Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 11 grudnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że J. F. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom od 1 sierpnia 2022 roku do 28 lutego 2023 roku. Decyzja została wydana na podstawie art. 83 ust. 1 punkt 1, art. 68 ust. 1 punkt 1a ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 roku, poz. 1230 ze zm.), art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony przed zawarciem umowy o pracę wykonywał dla spółki (...) usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Po zakończeniu działalności gospodarczej w dniu 31 lipca 2022 roku, od 1 sierpnia 2022 roku ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez spółkę cywilną (...) jako pracownik. Na podstawie umowy o pracę J. F. wykonywał instalacje wodno – kanalizacyjne i c.o. na budowie prowadzonej przez płatnika. Umowa o pracę została rozwiązana na skutek wypowiedzenia przez pracodawcę z przyczyn ekonomicznych. W ocenie organu rentowego zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych miało na celu uzyskanie prawa do świadczenia przedemerytalnego.

(decyzja w aktach ZUS)

W odwołaniu od powyższej decyzji J. F. wniósł o jej zmianę przez ustalenie, że w okresie od 1 sierpnia 2022 roku do 28 lutego 2023 roku podlegał ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) s.c. M. B. (1), R. M. z/s w S., negując pozorności umowy o pracę a nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych.

(odwołanie k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

(odpowiedź na odwołanie k. 5)

Płatnicy: R. M. i M. B. (2) - wspólnicy (...) przyłączyli się do odwołania.

(pismo k. 22, e-prot. z 19.06.2024 r.: 01:01:20, e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:01:34, 00:30:22)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnicy - R. M. i M. B. (2) w ramach spółki cywilnej (...) prowadzą działalność gospodarczą od 2019 r., polegającą na budowie i sprzedaży domów jednorodzinnych. Od samego początku korzystali z usług podwykonawców. Płatnicy w badanym okresie zajmowali się budową domów jednorodzinnych miejscowości R. przy ul. (...) i ul. (...). Łącznie planowali wybudować, a następnie sprzedać 24 domy jednorodzinne.

Płatnik zleca wykonywanie prac budowalnych wykonawcom, z którymi zawiera umowy na poszczególne etapy prac budowlanych.

M. B. (2) nadzorował wykonanie prac, zamawiał materiały. Na budowach był codziennie od godzin rannych. R. M. wykonywał i nadzorował prace projektowe, miał mniejszy kontakt z wykonawcami.

( zeznania M. B. (2) e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:22:47, zeznania R. M. e-protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:31:29)

Od 10 października 2014 roku do 31 lipca 2022 roku ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą, której głównym przedmiotem było wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatycznych. Działalność gospodarcza została wykreślona z (...) od 1 sierpnia 2022 roku.

(niesporne, a nadto zeznania ubezpieczonego e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:02:23 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:11)

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczony wykonywał usługi m.in. na rzecz płatnika (...) spółki cywilnej R. M. i M. B. (2), za wykonanie których wystawił faktury:



6.06.2019 r. na kwotę 1200 zł za wykonanie instalacji kanalizacji poziomej w budynku mieszkalnym,



9.10.2020 r. na kwotę 7100 zł, za wykonanie instalacji kanalizacyjnej poziomej R. ul (...),



1.12.2020 r. na kwotę 2640 zł, za wykonanie montażu instalacji kanalizacyjnej poziomej



1.03.2022 r. na kwotę 300 zł, za wykonanie instalacji gazowej



1 grudnia 2020 roku na kwotę 2640 zł, za wykonanie instalacji kanalizacyjnej poziomej,



1 marca 2023 roku na kwotę 300 zł, za wykonanie instalacji gazowej.

(kopie faktur – k. 54-57, zeznania ubezpieczonego e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:02:23 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:11)

Ubezpieczony postanowił zakończył prowadzenie działalności gospodarczej z powodu jej nieopłacalności wynikającej z niskich cen zleceń oraz braku zleceń na kolejne miesiące.

(zeznania ubezpieczonego e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:02:23 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:11)

W lipcu 2022 roku M. B. (3) zaproponował ubezpieczonemu wykonanie prac instalacyjnych w budowanych przez spółkę cywilną (...) w R. domów. Ubezpieczony poinformował płatnika, iż zamierza zakończyć prowadzenie działalności gospodarczej, wówczas M. B. (3) zaproponował mu zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Przed zatrudnieniem ubezpieczonego płatnik nie zatrudniał pracowników.

(zeznania ubezpieczonego e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:02:23 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:11, zeznania M. B. (2) e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:22:47 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.:00:29:38, zeznania R. M. e-protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:31:29 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:49)

W dniu 28 lipca 2022 roku ubezpieczony zawarł ze spółą (...) umowę o pracę na czas określony do 31 lipca 2023 roku. Ubezpieczony został zatrudniony jako serwisant instalacji wod-kan i co. za wynagrodzeniem minimalnym, w pełnym wymiarze czasu pracy.

(umowa o pracę – akta osobowe)

Ubezpieczony uzyskał zaświadczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy jako serwisant instalacji wod-kan oraz do wykonywania pracy na wysokościach. Przed podjęciem pracy ubezpieczony odbył szkolenie BHP – wstępne i stanowiskowe.

(zaświadczenie, karta szkolenia BHP – akta osobowe)

W ramach umowy o pracę ubezpieczony wykonywał usługi instalatorskie – instalacje zewnętrzne, wewnętrzne, poziomy kanalizacyjne, wodnokanalizacyjne i centralnego ogrzewania w budynkach nowobudowanych przez płatnika w R. przy ul. (...) i ul. (...). Prace instalacyjne w jednym budynku trwały od trzech do czterech tygodni, były wykonywane etapami.

Ubezpieczony pracował codziennie od godziny 7:00 do 15:00. Prace wykonywał przy użyciu narzędzi i materiałów płatnika (pracodawcy).

M. B. (2) wskazywał ubezpieczonemu, w którym budynku ma wykonywać instalacje. Codziennie rano był na budowie, tym samym wiedział czy ubezpieczony jest w pracy. M. B. (2) sprawdzał, czy jest wykonywana praca, wydawał polecenia, sprawdzał jakość pracy, przywodził materiały, gdy były potrzebne. Ubezpieczony jako doświadczony pracownik nie wymagał stałego nadzoru. Ubezpieczony wykonywał prace instalacyjne wraz z M. B. (4).

Prace instalacyjne mogły być wykonywane w okresie zimowym.

(zeznania ubezpieczonego e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:02:23 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:11, zeznania świadka S. K. e- protokół rozprawy z 28.08.2024 r.: 00:05:58-00:11:33, zeznania świadka S. P. e-protokół rozprawy z 28.08.2024 r.: 00:11:44-00:17:04, zeznania świadka M. B. (4) e-protokół rozprawy z 28.08.2024 r.: 00:17:42-00:23:11, zeznania M. B. (2) e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:22:47 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.:00:29:38, zeznania R. M. e-protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:31:29 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:49)

W całym okresie zatrudnienia ubezpieczony wykorzystał 88 godzin urlopu wypoczynkowego. Dla ubezpieczonego płatnicy składek prowadzili ewidencję czasu pracy. Ubezpieczony nie podpisywał się na listach obecności.

(ewidencja czasu pracy – w aktach ZUS, zeznania ubezpieczonego e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:02:23 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:11)

Płatnik wypłacał ubezpieczonemu wynagrodzenie gotówką. Ubezpieczony potwierdził wypłatę wynagrodzenia podpisując listę płac.

(kopia list płac – k. 23-29)

W 2023 roku gwałtownie spadła sprzedaż domów z powodu drogiego kredytu oraz wysokiej inflacji. Płatnik, aby utrzymać płynność finansową zakończył prace przy budowie domów jednorodzinnych, sprzedawał domy bez instalacji a także działki budowlane.

(faktury k. 32-33, 58-77, zeznania M. B. (2) e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:22:47 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.:00:29:38, zeznania R. M. e-protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:31:29 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:49)

31 stycznia 2023 roku płatnik wypowiedział ubezpieczonemu umowę o pracę z powodu likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych. Umowa o pracę została rozwiązana 28 lutego 2023 roku, a ubezpieczony otrzymał świadectwo pracy.

(oświadczenie, świadectwo pracy – akta osobowe)

Płatnik w 2022 roku poniósł stratę w wysokości 543.088,41 zł, przy czym przychód wynosił 2.610.965,67 zł. Natomiast w 2023 roku płatnik osiągnął przychód w wysokości 2.595.166,12 zł, oraz dochód w wysokości 1.812.048,86 zł.

(podsumowanie księgi przychodów i rozchodów – k. 30-31)

Po rozwiązaniu umowy z ubezpieczonym, nie były prowadzone żadne prace na budowie w R..

(zeznania M. B. (2) e- protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:22:47 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.:00:29:38, zeznania R. M. e-protokół rozprawy z 19.06.2024 r.: 00:31:29 w zw. z e-prot. z 28.08.2024 r.: 00:29:49)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie ww. dowodów z dokumentów, zeznań świadków: S. K., S. P., M. B. (4), a także przesłuchania wspólników spółki i ubezpieczonego. Dowody te tworzą spójną, logiczną całość, wzajemnie ze sobą korespondując i uzupełniając się, co pozwala na przypisanie im w całości waloru wiarygodności.

Zeznania ubezpieczonego dotyczące wykonywania pracy w spornym okresie znalazły potwierdzenie w zeznaniach świadków S. P., S. K. i M. B. (4) oraz zeznaniach zainteresowanych wspólników spółki cywilnej (...). Świadkowie wiedzieli ubezpieczonego wykonującego instalacje wodnokanalizacyjne i centralnego ogrzewania w nowobudowanych przez zainteresowanych domach w R.. Prawidłowe wykonanie instalacji przez ubezpieczonego było poprzedzone naniesieniem przez S. P. poziomu posadzki. Ubezpieczony informował telefonicznie świadka, że może przyjechać na budowę i wykonać swoją pracę. Po zmierzeniu wysokości posadzki ubezpieczony kontynuował swoją pracę. Świadek S. K. na budowie w R. wykonywał prace murarskie, codziennie widział ubezpieczonego w pracy.

Zeznania ubezpieczonego, iż M. B. (2) był codziennie na budowie, że sprawdzał nie tylko obecność w pracy, ale i wykonanie prac potwierdził świadek S. K. oraz świadek M. B. (4).

Nie budzi także wątpliwości fakt, iż przed zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę ubezpieczony wykonywał dla płatnika prace instalacyjne w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w roku 2019 (jedno zlecenia), w 2020 (dwa zlecenie), w 2022 roku (jedno zlecenie).

W toku postępowania organ rentowy nie podważył wartości dowodowej zeznań świadków, ubezpieczonego i płątników, którzy w sposób logiczny i spójny wyjaśnili na czym polegała praca ubezpieczonego w spornym okresie, a sąd uznał, że zeznania te są koherentne i stanowią w pełni wartościowy środek dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 13 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych1 (dalej jako „ustawa systemowa”) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby fizyczne, będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Oznacza to, że warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym jest posiadanie statusu pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy systemowej, który to przepis stanowi, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy.

W konsekwencji powyższego, decydujące znaczenie dla powstania stosunku ubezpieczeniowego ma uprzednie istnienie stosunku pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Na tle cytowanego przepisu zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, określone zostały konstytutywne cechy stosunku pracy, odróżniające go od innych stosunków prawnych. Należą do nich: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia2.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy organ rentowy podnosił, iż zakwestionowana umowa o pracę jest umową pozorną. Ubezpieczony potrzebował zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, aby po rozwiązaniu tej umowy z przyczyn niedotyczących pracodawcy uzyskać prawo do świadczenia przedemerytalnego. Uzyskanie prawa do tego świadczenia było jedynym celem zawarcia umowy,

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu jest uwarunkowane nie tyle samym faktem zawarcia umowy o pracę i opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Sam bowiem fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony umowy o pracę przy składaniu oświadczeń woli mają świadomość tego, że osoba określona w umowie o pracę, jako pracownik pracy świadczyć nie będzie, a osoba wskazana, jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy i do podjęcia i wykonywania pracy nie doszło, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to umowę taką uważa się za zawartą dla pozoru - art. 83 §1 k.c. Umowa taka nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi3. Przy czym nie jest to jedyna postać pozorności umowy o pracę. Pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. W każdym przypadku decydujące znaczenie ma treść umowy i okoliczności faktyczne jej wykonywania.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, iż nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego taka umowa o pracę, która nie wiąże się z wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o „fikcyjne” zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła4.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku5, w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji, gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi – pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może, bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.).

Jak wyżej wskazano tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, jest w przedmiotowej sprawie zatrudnienie ubezpieczonego u płatnika składek od 1 sierpnia 2022 roku do 28 lutego 2023 roku w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy a przez pracodawcę do przyjmowania tego świadczenia i wypłacania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że stosunek prawny w ramach którego ubezpieczony świadczył pracę na rzecz zainteresowanych wspólników spółki cywilnej (...), spełnia cechy stosunku pracy określone w art. 22 § 1 k.p.

Ubezpieczony bezspornie podjął pracę jako serwisant instalacji wod-kan i centralnego ogrzewania w spółce cywilnej (...) od 1 sierpnia 2022 roku i rzeczywiście ją wykonywał do czasu rozwiązania umowy o pracę (do 28 lutego 2023 roku). O rzeczywistym wykonywaniu pracy w spornym okresie świadczą w zarówno zeznania świadków i samych stron spornej umowy jaki dokumentacja osobowo-płacowa. Jednocześnie należy zaznaczyć, że w sprawie nie ma żadnych wątpliwości, że ubezpieczony posiada zarówno odpowiednie wykształcenie, doświadczenie zawodowe, jak i kwalifikacje, które są niezbędne do wykonywania powierzonej mu pracy.

Ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz płatnika pod jego nadzorem i kierownictwem, co wynika z zeznań stron oraz świadka S. K. i świadka M. B. (4). Należy przy tym mieć na uwadze, że charakter pracy nie wymagał stałego nadzoru. Zainteresowany M. B. (2) wskazywał ubezpieczonemu, w którym budynku ma wykonywać pracę i jaką. Ubezpieczony wykonywał pracę codziennie, w ustalonym czasie (od godziny 7:00 do 15:00), w miejscu wskazanym przez pracodawcę. Pracodawca prowadził ewidencję czasu pracy, udzielał ubezpieczonemu urlopu wypoczynkowego.

Za wykonaną pracę ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie, którego odbiór potwierdzał podpisem na liście płac.

Płatnik w sposób logiczny wyjaśnili także wszystkie motywy, którymi kierował się podejmując decyzję o zatrudnieniu ubezpieczonego. Podał, iż chciał mieć pewność wykonywania prac instalatorskich, bez konieczności uwzględniania terminów wykonawców. Płatnik jako pracodawca miał możliwość organizacji pracy ubezpieczonego, wydawania mu poleceń, co w przypadku zawarcia z wykonawcą umowy o dzieło czy umowy zlecenia jest znacznie ograniczone. Płatnik miał środki na zatrudnienie ubezpieczonego, tym bardziej iż wynagrodzenie odpowiadało płacy minimalnej. Płatnik wyjaśnił również, iż gwałtowny spadek sprzedaży domów związany z drogim kredytem, wysoką inflacją, spowodował konieczność ograniczenia inwestycji i sprzedaży domów bez instalacji lub działek budowlanych.

Sąd jednocześnie dostrzega, że ubezpieczony podjął zatrudnienie w ramach umowy o pracę po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej. Po 7 miesiącach pracy umowa została rozwiązana, a ubezpieczony zarejestrował się jako osoba bezrobotna. Po upływie wymaganego okresu zarejestrowania jako osoba bezrobotna, ubezpieczony złożył wniosek o świadczenie przedemerytalne. Zaakcentować należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, a także od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej.

Również skorzystanie z uprawnienia do świadczenia przedemerytalnego samo z siebie nie może, automatycznie prowadzić do uznania, że jego zatrudnienie było pozorne.

W ocenie sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy i jego ocena nie dają podstaw do przyjęcia, że strony zawarły umowę o pracę dla pozoru. Ubezpieczony w spornym okresie świadczył pracę osobiście, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pod kierownictwem pracodawcy a pracę otrzymał wynagrodzenie, co wynika z treści dokumentów.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. O braku pozorności umowy o pracę wnioskować należy z całokształtu okoliczności dotyczących momentu zawarcia umowy, jak i przez pryzmat zdarzeń późniejszych.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku6, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

Mając na uwadze dotychczasowe rozważania sąd zważył, że przedmiotowa umowa o pracę nie zmierzała do obejścia prawa. Czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność, nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 25 listopada 2004 roku7, stwierdził, że „czynności mające na celu obejście ustawy (in fraudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem”8. Stwierdzić należy zatem, że obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej „obchodzi” go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może ono nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych9. Zawierając umowę o pracę strony mogą kierować się różnymi motywami indywidualnymi, które należy wyraźnie odróżnić od causa czynności prawnej. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy, zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało do uzyskania kredytu bankowego, nie jest obejściem ustawy10. Podobnie takiego zarzutu nie można postawić umowie o pracę nienaruszającej art. 22 k.p., nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Tym samym uzyskanie ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może nawet ono być nawet głównym motywem wyboru świadczenia pracy w ramach stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych11 .

Z ostrożności należy wskazać, iż nawet gdyby przyjąć, iż rzeczywistym celem zawartej umowy o pracę była wyłącznie chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego to dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (bądź uzyskania wyższych świadczeń), jako cel podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w przypadku ubezpieczonego. Chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, a dążenie do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę, ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu jego obejście, jeżeli umowa ta prowadzi do faktycznej realizacji zatrudnienia spełniającego cechy stosunku pracy, a zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala stwierdzić.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c., sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, iż ubezpieczony podlega od dnia 1 sierpnia 2022 roku do
28 lutego 2023 roku ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w (...) spółce cywilnej R. M. M. B. (5). A.P.

1 tekst jednolity Dz.U. z 2024 roku, poz. 497

2 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 r., I PK 110/06

3 wyroki Sądu Najwyższego: z 11.03.2008 r. (...) UK 148/07; z 4.08.2005 r. (...) UK 321/04; z 28.02.2001 r. (...) UKN 244/00; z 24.02.2010 r. (...) UK 204/09

4 wyroki Sądu Najwyższego z 16 marca 1999 roku, (...) UKN 512/98; z 28 lutego 2001 roku, (...) UKN 244/00; z 17 grudnia 1996 roku, (...) UKN 32/96; z 4 sierpnia 2005 roku, (...) UK 320/04; z 25 stycznia 2005 roku, (...) UK 141/04

5 (...) UK 141/04

6 III UKN 258/00

7 I PK 42/04

8 wyrok SN z 25 stycznia 2005 r., (...) UK 141/04

9 wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05

10 wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05

11 wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 maja 2014 r., III AUa 1254/13