniem kapitału początkowego (art. 26 ustawy emerytalnej). Ustawa zmieniająca nie ma zastosowania do emerytury wnioskodawcy, bowiem dotyczy ponownego ustalenia wysokości emerytury obliczonej w myśl zreformowanych zasad i kapitału początkowego dla osób urodzonych po dniu 31.12.1948r.

W związku z tym, że przyznane wnioskodawcy świadczenie zostało obliczone na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej kapitał początkowy nie stanowi podstawy obliczenia jego wysokości zatem brak podstaw do zmiany wysokości wypłacanego świadczenia. /decyzja k.194 akt ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji złożył w dniu 11 grudnia 2017 roku wnioskodawca Z. P., wnosząc o jej zmianę i uwzględnienie przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury wynagrodzenia rzeczywiście wypłacanego z lat 1970 -1979, a nie minimalnego jak to uczynił ZUS. Wnioskodawca wniósł również o porównanie jego wynagrodzenia z lat 1980 do 1992 i obliczenie emerytury przy uwzględnieniu 10 lat najlepszych. /odwołanie k. 2/

Sprawa z odwołanie wnioskodawcy od w/w decyzji zawisła przed Sądem Okręgowym w Łodzi za sygn. akt VIII U 2529/17 . /zarządzenie k. 1 załączonych akt VIII U 2529/17/

Prawomocnym wyrokiem z dnia 18.09.2018 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, sprostowanym postanowieniem z 25.10.2018 r., po rozpoznaniu sprawy VIII U 2529/17 z odwołania Z. P. od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 14.11.2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przeliczył emeryturę Z. P. od 1.10.2017 r. w ten sposób, że do jej wyliczenia przyjął wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z lat 1967, 1970-1972, 1974-1982, 1984-1987, 1991-1992, 1995 wynoszący 64,48%, a w pozostałej części odwołanie oddalił. Sąd Okręgowy w Łodzi nie orzekł w w/w wyroku o odpowiedzialności organu rentowego, która zobowiązywałaby ZUS do wypłaty odsetek. / wyrok k. 91 załączonych akt VIII U 2529/17, postanowienie k. 107 załączonych akt VIII U 2529/17 /

Wnioskodawca nie wniósł od powyższego wyroku apelacji, ani nie złożył zażalenia na postanowienie o jego sprostowaniu /bezsporne/.

Wydając powyższy wyrok Sąd Okręgowy w Łodzi uznał, że przeliczenie wysokości wskaźnika podstawy wymiaru z uwzględnieniem lat wskazanych przez wnioskodawcę, tj. z kolejnych 10 lat 1973 – 1982 było niedopuszczalne wobec treści art. 111 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, gdyż ww. okres bezsprzecznie wykraczał poza dwudziestolecie poprzedzające rok zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury, tj. okres 1990-2009, w efekcie uznając, że odwołanie w tym zakresie podlega oddaleniu.

Przedmiotowy wyrok został wydany po dokonaniu przez Sąd Okręgowy w Łodzi ustaleń w oparciu o nowe dowody zebrane w toku sądowego postępowania odwoławczego, tj. na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz świadka M. Ł., który m.in. w latach 1969 -1983 był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł., a także na podstawie zachowanych akt osobowych z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w w/w zakładzie pracy nadesłanej z archiwum dopiero w trakcie postępowania odwoławczego, a z której to dokumentacji wynika w sposób bezsporny w jakiej wysokości było wypłacane odwołującemu wynagrodzenie zasadnicze ustalone w stawce godzinowej w spornym okresie do 1.01.1974 r. do 31.12.1979 r., przy czym zdaniem Sądu nie było takiej pewności co do premii, gdyż ani z dokumentów, ani z zeznań wnioskodawcy i świadka nie wynikało w jakiej konkretnie procentowej wysokości rzeczona premia była ustalana, gdyż z angaży wynikało, że jej wysokość nie zawsze była stała i kształtowała się „do” określonej angażem wysokości, a nadto z zeznań wnioskodawcy i świadka wynika, że nie zawsze była ona wypłacana w takiej samej wysokości, gdyż zależało to zaangażowania i dyspozycyjności danego pracownika, a ponadto zdarzało się, że za przewinienie pracownicze pracownik mógł zostać pozbawiony premii, przy czym decyzję o jej przyznaniu podejmował kierownik, co wskazuje raczej na jej uznaniowy nie zaś regulaminowy charakter. Z zachowanych angaży wynikało jedynie, że wnioskodawcy przyznano prawo do premii, natomiast nie zachowały się żadne dokumenty płacowe, ani też wnioskodawca nie przedłożył regulaminu premiowania, na podstawie których można byłoby odtworzyć sposób naliczania i faktyczną wysokość otrzymywanych premii przez skarżącego, wobec czego Sąd w konkluzji uznał, że brak podstaw do ustalenia kwot faktycznie wypłaconych tego składnika wynagrodzenia. Sąd dokonując ustaleń faktycznych oparł się na hipotetycznych wyliczeniach ZUS emerytury wnioskodawcy, których odwołujący nie kwestionował pod względem rachunkowym, a Sąd nie znalazł z urzędu powodów aby podważyć te wyliczenia, jednocześnie uznając, że miarodajne okazały się wyliczenia w pierwszym wariancie, gdyż brak było podstaw do ponownego przeliczenia wysokości należnej wnioskodawcy emerytury z uwzględnieniem kwot wypłacanych mu premii. /uzasadnienie k. 95-103 załączonych akt VIII U 2529/17 /.

Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dn. 18.09.2018 r. wpłynął do organu rentowego w dniu 8.11.2018 r. a Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w ustawowym terminie przewidzianym dyspozycją art. 118 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) wydał 13.11.2018 r. decyzję, którą wykonał tenże wyrok i przeliczył od 1.10.2017 r., tj. od daty określonej w wyroku sądu emeryturę wnioskodawcy. Z wyrównania za okres od 1.10.2017 r. do 30.11.2018 r. 2175,16 zł Zakład zaliczył 39,25 zł na pokrycie innych należności. Wyrównanie w kwocie 2135,91 zł wraz ze świadczeniem za grudzień 1203,84 zł po odliczeniu zaliczki na podatek 341 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne łącznie 340,22 zł, w tym odliczonej z podatku 292,97 zł, odliczonej ze świadczenia 47,25 zł, Zakład postanowił przekazać wnioskodawcy za pośrednictwem poczty w kwocie 2658,53 zł. Zakład ustalił stały termin płatności emerytury 10 dnia każdego miesiąca. Organ rentowy podał, że do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawca wybrał przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 64,48%. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 64,48% przez 2716,71 zł, tj. kwotę bazową wynosi 1751,73 zł. Podstawa wymiaru po waloryzacji wynosi od 1.03.2017 r. 2074,45 zł, od 1.03.2018 r. 2136,27 zł. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił 29 lat, 2 miesiące okresów składkowych, tj. 350 miesięcy. ZUS dokonał w następujący sposób obliczenia emerytury wnioskodawcy:

24% x 2716,71 zł = 652,01 zł,

(350 x 1,3%) : 12 x 1751,73 zł = 664,26 zł

Razem dało to 1316,27 zł.

Świadczenie po waloryzacji wynosi 1558,66 zł. Emerytura podlega waloryzacji od 1.03.2018 r. i wynosi 1605,11 zł. / decyzja k. 238 akt ZUS/

W dniu 16.11.2018 r. Z. P. złożył do ZUS wniosek, w którym powołując się na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 18.09.2018 r. w sprawie sygn. VIII U 2529/17 o wysokość jego emerytury, sprostowany postanowieniem tegoż Sądu z 25.10.2018r., zażądał by organ rentowy przeliczył jego emeryturę zgodnie z punktem 1 tego wyroku od daty kiedy nabył prawo do emerytury tj. od 22.11.2010 r. oraz o wypłacenie zaległej wysokości emerytury wraz z ustawowymi odsetkami /wniosek k. 242 akt ZUS/.

Zaskarżoną decyzją z 27.11.2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu ww. wniosku z 16.11.2018 r. odmówił Z. P. prawa do wypłaty odsetek oraz wypłaty wyrównania od 22.11.2010 r. Uzasadniając swoją decyzję organ rentowy przywoławszy treść art. 118 ust. 1-1a, 4 i 5 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, podał, że Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z 18.09.2018 r. zobowiązał ZUS do wypłaty emerytury za okres od 1.10.2017 r. i nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego, która zobowiązywałaby Zakład do wypłaty odsetek, akcentując, że decyzją z 13.11.2018 r. zrealizowano wyrok Sądu i naliczono wyrównanie za okres wskazany w wyroku, które zostało przekazane na adres wnioskodawcy. ZUS podkreślił, że decyzja z 13.11.2018 r. została wydana w ustawowym terminie, a także wypłata wyrównania nastąpiła z zachowaniem wskazanych terminów, zatem brak podstaw do wypłaty odsetek oraz podjęcia wypłaty wyrównania za okres od 22.11.2010 r. / decyzja k. 245 akt ZUS/.

W dniu 10.12.2018 r. ZUS wypłacił wnioskodawcy wyrównanie w kwocie 2175,16 zł zgodnie z decyzją z 13.11.2018 r. /notatka o ujawnieniu niedopłaty k. 241-241 verte akt ZUS/.

Powyższy stan faktyczny okazał się bezsporny, a Sąd dokonując ustaleń w sprawie oparł się w całości na przywołanych wyżej dokumentach, których wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 118 ust. 1, 1a i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

Inaczej mówiąc, oznacza to, iż chwilą, od której rozpoczyna bieg 30-dniowy termin do wydania decyzji jest rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień wnioskodawcy.

Celem tak skonstruowanej regulacji jest zagwarantowanie ubezpieczonym możliwie szybkiego uzyskania świadczenia bez zbędnego przedłużania postępowania w sprawie o jego nabycie. W przypadku uchybienia powyższemu terminowi, organ rentowy popada w zwłokę ze spełnieniem świadczenia, czego konsekwencją jest obowiązek zapłaty odsetek w ustawowej wysokości.

W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ust.1 w/w art. 118.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. (P. 11/2007 OTK ZU, 2007/8A poz. 97), art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, rozumiany w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W uzasadnieniu powołanego wyroku, Trybunał Konstytucyjny wywiódł w szczególności, że przez pojęcie „wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności” z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też 30 dniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez Sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku Sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Jeżeli więc odpowiedzialność taka jest po stronie organu rentowego ubezpieczony ma prawo do odsetek. Omawiany przepis może więc dotyczyć wyłącznie takiej sytuacji, której dla wykazania okoliczności, która miałaby wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość, dopiero w postępowaniu sądowym zostałby przedstawione odpowiednie dowody, z których strona mogłaby skorzystać już w postępowaniu przed organem rentowym, lecz tego nie uczyniła (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 września 2006 r. III AUa 1126/2005). Organ rentowy ma bowiem obowiązek znać i prawidłowo stosować prawo materialne i w tym zakresie ponosi pełną odpowiedzialność. Jedynie wówczas, gdy brak możliwości wydania prawidłowej decyzji był podyktowany niezależnymi od organu rentowego, brakami w ustaleniach faktycznych, możliwe jest przyjęcie, że organ nie ponosi odpowiedzialności przewidzianej w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Należy przy tym zauważyć, że użyty w tym przepisie termin „ustalenie okoliczności” dotyczy wyłącznie sfery faktów, a nie prawa, bowiem przy wykładni prawa nie dochodzi do żadnych „ustaleń okoliczności”.

Ustęp 4 tego artykułu stanowi, iż przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość- ustęp 1-3 tego artykułu stosuje się odpowiednio z zastrzeżeniem ustępu 5.

Ustęp 5 tego artykułu stanowi z kolei, iż wypłata świadczenia wynikającego z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres miedzy datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Stosownie do dyspozycji przepisu art. 85 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1778 ze zm), jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Przepis § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1999 roku, nr 12, poz. 104), wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń. Natomiast okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Z utrwalonego orzecznictwa sądowego (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2010 r. I UK 345/2009, LexPolonica nr 2578200 i z dnia 15 października 2010 r. III UK 20/2010, LexPolonica nr 3028490) w zakresie wykładani przepisu art. 85 ust. 1 ustawy o sus jednoznacznie wynika, że odpowiedzialność organów rentowych istnieje nie tylko wtedy, gdy opóźnienie w przyznaniu lub w wypłacie świadczenia nastąpiło z winy tego organu ale także wtedy, gdy takie opóźnienie jest skutkiem innych przyczyn od tego organu niezależnych.

W orzecznictwie sądowym można odnaleźć wiele przykładów nieprawidłowego działania organu rentowego, za które organ ten „ponosi odpowiedzialność” i - w razie opóźnienia z tego powodu ustalenia prawa do świadczenia lub jego wypłaty - zobligowany jest do wypłaty należnych odsetek. Są to w szczególności wypadki bezpodstawnego pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o przyznanie prawa do świadczenia oraz nieprawidłowe orzeczenie w sprawie niezdolności do pracy do celów rentowych wydane przez Lekarza Orzecznika ZUS lub Komisję Lekarską ZUS (por. wyrok SN z 12 sierpnia 1998 r., sygn. akt II UKN 171/98, OSNAP nr 16/1999, poz. 521).

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 roku (I UK 159/2004, OSNP 2005/19/308) wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

Podobnie w wyroku z 7 października 2004 r., II UK 485/03 (OSNP 2005 nr 10, poz. 147) Sąd Najwyższy stwierdził, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

Oznacza to, że jeżeli organ rentowy wydaje bezprawną decyzję o odmowie wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem, a w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, to opóźnienie nie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności w rozumieniu art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Jeśli organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu (por. wyrok SN z 25 stycznia 2005 r, I UK 159/04, OSNP 2005/19/308 wraz z uzasadnieniem).

W celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji istotna jest jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 293).

Podkreślenia wymaga, iż wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej przeliczenia świadczenia w sytuacji, gdyby było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki umożliwiające przeliczenie świadczenia oznacza, że opóźnienie w przeliczeniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.01.2005 r., I UK 159/04, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 07.03.2013 r.).

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zważył, że prawomocnym wyrokiem z 18.09.2018 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie VIII U 2529/17 orzekł o zmianie zaskarżonej decyzji z 14.11.2017 r. i przeliczeniu emerytury wnioskodawcy od 1.10.2017 r. w ten sposób, że do jej wyliczenia przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z lat 1967, 1970-1972, 1974-1982, 1984-1987, 1995 wynoszący 64,48%, a w pozostałym zakresie odwołanie oddalono, przy czym w przedmiotowym wyroku nie orzeczono, iż organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej przesłanki niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji.

Sąd Odwoławczy miał na uwadze, że brak orzeczenia sądowego organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a u.e.r.f.u.s. nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia ./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 10 października 2014 r, III AUa 40/14, LEX nr 1537443, wyrok SA w Szczecinie z dnia 26 marca 2015 r, (...), Lex nr 1771169/. Tym niemniej na gruncie nn. sprawy powyższy pogląd w świetle przytoczonych wyżej rozważań prawnych i całokształtu materiału dowodowego nie może zmienić - wbrew argumentacji skarżącego - oceny prawidłowości kwestionowanej decyzji z 27.11.2018 r., która odpowiada obowiązującemu prawu.

Należy podkreślić, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Zaliczenie nieudokumentowanych zarobków do wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, OSNP 1998/22/667; 4 lipca 2007 roku, I UK 36/07, LEX nr 390123).

Należy także zaakcentować, że przed organem rentowym obowiązuje ograniczenie środków dowodowych do dokumentów wymienionych w § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń. Stąd też ZUS nie mógł na podstawie złożonych angaży ze stawką zaszeregowania godzinowego wnioskodawcy ustalić faktycznie przez niego otrzymywanej wysokości wynagrodzenia.

Natomiast w postępowaniu sądowym w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dowodowe takie jak przed organem rentowym - w tym m.in. co dowodu z dokumentów, czy zeznań świadków oraz ubezpieczonego. Dlatego właśnie nie ZUS lecz dopiero Sąd w postępowaniu odwoławczym mógł ustalić rzeczywiste wynagrodzenie odwołującego opierając się na wynikających z angaży stawkach godzinowych i zeznaniach samego wnioskodawcy oraz świadka. Dla celów obliczenia wysokości emerytury organ rentowy musi dysponować danymi pewnymi co do wysokości dochodów ubezpieczonego stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych. W postępowaniu cywilnym sąd nie jest związany takimi ograniczeniami w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu rentowym, jednak także w sądowym postępowaniu odwoławczym ustalenia dokonywane przez sąd muszą być oparte na konkretnych dowodach.

W realiach niniejszej sprawy rację ma organ rentowy, że wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 18.09.2018 r. w sprawie VIII U 2529/17 został wydany po dokonaniu przez tenże Sąd ustaleń w oparciu o nowe dowody zebrane dopiero w toku sądowego postępowania odwoławczego, co do których w przeciwieństwie do postępowania ZUS-owskiego nie istnieją żadne ograniczenia na gruncie k.p.c., tj. na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz świadka M. Ł., który m.in. w latach 1969 -1983 był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł., a także na podstawie zachowanych akt osobowych z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w w/w zakładzie pracy nadesłanych zresztą z archiwum dopiero w trakcie rzeczonego postępowania odwoławczego, a z której to dokumentacji wynika w sposób bezsporny w jakiej wysokości było wypłacane odwołującemu wynagrodzenie zasadnicze ustalone w stawce godzinowej w badanym okresie do 1.01.1974 r. do 31.12.1979 r. Dodać należy, że Sąd uznał, że takiej pewności nie było co do premii, gdyż ani z dokumentów, ani z zeznań wnioskodawcy i świadka nie wynikało w jakiej konkretnie procentowej wysokości rzeczona premia była ustalana, albowiem z angaży wynikało, że jej wysokość nie zawsze była stała i kształtowała się „do” określonej angażem wysokości, a nadto z zeznań wnioskodawcy i świadka wynikało, że premia nie zawsze była wypłacana w takiej samej wysokości, gdyż zależało to zaangażowania i dyspozycyjności danego pracownika, a ponadto zdarzało się, że za przewinienie pracownicze pracownik mógł zostać pozbawiony premii, przy czym decyzję o jej przyznaniu podejmował kierownik, co wskazuje raczej na jej uznaniowy nie zaś regulaminowy charakter. Sąd Okręgowy w postępowaniu VIII U 2529/17 ustalił też, że z zachowanych angaży wynikało jedynie, że wnioskodawcy przyznano prawo do premii, natomiast nie zachowały się żadne dokumenty płacowe, ani też wnioskodawca nie przedłożył regulaminu premiowania, na podstawie których można byłoby odtworzyć sposób naliczania i faktyczną wysokość otrzymywanych premii przez skarżącego, wobec czego Sąd w postępowaniu VIII U 2529/17 w konkluzji uznał, że brak podstaw do ustalenia kwot faktycznie wypłaconych tego składnika wynagrodzenia. Sąd dokonując ustaleń faktycznych w sprawie VIII U 2529/17 oparł się ostatecznie na hipotetycznych wyliczeniach ZUS emerytury wnioskodawcy, których odwołujący nie kwestionował pod względem rachunkowym, a Sąd nie znalazł z urzędu powodów aby podważyć te wyliczenia, jednocześnie uznając, że miarodajne okazały się wyliczenia w pierwszym wariancie, gdyż brak było podstaw do ponownego przeliczenia wysokości należnej wnioskodawcy emerytury z uwzględnieniem kwot wypłacanych mu premii.

Podsumowując powyższe rozważania – badając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy w Łodzi podzielił stanowisko organu rentowego, że ostatnia okoliczność umożliwiająca przeliczenie emerytury wnioskodawcy została wykazana dopiero przed Sądem w postępowaniu VIII U 2529/17 jednocześnie uznając, że nie było to możliwe z uwagi na ograniczenia dowodowe na etapie postępowania ZUS-owskiego, wobec czego brak podstaw do przypisania odpowiedzialności organowi rentowemu i w efekcie do zasądzenia odsetek.

Dodać należy, że na mocy art. 80 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963, dalej: ustawa systemowa) w celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wysokości ubezpieczeni zobowiązani są do m.in. do przedstawiania stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń oraz do przedkładania na żądanie środków dowodowych. W art. 81 ustawy systemowej, ustawodawca zwolnił ubezpieczonych od nałożonych na nich obowiązków w dwóch sytuacjach, tj. gdy Zakład ma możliwości mniejszym nakładem niż ubezpieczony ustalić okoliczności niezbędne do przyznania i wypłaty świadczenia oraz gdy badanie mogłoby narazić ubezpieczonego na pogorszenie stanu zdrowia lub zagrażać jego życiu. Jako przykłady sytuacji, gdy organ rentowy ma możliwości mniejszym nakładem niż ubezpieczony ustalić okoliczności niezbędne do przyznania świadczenia wskazuje się informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia oraz wysokości odprowadzanych składek wynikające z indywidualnych kont ubezpieczonych i płatników składek prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, których nie będą musieli wykazywać ubezpieczeni, ubiegając się o przyznanie czy ustalenie wysokości należnego im świadczenia, (zob. M. Bartoszewska, Komentarz do art. 81 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Drugim przytaczanym przykładem praktycznego zastosowania art. 81 pkt 1 ustawy systemowej jest możliwość wezwania, a nawet i wszczęcia postępowania kontrolnego przez organ rentowy, w przypadku gdy płatnik składek odmawia ubezpieczonemu wydania odpowiednich zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa i wysokości (zob. K. Ślebzak, Prawna problematyka odsetek za opóźnienie w ustaleniu świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, PS rok 2006, nr 2, s. 103).

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie wbrew argumentacji skarżącego brak było jednak podstaw do uznania, że zaistniała przesłanka z art. 81 ustawy systemowej, zobowiązująca Zakład Ubezpieczeń Społecznych do samodzielnego zwrócenia się o akta osobowe ubezpieczonego, które zostały złożone dopiero w toku postępowania odwoławczego w sprawie VIII U 2529/17. To obowiązkiem ubezpieczonego było przedłożenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych takich dokumentów, które organ rentowy będąc związany ograniczeniami dowodowymi mógłby potraktować jako dowody, na podstawie których zostały wykazane w sposób pewny konkretne kwoty zarobków wnioskodawcy w spornym okresie w sposób tak, że nie budziłyby one żadnych wątpliwości.

Nadto, wbrew twierdzeniom odwołującego, dokumentacja osobowa wnioskodawcy nie była wcale wystarczająca dla organu rentowego do potwierdzenia wysokości faktycznych wynagrodzeń uzyskiwanych przez wnioskodawcę. Wnioskodawca przedłożył bowiem w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych angaże, z których wynikała jedynie stawka godzinowa zgodna z zaszeregowaniem. W związku z powyższym, przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty nie stanowiły wystarczającej podstawy do ustalenia wynagrodzenia wnioskodawcy, a ustalenie na tej podstawie jego zarobków było możliwe dopiero w toku sądowego postępowania odwoławczego, tj. w postępowaniu VIII U 2529/17.

Trafnie także organ rentowy wywodził, iż Sąd Okręgowy w Łodzi w postępowaniu VIII U 2529/17 przeprowadził postępowanie dowodowe na okoliczność wysokości wynagrodzeń powoda w spornym okresach na podstawie nowych dowodów, tj. dowód z zeznań ubezpieczonego i świadka oraz dopuścił dowód z akt osobowych. Oznacza to, że nawet w ocenie Sądu Okręgowego orzekającego w sprawie VIII U 2529/17 przedłożone angaże do akt emerytalnych nie były dokumentami wystarczającymi do uznania, iż w spornych okresach skarżący otrzymywał w konkretnej kwocie wynagrodzenie i premie. Dopiero przeprowadzone w sprawie VIII U 2529/17 przed Sądem Okręgowym postępowanie dowodowe pozwoliło zatem na dokonanie ustaleń potwierdzających rzeczywiste zarobki ubezpieczonego pracy i precyzyjne ustalenie ich wysokości i to ograniczając się do zasadniczego wynagrodzenia, albowiem co do premii Sąd uznał w postępowaniu VIII U 2529/17, że nie ma dowodów pozwalających na odtworzenie ich wysokości.

Wobec powyższego należy uznać, że dopiero w toku postępowania odwoławczego VIII U 2529/17 została wyjaśniona ostatnia niezbędna okoliczność do wydania decyzji o przeliczeniu emerytury wnioskodawcy.

Ponadto w sprawie brak podstaw do wyrównania świadczenia emerytalnego wnioskodawcy przed 1.10.2017 r., albowiem ZUS jest związany treścią prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 18.09.2018 r. w sprawie VIII U 2529/17, którym nakazano organowi rentowemu przeliczyć emeryturę odwołującego właśnie od w/w daty tj. od 1.10.2017 r. Organ rentowy nie mógł bowiem z uwagi na treść w/w orzeczenia wyrównać emerytury skarżącego za okres wcześniejszy. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Wykonując zatem przedmiotowy prawomocny wyrok ZUS był zobligowany do jego wykonania zgodnie z treścią tego orzeczenia, a Sąd orzekający w niniejszej sprawie jest zobowiązany w świetle przepisów prawa dokonać oceny czy zaskarżona decyzja ZUS z 13.11.2018 r. jest prawidłowa pod tym względem - czy prawidłowo wykonuje prawomocny wyrok Sądu. Dodać należy, że wnioskodawca nie wniósł od przedmiotowego wyroku apelacji, ani nie wniósł zażalenia na postanowienie o jego sprostowaniu, a zatem zgodził się z jego treścią w tym zakresie w jakim wówczas Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzją z 14.11.2017 r. i nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego, która zobowiązywałaby Zakład do wypłaty odsetek.

Tym samym ZUS bezbłędnie dokonał w zakwestionowanej decyzji z 13.11.2018 r. wykonując ww. wyrok z 18.09.2018 r. w sprawie VIII U 2529/17, sprostowany postanowieniem z 25.10.2018 r., przeliczenia zgodnie z treścią tego rozstrzygnięcia od 1.10.2017 r.

Ponadto decyzja ZUS z 13.11.2018 r. została wydana w terminie określonym dyspozycją art. 118 ust.1 a ustawy emerytalnej, albowiem z dochowaniem 30 od daty wpływu do organu rentowego prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 18.09.2018 r. w spawie VIII U 2529/17, sprostowanego postanowieniem z 25.10.2018 r. Ta ostatnia okoliczność nie była zresztą sporna między stronami niniejszego postępowania.

W efekcie powyższych rozważań należy uznać, że zaskarżoną decyzją z 27.11.2018 r. ZUS prawidłowo odmówił Z. P. prawa do wypłaty odsetek oraz wypłaty wyrównania od 22.11.2010 r. na podstawie art. 118 ust. 1-1a, 4 i 5 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji z 27.11.2018 r.

A.P.